winiarz_NR-17q.pdf
(
1096 KB
)
Pobierz
winiarz_NR-17q.cdr
Szlak wina i miodu
17 listopada, na spotkaniu w siedzibie
Urzêdu Marsza³kowskiego
Województwa Lubuskiego, powo³ano
do ¿ycia tzw. klaster promuj¹cy
produkty regionalne: „Lubuski szlak
wina i miodu”. W jego sk³ad weszli
m.in. producenci wyrobów
winiarskich z regionu lubuskiego.
Winiarze i szkó³karze
20 listopada w Instytucie Sadow-
nictwa i Kwiaciarstwa w Skiernie-
wicach odby³o siê spotkanie po-
œwiêcone uprawie winoroœli w Polsce,
a g³ównie problemom z zakresu
produkcji kwalifikowanego materia³u
szkó³karskiego. Obecni byli
przedstawiciele wiêkszoœci stowa-
rzyszeñ winiarskich i placówek nauko-
wych zajmuj¹cych siê winoroœl¹.
Spotkanie prowadzi³a dr El¿bieta
Rozpara, kierownik Zak³adu Odmiano-
znawstwa, Zasobów Genowych
i Szkó³karstwa. Po wyst¹pieniu
inauguracyjnym dyrektor ISK, prof. dr
hab. Danuty M. Goszczyñskiej, prof.
dr hab. Alojzy Czynczyk przedstawi³
„Rys historyczny uprawy, badañ
i utrzymania odmian winoroœli
w Rejestrze”. W 1996 roku, ostatnim
przed zaprzestaniem badañ,
w Rejestrze znajdowa³y siê nastêpu-
j¹ce odmiany: Aurora, Cascade,
Canadice, Chrupka Ró¿owa, Chrupka
Z³ota, Frankenthal, Irsay Olivier, Iza
Zaliwska, Królowa Winnic, Schuyler,
Seyval, Skarb Pannonii, Alden.
T³ocznia jednego z wielkich producentów win w Zielonej Górze, koniec XIX w. Zdjêcie ze zbiorów Muzeum Ziemi Lubuskiej
Produkt turystyczny
Szkolenie z zakresu „Tworzenia
i promocji produktu turystycznego”,
zorganizowane przez Lubusk¹
Organizacjê Turystyczn¹ LOTUR
odby³o siê 9-10 grudnia w I³owie
¯agañskiej. Wziê³a w nim udzia³
delegacja Zielonogórskiego
Stowarzyszenia Winiarskiego,
a Roman Grad wyg³osi³ referat „Czy
mo¿na stworzyæ nowy produkt
turystyczny w oparciu o tradycjê
winiarsk¹”.
Miros³aw Kuleba
W ostatnich dziesiêcioleciach XIX w., kiedy area³ winnic w Zielonej Górze i najbli¿szych
okolicach siêga³ 1400 ha, ka¿dego roku trafia³y do przerobu ogromne iloœci winogron. W roku
1875 korespondent gazety „Breslauer Zeitung” uczestnicz¹cy w zielonogórskim winobraniu
przeprowadzi³ nastêpuj¹cy rachunek: obszar winnic w mieœcie wynosi³ ok. 3.000 pruskich mórg
(750 ha), doœwiadczeni winiarze zbieraj¹ przeciêtnie 4 Viertel z morgi (Viertel = 500 funtów =
250 kg), ³¹cznie zatem zbiory w samym mieœcie wynios³y wówczas 3000 ton winogron*. By³ to
jednak rok wyj¹tkowo urodzajny, bowiem zdarza³y siê i takie lata, gdy zbierano 200, 300 i 500
funtów z morgi, a w tzw. ogrodach dolnych (Niedergarten), czyli w pó³nocnej, nizinnej czêœci
miasta, nawet 100 funtów. Wed³ug prowadzonej przez zielonogórsk¹ Gewerbe- und Gartenbau-
Verein ksiêgowoœci winiarskiej (Weinbau-Buch) œrednia roczna zbiorów w Zielonej Górze
wynosi³a 1065 funtów z pruskiej morgi, czyli 4260 funtów albo 2130 kg z hektara**.
