Ochrona środowiska .doc

USTAWA

z dnia 28 września 1991 r.

o lasach.

(Dz. U. 91.101.444)

Rozdział 3

Lasy ochronne

Art. 15.

Za lasy szczególnie chronione, zwane dalej „lasami ochronnymi”, mogą być uznane lasy, które:

1) chronią glebę przed zmywaniem lub wyjałowieniem, powstrzymują usuwanie

się ziemi, obrywanie się skał lub lawin,

2) chronią zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, regulują stosunki

hydrologiczne w zlewni oraz na obszarach wododziałów,

3) ograniczają powstawanie lub rozprzestrzenianie się lotnych piasków,

4) są trwale uszkodzone na skutek działalności przemysłu,

5) stanowią drzewostany nasienne lub ostoje zwierząt i stanowiska roślin podlegających ochronie gatunkowej,

6) mają szczególne znaczenie przyrodniczo-naukowe lub dla obronności i bezpieczeństwa Państwa,

7) są położone:

a) w granicach administracyjnych miast i w odległości do 10 km od granic

administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców,

b) w strefach ochronnych wokół sanatoriów i uzdrowisk,

c) w strefie górnej granicy lasów.

Art. 16.

1. Minister właściwy do spraw środowiska, w drodze decyzji, uznaje las za

ochronny lub pozbawia go tego charakteru, na wniosek Dyrektora Generalnego,

zaopiniowany przez radę gminy - w odniesieniu do lasów stanowiących własność Skarbu Państwa.

1a. Wojewoda, w drodze decyzji, uznaje las za ochronny lub pozbawia go tego

charakteru, na wniosek starosty, uzgodniony z właścicielem lasu

i zaopiniowany przez radę gminy – w odniesieniu do pozostałych lasów.

2. Rada gminy powinna wyrazić opinię w ciągu dwóch miesięcy od dnia otrzymania wystąpienia o jej wyrażenie. W razie upływu tego terminu uważa się, że rada gminy nie zgłasza zastrzeżeń.

Art. 17.

Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowe zasady prowadzenia w nich gospodarki leśnej.

Ochrona lasów

Las jest elementem przyrody o dużym znaczeniu dla jej prawidłowego funkcjonowania: zabezpie­cza glebę przed erozją, przeciwdziała osuwi­skom i lawinom, dzięki ogromnej sile reten­cyjnej zmniejsza niebezpieczeństwo powo­dzi, łagodzi ruchy powietrza, zwiększa jego wilgotność i wzbogaca je w tlen. Las jest bar­dzo ważnym składnikiem krajobrazu, urozmaica go i upiększa.

W ochronie przyrody las jest:

1) środowiskiem życia dużej liczby or­ganizmów, źródłem zasobów genowych wie­lu gatunków roślin i zwierząt;

2) najważniej­szym na Ziemi czynnikiem kształtowania biosfery dzięki wiązaniu energii słonecznej i wydzielaniu tlenu oraz wywieraniu wpływu na obieg wody, cykle geochemiczne i kli­mat. Dla ludzi lasy są miejscem rekreacji, źródłem cennego surowca - drewna i wielu innych pożytków. Rozróżnia się lasy pierwot­ne, naturalne i ukształtowane przez czło­wieka, wśród których skrajnymi postaciami są monokultury i plantacje leśne. Lasów pier­wotnych, w których nie dostrzega się zmian spowodowanych działalnością człowieka, jest już stosunkowo niewiele; spotyka się je jesz­cze w krajach arktycznych oraz na obsza­rach przyrównikowych. Człowiek dokonał w lesie ogromnych zmian. Jego działalność roz­poczęła się już w neolicie, gdy zaczął wy­palać i karczować las dla uzyskania gruntu pod uprawy polowe. Dalsze uszczuplenia po­wierzchni leśnych powstały pod wpływem trzebieży w celu zdobycia materiału budow­lanego i opałowego. Powiększające się, co­raz bardziej zapotrzebowanie na drewno ja­ko materiał budulcowy, a od XIX w. także jako surowiec dla przemysłu papierniczego, doprowadziło do ogromnego wyniszczenia lasów. Aby sprostać potrzebom współczesnej go­spodarki, zaczęto wprowadzać do lasów gatunki szybko rosnące i dające dużo masy drzew­nej, tworząc monokultury: na niżu - sosno­we, w górach - świerkowe. W wyniku tych zabiegów ogromnym zmianom uległ nie tyl­ko skład florystyczny 1asów (drzewostany jedno-gatunkowe), ale również ich struktura wie­kowa (drzewostany jednowiekowe). Mono­kultury uratowały wprawdzie istnienie lasów w Europie, ale przyczyniły się jednocześnie do degradacji siedlisk, zubożenia flory i fau­ny oraz powstania licznych klęsk w XX w. Inwazje szkodników i wiatrołomy poczyniły w nich duże spustoszenia, w związku z czym w XX w. zaczęto stosować nasadzenia mie­szane, złożone z różnych gatunków i różnowiekowe, ponieważ takie właśnie drzewo­stany są bardziej odporne na szkodniki i działanie wiatru. Podstawowym zadaniem gospodarki leśnej w Polsce jest ochrona 1asów i zachowanie ich naturalnych funkcji oraz powiększenie zasobów leśnych. Na dalszym miejscu stawia się produkcję drewna i in­nych surowców. W tym celu przebudowuje się monokultury na drzewostany mieszane, selekcjonuje i doskonali drzewa pod wzglę­dem genetycznym, powiększa powierzchnię 1asów przez zalesienia, ochrania lasy i oszczędza zużycie drewna. Resztki lasów pierwotnych i naturalnych znajdują ochronę w parkach narodowych i rezerwatach; pewne obszary leśne zostają uznane za lasy ochronne.

