AFERA W KANSSAS.pdf

Filozoficzne aspekty tzw. Afery w Kanssas.txt

Filozoficzne Aspekty Genezy — 2004, t. 1

http://www.naukaareligia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=54

Tomasz Krause

Filozoficzne aspekty tzw.

„afery Kansas” *

Wstęp

W dzisiejszych czasach w tak zwanym zachodnim kręgu kulturowym

panuje dość powszechna opinia, zgodnie z którą współczesna

nauka, oparta na paradygmacie naturalizmu metodologicznego,

pozwala człowiekowi całkowicie zrozumieć (choć jeszcze nie całkowicie

poznać) siebie samego oraz otaczający go świat. Tak śmiałe

poglądy na naturę i moŜliwości poznania naukowego skłaniają do

konsekwentnego przyjęcia naturalizmu ontologicznego, poniewaŜ

skoro nauka moŜe wyjaśnić wszystko naturalistycznie, to nie ma powodu

zakładać istnienia jakiegokolwiek bytu nadprzyrodzonego. 1

Na marginesie współczesnej nauki istnieje jednak grupa badaczy

nie zgadzających się z postulatem naturalizmu metodologicznego w

nauce. W konsekwencji kwestionują oni naturalistyczną definicję nauki,

a zatem powszechnie przyjętą konwencję zakazującą odwoływania

się w nauce do wyjaśnień nienaturalistycznych. Szczególnie

jaskrawe odzwierciedlenie tego problemu znajdujemy na gruncie zagadnień

dotyczących powstania i pochodzenia Wszechświata, Ŝycia,

* Recenzent: Wojciech SADY, Instytut Filozofii UMCS, Lublin.

1 Por. Piotr BYLICA, „Bóg luk a granice nauki”, referat na III Ogólnopolskim

Forum Młodych

Filozofów, Lublin 1416 maja 2004,

http://www.naukaareligia.uz.zgora.pl/inne/pliki/

download.php?file=16 (30.09.04).

Tomasz Krause, Filozoficzne aspekty tzw. „afery Kansas”

człowieka. Jest tak między innymi dlatego, Ŝe naturalistyczny ewolucjonizm

pozwala na zrozumienie świata bez odwoływania się do ingerencji

bytów nadprzyrodzonych, pozostawiając – wraz z postępem

nauki – coraz mniej miejsca dla ewentualnej ingerencji Stwórcy.

Istnieje jednak grupa naukowców (choć niektórzy odmawiają im tego

miana), która uwaŜa, Ŝe miejsce dla Boga w nauce znaleźć moŜna nie

tylko w coraz bardziej kurczących się lukach w naszej wiedzy. Twierdzą

oni, Ŝe badając przyrodę empirycznie moŜna zasadnie wysnuć

wniosek, Ŝe to, co istnieje, (Wszechświat, Ŝycie, człowiek) zostało

stworzone przez Boga, w aktach specjalnego stworzenia. 2 Pogląd ten

nazywany jest kreacjonizmem naukowym.

Kreacjoniści uwaŜają, Ŝe ograniczanie dociekań naukowych

(zwłaszcza formułowania wyjaśnień i teorii) paradygmatem naturalistycznym

jest nieuzasadnioną dyskryminacją. Ich zdaniem, uczony

musi mieć prawo wyciągania na podstawie swych badań wszystkich

logicznych wniosków, takŜe tych prowadzących do przekonania o

istnieniu jakiegoś Stwórcy. 3

Tymczasem jednak szkolne programy nauczania nauk przyrodniczych,

które w duŜej mierze decydują o światopoglądzie przyszłych

absolwentów, propagują (zgodnie z głównym nurtem obecnej nauki)

naturalistyczny charakter nauki oraz naturalistyczny ewolucjonizm

jako teorię wyjaśniającą pochodzenie Wszechświata, Ŝycia i człowieka.

Kreacjonizm zaś traktuje się jak doktrynę religijną, a nie teorię

naukową, w ogóle nie poświęcając mu uwagi.