Po zebraniu owoce nale¿a³o rozdrobniæ w m³ynkach b¹dŸ szypu³kownicach, a nastêpnie
poddaæ t³oczeniu w prasach winiarskich. Jest oczywiste, ¿e z tak¹ iloœci¹ surowca musia³y sobie
radziæ urz¹dzenia stosownych rozmiarów; z ca³¹ pewnoœci¹ nie mog³y to byæ prasy posiadane
przez drobnych winiarzy, w³aœcicieli jedno- dwumorgowych plantacji. Wiele z tych urz¹dzeñ
winiarskich przetrwa³o do naszych czasów, spor¹ kolekcjê pras winiarskich zgromadzono
w zbiorach Dzia³u Winiarskiego Muzeum Ziemi Lubuskiej, dzisiaj Muzeum Wina.
___________________
* „Grünberger Wochenblatt” nr 81, 10 X 1875.
** „Beilage zum Grünberger Wochenblatt” nr 124, 22 X 1882.
Œwiêto m³odego wina
Odwo³ane w poprzednim terminie
z powodu ¿a³oby narodowej, 16 grud-
nia w salach Muzeum Ziemi Lubuskiej
odbêdzie siê Œwiêto M³odego Wina.
Degustacjê tegorocznych trunków
z regionu poprzedzi konferencja
naukowa „Wp³yw winiarstwa na
gospodarkê i turystykê w regionie”.
Spotkanie zakoñczy wieczór
op³atkowy.
Na rozgrzewkê
18-22 grudnia zielonogórscy winiarze
wezm¹ udzia³ w prezentacji tradycji
winiarskich na œwi¹tecznym jarmarku
bo¿onarodzeniowym. Przewidziano
poczêstunek mieszkañców miasta
grzanym winem.
osz najmniejszych pras winiarskich mieœci od jednego
najlepsz¹ do wyrobu szampana, oferuje specjaln¹ cenê; Carl
b¹dŸ miazgi oczyszczonej z grzebieni w szypu³-
Dore)
na szampana, oddzielnie zaœ traminera i inne odmiany
kownicy. Powolny proces t³oczenia, trwaj¹cy po ca³kowitym
zielone; ponadto dzia³aj¹ na rynku Gebrüder Mannigel,
nape³nieniu kosza do kilkudziesiêciu minut, nie pozwala³ na
J.G. Moschke, Ernst Mühle, P. Wronsky*.
przerobienie du¿ych iloœci miazgi; sto-dwieœcie litrów moszczu
Prosto z wozu konnego, po zbadaniu jakoœci i czystoœci
to wydajnoœæ ca³odziennej pracy winiarza pos³uguj¹cego siê
dostarczonych owoców, winne grona trafia³y na wagê, a na-
ma³¹ pras¹. Tymczasem winogrona trzeba przerabiaæ szybko.
stêpnie do urz¹dzeñ rozdrabniaj¹cych. W najdawniejszych
Winobranietrwa³okrótko,naniewielkichwinnicachmiejskich
czasach by³y to koryta deptakowe, póŸniej stosowano
przewa¿nie jeden dzieñ, gdy¿ do zbiorów mobilizowano ca³¹
miazgownice, zwane te¿ m³ynkami winiarskimi (
Weinmühle
),
rodzinê i przyjació³. W procesie technologicznym produkcji
w których skórka winnych jagód by³a rozrywana przy pomocy
wina jest wa¿ne, aby winny nastaw sporz¹dziæ w jak
wa³ków naje¿onych gwoŸdziami b¹dŸ te¿ wa³ków karbo-
najkrótszym czasie. Moszcze fermentuj¹ce w kadziach s¹
wanych, poruszaj¹cych siê przeciwbie¿nie blisko siebie
wtedy wszystkie w tej samej fazie rozwoju, co u³atwia ich
i zgniataj¹cych jagody, nie mia¿d¿¹cych jednak pestek.
pielêgnacjê i czuwanie nad przebiegiem procesu.