Eksploatacja lasów

Przez cale wieki ludzie wycinali lasy przede wszy­stkim w celu pozyskania drewna. Drewno było pierwszym wykorzystywanym przez człowieka paliwem i do dziś jest używane do ogrzewania.

Najlepsze drewno, pocięte na deski, wyko­rzystuje się do budowy domów, mostów, łodzi i statków, robi się z niego meble, instrumenty muzyczne oraz mnóstwo innych przedmiotów. Inne gatunki wykorzystywane są w procesach produk­cji papieru, plastiku, alkoholu, a z resztek można jeszcze zrobić płyty pilśniowe.

Najbardziej cenione jest drewno drzew liścia­stych, jako że jest ono najtwardsze. Drewno uzy­skiwane z drzew iglastych jest miększe. Są jednak wyjątki od tej reguły. Sosna parana ma bowiem drewno twarde, a nominalnie twarda balsa jest niezwykle lekka i miękka.

Las jest źródłem jeszcze wielu innych produk­tów. Z kory dębu korkowego otrzymujemy korek. Z drzewa kauczukowego pozyskuje się lateks, wy­korzystywany w przemyśle chemicznym do pro­dukcji gumy (między innymi również gumy do żu­cia). Z kory chinowca wyodrębnia się chininę, lekarstwo stosowane przeciwko malarii. Żywica sosny znajduje szerokie zastosowanie przy pro­dukcji lakierów. Wiele drzew od dawna ceniono ze względu na właściwości odżywcze ich owoców. Obecnie drzewa owocowe najczęściej uprawia się w sadach. W przemyśle spożywczym wykorzy­stuje się też nasiona i orzechy wielu gatunków. Jeszcze dwa tysiące lat temu Europa nieomal w całości pokryta była lasami, jednak większość z nich została wycięta, ustępując miejsca uprawom rolnym. Podobny los spotkał gęste niegdyś lasy wschodniej części USA. W ciągu pięciu wieków, od momentu pojawienia się Europejczyków, zosta­ły one prawie całkowicie zniszczone.

Gospodarka leśna

Umiejętnie gospodarowany las może być niewyczerpalnym źródłem surowców. Las sam odradzał się już tysiące razy. Rośliny nagozalążkowe istnie­ją na Ziemi już od 300 milionów lat. a okryto-zalążkowe. czyli wszystkie drzewa liściaste, pojawiły się około 160 milionów lat temu.

Lasy północnej Europy i północnej części Ame­ryki Północnej mają nie więcej niż 10 tysięcy lat. Wówczas to, bowiem powoli wycofał się z tych te­renów lądolód. Wystarczyło jednak, że klimat nieco się ocieplił, a już pojawiły się pierwsze drzewa. Najpierw leszczyna i brzoza, potem sosna, wiąz i jesion, a na koniec król drzew - dąb.

Las spalony albo wykarczowany przez czło­wieka, sam się odrodzi. Pierwsze pojawią się szyb­ko rosnące drzewa, na przykład brzozy, a kiedy już trochę podrosną, zapewniają schronienie innym, wolniej rosnącym, takim jak np. dąb.

W lesie wypełnionym najróżniejszymi gatun­kami roślin i zwierząt panuje równowaga. Jeśli jeden gatunek staje się zbyt liczny, natychmiast zwiększa się populacja innego, dla którego ten pierwszy stanowi pożywienie. Jeżeli na danym obszarze pojawia się zbyt dużo drapieżników wkrótce zaczyna brakować im pożywienia i część albo przenosi się w inne miejsce, albo zdycha z głodu. Gospodarka leśna polega więc na tym, by pozwolić przyrodzie samej utrzymywać równo­wagę, a ingerencję ograniczyć do naprawiania szkód wyrządzonych przez człowieka.

