METODA VOJTY
Podstawowym elementem rehabilitacji dzieci jest rehabilitacja wieku rozwojowego, w której wykorzystuje się możliwości i szanse jakie daje rozwój dziecka w 1 roku życia, aby zapobiec kalectwu i pomóc dzieciom z wadami wrodzonymi lub wcześnie nabytymi. Opiera się ona na wykształcaniu u małego dziecka samodzielności i umiejętności komunikacyjnych.
Dziecko przed przystąpieniem do terapii metodą Vojty przechodzi kliniczną ocenę rozwoju i jest to:
1. Ocena reaktywności posturalnej, czyli ocena wszystkich reakcji potrzebnych do zmiany pozycji ciała w przestrzeni. Umożliwia to wykrycie zakłóceń w kierowaniu mechanizmami posturalnymi prze ośrodkowy układ nerwowy ( OUN ), a także ocenę poziomu rozwoju dziecka w danej chwili. Reaktywność posturalną ocenia się na podstawie reakcji nagłej zmiany położenia ciała w przestrzeni ( reakcje ułożenia ).
2. Ocena spontanicznej motoryki. Każdy poziom rozwoju posiada charakterystyczne zachowania dziecka w zakresie orientacji, chwytności, lokomocji, które wymagają odpowiedniego rozwoju motorycznego. Vojata jasno określa kolejne etapy rozwoju motorycznego opartego na wielokątach, np. dziecko w 3 m-cu życia podpiera się na łokciach tworząc trójkątną płaszczyznę podparcia; w 4, 5 m-cu życia dziecko odrywa jedną rękę od podłoża do chwytu, przechyla się lekko na bok, a kończyna dolna po tej stronie tworzy nowy punkt podparcia na kolanie;
3. Diagnostyka rozwojowa. "Monachijski test diagnostyczny funkcji wieku rozwojowego w 1 - 3 roku życia". Na podstawie tego testu dokonuje się w odstępach miesięcznych oceny tzw. wieku raczkowania, wieku siedzenia, wieku chodzenia, wieku chwytania, wieku zręczności, wieku postrzegania, wieku mówienia, wieku rozumienia mowy, wieku rozwoju społecznego i wieku rozwoju samodzielności.
Terapia Vojty oparta jest na fazach rozwoju lokomocji i torowaniu drogi neurologicznej. Za pomocą stosowania całościowych zachowań lub wzorów wykonywania ruchów przeciw oporowi w centralnej osi ciała ( głowa, tułów, biodra i barki ) uzyskuje się u osób spastycznych powrót koordynacji mięśni i tzw. " ciszę motoryczną ".
Podstawowymi odruchami wykorzystywanymi w terapii metodą Vojty jest odruch pełzania naprzemiennego i odruch obrotu wokół własnego ciała. Wyzwalanie odruchu pełzania i obrotu według prawidłowego wzorca uzyskuje się za pomocą :
Pozycji ułożeniowej, czyli pozycji wyjściowej, która wprowadza w stan aktywacji i niestabilnego ułożenia;
Punktów stymulacyjnych, które mają charakter proprioceptywny. Znajdują się na mięśniach ( pośladkowy średni ) i okolicach okołokostnych ( strefa piersiowa, nadkłykieć przyśrodkowy kości ramieniowej, wyrostek barkowy łopatki, kolec biodrowy przedni górny, wewnętrzny brzeg łopatki, wyrostek rylcowaty kości promieniowej, strefa tułowiowa, nadkłykieć przyśrodkowy kości udowej, guzowatość kości piętowej ). Stosuje się ty zasadę sumacji przestrzennej punktów ( stymulacja jednocześnie kilku punktów ).
Oporowaniu pozycji wyjściowej, czyli stawianie oporu przeciw prowokowanemu ruchowi dziecka, Występuje tu sumacja czasowa stymulacji, która trwa od1 do 5 minut.
O skuteczności połączenia tych trzech elementów terapii decyduje rozwój funkcjonalny mózgu dziecka, jego stan psychiczny i motywacja do ruchu.