Z czasem pojawi³y siê te¿ nowe konstrukcje, umo¿liwiaj¹ce
Poza t¹ iloœci¹ winogron, które drobny winiarz
oddzielenie od miazgi grzebieni winnych gron (
Abbeer-
pozostawia³ na w³asny u¿ytek i wyt³acza³ samodzielnie, reszta
maschine
), pocz¹tkowo zawodne, w koñcu coraz doskonalsze,
by³a sprzedawana wielkim przetwórcom, ka¿dego roku
a¿ do stosowanych po dzieñ dzisiejszy - posiadaj¹cych pod
zamieszczaj¹cym anonse w lokalnych gazetach. Wielu
wa³kami do mia¿d¿enia jagód obrotowy trzpieñ z ³opatkami,
mieszkañców Grünbergu uprawia³o winogrona wy³¹cznie na
który usuwa grzebienie na zewn¹trz.
sprzeda¿, traktuj¹c winnicê jako dodatkowe Ÿród³o dochodów.
Nastêpnym etapem procesu technologicznego by³o
Powstaje zatem pytanie, gdzie i w jaki sposób przerabiano
ods¹czenie soku, tzw. samocieku. Miazga, czyli p³ynna masa
tysi¹ce ton winnych gron, skupowanych przez firmy
sk³adaj¹ca siê z winogronowego soku, mi¹¿szu jagód z pest-
winiarskie?
kami, rozerwanych skórek, a czasem tak¿e grzebieni, trafia³a
Odpowiedzi udzielaj¹ ju¿ same og³oszenia przetwórców:
z kadzi b¹dŸ koryta do kosza prasy. Przez szczeliny miêdzy
winogrona skupowano bezpoœrednio przy wielkich prasach,
szczeblami kosza wycieka³ do podstawionych koryt sok - i by³
gdzie surowiec poddawano od razu t³oczeniu. W gazecie
to ju¿ najwy¿szej jakoœci œwie¿y moszcz, produkt wyjœciowy
„Grünberger Wochenblatt” z 19 paŸdziernika 1873 znajdujemy
do fermentacji. Po odciekniêciu soku w koszu tworzy³o siê
og³oszenia o skupie winogron przez Heinricha Rothe, A. Arona
puste miejsce, tylko czêœæ jego pojemnoœci zape³nia³y wilgotne
w hotelu Russischer Kaiser (róg ul. Boles³awa Chrobrego
tê powtarzano do chwili, a¿ ca³y kosz zosta³ nape³niony. Teraz
resztkijagód.Mo¿naby³ododaænow¹porcjêmiazgiiczynnoœæ
i Stanis³awa Wyspiañskiego) oraz B. Schachne przy prasie
auf der Burg” Meine starke Weinpresse steht zur
mo¿na by³o przyst¹piæ do t³oczenia.
Derlinga „
. „
gefl. Benutzung”
og³asza siê w „Grünberger Wochenblatt”
urz¹dzeñ stosowanych przez winiarzy - amatorów. By³y to
Prasy du¿ych producentów wina nie przypomina³y
z 12 X 1876 Oskar Eichler. Studiuj¹c og³oszenia przetwórców
mo¿emy przeœledziæ koleje losów ich firm, a czêsto nawet ich
wielkie konstrukcje z potê¿nych kloców drewnianych,
samych,gdy¿znikniêciejakiegoœnazwiska,odlatobecnegona
tworz¹cych ramê o kilkumetrowych wymiarach. Pokazana
rynku, oznacza najczêœciej œmieræ winiarza. Winogrona
w 1928 r. na wystawie
„Der Wein in Kunst und Geschichte, in
skupuj¹ od mieszkañców miasta najwiêksi producenci win: np.
Technik und Handel”
we Wroc³awiu stara zielonogórska
w roku 1865 s¹ to J.G. Moschke, Carl Engmann, J. Tiedemann,
dwuœrubowa prasa winiarska (
doppelspindlige Holzkelter
),
Eduard Seidel, Wilhelm & Friedrich Dehmel, Heinrich Rothe;
znajduj¹ca siê w posiadaniu firmy Otto Mülscha, zapewne
w 1876 firma Grempler & Co., Carl Engmann, Gebrüder
jedna z najwiêkszych w mieœcie, mia³a 4 m szerokoœci, 4 m
Mannigel, Ernst Mühle, Heinrich Rothe, Julius Wronsky, J. G.
d³ugoœci i 6 m wysokoœci. Równie wielkie konstrukcje
Moschke, Oscar Rosdeck. W roku 1973 winiarnie rozpoczynaj¹
wykonywano ze stalowych, ³¹czonych nitami, kszta³towników.
skup winogron dnia 16 paŸdziernika: firma Förster & Grempler
Schemat tych urz¹dzeñ by³ zawsze jednakowy, wypracowany
zg³asza zapotrzebowanie na owoce sortowane, w pe³ni dojrza³e
Böhmische (Pinot noir)
przez wieki praktyki: górne koñce dwóch pionowych s³upów,
i zdrowe, przy czym za odmianê
,
osadzonych w masywnej podstawie, spinano poprzeczn¹ belk¹,
w której znajdowa³o siê gniazdo drewnianej
œruby o g³êboko wy¿³obionym gwincie.
Szeroka g³owica œruby, wywieraj¹ca poprzez
okr¹g³¹ pokrywê kosza i system drewnianych
klocków nacisk na miazgê, by³a okuta
¿elaznymi obrêczami, posiada³a te¿ kilka
bocznych otworów, w które wk³adano dr¹g
s³u¿¹cy do obracania œruby. Przy pomocy tej
dŸwigni, poruszanej czêsto przez kilku
mê¿czyzn, oraz dziêki sile nacisku wytwa-
rzanej przez gwint œruby, z miazgi wype³-
niaj¹cej kosz wyciskano resztki soku. Dzia-
³aj¹ce si³y bywa³y tak wielkie, ¿e po
zakoñczonym procesie usuwano z kosza nie-
mal ca³kowicie suche wyt³oki.
______________________
* „Grünberger Wochenblatt” nr 83, 16 X 1873.
Prasy winiarskie wytwórni szampanów Grempler & Co.,
pocz. XX w. Zdjêcie ze zbiorów Muzeum Ziemi Lubuskiej
do kilku wiader zmia¿d¿onych w miazgownicy gron
Engmann kupuje osobno
Böhmisch
i
Blauschönedel (Chasselas
Jeszcze wydajniejsze, ni¿ opi-
sane wy¿ej, by³y prasy dwu-
œrubowe, których kosze mia³y
kszta³t prostok¹ta b¹dŸ kwadratu.
Ich przewaga nad jednoœrubowymi
by³a bezsporna, a rozumie j¹ ka¿dy
kto kiedykolwiek próbowa³ t³oczyæ
winogrona w prasie z okr¹g³ym
koszem. Trzeba niema³ej wprawy,
aby pokrywê wywieraj¹c¹ nacisk
na miazgê utrzymaæ w poziomym
po³o¿eniu, zapewniaj¹cym równo-
mierny nacisk. Otó¿ prasa dwu-
œrubowa pozbawiona jest tego
niedostatku. Prostok¹tna b¹dŸ
kwadratowa pokrywa t³oczna,
naciskana raz jedn¹, raz drug¹
œrub¹, porusza siê w efekcie
poziomo i nie „przekrzywia siê”,
jak to bywa w prasach jedno-
œrubowych. Obs³ug¹ tych urz¹dzeñ
zajmowali siê wykwalifikowani
pracownicy (
Preßmeister
), zaœ
budow¹ i naprawami mistrzowie
stolarscy, o czy œwiadczy og³osze-
nie zamieszczone w „Grünberger
Stara zielonogórska prasa winiarska, fot. Ewald Hase
wojennej historii miasta posiada³a zapewne firma Häuslera-
Wochenblatt” z 12 X 1876:
„Einen tüchtigen Preßmeister, wenn
möglich Zimmermann sucht Jul. P. Wronsky”
.
Förstera-Gremplera, póŸniejsza wytwórnia szampanów i win
Grempler & Co. Wniosek taki mo¿na wysnuæ choæby z po-
Jest zrozumia³e, ¿e wielkie prasy musia³y byæ montowane
jemnoœci piwnic, wybudowanych przez wspó³udzia³owców
na sta³ym miejscu, a do ich posadowienia niezbêdny by³
w roku 1829 na winnicy w rewirze winiarskim Lattwiese
specjalny murowany fundament. ¯aden strop piwniczny nie
(Hospitalstraße, dzisiaj ul. Moniuszki) mog³y one pomieœciæ
by³by w stanie utrzymaæ ciê¿aru prasy o takiej pojemnoœci,
3000 okseftów* wina.