Prowadzi to – zdaniem kreacjonistów – do przekazywania uczniom

wypaczonego obrazu nauki, gdyŜ obecne cenzurowanie kreacjonizmu

Strona 1

Filozoficzne aspekty tzw. Afery w Kanssas.txt

przez ewolucjonistów przypomina cenzurowanie teorii ewolucji

2 A przynajmniej, Ŝe nie powstało przypadkiem, lecz zostało celowo przez kogoś

lub coś

zaprojektowane, jak chce tak zwana teoria inteligentnego projektu. Więcej na

temat tej teorii

patrz dalej we Wstępie.

3 Por. Nancy PEARCEY, „Ewolucjonizm po Darwinie”, w: Kazimierz JODKOWSKI,

Metodologiczne

aspekty kontrowersji ewolucjonizmkreacjonizm, Realizm Racjonalność

Relatywizm t.35, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998, s. 445 [431446].

Filozoficzne Aspekty Genezy — 2004, t. 1

Karola Darwina w XIX oraz jeszcze w pierwszej połowie XX wieku.

Z tym, Ŝe teraz role się odwróciły. Dziś to kreacjoniści muszą walczyć

o uznanie naukowego statusu kreacjonizmu. 4

Niniejsza praca jest próbą przedstawienia i omówienia filozoficznych

aspektów wydarzeń z 1999 roku, nazwanych później „aferą Kansas”,

które były przykładem tej walki, chwilowo nawet dla kreacjonistów

zwycięskiej. Chodzi o zmianę treści szkolnych programów nauczania

na lekcjach przyrody w stanie Kansas (USA).

We Wprowadzeniu przedstawiamy krótki rys historyczny inicjatywy

lokalnej grupy kreacjonistycznej, która doprowadziła do głosowania,

w którym przyjęto kontrowersyjną treść dokumentu, opartą

częściowo na projekcie przygotowanym przez kreacjonistów. Kontrowersje

wzbudziła zwłaszcza nienaturalistyczna definicja nauki oraz

sposób przedstawienia biologicznej ewolucji i ewolucjonizmu.

Omówimy zarzuty kreacjonistów wobec treści pierwotnego projektu i

przedstawimy ich własne załoŜenia, dotyczące postulowanych zmian.

Na koniec Wprowadzenia przedstawimy główne materiały źródłowe,

które posłuŜą do analizy zmian w treści dokumentu końcowego, co

będzie właściwym przedmiotem części głównej tej pracy.

Główną część pracy stanowią trzy rozdziały, których treścią jest

przedstawienie i omówienie zmian, jakich dokonano w dokumencie.

W komentarzu do poprawek przedstawiamy zarzuty obu stron (kreacjonistów

i ewolucjonistów) wobec adwersarzy, starając się – w

miarę moŜliwości – ocenić ich słuszność względem rzeczywiście dokonanych

zmian.

W rozdziale pierwszym zajmujemy się zmianami we wstępie dokumentu.

Były to zmiany nadające całemu dokumentowi odmienną,

nienaturalistyczną i nieewolucjonistyczną wymowę. Zmiany te rzutowały

– oczywiście – na poprawki dokonane w kolejnych częściach

dokumentu.

4 Por. Nancy PEARCEY, „Scopes in reverse”, Washington Times, 24.07.2000 (kopia

dostępna pod adresem: http://www.jodkowski.pl/ka/NPearcey002.html (30.09.04)).

Tomasz Krause, Filozoficzne aspekty tzw. „afery Kansas”

Rozdział drugi traktuje o poprawkach w zasadniczej części projektu

programów nauczania na lekcjach przyrody. Były to zmiany konkretnych

treści programowych dla wszystkich dwunastu klas szkół publicznych

w Kansas w zakresie nauk przyrodniczych. Zmiany te obejmowały

dodawanie lub usuwanie zarówno pojedynczych przykładów,

jak i większych fragmentów tekstu, które miały znaczenie w kontekście

sporu ewolucjonizmkreacjonizm.

Ostatni, trzeci rozdział przedstawia zmiany dokonane w aneksach

do dokumentu. Chodzi tu przede wszystkim o konsekwentne zmiany

dokonane w słowniku waŜniejszych pojęć uŜytych w dokumencie.