Te lasy, które już istnieją powinny być pielę­gnowane przez kontrolowany wyrąb i rozsadzanie. To jednak nie wystarczy. Coraz większą popular­nością cieszy się koncepcja ponownego zalesiania. Często jednak lasy posadzone przez człowieka są zbyt jednorodne. Dominacja jednego gatunku za­kłóca naturalną równowagę. Dlatego też obecnie przy zalesianiu staramy się tak dobierać gatunki, by było miejsce i dla drzew szybko rosnących, ta­kich jak np. jodła, i dla wolniej rosnących drzew liściastych, np. dębów. Są też szybko rosnące drze­wa liściaste, przykładem może być brzoza, która dostarcza cienia i osłony młodym jodłom.

Drzewa iglaste rosną stosunkowo szybko, dzię­ki czemu można je częściej wycinać i w ten sposób odzyskiwać zainwestowany kapitał. Natomiast większość drzew liściastych, które dostarczają naj­bardziej wartościowego drewna, rośnie znacznie wolniej i z drzew posadzonych dzisiaj pożytek będą mieli dopiero nasi wnukowie.

Las, aby prawidłowo się rozwijał, musi być właś­ciwie pielęgnowany. Sekret polega na tym, by wy­cinać jedynie tyle drzew rocznie, ile w tym samym czasie osiągnie wiek wyciętych. Trzeba, więc wy­cinkę starannie planować. Jedną z metod planowej wycinki jest wycięcie wszystkich drzew z danego obszaru w określonych odstępach czasu, np., co 50 albo, co 100 lat. W czasie między wyrębami las powinien wrócić do stanu pierwotnego. Inną meto­dą jest tzw. wycinka selektywna polegająca na tym, że przeznacza się do wycięcia drzewa w określo­nym wieku i określonych rozmiarów. Młodsze i mniejsze drzewa mają wówczas czas dorosnąć, a w miejscach, w których rosły ścięte drzewa sadzi się nowe. Dzięki takiemu systemowi, sadzonki mogą korzystać z naturalnej ochrony starszych drzew aż do momentu, kiedy same osiągną dojrzałość.

Metoda ta sprzyja również rozwojowi innych roślin i zwierząt żyjących w lesie. Wycinka selek­tywna, w przeciwieństwie do wyrębu, nie jest groź­na dla zwierząt, jako że ani ptaki, ani ssaki, ani owady nie zostają całkowicie pozbawione swoje­go naturalnego środowiska.

Większość rozwiniętych krajów świata prowa­dzi obecnie racjonalną politykę gospodarowania swoimi zasobami leśnymi. Największy jednak problem tkwi w przyszłości lasów równikowych, które należą do krajów biedniejszych. Są obszary, w któ­rych skala zniszczeń jest tak wielka, że za późno już na jakąkolwiek gospodarkę leśną. Co roku po­wierzchnia lasów tropikalnych zmniejsza się o 142 tys. km.2. Niektóre kraje, jak na przykład Indie, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana, czy Ekwador, praktycznie wycięły już całkowicie swoje lasy. Masowy wyrąb lasów równikowych nie tylko sta­nowi zagrożenie dla klimatu ziemi, ale jest też kata­strofą dla zwierząt.

Na szczęście niektóre państwa podjęły w końcu działania, mające na celu ochronę lasów. Do tej grupy należą Boliwia i Brazylia. W 1986 roku. pod egidą ONZ, powołano do życia International Tropical Timber Organization (Międzynarodową Orga­nizację do Spraw Drewna z Lasów Równikowych), w skład której wchodzi 40 krajów.

Zasiadają w niej zarówno producenci jak i użyt­kownicy tego cennego surowca. Specjaliści z Organizacji starają się obecnie rozstrzygnąć, w jaki sposób należy przeprowadzić ponowne zale­sienie obszarów dawniej porośniętych dżunglą, by uratować las równikowy od totalnej zagłady.

Ochrona

              Lasy czynią nasze życie piękniejszym i zaskakują swą różnorodnością, dlatego chrońmy je. Drzewa są najwyższymi roślinami na Ziemi. Dzięki temu mogą one wygrywać konkurencję o wodę i światło z innymi gatunkami roślin, a nawet je zacieniać.

