Cukrzyca (diabetes mellitus) jest to choroba, która pojawia się, gdy metabolizm cukru w organizmie jest upośledzony lub zawodny, gdy trzustka nie może produkować insuliny, insulina jest niepełnowartościowa lub tkanki i narządy obwodowe (np. wątroba, mięśnie, tkanka tłuszczowa) są oporne na jej działanie.
Postacie cukrzycy:
· Cukrzyca typu 1. (zwana również cukrzycą młodzieńczą lub insulinozależną) rozpoczyna się w młodym wieku, charakteryzuje się bezwzględnym brakiem insuliny, wytwarzanej przez komórki beta znajdujące się w trzustce. Brak komórek beta może być wrodzony lub komórki te mogą zostać zniszczone przez wirus, atak ze strony własnego układu odpornościowego lub przez czynniki chemiczne zawarte w pożywieniu lub lekach; choroba może mieć chwiejny przebieg ze skłonnością do niedocukrzeń i śpiączki.
· Cukrzyca typu 2. (zwana również cukrzycą dorosłych lub insulinoniezależną) zwykle pojawia się u osób po 40. roku życia, najczęściej otyłych, choć zachorowania na ten typ cukrzycy zdarzają się także wśród dzieci; obserwuje się skłonności rodzinne do jej występowania; przyczyną jest oporność tkanek i narządów obwodowych na insulinę (mięśni, tkanki tłuszczowej, wątroby).
· Cukrzyca ciężarnych jest to typ cukrzycy okresowej, pojawiającej się w drugiej połowie ciąży, u niektórych, dotychczas niechorujących na cukrzycę kobiet; w większości przypadków poziom glukozy we krwi wraca do normy po porodzie, ale ryzyko rozwoju cukrzycy po kilku miesiącach bądź latach jest u tych kobiet zwiększone.
· Inne typy - genetyczne, wtórne, polekowe, pourazowe, toksyczne, na tle zaburzeń hormonalnych (nie związanych z insuliną).
Podwyższona glikemia (hiperglikemia) występująca w cukrzycy jest przyczyną wielu zaburzeń metabolizmu i powoduje uszkodzenie małych naczyń krwionośnych (mikroangiopatię) oraz dużych tętnic (makroangiopatię). Prowadzi to do zaburzeń ukrwienia oraz uszkodzenia wielu narządów. Przewlekłe powikłania cukrzycy dzielimy zatem na mikroangiopatyczne oraz makroangiopatyczne. Do powikłań mikroangiopatycznych zalicza się nefropatię, retinopatię oraz neuropatię. Nefropatia cukrzycowa jest powikłaniem polegającym na uszkodzeniu kłębuszków nerkowych, odpowiedzialnych za filtrowanie krwi i usuwanie z organizmu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. Nefropatia cukrzycowa prowadzi do niewydolności i uszkodzenia nerek. W najbardziej zaawansowanych stadiach tej choroby konieczne jest leczenie, polegające na zastosowaniu urządzenia zastępującego swą funkcją nerki, nazywane dializą. Obecnie istnieje także możliwość przeszczepienia nerki (transplantacji). Retinopatia cukrzycowa to uszkodzenie narządu wzroku związane ze zmianami w siatkówce, która jest odpowiedzialna za odbieranie bodźców wzrokowych. Jej uszkodzenie powoduje upośledzenie widzenia. U większości chorych z długo trwającą cukrzycą występują charakterystyczne zmiany na dnie oka. Retinopatię cukrzycową dzieli się na prostą, przedproliferacyjną i proliferacyjną. Dwa ostatnie stadia wymagają intensywnej terapii okulistycznej i często leczenia laserem (laseroterapii). Nieleczona retinopatia może prowadzić do utraty wzroku. Neuropatia cukrzycowa jest to uszkodzenie nerwów. Objawy mogą być różnorodne i zależą od tego, które nerwy są uszkodzone. Najczęściej występuje polineuropatia obwodowa, która objawia się bardzo charakterystycznie uczuciem palenia i pieczenia stóp i dłoni, głównie w godzinach nocnych. U chorych z neuropatią dochodzi bardzo często do powstania schorzenia zw. stopą cukrzycową.Do powikłań makroangiopatycznych należą choroba wieńcowa, niedokrwienie kończyn dolnych oraz choroba naczyń mózgu. Choroba wieńcowa znacznie częściej występuje u diabetyków niż w populacji ludzi nie chorujących na cukrzycę i jest spowodowana zwężeniem tętnic wieńcowych odpowiedzialnych za ukrwienie serca. Choroba ta może doprowadzić do zawału serca. Jej objawy są charakterystyczne - występują bóle (palące, piekące) za mostkiem, początkowo zwykle po wysiłku fizycznym. Niestety, niektórzy chorzy na cukrzycę mogą nie odczuwać żadnych dolegliwości z powodu osłabienia reakcji bólowych. Choroba niedokrwienna kończyn dolnych jest wywołana miażdżycą tętnic. Początkowo objawia się bólami nóg w czasie chodzenia (tzw. chromanie przestankowe). W przypadku bardziej nasilonych zmianach miażdżycowych może dojść do martwicy obwodowych części stopy (palce, pięta). Choroba naczyń mózgowych zdarza się częściej u chorych na cukrzycę. Jest spowodowana zaburzeniami ukrwienia mózgu. Może doprowadzić do przejściowych niedowładów (przemijające ataki niedokrwienne) oraz do udaru mózgu, na skutek którego mogą wystąpić niedowłady i porażenia (np. kończyn).