Strona 2

Filozoficzne aspekty tzw. Afery w Kanssas.txt

W Zakończeniu dokonamy podsumowania dokonanych w pracy

analiz i spróbujemy ocenić, na ile waŜna była rola „afery Kansas” w

sporze ewolucjonizmkreacjonizm. Oprócz aspektów filozoficznych

zwrócimy równieŜ uwagę na inne aspekty omawianych wydarzeń.

Zanim przejdziemy do właściwej treści tej pracy, naleŜy równieŜ

poruszyć kwestię tzw. teorii inteligentnego projektu (ID – intelligent

design). Teoria ta stała się modna w środowisku kreacjonistycznym od

czasu publikacji przez Michaela Behe’ego w 1996 roku ksiąŜki, w

której atakuje on darwinizm, wskazując na kilka – jak je nazywa –

biologicznych układów nieredukowalnie złoŜonych. 5 Jest to najnowsza

wersja kreacjonistycznego argumentu z projektu, na podstawie

którego wnioskuje się o istnieniu inteligentnego projektanta. Teoria

inteligentnego projektu tym róŜni się od wcześniejszych teorii

kreacjonistycznych,

Ŝe nie twierdzi explicite, Ŝe tym inteligentnym projektantem

jest osobowy Bóg, lecz dopuszcza wyjaśnienia naturalistyczne

(np. obca cywilizacja). Wskazuje jedynie, Ŝe do wyjaśnienia powstania

niektórych nieredukowalnie złoŜonych struktur przyrodniczych

konieczne jest powołanie się na inteligentne przyczyny i Ŝe skutki

działań tych przyczyn są empirycznie wykrywalne. 6

5 Zob. Michael J. BEHE, Darwin’s Black Box: The Biochemical Challenge to

Evolution,

The Free Press, New York 1996.

6 Por. Piotr BYLICA, „Testowalność teorii inteligentnego projektu”, Filozofia

Nauki, 2003,

Rok XI, Nr 2(42), s. 41 [4149],

http://www.naukaareligia.uz.zgora.pl/index.php?action=

Filozoficzne Aspekty Genezy — 2004, t. 1

Teoria ta jedynie przy naturalistycznej interpretacji mieści się więc

w granicach metodologicznego paradygmatu naturalistycznego. Z drugiej

strony nie wyklucza ona jednak boskiego czy nadprzyrodzonego

charakteru inteligentnego projektanta, gdyŜ nic o jego naturze nie

mówi.

Ta dwuznaczność interpretacji jest bardzo korzystna dla kreacjonistów,

którzy nie chcą lub nie mogą oficjalnie przyznać się do swych

poglądów. Tym niemniej naleŜy zauwaŜyć, Ŝe ewolucjoniści i tak

uwaŜają ID za nową odmianę kreacjonizmu, nie zaś za rzeczywiście

konkurencyjną wobec neodarwinizmu hipotezę naturalistyczną. Jest

tak dlatego, Ŝe zwolennicy ID opierają swą krytykę darwinizmu na zarzucie,

Ŝe nie jest on w stanie wyjaśnić ewolucyjnie powstania takich

układów nieredukowalnie złoŜonych jak struktura DNA, wić bakteryjna

czy proces krzepnięcia krwi. JeŜeli tak, to musiały one zostać inteligentnie

zaprojektowane.

Jednak ewolucjoniści argumentują, Ŝe powstanie tzw. układów nieredukowalnie

złoŜonych moŜna bezproblemowo wyjaśnić przy pomocy

darwinizmu, a zarzut Behe’ego oparty jest na niemoŜności

wyobraŜenia sobie, jak wiele mogła zdziałać ewolucja w przeciągu

setek milionów lat. 7 Skoro więc teoria inteligentnego projektu wy

tekst&id=31.

7 Takie argumenty przeciwko zarzutom Behe’ego zostały przedstawione juŜ w

grudniu

1996 roku, a więc w roku ukazania się Darwin’s Black Box... w: H. Allen ORR,

„Darwin v.

