KURS LINUXA.doc

HISTORIA SYSTEMU

Linuks powstał pod koniec 1991 roku, a jego twórcą był Linus Torvalds z Uniwersytetu Helsińskiego. Linus stworzył Linuksa w oparciu o niewielką implementację Uniksa zwaną MINIX. Informacje o swojej pracy opublikował na jednej z list dyskusyjnych, co spotkało się z dużym zainteresowaniem i wkrótce nad projektem pracowało wielu programistów.

Wspólne prace nad nowym systemem znacznie przyczyniły się do szybszego rozwoju Linuksa, przysparzając mu jednocześnie dużej popularności.

W 1994 roku przystosowano Linuksa do pracy w sieci. Od 1995 Linuks mógł pracować z procesorami: Intel, Alpha Digital i Sun Sparc. W 1996 roku powstała wieloprocesorowa wersja Linuksa o numerze 2.0.

W 1998 zaczęto prace na projektem KDE, który miał na celu stworzenie środowiska graficznego dla niezbyt przyjaznego wówczas Linuksa.

Popularność Linuksa spowodowała powstanie wielu jego dystrybucji wyprodukowanych przez różne firmy. Najbardziej znane dystrybucje to:

Red Hat - dystrybucja ta przeznaczona jest dla początkujących użytkowników. Swoją popularność zawdzięcza łatwej instalacji, dużej liczbie dodatkowych programów i pakietom RPM.

Mandrake - dystrybucja ta oparta jest o system Red Hat i przeznaczona także dla początkujących użytkowników. Swą popularność zawdzięcza olbrzymiej liczbie dodatkowych pakietów, prostej instalacji, całkowicie spolszczonemu interfejsowi i prostej obsłudze.

Debian - jest dystrybucją przeznaczoną dla doświadczonych użytkowników Linuksa. Ceniona przede wszystkim przez administratorów za swą stabilność i bezpieczeństwo. Posiada własny format pakietów - deb. Trudna w instalacji i administracji.

SuSe - dystrybucja Linuksa wywodząca się z Niemiec. Posiada dużą ilość oprogramowania, łatwa w instalacji i konfiguracji. Stabilna i bezpieczna.

PLD - dystrybucja Linuksa stworzona w Polsce, będąca w trakcie testów. Liczba pakietów wchodzących w skład dystrybucji wynosi ok. 6 tysięcy.

CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU

Na wstępie należy powiedzieć, że Linuks jest systemem operacyjnym o dużych możliwościach, nadającym się zarówno na stacje robocze, jak i platformy serwerowe.

Minimalne wymagania sprzętowe potrzebne do uruchomienia Linuksa to:

·         Intel 386

·         Wolna przestrzeń dyskowa :

·         320 MB jeśli system ma działać w trybie tekstowym

·         450 MB z systemem X-Window

·         16 MB pamięci RAM

·         karta grafiki VGA

·         stacja dysków 3,5 cala

·         napęd CD-ROM, SCSI lub IDE

Co daje nam Linuks :

·         pełną wielozadaniowość - w tym samym czasie wielu użytkowników może wykonywać kilka zadań na tym samym komputerze

·         pamięć wirtualną - dzięki czemu Linuks może używać części dysku twardego jako pamięci wirtualnej co zwiększa wydajność systemu poprzez umieszczanie aktywnych procesów w pamięci RAM, a tych rzadziej używanych lub nieaktywnych na dysku

·         wbudowaną obsługę sieci - poprzez modem lub kartę sieciową Linuks może porozumiewać się z innymi komputerami wykorzystując protokoły TCP/IP, NFS, NIS lub inne

·         współużytkowanie bibliotek - programy w systemie Linuks nie przechowują własnych kopii standardowych bibliotek tylko wspólnie współużytkują zestaw procedur, do których mogą odwoływać się w trakcie działania. Dzięki temu otrzymujemy więcej przestrzeni dyskowej

·         kompatybilność z normą IEEE.POSIX1 - dzięki czemu Linuks obsługuje wiele standardów ustalonych dla systemów Unix

·         X Window - jest systemem dającym graficzny interfejs Linuksowi

·         niezastrzeżony kod źródłowy - dzięki czemu możemy aktywnie uczestniczyć w rozwoju systemu

·         darmowe oprogramowanie - dostajemy wraz z systemem na płytach CD, poza tym istnieje wiele stron internetowych, na których możemy znaleźć ciekawe oprogramowanie.

INSTALACJA LINUKSA

Najprostszym sposobem zainstalowania Mandrake jest instalacja z pierwszej płyty CD-ROM zawierającej dystrybucję Linuksa i będącej płytą bootowalną.

