Justowanie.doc

Justowanie (wyrównywanie) tekstu

Wszyscy widzieliśmy artykuły i ogłoszenia w gazetach, książkach
i magazynach gdzie używa się justowania wierszy, to znaczy litery ustawia się tak aby tekst był wyrównany nie tylko z lewej strony (lewy margines) ale i z prawej (prawy margines).
Prawidłowo wyjustowany tekst daje wrażenie harmonii i porządku. Z drugiej strony niestarannie wykonane justowanie może sprawić, że tekst będzie zniekształcony i trudny do przeczytania. Prawidłowe justowanie jest pewnym rodzajem sztuki do opanowania, ale warto posiąść tę umiejętność gdy naszym celem jest wysokiej jakości, profesjonalnie wyglądająca typografia.

Justowanie polega na zwiększaniu odstępów między wyrazami
i literami tak aby krótsze wiersze wypełniły całą linijkę lub odwrotnie, przy dłuższych wierszach, polega na zmniejszaniu tych odstępów aby zmieścić się w zadanej szerokości.
Część komputerowych programów kompozycji stron ma ustawienia, które umożliwiają przeskalowanie w poziomie liter.
Tej techniki nie wolno wykorzystywać do justowania - to jedna
z głównych zasad typografii.

Zbyt duże dodatkowe odstępy (światło) mogą tworzyć luki między wyrazami lub kaskady pustych miejsc opadające w dół tekstu. Natomiast zbytnia kompresja powoduje, że litery są nazbyt stłoczone, zwłaszcza w porównaniu z przyległymi normalnie spacjowanymi wierszami tekstu. Wszystkie te mankamenty mogą
w poważny sposób zaszkodzić kolorystyce, teksturze i czytelności dokumentu.

Przy takiej liczbie potencjalnych pułapek przezorny projektant powinien wystrzegać się formatowania z wyrównywaniem tekstu do obu marginesów chyba, że jest to nieodzowne. A i wtedy trzeba dysponować czasem i możliwościami aby ręcznie dopracować szczegóły.

Poniżej przedstawione są pewne wskazówki, których przestrzeganie przyczyni się do osiągnięcia gładkiego i czytelnego wyrównywania.

- Im więcej słów mieści się w jednym wierszu tym jest mniej kłopotów. Można to osiągnąć zwiększając długość linii albo zmniejszając (nawet o ułamek) rozmiar czcionki.

- Jeśli to konieczne, można spróbować przeredagować sam tekst aby naprawić wiersze, które są zbyt puste lub zbyt ściśnięte. Należy zredukować liczbę wierszy z przenoszonymi wyrazami szczególnie jeśli jest ich więcej niż dwa po kolei. Często jest możliwe zastąpienie krótkich słów dłuższymi lub skrócenie rozwlekłych zdań.

- Trzeba szczególnie dokładnie zrozumieć i opanować parametry oprogramowania związane z przenoszeniem wyrazów
i justowaniem. Zwykle daje się ustalać długość odstępu międzyliterowego i międzywyrazowego, a także preferencje dotyczące przenoszenia wyrazów.

Wyrównywanie bez dopracowania szczegółów może spowodować powstanie luk między wyrazami, mocno spacjowanych liter i kaskady świateł, co widać na powyższym przykładzie zaczerpniętym z "Opowieści o dwóch miastach:" Charlsa Dickensa złożonym czcionką Clarendon 15/18.

W powyższym przykładzie większość problemów została rozwiązana przez zmniejszenie rozmiaru czcionki do 14 punktów i nieznaczne poszerzenie szerokości składu. Niemniej jednak pozostał problem z trzema przeniesieniami w sąsiednich liniach (przy końcu akapitu) co nadal jest niepożądane.

Potrójne przenoszenie znika
gdy szpalta jest jeszcze
odrobinę poszerzona.
Wygląda to już całkiem dobrze...

... ale nie tak (typograficznie) dobrze jak ten sam tekst z wyrównaniem tylko do lewego marginesu. Tu przerwy międzyliterowe i międzywyrazowe są jednakowe co powduje jednolitą kolorystykę i teksturę. Zawsze trzeba sobie zadać pytanie, czy wyrównywanie do obu marginesów jest absolutnie konieczne.