Stopa cukrzycowa
artykuł lek. med. Krzysztofa Jagodzińskiego Powodem prawie 50% przypadków amputacji kończyn dolnych w Polsce jest właśnie cukrzyca. Pamiętajmy, iż czucie bólu w stopie cukrzycowej jest zmniejszone i łatwo można przeoczyć moment jej uszkodzenia.Jednym z najpoważniejszych powikłań, które może dotknąć chorego na cukrzycę, jest tzw. zespół stopy cukrzycowej. Pojawia się on u 6 do10% pacjentów.Początkowo powoduje trudności w poruszaniu się, przewlekłe dolegliwości bólowe, a bywa, że nie leczona kończy się amputacją kończyny.Aby uniknąć tego radykalnego i okaleczającego zabiegu, ważne jest poznanie objawów, przyczyn i sposobów leczenia zespołu stopy cukrzycowej.
Objawy i przyczyny
Najpoważniejsze problemy wynikają z pogorszenia ukrwienia w obrębie stopy. Skóra, tkanki miękkie, mięśnie, nerwy i kości stopy ulegają przewlekłemu niedotlenieniu. Spowodowane jest to z jednej strony uszkodzeniem naczyń tętniczych o różnym przekroju, ich stopniowym zarastaniem, zmniejszaniem elastyczności i nasiloną miażdżycą, z drugiej zaś znacznie zwiększoną lepkością krwi i skłonnością płytek krwi do agregacji (zlepiania), a tym samym do tworzenia zakrzepów i zatorów. Dolegliwości, które informują o postępującym procesie, to ból nasilający się zwykle w nocy, towarzyszący często bolesnym kurczom mięśni, uczucie mrowienia i kłucia w nodze.Wygląd stopy jest również dość charakterystyczny. Skóra staje się cienka, sucha, łuszcząca się, pozbawiona owłosienia, w okolicy pięty i na innych wystających częściach stopy pojawiają się licznie pęknięcia z towarzyszącymi ogniskami martwicy i owrzodzeniami. Tkanki miękkie kończyny zanikają, paznokcie z powodu zaburzeń wzrostu są zdeformowane, a cała stopa jest niedożywiona i sina.Następna grupa dolegliwości charakterystycznych dla zespołu stopy cukrzycowej wynika z uszkodzenia obwodowego układu nerwowego. Pacjent ma zmniejszone czucie bólu, temperatury i dotyku w chorej nodze, a uczucie palenia, mrowienia lub pieczenia obejmuje ją na kształt skarpetek. Zmniejszona siła mięśni powoduje deformację stopy, a zaburzenia odżywienia kości stan ten jeszcze utrwalają. Upośledzona czynność gruczołów potowych związana z uszkodzeniem układu autonomicznego, zmniejszając wydzielanie wody, nasila jeszcze powstawanie pęknięć i szczelin. Dołączają się również zmiany w obrębie samych kości stopy, których struktura ulega osłabieniu. Stopniowo postępujące odwapnienie i zaburzenia w unerwieniu stawów powodują powstanie tzw. neuroartropatii. Objawia się to stopniowym, bezbolesnym uszkodzeniem chrząstek stawowych, osłabieniem siły mięśniowej i zmianami w szkielecie chrzęstnokostnym, co powoduje zaburzenia całej konstrukcji stopy. Prowadzi to do jej trwałej deformacji uniemożliwiającej chodzenie.Zmiany unaczynienia i unerwienia stopy chorego na cukrzycę przebiegają najczęściej równocześnie, rzadko zaś są jednakowo nasilone. Spowodowało to wyodrębnienie dwóch oddzielnych zespołów stopy cukrzycowej w zależności od dominacji jednego z zespołów patologicznych. Pierwszy z nich to zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej, drugi to zespół stopy cukrzycowej neuropatycznej.Stopa u chorego na cukrzycę przestaje powoli pełnić podstawowe funkcje narządu stanowiącego aparat podpórkowy - staje się strukturą chorą, źródłem cierpienia i dolegliwości. Dochodzi więc często do zainfekowania już i tak uszkodzonych struktur stopy, w obrębie których powstają ogniska zakażeń, początkowo zlokalizowane w miejscach pęknięć suchej skóry, w obszarze niedokrwiennej martwicy lub w okolicy zdeformowanego paznokcia. Niestety, z uwagi na obniżoną odporność rozprzestrzeniają się one bardzo szybko, stanowiąc z czasem zagrożenie nie tylko dla chorej kończyny, ale i dla życia chorego. Może to doprowadzić do amputacji palców, często całej stopy, czasami całego podudzia, a nawet uda.Aby temu zapobiec, konieczne jest bardzo staranne przestrzeganie zasad leczenia zespołu stopy cukrzycowej.
