Poezja okresu międzywojennego. Antologia – 6 stron
BEATA OBERTYŃSKA 1898-1980 – związana z Biblioteką Medycką; zbiory: Pszczoły w słoneczniku – Lwów 1927, O braciach mroźnych. Sen kalendarzowy – Medyka 1930, Głóg przydrożny – Medyka 1932, Klonowe motyle – Medyka 1932; ps. Marta Rudzka. Tworzyła pod wpływem swej matki M. Wolskiej oraz grupy Skamander.
FELICJA KRUSZEWSKA 1897-1943 – zbiory: Przedwiośnie – Wilno 1923, Stąd – dotąd t.1-3 – Wilno 1925, Siano – W-wa 1927, Twarzą na Zachód. Najpierw słońce zając musi, potem przychodzi nowy dzień – W-wa 1932. Pisała głównie wiersze miłosne
JERZY LIBERT 1904-31 – związany z kręgiem Skamandra i katolickim „Kołem” Korniłowicza. Zbiory: Druga ojczyzna – W-wa 1925, Gusła – W-wa 1930, Kołysanka jodłowa – W-wa 1932. Wydał także zbiory będące wydaniami zbiorowymi: Pisma t.1: Poezje – W-wa 1934, Poezje zebrane – W-wa 1951, Poezje zebrane – W-wa 1972, Poezja – proza – W-wa 1976. Wykształcił własny styl liryczny, łączący zmysłową wrażliwość z inspirowaną katolicyzmem refleksją rel., w której obsesyjnie powraca motyw śmierci.
TYTUS CZYŻEWSKI 1885-1945 – poeta i malarz, uczestnik I występów futurystycznych, zbiory: Zielone oko – elektryczne wizje – Kraków 1920, Noc - dzień. Mechaniczny instynkt elektryczny – Kraków 1922, Pastorałki – Paryż 1925, Robespierre. Rapsod. Od romantyzmu do cynizmu – W-wa 1927, Lajkonik w chmurach. Poezje – W-wa 1936; wydania zbiorowe: Poezje wybrane – W-wa 1979. Tworzył kompozycje wielopłaszczyznowe o dynamicznych i zgeometryzowanych formach, nawiązujące do sztuki podhalańskiej, także portrety, martwej natury i pejzaże. W dorobku ma również wiersze początkowo pisane w stylu futuryzmu, potem stylizowane na ludowy prymitywizm.
BRUNO JASIEŃSKI 1901-39 – właśc. Wiktor Bruno Zysman; czołowy poeta grupy futurystów, związany z rewolucyjną lewicą; zbiory: But w butonierce. Poezje futurystyczne – W-wa 1921, Pieśń o głodzie – Kraków 1922, Ziemia na lewo – W-wa 1924, Słowo o Jakubie Szeli.[Poemat] – Paryż 1926. Wyd. zbiorowe: Utwory poetyckie, manifesty, szkice – Wrocław 1927, Poezje wybrane – W-wa 1979. Tworzył w j.: PL, niem., rosyjskim i francuskim. Był red. szkolnego pisma „Drugak”, później przewodniczył zespołowi „Sztubaka”; przekładał bajki Kryłowa, przetłumaczył – ponoć udanie – Rękawiczkę Schillera; Jego późniejsza twórczość przybrała socrealistyczny ch-r. W 1928 „L'Humanité” drukuje odcinki jego powieści – autor jest w tym czasie członkiem Francuskiej Partii Komunistycznej i założycielem objazdowego teatru w stolicy Francji – zatytułowanej Palę Paryż. Utwór jest odp. na pamflet P. Moranda Palę Moskwę (nowela ze zbioru Swawolna Europa). Był red. PL pisma „Kultura Mas”, członkiem kolegium redakcyjnego wychodzącej w 4 językach „Literatury Międzynarodowej”, został członkiem zarządu Związku Pisarzy Radzieckich.
