Miron Białoszewski ( W-wa: 1922-1983) – 2 strony
BIOGRAFIA:
u poeta, prozaik, dramatopisarz
u na konspiracyjnym UW ukończył polonistykę. Był w stolicy podczas powstania warszawskiego; po jego kapitulacji został wywieziony na przymusowe roboty do Niemiec. Uciekł z transportu i po zakończeniu wojny wrócił do W-wy. Pracował najpierw na Poczcie Głównej, później (1946-51) jako dziennikarz w „Kurierze Codziennym” i „Wieczorze”
u 1951-55 – u3mywał się ze współpracy z pismami dla dzieci i młodzieży („Światem Młodych” i „Świerszczykiem-Iskierką”), dla których pisał, częściowo wspólnie z Wandą Chotomską, wiersze i piosenki
u I utwory opublikował już w 1947 (wiersz Chrystus powstania w tygodniku „W-wa” i opowiadanie Ostatnia lekcja. Wspomnienie okupacyjne w „Walce Młodych”), ale za datę właściwego debiutu uznaje się 1955. Wtedy bowiem poezja MB została zaprezentowana (z wprowadzeniem Artura Sandauera) w „Życiu Literackim” w ramach Prapremiery 5 poetów, obok wierszy Herberta, Harasymowicza, Czycza, Drozdowskiego
u w tym samym roku drukuje na łamach „Twórczości” Karuzelę z madonnami, a w 1956 wychodzi jego tomik poetycki Obroty rzeczy, złożony z wierszy pisanych w 1952-55, z których wyboru dokonał Sandauer. Książka ta wzbudziła ogromne zainteresowanie krytyki i czytelników. Próbowano znaleźć formułę opisującą twórczość poetycką MB, zarówno tę zawartą w I tomiku, jak i w następnych
u tomiki poetyckie to: Obroty rzeczy (1956), Rachunek zachciankowy (1959), Mylne wzruszenia (1961), Było i było (1965), Odczepić się (1978), Wiesze wybrane i dobrane (1980)
u przed śmiercią przygotował do druku wybory prozy Przepowiadanie sobie i poezji Trzydzieści lat wierszy
u ostatnim dziełem są Listy do Eumenid, jego korespondencja ze szpitala do znajomych, a jednocześnie fascynacja umieraniem i obcowaniem ze śmiercią przez humor i groteskę
u tematem pisania jest rzeczywistość codzienna, sprawy drobne, zwykłe, to, co jest pod ręką. Stosuje neologizmy, niezgodność gramatyczną, przejęzyczenia, zbliża język do dziecięcej rymowanki, przekręcanki, wyrazy dźwiękonaśladowcze, powtórzenia, wolne skojarzenia, wieloznaczność
PAMIĘTNIK Z POWSTANIA WARSZAWSKIEGO
✔ ramy czasowe 1 VIII-9 X 1944. Ukazuje wydarzenia od chwili wybuchu powstania, aż do opuszczenia przez autora-narratora W-wy
✔ duże znaczenie na wojnie mają autorzy działań militarnych, politycy, ludzie walki zbrojnej, partyzanci, żołnierze, ofiary cierpień. Tu autor zastosował pewne novum w stosunku do wcześniejszej literatury. Przedstawił wojnę z punktu widzenia cywila, biernego politycznie, wojskowo. Bohater-autor za wszelką cenę chce przeżyć, ale i dużo zobaczyć. Brak tu akcji bojowej, a tylko ucieczki i schrony, piwnica – nie front. Zaspokojenie normalnych potrzeb wymagało strachu przed utratą życia (pójście po pożywienie, zaczerpnięcie świeżego powietrza). Są to przeżycia ludności ukazujący ich codzienną rzeczywistość. MB wysłany przez matkę po pożywienie zauważył powstańców. Na początku u ludzi panował entuzjazm jednak w miarę klęsk przygnębienie, trwoga, strach, panika, niekiedy brakowało wody, a ludzie musieli z jednych schronów uciekać do drugich ze względu na bombardowania. Jednak nie ma tu nienawiści, ludzie wzajemnie sobie pomagali (prze3mywali Żydówkę, której zapewniono PL dokumenty). Heroicznym wydarzeniem było przejście kanałami ze Starówki przy przenoszeniu rannego powstańca. Chłopcy nieśli go na plecach, czasami czołgali się. Przed nimi szła sanitariuszka oświetlając świecą drogę. Solidarność ludzi była widoczna przy gaszeniu pożarów. Gaszono tym, co było pod ręką. Ludzie, których tu autor opisuje modlili się śpiewali pieśni religijne i różne piosenki, uczestniczyli w nabożeństwach, msza św. z okazji Wniebowzięcia NMP jako rocznica cudu nad Wisłą. MB organizował wieczory literackie
✔ powstanie zaczęło chylić się ku upadkowi, gdy Rosjanie wkraczali do stolicy. 2X W-wa skapitulowała
✔ język: szczegóły historyczne, topograficzne, daty, nazwy ulic, liczne uzupełnienia, powroty myślą do wcześniejszych zdarzeń, kolokwializmy, podobieństwo do języka mówionego, równoważniki zdań, strzępy relacji, zdania krótkie, pourywane, wykrzyknienia, powtórzenia, onomatopeje (jęki ludzi, odgłosy bomb)
✔ autor przez 20 lat nie pisał i nie mówił o powstaniu, jednak ta relacja jest b. żywa i plastyczna, widzi się ją oczami prostych ludzi, a narrator to uczestnik powstania. Zaskakuje wierność szczegółów
Mimo wysiłków krytyki pozostał przez całe życie „poetą osobnym”. Jego twórczość z trudem daje się poddawać klasyfikacjom, niełatwo znaleźć twórców mu pokrewnych. Generacyjnie związany z pokoleniem wojennym (Baczyński, Gajcy, Różewicz, Szymborska, Herbert), znacznie odbiegał od nich poetyką swojej twórczości. Z wyboru był outsiderem, nie uczestniczył w życiu politycznym, unikał wiązania się z organizacjami i grupami poetyckimi.
Tym, co charakteryzuje jego poezję, oprócz związków z XX-w. awangardą, jest pogłębiona refleksja nad językiem, dlatego bywa często określany mianem „poety lingwistycznego”. W swoich wierszach wykraczał poza granice przyjętego języka literackiego, rozbijał jego schematyzm. Interesowały go takie zjawiska jak mowa wykolejona, zakłócona błędem lub nieporadnością, bełkotliwa gadanina, przejęzyczenia i przypadkowe zbiegi okoliczności językowych, inercja i automatyzm. Odwoływał się do języka mówionego, potocznego i dziecięcego, nieustannie wypróbowując granice systemu językowego. Gra ze słowem nie stała się w jego twórczości celem samym w sobie, zawsze była poszukiwaniem sposobu na właściwy opis rzeczywistości.
MB jeszcze przed opublikowaniem debiutanckiego tomu poezji zaczął działać również w dziedzinie teatru – w 1955 wraz z Lechem Emfazym Stefańskim i Bogusławem Choińskim założył prywatny, eksperymentalny Teatr na Tarczyńskiej, gdzie wystawił m.in. Wiwisekcję, Kabaret, Szarą mszę i Wyprawy krzyżowe. Po jego rozpadzie założył w swoim mieszkaniu na placu Dąbrowskiego Teatr Osobny wraz z malarzem Ludwikiem Heringiem i aktorką oraz malarką Ludmiłą Murawską – napisał dla niego m.in. Osmędeuszy, Działalność. Zbiór programów i tekstów tego teatru został wydany w 1971 („Teatr Osobny”), a wpływ myślenia teatralnego daje się zauważyć również w jego poezji.
Proza MB to również swego rodzaju gra z językiem i przyzwyczajeniami czytelniczymi. Autor wybiera formy sytuujące się na granicy ogólnie przyjętej literackości – pamiętnik, dziennik, reportaż, wykorzystując wiele form języka. Zaciera różnice gatunkowe utworów, przeplata niekiedy prozę i poezję prowadząc także nieustanną grę pomiędzy światem fikcji kreowanym przez narratora a biografią autora. Opublikowany w 1970 Pamiętnik z powstania warszawskiego wykorzystał formę opowieści ustnej do opisu powstania z perspektywy cywila, dokonanego w sposób pozbawiony patosu, zwyczajny. Okazał się dziełem wybitnym, oryginalnym, a jednocześnie sprawiającym wrażenie dużej autentyczności. Kolejne tomy prozy: Donosy rzeczywistości (1973), Szumy, zlepy, ciągi (1976) i Zawał (1977) czy Rozkurz (1980) to pisane w specyficzny dla MB sposób relacje z codziennych zajęć pisarza, spotkań z przyjaciółmi, dziennych i nocnych włóczęg. Wydane pośmiertnie, lecz przygotowane przez autora Obmapywanie Europy i Aaameryka to z kolei zaskakujące w formie opisy podróży po Europie i USA.
MB zgodnie uznawany jest za 1 z najistotniejszych postaci literatury PL XX w. i równie zgodnie za postać wyjątkową i jedyną w swoim rodzaju, zarówno jeżeli chodzi o poetykę twórczości, jak i filozofię życia.
Poezja:
OBROTY RZECZY, W-wa 1956.
RACHUNEK ZACHCIANKOWY, W-wa 1959.
MYLNE WZRUSZENIA, W-wa 1961.
BYŁO I BYŁO, W-wa 1965.
ODCZEPIĆ SIĘ, W-wa 1978.
WIERSZE, W-wa 1976.
tomik w serii POECI POLSCY, W-wa 1977.
TRZYDZIEŚCI LAT WIERSZY, W-wa 1982.
STARA PROZA. NOWE WIERSZE, W-wa 1984.
OHO, W-wa 1985.
Proza:
PAMIĘTNIK Z POWSTANIA WARSZAWSKIEGO, W-wa 1970.
DONOSY RZECZYWISTOŚCI, W-wa 1973.
SZUMY, ZLEPY, CIĄGI, W-wa 1976.
ZAWAŁ, W-wa 1977.
ROZKURZ, W-wa 1980.
OBMAPYWANIE EUROPY. AAAMERYKA. OSTATNIE WIERSZE, W-wa 1988.
TEATR OSOBNY. 1955-63, W-wa 1971.
2
mcfly9