To, co najważniejsze
Bezsprzecznie najważniejsze jest utrzymanie poziomu cukru we krwi w optymalnych, fizjologicznych granicach. Tylko odpowiednie dawki leków (doustnych lub w iniekcjach), prawidłowa dieta, a najważniejsze zrozumienie istoty choroby przez pacjenta decydują o uniknięciu tego powikłania. Bardzo ważne jest również zapobieganie powstawaniu miejsc "zmniejszonego oporu" w stopie. Należy więc używać bardzo wygodnego obuwia wykonanego z naturalnych materiałów oraz wełnianych lub bawełnianych skarpetek. Często powinny być to indywidualnie dobrane buty ortopedyczne z odpowiednimi wkładkami odciążającymi i podeszwami wykonanymi z modelowanej gąbki. Pamiętajmy bowiem, iż czucie bólu w stopie cukrzycowej jest zmniejszone i łatwo można przeoczyć moment jej uszkodzenia.Należy zwrócić ponadto uwagę na bardzo ważny problem, jakim jest pielęgnacja stóp. Oszczędne i delikatne obcinanie paznokci i wycinanie skórek, natłuszczanie chorej skóry, troska o zachowanie stopy w dobrej kondycji poprzez specjalnie dobrane ćwiczenia ruchowe - wszystko to przeciwdziała tworzeniu się "wrót" dla potencjalnej infekcji. Pamiętajmy, że stopy osoby chorej na cukrzycę nigdy nie należy nadmiernie moczyć, forsować ćwiczeniami ani nagrzewać.
Leczenie i zapobieganie
Niestety, często procesy patologiczne w stopie cukrzycowej mają tendencję postępującą. Zmusza to pacjentów do odwiedzania lekarzy różnych specjalności, głównie chirurgów i ortopedów, którzy najczęściej zajmują się leczeniem ostrych objawów tego zespołu. W przypadku, kiedy chory znajdzie się w szpitalu, program leczenia rozpoczyna się od unieruchomienia nogi, odciążenia jej i leżenia w łóżku. Zapobiega to szerzeniu się zakażenia i polepsza utlenowanie tkanek stopy.Równocześnie chirurg przystępuje do zaopatrzenia ran i ropni, oceny ich rozległości, usunięcia tkanek martwiczych, pobrania treści ropnej na posiewy bakteriologiczne i podaje odpowiednie antybiotyki. Ocenia się też stan ukrwienia i unerwienia stopy z myślą o ewentualnym leczeniu operacyjnym, którego celem jest polepszenie przepływu krwi w stopie. Udrażnia się więc zwężone naczynia krwionośne w kończynie, stosuje różnorodne protezy naczyniowe, pozwalające ominąć zatkane tętnice albo wykonuje sympatektomię lędźwiową (szczególnie w zespole stopy cukrzycowej niedokrwiennej). W ten sposób można uzyskać rozszerzenie naczyń tętniczych w kończynie dolnej.Wraz z leczeniem chirurgicznym kontroluje się poziom cukru w organizmie oraz podaje leki wspomagające lecznie. Oprócz insuliny i antybiotyków chory otrzymuje leki poprawiające ukrwienie kończyny, zmniejszające lepkość krwi, ułatwiające docieranie jej do niedokrwionych struktur, poprawiające gojenie i bliznowacenie ran. Stosuje się również odpowiednią dietę.Niestety, często pomimo wdrożenia całego arsenału leczniczego konieczna staje się amputacja chorej kończyny. Niezmiernie ważne jest, aby była wykonana w odpowiednim momencie. Pomimo radykalności tego zabiegu bywa on wybawieniem dla pacjenta, któremu dobre i funkcjonalne protezowanie poamputacyjne przywraca możliwość prowadzenia aktywnego życia.Na koniec chciałbym podkreślić raz jeszcze, że leczenie tego zespołu chorobowego, który jest poważnym problemem społecznym, wymaga współdziałania lekarzy wielu specjalności. Największy nacisk należy położyć na zapobieganie temu powikłaniu. Można to uczynić poprzez edukację chorych, drobiazgowe przestrzeganie zasad leczenia cukrzycy i chorób towarzyszących, takich jak nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca czy zaburzenia lipidowe, oraz ścisłą współpracę chorych z lekarzem prowadzącym."Żyjmy dłużej" 1 (styczeń) 1999"Żyjmy dłużej" 1 (styczeń) 2001
http://www.resmedica.pl/zdart1994.html
dziubusek30