Wskazaniami do stosowania metody Vojty są :
zaburzenia centralnej koordynacji nerwowej ( między 3 a 6 miesiącem życia dziecka
daje bardzo duże szanse całkowitego wyleczenia )
przepuklina oponowo - rdzeniowa
przepuklina mózgowo - rdzeniowa
porażenie nerwów obwodowych i splotów nerwowych
skolioza wrodzona ( osteogenna ) i skolioza młodzieńcza
artrogrypoza wielopostaciowa wrodzona
mózgowe porażenie dziecięce
kręcz mięśniopochodny wrodzony i kręcz kostny
neurogenne dysplazje stawów biodrowych
choroba Pertesa
zaniki rdzeniowe mięśni ( dystrofie mięśniowe )
stwardnienie rozsiane ( SM )
wylewy do mózgu u dorosłych
złamania kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia
porażenie nerwu twarzowego okołoporodowe
Przeciwwskazania do stosowania metody Vojty :
brak tolerancji dziecka do pewnych pozycji ułożeniowych
stany zapalne np. ropień
padaczka
stany nowotworowe
temperatura powyżej 38C
oto kilka zasad, prawidłowego prowadzenia terapii metodą Vojty.
Nie ma ograniczeń wiekowych.
Należy rozpocząć terapię zawsze tak wcześnie jak to możliwe. Jednakże w przypadku dzieci starszych musimy zdawać sobie sprawę, że realizowany przez nie dotychczas program rozwoju opierał się na patologicznych wzorcach ruchu. Czas trwania przyczyniał się do wtórnego kodowania tych wzorców w mózgu i budowania na tej bazie kolejnych etapów rozwojowych. Pamiętajmy jednak, że prawidłowy program rozwoju człowieka jest uwarunkowany genetycznie i jeśli w drodze dobrze prowadzonej terapii będziemy do niego docierać, możemy wypierać wzorce patologiczne i poprawiać jakość ruchu dziecka. Sukcesem metody Vojty nie jest osiąganie siadu, czworakowania, czy chodzenia, ale jakość tych czynności.
Terapię prowadzi się przy różnych problemach i schorzeniach jako działanie podstawowe lub wspomagające.
Są nimi na przykład:
mózgowe porażenie dziecięce,
zaburzenia ośrodkowej koordynacji nerwowej,
przepuklina oponowo rdzeniowa,
schorzenia ortopedyczne,
zaburzenia układu wegetatywnego,
porażenie splotu barkowego.
Rehabilitant przeszkolony w metodzie, (z certyfikatem Międzynarodowego Towarzystwa Vojty - Internationale Vojta Gesellschaft)
ocenia stan dziecka,
kwalifikuje do terapii,
dobiera odpowiednie ćwiczenia,
uczy rodziców / opiekunów dziecka,
Ćwiczenia powtarzanie są w domu minimum 4 razy dziennie
dziennie i powinny być kontrolowane przez terapeutę metody Vojty co najmniej 1 - 2 razy w tygodniu.
Zleca się, aby czas trwania każdorazowych ćwiczeń nie przekraczał:
dla niemowląt poniżej 4 tygodnia: 5-6 minut
dla niemowląt starszych : 10 minut
dla małych dzieci: 15 minut
dla dzieci starszych i dorosłych: 20 minut
Wybierając czas trwania ćwiczenia należy za każdym razem wziąć pod uwagę bieżący stan pacjenta.
W szczególności nie należy prowadzić terapii w przypadku
wysokiej temperatury (powyżej 38,5°C mierzonej w odbycie),
ostrych stanów zapalnych
chorób nowotworowych
po szczepieniach - w przypadku wyraźnych przeciwwskazań lekarza lub przy wystąpieniu ostrych objawów poszczepiennych (wysoka temperatura, drgawki itp.)
Najważniejsze w ćwiczeniach i konieczne dla uzyskania efektu terapeutycznego jest osiąganie oczekiwanej odpowiedzi ruchowej ze strony dziecka,
a nie czas trwania ćwiczenia. Innymi słowy - nie patrzymy na zegarek, tylko oceniamy prawidłowość pracy mięśni dziecka wg szczegółowych instrukcji przekazanych przez wyszkolonego terapeutę.
Podczas prowadzenia terapii konieczne jest zapobieganie licznym mechanizmom unikania,
objawiającym się jako niepożądane, często patologiczne ruchy dziecka. Trening jest dla dziecka zadaniem trudnym ( nowa jakość ruchu) i męczącym ( wysiłek fizyczny). Próbuje ono więc uniknąć wysiłku "inną" łatwiejszą drogą. Nieprecyzyjna terapia może przynieść więcej szkody niż pożytku - nauczyć organizm
elleth