ANATOL STERN 1899-1968 – czołowy poeta grupy futurystów i „Nowej Sztuki”; zbiory: Futuryzje – W-wa 1919, Nagi człowiek w śródmieściu. Poemat – W-wa 1919, Anielski cham – W-wa 1924, Ziemia na lewo – W-wa 1924, Bieg do bieguna – W-wa 1927, Europa. Poemat – W-wa 1929, Piłsudski. Poemat – W-wa 1934, Rozmowa z Apollinem – W-wa 1938; wyd. zbiorowe: Wiersze i poematy – W-wa 1956, Poezje wybrane – W-wa 1979. Poeta, prozaik, krytyk filmowy i literacki, scenarzysta, tłumacz. Wraz z Jasieńskim jest autorem manifestu futuryzmu PL Nuż w bżuhu. Jednodńuwka futurystuw.
ST. MŁODOŻENIEC 1895-1959 – poeta futurysta, związany z kręgiem pisarzy ludowych; zbiory: Kreski i futureski – W-wa 1921, Kwadraty – Zamość 1925, Niedziela. Poezje – W-wa 1930, Futuro-gamy i futuro-pejzaże – W-wa 1934; wyd. zbiorowe: Utwory poetyckie – W-wa 1973; pseud. Jan Chmurek, Jan Ruta; Debiutował jako eksperymentator poetycki w stylu futurystycznym, w tomikach Kreski i futureski, Kwadraty; szczególny nacisk kładąc na jakość foniczną (dźwiękową) słowa. Łączył poetykę ludowego prymitywizmu i tematykę wiejską z zasadami futuryzmu w zbiorach Niedziela, Futuro-gamy i futuro-pejzaże. Po 1939 tworzył w duchu klasycyzującym, opisowo-refleksyjnym i patriotycznym. Jako prozaik opublikował powieść Na budzeniu (Wici 1937-38), opowiadania W dolinie małej wody (1958); Wiersze wybrane (1958).
ADAM WAŻYK 1909-82 – poeta związany z warszawską grupą awangardową skupioną wokół „Almanachu Nowej Sztuki”, zbiory: Semafory – W-wa 1924, Oczy i usta – [W-wa] 1926, wyd. zbiorowe: Wiersze zebrane – W-wa 1934, Wiersze i poematy – W-wa 1957, Wiersze wybrane – W-wa 1978. Wyróżnikiem wczesnej poezji AW, inspirowanej głównie osiągnięciami fr. awangardy poet. o orientacji kubistycznej, jest luźny, skojarzeniowy sposób obrazowania i dominacja konkretu zmysłowego; w prozie przeszedł od eksperymentów formalnych (zbiór opowiadań Człowiek w burym ubraniu, 1930) do realizmu (powieść psychologiczno-obyczajowa Mity rodzinne, 1938, obrazująca kryzys tradycyjnego, mieszczańskiego wzorca egzystencji); podczas wojny uprawiał lirykę patriotyczną i polityczną (zbiór Serce granatu, 1943); w latach powojennych propagował realizm socjalistyczny (szkice W stronę humanizmu, 1949, klasycyzująca liryka społeczno-polityczna), następnie w głośnym Poemacie dla dorosłych (druk 1955 w „Nowej Kulturze”) podjął próbę rozrachunku z epoką stalinizmu w PL; w poemacie Labirynt (1961) oraz w zbiorach wierszy Wagon (1963) i Zdarzenia (1977) kontynuował linię swej wczesnej liryki, wzbogacając ją o refleksję filozoficzno-egzystencjalną; do artystycznych i intelektualnych doświadczeń młodości nawiązywał w autobiografii literackiej Kwestia gustu (1966) oraz eseju Dziwna historia awangardy (1976); ponadto szkice literackie Gra i doświadczenie (1974), przekłady i opracowania, głównie poezji fr. (antologia Od Rimbauda do Eluarda, 1965, zbiór manifestów literacko-artystycznych Surrealizm, 1973), także przekłady powieści A. Malraux, Eugeniusza Oniegina, Puszkina, ód Horacego (Do Leukonoe, 1973); Poezje wybrane (1973), Szkice literackie (1982).
TADEUSZ PEIPER 1891-1969 – poeta i główny teoretyk I Awangardy Krakowskiej; zbiory: A – Kraków 1924, Żywe linie – Kraków 1924?, Raz. Poezje – W-wa 1929, Na przykład. Poemat aktualny – Kraków 1931, wyd. zbiorowe: Poematy (Zbiór) – Kraków 1935, Poematy i utwory teatralne – Kraków 1979, Pisma wybrane – Wrocław 1979. Fascynował go język, nowoczesność, 3 M: miasto, masa, maszyna – by nawiązać do tytułu 1 z jego tekstów. Tworzenie widział w perspektywie budowy, nawarstwiania, rozwijania, konstruowania. Różnił się tym samym znacząco od futurystów – również zafascynowanych nowoczesnością, ale dostrzegających w niej trudną do okiełznania żywiołowość, potencję do rozpadu, rozbijania.
JULIAN PRZYBOŚ 1901-70 – poeta i teoretyk I Awangardy Krakowskiej, zbiory: Śruby – Kraków 1925, Oburącz. Poezje – Kraków 1926, Z ponad – Cieszyn 1930, W głąb las. Poezje – Cieszyn 1932, Arkusz poetycki I – W-wa 1938, Równanie serca – W-wa 1938; wyd. zbiorowe: Poezje zebrane – W-wa 1959, Utwory poetyckie. Tom pierwszy – Kraków 1984. Pierwsze 2 tomy wierszy, ŚRUBY i OBURĄCZ, wyrażały programową pochwałę nowoczesności, wezwanie do zbiorowego wysiłku, przedstawiały bohaterów nowej cywilizacji. Własną rolę w wysiłku zbiorowości określał poeta jako aktywnego robotnika, który pracuje nad słowem. Z nowoczesnej techniki pragnął wywieść nową poetykę, opierając ją na zasadach ekonomii i funkcjonalizmu, z czym łączyło się odejście od tradycyjnego metrum, wzmożona eliptyczność i metaforyczność oraz obecność charakterystycznych motywów wyobraźni poetyckiej: koła, prądu, rozruchu.
Tomy SPONAD i W GŁĄB LAS zapoczątkowały jego dojrzałą twórczość. Nastąpił w niej zwrot od cywilizacji wielkomiejskiej ku przyrodzie, krajobrazowi i erotyce. Podmiot zaczął przeciwstawiać swą wolę twórczą otaczającemu światu, czemu służyła tzw. figura kreacyjna, ukazująca przedmioty jak gdyby tworzone dzięki wysiłkowi podmiotu w procesie wizualnej percepcji. Dynamizm zewnętrzny przekształcił się w dynamizm wewnętrzny, powtarzał się motyw koła widnokręgu, zwłaszcza jego rozruchu podejmowanego wysiłkiem człowieka, siłą słowa i pracą wyobraźni. Zasada funkcjonalizmu prowadziła do wykorzystania wieloznaczności wyrazów, język stawał się skondensowany i skompresowany w myśl maksymy „maksimum aluzji wyobrażeniowych w minimum słów”.
W zbiorze RÓWNANIE SERCA dołączyły się problemy społeczne: solidarność ze światem walczących, poczucie odmienności własnego losu i przekonanie o nieuchronnej zagładzie istniejącego porządku. W tym samym tomie zawarł poeta cykl wierszy związanych z Paryżem, wśród których było 1 z najb. znanych arcydzieł JP, genialny przykład zamiany architektury na poezję – wiersz NOTRE-DAME.