Instalacja rozpocznie się po zrestartowaniu komputera - należy jednak pamiętać, aby wcześniej ustawić BIOS tak, aby uruchamiał system z napędu CD-ROM.
Jeśli jednak nasz komputer nie posiada takiej możliwości należy przygotować dyskietkę startową, z której uruchomimy program instalacyjny.

W Windows do tworzenia dyskietki startowej służy program rawwritewin.exe , znajdujący się w katalogu /dosutils na pierwszej płycie z Linuksem.

Jako Image File należy wpisać :

X:\images\cdrom.img
gdzie X jest literą oznaczającą nasz napęd CD-ROM.

W polu Floppy Drive zaznaczamy A: i mając w napędzie czystą dyskietkę naciskamy przycisk Write .

Z tak przygotowaną dyskietką postępujemy tak samo, jak w przypadku instalacji z CD-ROMu, wybierając miejsce, z którego załadowany ma być system, jako dysk A: .

Dalej instalacja systemu polega na zaznaczaniu odpowiednich opcji w odpowiedzi na zadawane przez komputer pytania.

Kolejne wybory będą dotyczyć następujących pytań :

wybór języka
należy tu wybrać język, którym chcemy posługiwać się podczas instalacji systemu, i który będzie domyślnym językiem w naszym systemie

akceptacja licencji
jeśli chcemy kontynuować naszą instalacje należy po zapoznaniu się z treścią licencji wybrać opcję : akceptuj

wybór rodzaju instalacji
tutaj decydujemy o rodzaju instalacji - do wyboru mamy instalacje zalecaną i zaawansowaną.
Podczas instalacji zaawansowanej komputer zada nam więcej pytań, dzięki czemu będziemy mieli większy wpływ na przebieg instalacji (wybieramy opcję : instalacja zaawansowana)

wykrywanie dysków
na tym etapie komputer spróbuje wykryć jakie napędy dysków zainstalowane są w naszym systemie, może pojawić się pytanie o interfejs SCSI. Warto więc zorientować się przed instalacją jakie urządzenia mamy zainstalowane w naszym komputerze

konfiguracja myszy
z listy wybieramy rodzaj myszki zainstalowanej w naszym komputerze

wybór klawiatury
wybieramy rodzaj i układ naszej klawiatury. Jeśli będziemy pracować w języku polskim należy jako układ klawiatury wybrać : polski (programisty)

bezpieczeństwo
pytanie to dotyczy stopnia bezpieczeństwa naszego komputera, dostępne są tu cztery odpowiedzi :
Standardowy - jest to domyślny poziom zabezpieczeń, będący najlepszym wyborem dla maszyn wykorzystywanych w sieci jako klient
Wysoki - poziom ten posiada bardziej zaostrzone prawa dostępu od poprzedniego oraz system powiadamiania administratora o zmianach w systemie mogących wskazywać na włamanie
Wyższy - na poziomie tym większość usług sieciowych jest domyślnie wyłączona, a prawa dostępu do plików są jeszcze bardziej restrykcyjne od tych z poziomu wysokiego
Paranoidalny - na poziomie tym uruchamiane są wszystkie możliwe systemy bezpieczeństwa, a nasz system jest praktycznie odcięty

system plików
na tym etapie możemy stworzyć nowe partycje i wskazać miejsce, w którym zostanie zainstalowany system. Należy pamiętać, że wszystkie zmiany zostaną zapisane dopiero po akceptacji przyciskiem : Gotowe. Do tej pory możemy swobodnie eksperymentować z ustawieniami.
Do instalacji Linuksa potrzebne są przynajmniej dwie partycje :
1 - EXT3 - dla dystrybucji Linuksa
2 - SWAP - jako partycja wymiany
Wielkość partycji SWAP określa się jako podwójną ilość pamięci RAM zainstalowanej w naszym komputerze. Jeśli jednak nasz komputer posiada więcej niż 64 MB, partycja SWAP nie powinien przekraczać 128 MB.
Istniej również możliwość wydzielenia odrębnych partycji dla katalogów takich jak :
/home,  /usr,  /usr/local i innych .
O przeznaczeniu i zawartości tych katalogów można przeczytać w dalszej części tego kursu

formatowanie
zaznaczamy tu, które partycje należy sformatować. Jeśli na dysku posiadamy partycje z innym systemem lub partycje z cennymi danymi, nie należy ich zaznaczać.
Istniej tu również możliwość zaznaczenia opcji, dzięki której wybrane partycje zostaną sprawdzone w poszukiwaniu błędów fizycznych

instalacja pakietów
etap ten polega na wybraniu odpowiednich pakietów, które chcemy zainstalować w naszym systemie. Jeśli jednak nie czujesz się na siłach, aby samodzielnie dokonać wyboru możesz skorzystać z gotowych propozycji :
- stacja robocza
- serwer
- środowisko graficzne
Należy pamiętać, że po instalacji istnieje zawsze możliwość doinstalowania brakujących pakietów

hasło root
ustawiamy tutaj hasło dla użytkownika ROOT

użytkownicy
etap ten daje nam możliwość dodania do systemu użytkowników. Należy stworzyć co najmniej jednego użytkownika

konfiguracja sieci
po wejściu na ten etap system spróbuje automatycznie wykryć urządzenia sieciowe pracujące w naszym komputerze.
Następnym krokiem jest podjęcie decyzji w jaki sposób będziemy łączyć się z komputerem :
- poprzez modem
- poprzez ISDN
- poprzez ADSL
- poprzez sieć lokalną
Następne pytania będą uzależnione od naszego wyboru i mogą dotyczyć portu dla modemu, adresu IP, serwera DNS itp.

różne
na tym etapie instalacji możemy sprawdzić czy wybraliśmy odpowiedni sterownik dla myszy, klawiatury i ewentualnie dokonać poprawek.
Możemy wybrać tu również strefę czasową, w której się znajdujemy i dodać drukarkę do naszego systemu.

konfiguracja usług
z listy dostępnych usług możemy wybrać te, które będą uruchamiane podczas startu systemu
program rozruchowy
jeśli na naszym komputerze chcemy mieć zainstalowany więcej niż jeden system, to do wyboru który z nich ma zostać załadowany podczas startu komputera służy właśnie program rozruchowy.
Do wyboru mamy trzy możliwości :
- Grub
- LILO z menu graficzny
- LILO z menu tekstowym
Ja proponuję wybrać LILO z menu graficznym.
Należy wybrać również urządzenie startowe, z którego ładowany jest nasz system. Najczęściej jest to /dev/hda .

dysk startowy
tutaj system spyta nas czy stworzyć dyskietkę startową. Dyskietka taka może okazać się niezbędną w razie jakichkolwiek problemów

konfiguracja X
tutaj dokonujemy konfiguracji X serwera (środowiska graficznego) poprzez wybór :
- monitora
- karty grafiki
- rozdzielczości ekranu, w której chcemy uruchamiać X-y
System zapyta nas również czy chcemy, aby X-y uruchamiały się automatycznie podczas startu systemu.
Więcej o X-ach można dowiedzieć się w dalszej części tego kursu.

aktualizacja systemu
jeśli podczas procesu instalacji poprawnie skonfigurowaliśmy dostęp do internatu, możemy teraz pobrać z sieci udostępnione poprawki systemu i uaktualnione pakiety

wyjście z instalacji
jest to już ostatni etap instalacji systemu Linuks. Mamy tu możliwość zapisania na dyskietce listy wybranych pakietów i stworzenia specjalnej dyskietki przydatnej podczas procesu automatycznej instalacji.

PIERWSZE LOGOWANIE

Po załadowaniu systemu Mandrake w zależności od tego czy wybraliśmy automatyczne uruchamianie X-ów, czy też nie, system przywita nas graficznym menadżerem logowania lub konsolą tekstową.
W obu przypadkach system poprosi nas o podanie nazwy użytkownika (login) i jego hasła (password).

Jeśli podczas instalacji stworzyliśmy dodatkowego użytkownika, dobrym rozwiązaniem jest zalogowanie się właśnie jako ten użytkownik.
Należy pamiętać, że będąc zalogowanym w systemie, jako ROOT posiadamy pełne uprawnienia, co oznacza, że możemy wykonać dowolną operację - nawet przypadkowo skasować cały system.

Będąc zalogowanym, jako zwykły użytkownik w każdej chwili możemy stać się super-użytkownikiem lub innym użytkownikiem mającym konto na naszym komputerze.
Do zmiany użytkownika służy komenda wydawana z linii poleceń konsoli :

su nazwa_użytkownika

po wydaniu komendy system poprosi nas o podanie hasła dla tego użytkownika.

Aby stać się z powrotem poprzednim użytkownikiem należy wydać polecenie :

exit

KONSOLE WIRTUALNE

Linuks domyślnie posiada siedem wirtualnych konsol, do których mamy dostęp za pomocą kombinacji klawiszy : ALT+F1-F7. Podczas uruchamiania systemu X Window ręcznie lub automatycznie, zablokowana zostaje konsola, z której zostały uruchomione X-y, a nasz menadżer wyświetlania dostępny jest na konsoli 7. Przejście z poziomu X-ów na pozostałe konsole odbywa się za pomocą następującej kombinacji klawiszy : CTR+ALT+F1-F6

Na każdej z wirtualnych konsol możemy zalogować się, jako inny użytkownik. Takie rozwiązanie umożliwia nam uruchomienie na każdej z konsol jakiegoś zadania.
Należy jednak pamiętać, że Linuks to prawdziwy system wielozadaniowy, który umożliwia przeniesienie dowolnego procesu w tło, zwalniając terminal i ponowne przywrócenie go w dowolnym momencie.

