Prawo bankowe
Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
bank krajowy - bank mający siedzibę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej,
bank zagraniczny - bank mający siedzibę za granicą,
międzynarodowa instytucja finansowa - instytucję finansową, której większość kapitału własnego należy do państwa będącego członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju lub banków centralnych takich państw,
karta płatnicza - kartę identyfikującą wydawcę i upoważnionego posiadacza, uprawniającą do wypłaty gotówki i dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytu - także do dokonywania wypłaty gotówki i zapłaty z wykorzystaniem kredytu.
Pieniądz elektroniczny – wartość pieniężną stanowiącą elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, które spełnia łącznie następujące warunki: a) jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji; b) jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości; c) jest przyjmowana przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji; d) na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne.
Czynnościami bankowymi są:
1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
2) prowadzenie innych rachunków bankowych,
3) udzielanie kredytów,
4) udzielanie gwarancji bankowych,
5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,
6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.
Również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki:
1) udzielanie pożyczek pieniężnych,
2) operacje czekowe i wekslowe,
3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
4) terminowe operacje finansowe,
5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
7) wykonywanie czynności obrotu dewizowego,
8) udzielanie poręczeń,
9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych.
Banki poza wykonywaniem czynności bankowych, o których mowa powyżej, mogą:
1) obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej nie będącej bankiem lub jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych, z tym że ich łączna wartość w stosunku do jednego podmiotu nie może przekroczyć 15% funduszy własnych banku,
2) zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,
3) dokonywać obrotu papierami wartościowymi,
4) dokonywać na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika, z tym że bank jest obowiązany do ich sprzedaży w okresie nie dłuższym niż 3 lata od daty nabycia,
5) nabywać i zbywać nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczone hipoteką,
6) świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych,
7) świadczyć inne usługi finansowe.
Środki finansowe wydatkowane nie mogą przekroczyć łącznie 60% funduszy własnych banku.
Ograniczenie, to nie dotyczy:
1) nabywania akcji i praw z akcji banków,
2) nabywania akcji i praw z akcji lub udziałów przedsiębiorców świadczących usługi na rzecz banku w zakresie:
a) wydawania kart płatniczych i wykonywania operacji przy ich użyciu,
b) edukacji kadr bankowych,
c) konsultacyjno-doradczym w sprawach finansowych,
d) instytucji rozliczeniowych, o których mowa w art. 67,
e) międzybankowego przedsiębiorstwa telekomunikacyjnego, w którym banki są właścicielami co najmniej 75% akcji lub udziałów,
3) nabywania akcji i praw z akcji w powszechnych towarzystwach emerytalnych, pracowniczych towarzystwach emerytalnych oraz w spółkach prowadzących przedsiębiorstwo maklerskie, jeżeli co najmniej 75% akcji jest własnością banków lub banku.
Bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności.
Tworzenie i organizacja banków oraz oddziałów i przedstawicielstw banków
Banki mogą być tworzone jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnych.
Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, z tym że założycieli nie może być mniej niż 3.
Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie wymaganej dla założenia spółdzielni określonej ustawą z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze
B a n k i p a ń s t w o w e
Bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego. W tym samym trybie następuje likwidacja banku państwowego.
Rozporządzenie Rady Ministrów o utworzeniu banku państwowego określa nazwę, siedzibę, przedmiot i zakres działania banku, jego fundusze statutowe, w tym środki wydzielone z majątku Skarbu Państwa, które stają się majątkiem banku.
Bank państwowy nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych.
Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd.
Członkowie zarządów lub rad nadzorczych nie mogą zajmować się działalnością konkurencyjną. W szczególności nie mogą być członkami zarządu lub rady nadzorczej innego banku, chyba że bank państwowy jest akcjonariuszem tego banku.
1. Radę nadzorczą powołuje się na okres 3 lat spośród osób posiadających odpowiednie kwalifikacje z zakresu finansów. Przewodniczącego rady nadzorczej powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Skarbu Państwa.
Członkowie rady są powoływani przez Ministra Skarbu Państwa spośród osób nie będących członkami zarządu tego banku. Odwołanie członków rady następuje w takim samym trybie, w jakim zostali powołani.