W tomikach z l. 30. ukształtował się ostatecznie styl poetycki JP oparty na elipsie i metaforze, najczęściej niewyobrażalnej. Charakterystyczną właściwością tego stylu stała się też tzw. figura eksplozywna, ukazująca tkwiącą potencjalnie w przedmiotach i zjawiskach energię. Jego pozycję utrwaliły zbiory PÓKI MY ŻYJEMY i MIEJSCE NA ZIEMI będące manifestacją wewnętrznej niezależności człowieka i artysty wobec kataklizmu wojny.
W latach powojennych nastąpiło częściowe przejście do nowej poetyki, wyrażające się w dążeniu do większej komunikatywności, w zmianie postawy podmiotu z buntowniczej na akceptującą i pouczającą, a także w nawrocie do tematyki pracy. W późnej twórczości objętej zbiorami (od tomu NARZĘDZIE ZE ŚWIATŁA) ważny stał się temat własnej tożsamości i odrębności, rozwijany na tle wspomnień z dzieciństwa i w aktualnych polemikach wierszem, powtarzały się motywy lotu, światła, koła oraz kontynuacje stałych cykli lirycznych (motywy wiosny i paryskiej katedry Notre-Dame).
Aktywności poetyckiej JP towarzyszyły art. i eseje dot. problemów liryki i innych dziedzin sztuki (zwłaszcza plastyki), komentarze do własnej twórczości, wystąpienia polemiczne. W okresie międzywojennym formułował hasła funkcjonalizmu, rozwijał kategorie obrazu i wizji. Po wojnie zajął się głównie uzasadnieniem nowatorstwa w sztuce, próbując jednocześnie reinterpretować pewne wątki tradycji kulturowej, zwłaszcza romantycznej (zbiór CZYTAJĄC MICKIEWICZA). Interesował się folklorem (opracował antologię PL pieśni ludowej JABŁONECZKA, 1953), brał czynny udział w życiu literackim (jego ODA DO TURPISTÓW z 1962 wywołała gwałtowną polemikę Grochowiaka i innych, przyczyniając się do utrwalenia terminu „turpizm” i dokładniejszego samookreślenia się Grochowiaka i skupionych wokół niego twórców). Był tłumaczem z kilku języków zachodnioeuropejskich i słowiańskich, przełożył m.in. poezję Majakowskiego i Rilkego.
JAN BRZĘKOWSKI 1903-83 – poeta i teoretyk I Awangardy Krakowskiej. Zbiory: Tętno. Poezje – Kraków 1925, Na katodzie – Paryż 1928, W drugiej osobie. Poezje – [Łódź 1933], Zaciśnięte dookoła ust. Poezje – W-wa 1936, Spectacle metallique – Paryż 1937, Arkusz poetycki 4 – [W-wa 1938], Nutis vegetales – Paryż 1938; wyd. zbiorowe: Poezje wybrane – Londyn 1960, Wybór poezji – W-wa 1966, Wiersze wybrane – W-wa 1980, Wiersze awangardowe – Kraków 1981. Twórca stylu zw. metarealizmem (zbliżony do surrealizmu); zbiory wierszy (Tętno, Na katodzie, W drugiej osobie), groteskowe powieści (Psychoanalityk w podróży), utwory o wątkach autobiograficznych (Międzywojnie, W Krakowie i w Paryżu), szkice krytyczne (Wyobraźnia wyzwolona, Szkice literackie i artystyczne 1925-70).
JALU KUREK 1904-83 – zbiory: Upały – W-wa 1925, Śpiewy o Rzeczypospolitej. Poezje – W-wa 1929, Usta na pomoc – W-wa 1933, Mohigangas – W-wa 1934, Drzewo boleści. Płacz po zmarłych rodzicach – Kraków 1938, Arkusz poetycki – W-wa 1938; wyd. zbiorowe: Wiersze wybrane – Kraków 1956, Wiersze awangardowe. Retrospektywa – Kraków 1977, Pisma wybrane. Poezje – Kraków 1980. Jest autorem wielu liryków, poematów, opowiadań i powieści. Przez długie lata pracował jako dziennikarz i red., czego pozostałością są jego reportaże, felietony, eseje i art. Autor licznych przekładów poezji włoskiej (m.in. Sonetów do Laury Petrarki). Jako tłumacz z j. włoskiego przyczynił się do popularyzacji w PL dorobku włoskich futurystów. W 1931-33 red. awangardowej „Linii”. Zajmował się również teatrem i filmem.
MIECZYSŁAW BRAUN 1900-41 – właśc. Braunstein, łódzki poeta związany ze Skamandrem; zbiory: Rzemiosła. Poezje – W-wa 1926, Przemysł. Poezje – W-wa 1928, Liść dębowy – W-wa 1929, Żywe stronice – W-wa 1936, Sonety – W-wa 1937, Poezja pracy. Wiersze wybrane – W-wa 1938, wyd. zbiorowe: Wybór poezji – W-wa 1979.
WŁODZIMIERZ SŁOBODNIK 1900 – poeta z grupy Kwadrygi; zbiory: Modlitwa o słowo – W-wa 1927, Cień skrzypka – W-wa 1929, Nowa muza – W-wa 1930, Spacer nad Wisłą – W-wa 1931, Pamięci matki – W-wa 1934, Wiersze 1922-35 – W-wa 1936, Niepokój wieczorny – W-wa 1937; wyd. zbiorowe: Wiersze zebrane – W-wa 1948, Poezje wybrane – W-wa 1976, Wiersze wybrane – W-wa 1980.
STANISŁAW CIESIELCZUK 1906-45 – poeta z grupy Kwadrygi, zbiory: Chaty w obłokach – W-wa 1927, Wieś pod księżycem W-wa 1928, Pies kosmosu W-wa 1929, Głazy i struny W-wa 1931, Pentaptyk lapidarny W-wa 1935, Teatr natury W-wa 1937; wyd. zbiorowe: Poezje zebrane.
STANISŁAW CZERNIK 1899-1969 – teoretyk i poeta grupy autentystów; zbiory: Poezje. Seria I Ostrzeszów 1931, O PL płocie. Poezje W-wa 1933, Przyjaźń z ziemią Września 1934, wyd. zbiorowe: Poezje Łódź 1958.
STEFAN FLUKOWSKI 1902-72 – poeta grupy Kwadrygi, zbiory: Słońce w kieracie W-wa 1929, Dębem rosnę W-wa 136, wyd. zbiorowe: Wybór wierszy 1926-62 W-wa 1963, Obraz oszczepu i inne wiersze W-wa 1983. Jego twórczość bliska była Awangardzie Krakowskiej. Podczas gdy Peiper czy Przyboś dążyli do wyrażenia wieczności w obrazach teraźniejszości czy codzienności, Flukowski wręcz odwrotnie: metaforą wieczności wyrażał cykliczność teraźniejszości. Poeta przeciwstawiał się jednocześnie popularnemu wówczas nowatorstwu formy, wyrażając postulat prostoty języka. Poezja ta wyrażała apoteozę pracy jako podstawowej wartości świata. Stałym motywem w jego twórczości był obraz codziennych ludzkich prac jako dokończenie boskiego aktu stworzenia.
MARIAN PIECHAL 1905-89 – związany z grupą Kwadrygi i łódzkim Meteorem, zbiorki: Krzyk z miasta W-wa 1929, Elegie całopalne W-wa 1931, Garść popiołu W-wa 1932, Srebrna waga. Poezje W-wa 1936, wyd. zbiorowe: Wiersze Łódź 1958, Poezje W-wa 1973. Tworzył poezję społeczną, lewicową, ukazując zwłaszcza dolę łódzkiego proletariatu, a także liryki o ch-rze historiozoficznym, m.in. w zbiorach: Ognie (1958), Pkt oparcia (1965), Poezje (1973). Eseje i szkice literackie, np. O Norwidzie (1973), Mit Pigmaliona (1974), Żywe źródła (1972). Wybór wierszy 1925-75 (1978).
...
mcfly9