kiedy jej kosz zosta³ nape³niony miazg¹. Z tego te¿ wzglêdu
Wiele jednak wskazuje na to, ¿e u zarania epoki
najwiêksze stacjonarne prasy winiarskie instalowano
przemys³owej zielonogórskiego winiarstwa, zwi¹zanej
w specjalnych, przeznaczonych tylko dla tego celu pomie-
szczeniach b¹dŸ nawet osobnych budynkach - t³oczniach.
z pocz¹tkami wytwórni Gremplera, równie prê¿n¹ firmê
posiada³ zielonogórski kupiec winny
Dziêki temu, ¿e jednorazowo
i radny miejski Carl Engmann. W 1839
wykonywano tylko æwieræ obrotu
Engmann wzniós³ przy Breslauerstraße
œruby, a nastêpnie przek³adano
3 (ul. Wroc³awska) rozleg³y budynek
ramiê dŸwigni do s¹siedniego
wytwórni win, sk³adaj¹cy siê z prze-
otworu w g³owicy, prasê mo¿na
stronnej t³oczni (
Preßraum
) mie-
by³o ustawiæ przy jednej ze œcian.
szcz¹cej a¿ szeœæ wielkich pras,
Nale¿y przyj¹æ, ¿e t³ocznie wiel-
fermentowni (
Gährungsraum
), butel-
kich rozmiarów posiada³y wszy-
kowni (
Flaschenraum
) i pomieszczeñ
stkie firmy winiarskie przera-
magazynowych (
Remise
). Nieregularne
biaj¹ce surowiec z w³asnych winnic
w rzucie, zachowane do dzisiaj pomie-
i prowadz¹ce skup winogron od
1
szczenie t³oczni ma d³ugoœæ 100 / stóp
2
ludnoœci. Projektantem i wyko-
nawc¹ wielu z tych obiektów,
pruskich (ok. 32 m)**. Na pod³odze
zrealizowanych w ostatnich dzie-
t³oczni zosta³y u³o¿one szyny, po
siêcioleciach XIX w., by³ mistrz
których odbywa³ siê ruch wózków
budowlany (
Maurermeister
), czy
transportowych. Budynek nie posiada³
raczej architekt i budowniczy
podpiwniczenia, za to tu¿ obok
w jednej osobie, Carl Mühle.
Engmann wybudowa³ swój s³ynny pa³ac
O tym, jak wygl¹da³y takie obiekty
winny, zwany Engmanns Palais,
i jaki by³ ich program u¿ytkowy
posadowiony na olbrzymich, sklepio-
œwiadczy dzisiaj tylko zachowana
nych krzy¿owo piwnicach mog¹cych
ikonografia i dokumentacja budo-
wlana, bowiem same t³ocznie
najczêœciej nie dotrwa³y do naszych
czasów, b¹dŸ te¿ wskutek prze-
budowy i zmian sposobu u¿ytko-
wania ca³kowicie zatraci³y swój
zmieœciæ 3000 okseftów wina.
_______________
* 1
oxhoft
(okseft) = 226 litrów
pierwotny wygl¹d.
Najwiêksz¹ t³oczniê w przed-
** Archiwum Pañstwowe w Zielonej Górze, Akta
miasta Zielona Góra, sygn. 3183.
T³ocznia win Carla Engmanna, 1839 r.
T³ocznia w wytwórni win
Fritza Briegera, ul. Zamkowa 16
Budynek dla prasy winiarskiej m³ynarza Staara, 1854 r.
Budynek gospodarczy mistrza m³ynarskiego Staara,
wzniesiony w 1854 r. przy Mühlweg 4 (ul. Krakusa 7)* jest
przyk³adem licznych dawniej konstrukcji szachulcowych,
które niemal zupe³nie znik³y dzisiaj z zabudowy miejskiej.
G³ówn¹ czêœci¹ budowli jest pomieszczenie na prasê winiarsk¹
(
Weinpreßraum
) o wymiarach podanych w stopach pruskich:
16 x 20 ½ (5,00 x 6,40 m)**, przekryte dachem pulpitowym. Do
wnêtrza prowadzi³y drzwi o szerokoœci 2,50 m. Rozmiary
pomieszczenia wskazuj¹, ¿e mieszcz¹ca siê w nim prasa nie
nale¿a³a do najwiêkszych.
Informacje o innej t³oczni, jednak bez bli¿szych danych o
jej wymiarach, znajdujemy w aktach policji budowlanej z 1858
r. dotycz¹cych posesji Leutloffa po³o¿onej w tzw. rewirze
Treibe (póŸniej Am Rohrbusch 2, ul. Dzika 2)***,
w s¹siedztwie cegielni Schirmera. Budynek by³ wykonany
w konstrukcji ryglowej (
Lehmfachwerk
). Jak wynika z planu
sytuacyjnego, posesja Leutloffa graniczy³a z winnic¹; Treibe
by³ jednym ze starych i rozleg³ych rewirów winiarskich
Zielonej Góry.
_________________
* Archiwum Pañstwowe w Zielonej Górze, Akta miasta Zielona Góra, sygn. 4108.
** 1 stopa pruska = 0,31385 m.
*** Archiwum Pañstwowe w Zielonej Górze, Akta miasta Zielona Góra, sygn.
2855.
Prasa winiarska Leutloffa, 1858 r.
Piêknym przyk³adem architektury zielonogórskich winnic
jest dom ogrodowy (
Gartenhaus
) restauratora Friedricha
W. Dehmela, stoj¹cy przy Drentkauerstraße 2/3 (ul. Nowa
1/2)*. W 1859 r. Dehmel przebudowa³ go, wydzielaj¹c
pomieszczenie na fermentowniê moszczów (
Gährungs-Raum
).
Obok, oddzielona œcian¹, znajdowa³a siê t³ocznia z pras¹
winiarsk¹ (
Presse
). Wysokoœæ pomieszczeñ wynosi³a 10 stóp
pruskich (3,14 m). Murowany budynek, posadowiony na
³awach fundamentowych, posiada³ okna okolone geome-
trycznym gzymsem nadokiennym, p³aski dach z wysuniêtym
okapem ozdobionym „koronkow¹” snycerk¹.
Konstrukcjê t³oczni wraz z masywnym fundamentem
prasy winiarskiej ukazuje rysunek budowlany obiektu
gospodarczego Gustava Kocha, zrealizowanego w roku 1862
przy Krautstraße 37 (ul. Wandy 40)**. Murowany,
jednokondygnacyjny budynek z podpiwniczeniem zosta³
przykryty dwuspadowym dachem z dachówki ceramicznej.
Przestronne pomieszczenie parterowe (
Pressen- und Remisen-
Raum
) o wymiarach 17 x 48 stóp pruskich i wysokoœci 10 stóp
(5,34 x 15,05 x 3,14 m) mieœci³o spor¹ prasê o szerokoœci ponad
3 m. Z rysunku wynika, ¿e by³a to prasa dwuœrubowa z pro-
stok¹tnym koszem. Do budynku g³ównego przylega³a mniejsza
przybudówka przeznaczona do fermentacji moszczów
(
Vergährungs-Kammer
). Sklepione kolebkowo piwnice mia³y
wysokoœæ 2,10-2,20 m. Fundament prasy zosta³ oddzielony od
pozosta³ej czêœci piwnicy œcian¹, a uzyskane w ten sposób
pomieszczenie nastêpnie zasypano ziemi¹. Zabieg ten
wzmacnia³ posadowienie prasy, której ciê¿ar w³asny,
powiêkszony o zawartoœæ kosza, grozi³ zawaleniem sklepienia
piwnicy.
T³ocznia win G. Kocha, 1862 r.
___________________
* Archiwum Pañstwowe w Zielonej Górze, Akta miasta Zielona Góra, sygn. 3297.
** Archiwum Pañstwowe w Zielonej Górze, Akta miasta Zielona Góra, sygn. 3815.
Prasa w domu ogrodowym Dehmela, 1859 r.
Plik z chomika:
jac1123
Inne pliki z tego folderu:
winiarz_NR-24q.pdf
(1559 KB)
winiarz_NR-19q.pdf
(1591 KB)
winiarz_NR-18q.pdf
(1030 KB)
winiarz_NR-17q.pdf
(1096 KB)
NR-16q.pdf
(921 KB)
Inne foldery tego chomika:
## Nalewki zdrowotne
@ PORADNIKI BUDOWLANE
■ ANGIELSKI+
■ NIEMIECKI+
◄ Kroniki
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin