Burkot.doc

St. Burkot, Literatura PL po 1939, rozdz. 4: Kryzysy, konflikty, schyłek, s. 215-305 – 16 stron

u                   1955-68 – odrębny ch-r w dziejach kultury PL

u                   ograniczenia polityczne nie zahamowały ogólnego rozwoju

u                   wybitne osiągnięcia twórców w wielu dziedzinach sztuki spowodowały, że kultura PL (po okresie stalinowskim) odzyskiwała do pewnego stopnia swą niezależność

u                   po 1956 ustalono granice tej niezależności: tzw. „polityka kulturalna” miała ch-r restrykcyjny wobec środowisk twórczych (cenzura):

✗      wykreślano fragmenty „nieprawomyślne”

✗      ws3mywano druk książek

✗      nie wyświetlano niektórych filmów w kinach

✗      listy autorów zabronionych do druku (lub ich utworów)

u                   mechanizmy obronne: ostateczna forma w l. 70. to „II obieg” literatury (wydawnictwa niezależne)

Rok 1968:

u                   1968 – zamyka okres „naszej małej stabilizacji”

u                   wydarzenia w Gdańsku (14-17 XII 1970) zamykają ten okres ostatecznie: strzały do robotników (17 XII) i liczni zabici to zaprzeczenie zapewnień z X 1956; rozpad się mit o „PL drodze do socjalizmu)

u                   wydarzenia te poprzedziła decyzja o podwyżce cen na żywność i niektóre środki przemysłowe

u                   napięcia i konflikty z początku 1968 oraz działanie ze strony władz miały inny ch-r – były zwrócone przeciwko inteligencji:

✗      I aresztowania i procesy pracowników naukowych i twórców w W-wie i Gdańsku

✗      relegowanie studentów z uczelni

u                   decyzja o zawieszeniu przedstawień Dziadów w Teatrze Narodowym

u                   z pracy byli zwalniani rodzice aresztowanych studentów

u                   zaatakowano imiennie pisarzy, m.in.: Andrzejewskiego, Jasienicę, Kijowskiego, Kisielewskiego

u                   zwolniono z pracy wielu profesorów

u                   rozpoczęła się kampania antysemicka

u                   między władzą i społeczeństwem zrodził się układ konfliktowy – wzajemna wrogość i dezaprobata

u                   w świadomości potocznej dominujące stało się przeciwstawienie „my” (społeczeństwo) i „oni” (władza)

u                   wielu twórców i uczonych opuściło PL, pogłębił się i skomplikował podział na kulturę krajową i emigracyjną

u                   1969-89 – te lata były inne

u                   po krwawych wydarzeniach w Gdańsku czekano na skutki zapowiadanych zmian

u                   narastające konflikty społeczne:

1971:

✗      22 I – strajk okupacyjny w Stoczni Szczecińskiej i słynny apel Gierka: „Pomożecie?”

✗      II – strajk „kobiecy” w przemyśle tekstylnym w Łodzi

✗      V – manifestacja w Gdańsku i Gdyni

✗      IX – zwolniono z więzienia Karola Modzelewskiego i Jacka Kuronia

1972:

✗      V – rewizje i przesłuchania w Gdańsku i W-wie w sprawie organizacji „Wyzwolenie Narodu”

✗      XI – strajk na Wybrzeżu, w Łodzi, na Śląsku (aresztowano 30 górników)

u                   konflikty między władzą a intelektualistami i twórcami: XII 1975 sformułowano „Memoriał 59”, skierowany do władz państwowych:

✗      protest przeciwko proponowanym zmianom w konstytucji

✗      określał zakres podstawowych praw obywatelskich, których konstytucja nie zapewniała

✗      protestujący objęci zostali zakazem publikacji

✗      zaostrzenie cenzury

✗      domagano się w nim:

➢      „wolności sumienia i wyznań religijnych”

➢      niezależności związków zawodowych

➢      prawa do strajków

➢      zniesienia cenzury prewencyjnej

➢      wolnych wyborów

➢      niezależności sądów

➢      rzeczywistej niezależności władzy ustawodawczej

u                   VI 1976 – nowa fala strajków, m.in. Radom, Ursus, Płock

u                   represje wobec strajkujących wywołały akcję pomocy rodzinom więźniów, która stała się początkiem działalności Komitetu Obrony Robotników (KOR – jawna organizacja opozycyjna)

u                   1971-89 – brak spokoju społecznego: klasa robotnicza wystąpiła w obronie własnych interesów; twórcy kształtują postawy opozycyjne

u                   zmiana literatury:

✗      ograniczone eksperymenty warsztatowe

✗      refleksja egzystencjalno-drugorzędna

✗      maleją funkcje terapeutyczne literatury

✗      maleje znaczenie odbiorcy – adresat: albo piszę się w obronie władzy, albo przeciwko niej

u                   lata 70.-80.: odchodzą twórcy z XX-l. I pokolenia wojennego (dlatego też zmienia się literatura):

u                   przełom lat 60. i 70. – wejście nowego pokolenia twórców z odmiennej formacji intelektualnej: Nowa Fala (literatura, plastyka, teatr, film, muzyka młodzieżowa)

u                   urodzeni po wojnie

u                   nie wpisywali w swój światopogląd tragicznych doświadczeń wojennych

u                   niewielkie znaczenie okresu stalinowskiego (czas ich dzieciństwa)

u                   tożsamość ukształtował finał „naszej małej stabilizacji” (III 1968, manifestacje studenckie – protest przeciwko stagnacji, powszechnej biedzie i brakowi perspektyw rozwojowych)

u                   1971 – dyskusja w „Odrze” nt. Dylematów sztuki współczesnej: jej zaściankowość, zamykanie się w kręgu starych mitów, nienowoczesność

u                   pismo „Student” – odpowiedź na ankietę redakcji Autoportret pokolenia (m.in. Zagajewskiego, Stabry)

u                   powstaje poetycka grupa „Teraz”

u                   artykuł redakcyjny w „Kulturze”: Gwarancja praw przypomina o antyinteligenckiej kampanii z 1968-70...