Rada nadzorcza sprawuje nadzór nad działalnością banku państwowego, zatwierdza przedstawione przez Zarząd sprawozdanie finansowe oraz podział zysku i sposób pokrycia strat, a także przyjmuje sprawozdania z działalności banku, udziela zarządowi banku zaleceń oraz może zawieszać w czynnościach członków zarządu banku.
Rada nadzorcza uchyla uchwałę zarządu banku w razie stwierdzenia jej niezgodności z przepisami prawa lub statutem banku.
2. Prezesa zarządu banku państwowego powołuje i odwołuje, po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Bankowego, rada nadzorcza banku. Wiceprezesów i pozostałych członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza banku, na wniosek prezesa zarządu.
Prezes zarządu banku państwowego reprezentuje bank, przewodniczy zarządowi banku oraz organizuje działalność banku.
Statut bankowi państwowemu nadaje, w drodze rozporządzenia, Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów, po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Bankowego.
Kredyty i pożyczki pieniężne oraz zasady koncentracji wierzytelności
Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas
oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie
Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy.
Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.
Suma udzielonych kredytów, pożyczek pieniężnych, nabytych obligacji i innych niż akcje
papierów wartościowych, wierzytelności z tytułu gwarancji bankowych, poręczeń i akredytyw oraz innych wierzytelności banku w stosunku do jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo i organizacyjnie ponoszących wspólnie ryzyko gospodarcze nie może przekroczyć 25% funduszy własnych banku.
2. Przez podmioty powiązane kapitałowo i organizacyjnie, o których mowa w ust. 1, rozumie się:
1) dwie lub więcej osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, względem których można wykazać, że są ze sobą powiązane, gdyż ponoszą wspólne ryzyko gospodarcze, ponieważ jedna z nich bezpośrednio lub pośrednio kontroluje pozostałe, albo
2) dwie lub więcej osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, między którymi nie zachodzą okoliczności określone w pkt 1, ale w stosunku do których można przyjąć, że ponoszą jedno ryzyko gospodarcze, ponieważ są powiązane w taki sposób, że kondycja finansowa jednej z nich może mieć wpływ na kondycję finansową pozostałych.
3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli:
1) stroną zobowiązaną wobec banku jest: Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, międzynarodowa instytucja finansowa, rządy lub banki centralne państw członków Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju,
2) wierzytelność zabezpieczono zastawem na prawach wynikających z papierów wartościowych, których emitentem jest Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub międzynarodowa instytucja finansowa - do wysokości wartości zastawu,
3) wierzytelność jest zabezpieczona kwotą pieniężną, która została przeniesiona na własność banku - do wysokości tej kwoty.
4. Suma wierzytelności banku w odniesieniu do podmiotów, o których mowa w ust. 1, w stosunku do których wierzytelności przekraczają 10% funduszy własnych banku, nie może łącznie przekroczyć 800% tych funduszy.
5. Ograniczeń, o których mowa w ust. 1 i ust. 4, nie stosuje się do środków pieniężnych lokowanych w Narodowym Banku Polskim lub innych bankach.
6. Zarząd banku jest obowiązany zgłaszać każdorazowo do Komisji Nadzoru Bankowego fakt udzielenia kredytu w wysokości przekraczającej 10% funduszy własnych banku.
7. Banki we własnym zakresie ustalają i okresowo weryfikują limity koncentracji wierzytelności według kryteriów uwzględniających ich specyfikę działalności, a w szczególności sektora gospodarki i regionu geograficznego, z zachowaniem limitów obowiązujących.
W czasie obowiązywania umowy kredytu kredytobiorca jest obowiązany przedstawić - na żądanie banku - informacje i dokumenty niezbędne do oceny jego sytuacji finansowej i gospodarczej oraz umożliwiające kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.
W razie stwierdzenia przez bank kredytujący, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane, lub w razie zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego kredytobiorcy, bank może:
1) wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub w części,
2) zażądać dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu bądź przedstawienia w określonym terminie programu naprawczego i jego realizacji po zatwierdzeniu przez bank.
Okres wypowiedzenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy -7 dni, o ile umowa kredytu nie przewiduje okresu dłuższego.
Po upływie okresu wypowiedzenia umowy kredytu kredytobiorca jest obowiązany do niezwłocznego zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami należnymi bankowi za okres korzystania z kredytu, o ile umowa kredytu nie stanowi inaczej.
Bank przy udzielaniu kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych, poręczeń oraz przy otwieraniu rachunków bankowych jednostkom zależnym i stowarzyszonym z bankiem w rozumieniu ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości swoim akcjonariuszom i członkom w bankach spółdzielczych, pracownikom i członkom organów banku lub banku należącego do tej samej bankowej grupy kapitałowej oraz podmiotu dominującego nie może stosować korzystniejszych warunków, a w szczególności korzystniejszych stóp oprocentowania niż stosowane przez bank dla danego rodzaju umowy.
Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia:
1) członkowi organu banku w kwocie przekraczającej równowartość 5 000 euro, obliczonej w złotych według kursu ogłaszanego przez NBP, łącznego zobowiązania wymaga wspólnej uchwały zarządu i rady nadzorczej, podjętej w głosowaniu tajnym - większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy członków obu organów, bez udziału zainteresowanej osoby,
2) członkowi organu banku w kwocie nie przekraczającej równowartości 5 000 ECU, obliczonej w złotych według kursu ogłaszanego przez NBP łącznego zobowiązania określa regulamin uchwalony przez radę banku (walne zgromadzenie),
3) osobie zajmującej stanowisko kierownicze w banku określa regulamin uchwalony przez radę banku.
Suma kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń udzielonych członkom organów i osobom zajmującym kierownicze stanowiska w banku nie może przekroczyć 10% sumy funduszy podstawowych banku, a w banku spółdzielczym 25% sumy funduszy podstawowych banku.
Gwarancje bankowe, poręczenia i akredytywy
Banki - na zlecenie - mogą udzielać gwarancji bankowych i poręczeń.
Gwarancją bankową jest jednostronne zobowiązanie banku - gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji - bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku.
Roszczenia z tytułu gwarancji bankowych, poręczeń udzielanych przez banki oraz akredytyw, które stały się wymagalne, przedawniają się z upływem 6 lat.
Bieg przedawnienia roszczeń z tytułu gwarancji i akredytyw rozpoczyna się od daty przedłożenia skutecznego żądania zapłaty i w tym okresie roszczenie jest wymagalne, choćby zobowiązanie, z którym gwarancja bądź akredytywa była związana, już wygasło.
Emisja bankowych papierów wartościowych
Banki mogą emitować bankowe papiery wartościowe na warunkach podawanych do publicznej wiadomości.
Bank informuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego o zamierzonej emisji papierów wartościowych na 30 dni przed terminem emisji, wskazując warunki i wartość emisji.
Prezes Narodowego Banku Polskiego może określać, w drodze zarządzenia, wartość i warunki emisji bankowych papierów wartościowych, na których emisję wymagana jest zgoda Prezesa Narodowego Banku Polskiego.
Banki mogą emitować bankowe papiery wartościowe również w formie zdematerializowanej. Depozyt papierów prowadzi bank emitujący te papiery.
Bank nie może udzielać kredytu lub pożyczki pieniężnej na kupno bankowych papierów wartościowych emitowanych przez siebie.
B a n k i s p ó ł d z i e l c z e
Bank spółdzielczy może być utworzony - z zachowaniem trybu określonego przepisami ustawy - Prawo spółdzielcze - na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek założycieli, z uwzględnieniem zasad określonych ustawą z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw.
Statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.
W przypadku banków spółdzielczych, których założyciele wyrazili zamiar zawarcia umowy zrzeszenia, na podstawie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości w złotych 1.000.000. euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez NBP, obowiązujące w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku.
Bank spółdzielczy może zostać utworzony po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadz. Bankow.
Pokrycie pełnej kwoty kapit. zał. powinno być dokonane przed wpisem do właściw. rejestru
B a n k i w f o r m i e s p ó ł e k a k c y j n y c h
Art. 21
Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, z zachowaniem trybu określonego w przepisach Kodeksu handlowego o spółkach akcyjnych.
Funkcję organu nadzoru pełni
rada nadzorcza, składająca się co najmniej z 5 osób wybieranych przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Bank obowiązany jest informować Komisję Nadzoru Bankowego o składzie rady nadzorczej.
Zarząd banku składa się co najmniej z 3 osób.
Powołanie 2 członków zarządu banku, w tym prezesa, następuje za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego. Z wnioskiem o wyrażenie zgody występuje rada nadzorcza.