Ludzie od niepamiętnych czasów odnosili się do drzew w szczególny sposób. Ponieważ są one długowieczne i dorastają do olbrzy­mich rozmiarów, były w zamierzchłych czasach nawet obiektami kultu, a obecnie stały się symbo­lami zdrowia, czystego środowiska i bezpośred­niego kontaktu człowieka z naturą. Lasy na naszej planecie mają ogromny wpływ na klimat. Ich rocz­na produkcja pierwotna (masa wytworzonej w cią­gu roku materii roślinnej) pod postacią liści, owo­ców i przyrostów drewna jest kolosalna. Drzewa, wykorzystując dwutlenek węgla, wodę i światło słoneczne, wytwarzają węglowodany (cukrowce) i wydzielają tlen. Pobierając dwutlenek węgla i wy­dzielając tlen uczestniczą w utrzymaniu prawidło­wych proporcji tych gazów w powietrzu. Poważne ograniczenie powierzchni lasów na Ziemi musi mieć więc szkodliwy wpływ na stan atmosfery. W nielicznych miejscach lasy przetrwały do naszych czasów w postaci nienaruszonej, natural­nej. Takim rejonom należy bezwzględnie zapew­nić ochronę. W Polsce jednym z nich jest obszar Białowieskiego Parku Narodowego. Drzewa należy chronić także z innego względu. Są one ważnym ogniwem w łańcuchu zależności pokarmowych w środowisku i dostarczają poży­wienia oraz schronienia licznym gatunkom zwie­rząt. Szczególnie należy chronić gatunki rodzime dla danego rejonu, gdyż z nimi związanych jest o wiele więcej gatunków zwierząt niż z drzewami pochodzącymi z innych obszarów geograficznych.

Ważną sprawą jest także ochrona różnorodności gatunkowej lasu, to znaczy utrzymanie takich la­sów, w których występują różne gatunki drzew. Podstawowego znaczenia nabiera ochrona puli genowej drzew, czyli całego ma­teriału genetycznego roślin drzewiastych. Chroniąc geny drzew możemy zapewnić gatunkom różnorodność genetyczną, a tym samym stworzyć sobie możliwość jeszcze lepszego wykorzystywa­nia poszczególnych gatunków roślin w celach gos­podarczych. W utrzymaniu różnorodności gene­tycznej poszczególnych gatunków drzew ogromną rolę odgrywają ogrody botaniczne i naukowe sta­cje badawcze, które w tym celu prowadzą hodow­le drzew pochodzących z różnych stref naturalne­go zasięgu występowania danego gatunku.

Obawa przed wyginięciem roślin, szczególnie tych wykorzystywanych do celów gospodarczych, wzmaga wysiłku ekologów. Niektóre ważne z gos­podarczego punktu widzenia gatunki drzew w drodze dokonywanej przez człowieka selekcji tracą swą różnorodność genetyczną. Dlatego naukowcy sta­rają się w dzikich lasach odkrywać nowe odmia­ny, aby polepszać już istniejące linie hodowlane.

Zwykle działania ochronne koncentrują się na jakimś określonym gatunku drzewa lub na roślinach najbardziej wiekowych.

Głównym nie­bezpieczeństwem dla lasów w Polsce, jest zanie­czyszczenie atmosfery. Czynnikami szkodli­wymi są związki siarki, tlenki azotu, ozon, pyły, metale ciężkie. Lokalnie mogą działać np. fluor, nawozy azotowe. Wpływają one bezpośrednio na rośliny, zmieniając ich me­tabolizm, albo pośrednio przez zmianę wła­ściwości gleby, chemizmu wody, wyniszcze­nie partnerów symbiotycznych i osłabienie odporności na choroby i szkodniki. Drzewa iglaste są wrażliwsze od liściastych, nie ma jednak drzew całkowicie odpornych na za­nieczyszczenia. W Polsce wyróżnia się trzy strefy zagrożenia lasów:

I - strefa słabego zagrożenia (początkowe objawy uszkodze­nia liści drzew)

II - strefa średniego za­grożenia

III - strefa silnego zagrożenia, w której uszkodzenie liści prowadzi do ich umierania (defoliacji).

Drzewa na obszarach zanieczyszczonych mają słaby przyrost, prze­rzedzone korony, niski wzrost; gospodarka leśna ponosi duże koszty na utrzymanie la­su. W kilku miejscach w Polsce lasy całko­wicie wymarły (Góry Izerskie, część Karko­noszy, niektóre rejony Górnego Śląska, oko­lice Legnicy). Nie ma jednej prostej przyczyny wymierania la­sów, składa się na to wiele czynników. Ochrona lasów przed tymi czynnikami polega przede wszyst­kim na przywróceniu czystości atmosfery. W samym leśnictwie podejmuje się różno­rodne działania mające poprawić warunki życia drzew i utrzymanie, a nawet zwiększe­nie powierzchni leśnej: ograniczenie wyrę­bów, odnowienie wyselekcjonowanymi sa­dzonkami, przebudowa drzewostanów (np. ig­l...