SZUKANIE POMOCY I PODRĘCZNIKI MAN

Nawet najlepszy administrator w końcu dochodzi do wniosku, że nie wie wszystkiego o systemie i w pewnych sytuacjach potrzebuje pomocy.
Strony man stanowią pierwszą pomoc w takich sytuacjach. Zawierają one definicje i objaśnienia poleceń systemu wraz z opisem opcjonalnych parametrów dla specjalnych funkcji poleceń.

man polecenie
np.:
man ls

pokaże nam opis polecenia ls służącego do listowania zawartości katalogów.

Innym również skutecznym sposobem szukania pomocy są internetowe grupy dyskusyjne poświęcone Linuksowi :

pl.comp.os.linux
pl.comp.os.linux.sprzet
pl.comp.os.linux.programowanie
pl.comp.os.linux.sieci

STRUKTURA KATALOGÓW

Struktura katalogów w dystrybucjach Linuksa jest zorganizowana tak, aby spełniała wymagania standardu określającego postać Linuksowego systemu plików - FSSTND.

Katalogi zorganizowane są w następujący sposób :

Rozszerzony opis zawartości poszczególnych katalogów :

/
Katalog nadrzędny, który rozpoczyna całe drzewo katalogów.

/bin
Katalog ten zawiera programy wykonywalne, dostępne dla zwykłego użytkownika.

/boot
Katalog ten zawiera tylko statyczne pliki dla boot loadera potrzebne podczas procesu bootowania.

/dev
Tu znajdują się pliki reprezentujące poszczególne urządzenia.

/etc
Zawiera ogólnosystemowe pliki konfiguracyjne dla wielu programów.
Pliki konfiguracyjne dla całego systemu można również umieszczać w /usr/etc.
Niemniej jednak programy powinny zawsze szukać tych plików w /etc , a ty możesz umieścić linki do nich w /usr/etc.

/etc/X11
Pliki konfiguracyjne dla systemu okienkowego X11.

/etc/skel
Tu znajdują się pliki potrzebne do stworzenia nowego konta użytkownika. Podczas tworzenia nowego konta pliki z tego katalogu są kopiowane do katalogu domowego użytkownika.

/home
Tu znajdują się katalogi domowe użytkowników.

/lib
Ten katalog powinien zawierać te biblioteki dynamiczne, które są konieczne do wystartowania systemu i uruchamiania komend z głównego systemu plików.

/lib/modules
Ładowalne moduły jądra, wymagane do startu systemu i pracy po jego padzie (sterowniki sieciowe, itd. ).

/mnt
Jest punktem montowania systemów plików montowanych tymczasowo.

/opt
Ten katalog powinien zawierać dodatkowe pakiety, które zawierają statyczne pliki.

/proc
System plików /proc jest całkowicie wirtualny - nie istnieje na dysku. Jest tworzony i utrzymywany przez jądro w pamięci. Używany jest w celu dostarczenia informacji o systemie (o działających procesach - stąd nazwa).

/root
Tan katalog jest katalogiem domowym użytkownika root.

/sbin
Tak jak /bin, katalog ten zawiera programy potrzebne do wystartowania i administracji systemu. Z programów tych mogą korzystać tylko administratorzy systemu.

/tmp
Ten katalog zawiera pliki tymczasowe, które może usunąć w dowolnym momencie.

/usr
W katalogu tym znajdują się programy zainstalowane podczas instalacji systemu lub te, które instalowaliśmy ręcznie. Katalog ten można zamontować na oddzielnej partycji, dzięki czemu po aktualizacji lub zmianie systemu nie musimy ponownie instalować dodatkowych programów.

/usr/X11R6
Tu znajduje się system X-Window.

/usr/bin
Jest to główny katalog programów wykonywalnych, używanych przez zwykłych użytkowników, które nie są potrzebne przy starcie lub naprawie systemu, i które nie są instalowane lokalnie.

/usr/bin/X11
Tradycyjne miejsce na pliki wykonywalne X11.
Często jest to link symboliczny do /usr/X11R6/bin.

/usr/etc
Można tu umieszczać pliki konfiguracyjne dzielone między kilkoma maszynami. Programy jednak powinny zawsze odwoływać się do tych plików używając katalogu /etc.
Linki od plików w /etc powinny wskazywać na odpowiednie pliki w /usr/etc.

...