Komisja Nadzoru Bankowego odmawia wyrażenia zgody na powołanie osób, jeżeli:
1) były karane za przestępstwa z winy umyślnej,
2) prowadzone jest przeciwko nim postępowanie karne lub karne skarbowe.
3) w poprzednich miejscach pracy spowodowały udokumentowane straty majątkowe,
Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony również przez osoby zagraniczne albo z udziałem osób zagranicznych.
Wkłady pieniężne osób zagranicznych do kapitału założycielskiego banku są wnoszone w złotych.
Osoba nabywająca albo zamierzająca nabyć lub objąć akcje bądź prawa z akcji banku jest obowiązana:
1) o fakcie nabycia lub objęcia akcji bądź praw z akcji powiadomić bank, którego akcje lub prawa z akcji nabyła lub objęła, jeżeli będą one wraz z akcjami lub prawami z akcji będącymi w jej dyspozycji stanowić pakiet uprawniający do wykonywania ponad 5% głosów podczas walnego zgromadzenia akcjonariuszy banku,
2) uzyskać każdorazowo, za pośrednictwem banku, którego akcje zamierza nabyć lub objąć, zezwolenie Komisji Nadzoru Bankowego na nabycie lub objęcie tych akcji bądź praw z tych akcji, jeżeli będą one stanowić wraz z akcjami lub prawami z akcji będącymi w jej dyspozycji pakiet uprawniający do wykonywania ponad 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66% i 75% głosów podczas walnego zgromadzenia akcjonariuszy banku.
Bank w formie spółki akcyjnej jest obowiązany niezwłocznie:
1) zgłaszać Komisji Nadzoru Bankowego fakt posiadania przez jednego akcjonariusza pakietu akcji dającego prawo do ponad 5% głosów podczas walnego zgromadzenia akcjonariuszy banku,
2) wystąpić z wnioskiem w imieniu osoby, o której mowa w ust. 1 pkt 2, do Komisji Nadzoru Bankowego o wydanie zezwolenia na nabycie akcji lub praw z akcji; art. 33 stosuje się odpowiednio.
Komisja Nadzoru Bankowego może odmówić wydania zezwolenia na nabycie akcji lub praw z akcji, jeżeli osoba zamierzająca nabyć akcje lub prawa z akcji nie daje rękojmi prowadzenia spraw banku w sposób należycie zabezpieczający interesy jego klientów albo gdy środki przeznaczone na nabycie akcji lub praw z akcji pochodzą z pożyczki lub kredytu, lub źródeł nie udokumentowanych.
Osoba zamierzająca sprzedać pakiet akcji bądź praw z akcji:
1) uprawniający do wykonywania ponad 10% głosów podczas walnego zgromadzenia akcjonariuszy,
2) w wyniku sprzedaży którego pozostały w jej posiadaniu pakiet akcji bądź praw z akcji będzie uprawniał do mniej niż 20%, 33% i 50% głosów podczas walnego zgromadzenia akcjonariuszy
- obowiązana jest powiadomić o swoim zamiarze Komisję Nadzoru Bankowego.
Akcje banków są akcjami imiennymi, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do obrotu publicznego. W okresie roku, licząc od daty wpisania banku do rejestru handlowego, zbycie akcji imiennych przez akcjonariuszy wymaga zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego.
Podmiot zagraniczny jako akcjonariusz banku ma prawo, po opłaceniu należnych podatków i opłat, do zakupu waluty obcej w banku upoważnionym do jej skupu i przekazania jej za granicę bez odrębnego zezwolenia dewizowego za:
1) kwoty uzyskane z tytułu uczestnictwa w zysku banku na podstawie zaświadczenia wydanego przez bank po zatwierdzeniu, zgodnie z odrębnymi przepisami, sprawozdania finansowego spółki,
2) kwoty uzyskane ze sprzedaży albo umorzenia akcji banku, objętych lub nabytych zgodnie z art. 25,
3) należne mu kwoty w razie likwidacji banku,
4) kwoty uzyskane jako odszkodowanie, z tytułu wywłaszczenia lub zastosowania innych środków wywołujących skutki równoznaczne z wywłaszczeniem.
P o s t ę p o w a n i e p r z y t w o r z e n i u b a n k ó w
Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli:
1) zostało zapewnione wyposażenie banku w:
...
dicort