Intelligent Design (Again)”, Boston Review, December 1996 / January 1997,

http://www.bostonreview.net/br21.6/orr.html (30.09.04) [tłum. pol.:

http://www.naukaareligia.

Strona 3

Filozoficzne aspekty tzw. Afery w Kanssas.txt

uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=46]. Krytykę poglądów Behe’ego por. takŜe

Jerry A. COYNE, „More Crank Science”, Boston Review, February/March 1997,

http://www.bostonreview.

net/br22.1/coyne.html (30.09.04) [tłum. pol.:

http://www.naukaareligia.uz.zgora.

pl/index.php?action=tekst&id=27]; Russell F. DOOLITTLE, „A Delicate Balance”,

Boston

Review, February/March 1997, http://www.bostonreview.net/br22.1/doolittle.html

(30.09.04)

[tłum. pol.:

http://www.naukaareligia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=52]; Douglas

J. FUTUYMA, „Miracles and Molecules”, Boston Review, February/March 1997,

http://www.bostonreview.

net/br22.1/futuyma.html (30.09.04) [tłum. pol.: http://www.naukaareligia.uz.

zgora.pl/index.php?action=tekst&id=36] oraz Kenneth R. MILLER, „Answering the

Biochemical

Argument from Design”,

http://www.millerandlevine.com/km/evol/design1/article.html

(30.09.04).

Tomasz Krause, Filozoficzne aspekty tzw. „afery Kansas”

rosła na gruncie skierowanego przeciwko darwinizmowi argumentu z

nieredukowalnej złoŜoności, który okazuje się nie tak mocny, jak

chciałby tego Behe, 8 to wartość całej teorii równieŜ staje pod znakiem

zapytania.

Poza tym, jeŜeli przyjąć interpretację naturalistyczną (np. Ŝe Ŝycie

na Ziemi stworzyła obca cywilizacja), to tak naprawdę sam problem

powstania i pochodzenia Ŝycia pozostaje nadal nierozwiązany, bo

przecieŜ „naturalistyczni” kosmici teŜ nie stworzyli się sami. W przeciwnym

zaś wypadku ID staje się wyraźnie jedną z odmian kreacjonizmu.

Jest kilka powodów, dla których nie będziemy odwoływać się do

teorii ID w tej pracy.

Po pierwsze, podczas „afery Kansas” sprzeciw i atak na proewolucjonistyczny

projekt wyszedł przede wszystkim ze środowisk tzw.

kreacjonizmu młodoziemskiego. 9 Lider protestu był zarazem prze

8 Behe uwaŜa, Ŝe dzięki jego pracy „teoria niekierowanej ewolucji jest juŜ

martwa”

(Michael J. BEHE, „Biologiczne mechanizmy molekularne. Eksperymentalne poparcie

dla

wniosku o projekcie”, w: JODKOWSKI, Metodologiczne aspekty..., s. 511

[496511]).

9 „Oparty na Biblii kreacjonizm młodoziemski [...] twierdzi, Ŝe Ziemia i

wszystkie gatunki,

które kiedykolwiek Ŝyły zostały stworzone w ciągu sześciu dni, nie dalej niŜ 10

000 lat

temu; Ŝe Upadek Adama i w konsekwencji wyklęcie ludzkości przez Boga jest

przyczyną

tego, Ŝe mamy teraz grzech, śmierć oraz zmianę w świecie, zamiast stałego,

doskonałego

świata, jaki pierwotnie został stworzony; Ŝe Potop Noego jest przede wszystkim

odpowiedzialny

za obecną strukturę geologiczną Ziemi oraz zawarty w niej zapis kopalny; a

takŜe, Ŝe tylko „mikroewolucyjne” adaptacje oraz zmienność w granicach gatunków

mają

miejsce od czasu Potopu.” (KREBS, „The New Science…”).

„Przede wszystkim w ramach kreacjonizmu naukowego istnieje podział na tzw.

kreacjonizm

Strona 4

Filozoficzne aspekty tzw. Afery w Kanssas.txt

starej i młodej Ziemi. Zwolennicy tej drugiej odmiany twierdzą, Ŝe Ŝycie na

Ziemi

jest względnie młode, Ŝe jego wiek nie przekracza 1015 tysięcy lat. [...]

Najbardziej skrajni z

nich (i najliczniejsi w chwili obecnej) uwaŜają, Ŝe zarówno Ziemia, jak i cały

Wszechświat są

młode. Mniej skrajni taki wiek przypisują jedynie Ŝyciu na Ziemi, dopuszczając,

Ŝe sama

Ziemia i Wszechświat mogą być nawet znacznie starsze. [...] Spór na temat wieku

Ziemi (i

Wszechświata) jest najpowaŜniejszą kontrowersją w łonie kreacjonizmu.”

(JODKOWSKI,

Metodologiczne aspekty..., s. 72).

Por. takŜe: Jack KREBS, „The New Science In Kansas Schools Position Paper By

Jack

Krebs, Kansas Citizens For Science, Science Standards in Kansas: The Real

Issues”,

Filozoficzne Aspekty Genezy — 2004, t. 1

wodniczącym regionalnej organizacji kreacjonistycznej, skupiającej

przede wszystkim kreacjonistów młodej Ziemi. Choć więc krytyka

ewolucjonizmu jest cechą wspólną wszystkich teorii kreacjonistycznych,

w tym kreacjonizmu młodej Ziemi oraz teorii ID, podczas analizy

zmian w dokumencie przekonamy się, Ŝe część z nich nie ma

znaczenia z punktu widzenia teorii ID, jest zaś korzystna dla hipotezy

młodej Ziemi.

Po drugie, jednym z głównych zagadnień „afery Kansas” był spór

o zawartą w dokumencie definicję nauki. Kreacjoniści przeforsowali

nienaturalistyczną definicję nauki właśnie po to, by dopuścić naukowe

rozwaŜanie klasycznego kreacjonizmu. Gdyby bowiem stali na stanowisku

naturalistycznej interpretacji teorii inteligentnego projektu, naturalistyczna

definicja nauki nie stanowiłaby Ŝadnej przeszkody.

PowyŜszą argumentację zdają się podzielać takŜe ewolucjoniści

zaangaŜowani w „aferze Kansas” w obronie pierwotnego projektu,

gdyŜ w ogóle nie wspominają oni o teorii ID (a jeśli juŜ, to utoŜsamiają

ją z kreacjonizmem) a ich krytyka skierowana jest wyraźnie

przeciwko kreacjonizmowi młodoziemskiemu (poza obroną ewolucjonizmu,

która – oczywiście – skierowana jest przeciwko kaŜdemu nurtowi

antyewolucjonistycznemu).

NaleŜy więc przyjąć, Ŝe podczas „afery Kansas” spór z ewolucjonistami

prowadzili zwolennicy klasycznego kreacjonizmu młodej

Ziemi. Oni teŜ przygotowali w głównej mierze projekt zmian i przeforsowali

jego zatwierdzenie. MoŜna uznać to za pewne ułatwienie dla

ewolucjonistów, jako Ŝe ich przeciwnicy reprezentowali jedną z radykalniejszych

odmian kreacjonizmu, głoszącą śmiałe, lecz i łatwo

ulegające krytyce tezy. MoŜliwe, Ŝe gdyby miejsce młodoziemców

zajęli zwolennicy ID, dyskusja z ewolucjonistami byłaby bardziej wy

http://www.kcfs.org/KsSciSt19992001/Fliers_articles/krebsposition.html

(30.09.04); Jill

SEDERSTORM, „Don’t ignore evolution issue, crowd told at KU”, The Kansas City

Star,

29.09.2004, http://www.kansascity.com/mld/kansascity/news/9785642.htm (30.09.04)

oraz

Nancy PEARCEY, „We’re Not in Kansas Anymore. Why secular scientists and media

can’t admit

that Darwinism might be wrong”, Christianity Today Magazine, 22.05.2000 (kopia

dostępna

pod adresem: http://www.jodkowski.pl/ka/NPearcey001.html (30.09.04)).

Strona 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: