Rozdział I. Mięśnie. 3
1.1. Budowa mikroskopowa mięśni 5
1.2. Skład mięśni 5
1.3. Kształty mięśni 5
1.4. Przyczepy mięśni 7
1.5. Narządy pomocnicze mięśni 7
Rozdział II. Charakterystyka wybranego odcinka układu
mięśniowego – mięśnie kończyny dolnej 8
2.1. Mięśnie obręczy kończyny dolnej 8
2.2. Mięśnie uda 13
2.3. Mięśnie goleni 18
2.4. Mięśnie stopy 22
Anatomia człowieka to nauka zajmująca się opisem budowy ciała ludzkiego. Posługuje się ona, jako metodą badania, rozcinaniem i dzieleniemustroju ludzkiego na poszczególne części. Nazwa anatomii pochodzi od greckiego słowa „anatemnein”, co właśnie oznacza – rozczłonkowywać, rozcinać.
Celem anatomii jest poznanie i zrozumienie budowy żywego ciała. Badania anatomiczne na żywym ustroju, uzupełniane są wiadomościami uzyskiwanymi przez przeprowadzanie sekcji na osobnikach martwych. Do metod pracy anatomii zalicza się również: rentgenografię, oglądanie, osłuchiwanie i opukiwanie.
Anatomia przedstawia ciało jako jednorodny zespół organów, czyli ustrój lub organizm. Ukształtowane części, z których składa się ciało są materialnym podłożem wszystkich czynności ustroju, uzależnionych od siebie i powodujących życie. Anatomia zajmuje się organizmami rozwiniętymi bądź prawie rozwiniętymi, które przez poród zetknęły się ze światem zewnętrznym.
Tematem mojej pracy są mięśnie człowieka i charakterystyka wybranego odcinka układu mięśniowego. W rozdziale I przedstawię wiadomości na temat budowy, kształtu, składu i innych właściwości charakteryzujących mięśnie. W rozdziale II umieściłam wiadomości na temat mięśni kończyny dolnej, bo ten właśnie odcinek wybrałam do opisania i przedstawienia.
Rozdział I. Mięśnie.
Mięśnie są to narządy, które wyróżniają się wybitną zdolnością kurczenia się czyli zmniejszania swej długości. Skurcz ten odbywa się pod wpływem różnych bodźców np.:
- mechanicznych (uderzenie)
- elektrycznych
- chemicznych
- w wyniku bodźca z strony odpowiednich komórek nerwowych lub rdzenia kręgowego.
Wyróżniamy trzy rodzaje mięśni:
Przedmiotem nauki o mięśniach – miologii są mięśnie ostatniej grupy, które powodują ruchy kośćca lub też ustalenie położenia jednych kości w stosunku do drugich czyli przemieszczanie całego ciała w przestrzeni. Mięśnie tej grupy tworzą układ narządów ruchu czynnego. Ruchy kręgosłupa, kończyn, mimika twarzy, ruchy oczu odbywają się dzięki czynności mięśni poprzecznie prążkowanych, zależnych od naszej woli.
Pod względem położenia wyróżniamy:
Nieznaczna liczba mięśni prążkowanych łączy się z narządami zmysłów, jak mięśnie gałki ocznej i kosteczek słuchowych, czy też znajduje się w ścisłym związku z niektórymi trzewiami np. z odbytnicą, językiem, gardłem i krtanią.
Liczba mięśni w organizmie nie jest ściśle określona, z powodu trudności, które wynikają przy zaliczaniu niektórych części mięśniowych do poszczególnych jednostek. Nieraz trudno jest zdecydować czy konkretna cząstka mięśniowa stanowi oddzielny mięsień, czy też wiązkę sąsiedniego mięśnia, z którym luźniej lub ściślej jest połączona.
Ukrwienie nadaje mięśniowi czerwoną barwę. Poszczególne włókno mięśniowe ma swoje własne zabarwienie, powodowane hemoglobiną mięśnia. Intensywność zabarwienia zależy również od ilości krwi w sieci naczyń włosowatych i ilości hemoglobiny. Jeżeli jest jej dużo, włókno mięśniowe nabiera ciemnoczerwonego zabarwienia, jeżeli zaś niewiele – staje się jaśniejsze. U człowieka włókna mięśniowe jasne i ciemne są różnorodnie z sobą powiązane. Najciemniejsze mięśnie u człowieka są najbardziej wytrzymałe np. mięsień sercowy, mięśnie gałki ocznej lub przepona.
Na powstawanie nazwy mięśni mają wpływ różne przyczyny np.:
- miejsce przyczepu (mostkowo – obojczykowo – sutkowy, międzypoprzeczny, kruczo – ramienny)
- położenie topograficzne (ramienny, piszczelowy)
- kierunek przebiegu (prosty, skośny)
- czynność mięśnia (zginacz, odwodziciel)
- postać mięśnia (obły, najszerszy)
- budowa mięśnia (wielodzielny, dwugłowy)
1.1. Budowa mikroskopowa mięśni
Każdy mięsień składa się z włókien mięśniowych nazywanych miocytami prążkowanymi. Miocyt jest dużą komórką o kształcie wydłużonego cylindra z zaostrzonym końcem. Ciało miocyta jest otoczone cieniutką osłonką – sarkolemmą. W swym wnętrzu oprócz niedużej ilości protoplazmy zawiera włókienka kurczliwe – miofibrylle, stanowiące kurczliwy składnik miocytu. Miofibrylle ułożone są wiązkami, ciągnącymi się przez całą długość miocytu. Na końcach miofibrylle przebijają sarkolemmę i przechodzą we włókienka ścięgnowe, które tworzą ścięgna. Miocyty prążkowane układają się w wiązki otoczone tkanką łączną nazywaną omięsną wewnętrzną. W mięśniach większych powstają grubsze osłony łączno – tkankowe nazywane omięsną zewnętrzną. Na zewnątrz mięsień okryty jest osłonką – namięsną. Wreszcie całość narządu otacza zazwyczaj błona łącznotkankowa – powięź.
1.2. Skład mięśni
W mięśniu wyróżniamy dwie różne części: jedna stanowi kurczliwa masa mięśniowa o ciemnoczerwonym zabarwieniu, zbudowana z włókien mięśniowych nazywana brzuścem. Drugą część stanowi ścięgno, koloru szarosrebrzystego, składające się z niekurczliwych pasm tkanki łącznej ścięgnistej, zazwyczaj występuje na obu końcach mięśnia i łączy mięsień ze szkieletem. Ścięgna mięśni szerokich tworzą cienkie, mocne blaszki nazywane rozcięgnem.
Mięsień ma zazwyczaj tylko jeden brzusiec, choć są również mięśnie składające się z kilku brzuśców – głów. Każda z głów takiego mięśnia ma przyczepy na różnych punktach kostnych.
Zależnie od wzajemnego stosunku pasm mięśniowych i ścięgien odróżniamy różne formy mięśni. W mięśniach wrzecionowatych lub płaskich włókna pasm mięśniowych przebiegają równolegle i stanowią prostolinijne przedłużenie włókien ścięgna. W mięśniu pierzastym włókna mięśniowe dochodzą do ścięgna skośnie z obu jego stron, a w mięśniu półpierzastym łączą się ze ścięgnem tylko po jednej stronie.
1.3. Kształty mięśni
Ze względu na kształt mięśnie dzielimy na trzy zasadnicze grupy:
1. mięśnie długie – umiejscowione głównie na kończynach, gdzie układają się w kilka warstw;
2. mięśnie szerokie – wymiary długości i ich szerokości są znacznie większe niż grubość. Są one zwykle spłaszczone i cienkie. Mięśnie te biorą udział w budowie ścian jamy brzucha, klatki piersiowej, miednicy;
3. mięśnie krótkie – występują w okolicach, gdzie ruchy są nieznaczne ale wymagają dużej siły np. dookoła kręgosłupa, niektórych stawów.
Odrębną grupę stanowią mięśnie mieszane, do których zaliczamy mięśnie okrężne, będące zwieraczami naturalnych otworów ustroju np.: mięsień okrężny ust, mięsień okrężny oka, zwieracz odbytu.
1.4. Przyczepy mięśni
Miejscami przyczepu mięśnia mogą być: wewnętrzna powierzchnia skóry, błona śluzowa, powięź lub torebka stawu. Jednak większość mięśni ma oba swe końce przytwierdzone do dwóch ruchomo ze sobą połączonych kości szkieletu, które na skutek skurczu mięśnia zbliżają się do siebie. Rozróżniamy przyczep początkowy (początek mięśnia) i przyczep końcowy (koniec mięśnia).
1.5. Narządy pomocnicze mięśni:
1. powięzie – błony zbudowane z tkanki łącznej włóknistej, otaczające poszczególne mięśnie, grupy mięśni lub wreszcie całą mięśniówkę ciała;
2. kaletki maziowe – mające kształt zamkniętych woreczków, wysłanych błona maziową, która wydziela śluzową, ciągliwą ciecz. Położone są najczęściej między mięśniem a podłożem kostnym, zmniejszając tarcie;
3. pochewka ścięgien – występują w postaci cewy, w której przebiega ścięgno;
4. bloczki mięśni – są to urządzenia, dokoła których owijają się ścięgna mięśni, zmieniając kierunek przebiegu i pociągania mięśnia;
5. trzeszczki – są to kostki włączone w ścięgna mięśni w pobliżu ich przyczepu.
Rozdział II. Charakterystyka wybranego odcinka układu mięśniowego – mięśnie kończyny dolnej.
Układ narządów ruchu dzielimy na bierny i czynny. Układ bierny składa się z kości wraz z całym systemem ich połączeń, układ czynny zaś składa się z mięśni, które są zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Przyczepiają się one do kości, dzięki czemu mogą je poruszać. Mięśnie te są zazwyczaj unerwione przez nerwy obwodowe rdzeniowe, a niektóre przez nerwy czaszkowe.
Uwzględniając podział topograficzny mięśnie kończyny dolnej dzielimy na:
- mięśnie obręczy kończyny dolnej
- mięśnie uda
- mięśnie goleni
- mięśnie stopy.
2.1. Mięśnie obręczy dolnej
Mięśnie obręczy dolnej – to mięśnie rozpoczynające się wewnątrz miednicy i biegnące do uda, przysłonięte są mięśniami brzusznymi dochodzącymi do pachwiny i do kości łonowej.
Grupę przednią stanowi mięsień biodrowo – lędźwiowy, który składa się z:
- mięśnia lędźwiowego większego
- mięśnia lędźwiowego mniejszego
- mięśnia biodrowego
Mięsień biodrowo - lędźwiowy jest przede wszystkim silnym zginaczem uda tzn. unosi je aż do zetknięcia z powierzchnią przednią brzucha. Czynność jego wpływa bezpośrednio na możność chodzenia, w położeniu leżącym na plecach skurcz mięśni obu stron może podnosić górną lub dolną połowę ciała, zależnie od ustawienia kończyn lub tułowia. Wreszcie mięsień biodrowo – lędźwiowy przywodzi udo i obraca je na zewnątrz.
Ryc.1. Mięśnie obręczy kończyny dolnej i uda prawego (na udzie zostały usunięte wszystkie mięśnie z wyjątkiem przywodzicieli):
1 – m. czworoboczny lędźwi;
2 – m. lędźwiowy większy;
3 – m. lędźwiowy mniejszy;
4 – m. biodrowy;
5 – m. przywodziciel krótki;
6 – m. przywodziciel długi;
7 – m. przywodziciel wielki;
8 – rozwór przywodzicieli.
Grupę tylną mięśni obręczy kończyny dolnej stanowią:
- mięsień pośladkowy wielki, który jest najgrubszym z mięśni ciała ludzkiego. Zbudowany z wydatnych pasm mięśniowych, biegnących ukośnie ku dołowi z okolicy kości krzyżowej do górnego odcinka kości udowej. Mięsień rozpoczyna się na kości biodrowej, na powierzchni położonej ku tyłowi od kresy pośladkowej tylnej, od brzegu bocznego kości krzyżowej i guzicznej, wreszcie od więzadła krzyżowo – guzowego. Mięsień pośladkowy wielki ma kształt równoległoboczny. Jego zadaniem jest prostowanie uda względem miednicy, czyli cofa je ku tyłowi. Prostuje on miednicę np. przy unoszeniu pochylonego ku przodowi tułowia w postawie stojącej. Przy postawie wyprostowanej mięsień pośladkowy wielki pełni rolę silnego stabilizatora miednicy, zapobiegając opadaniu tułowia ku przodowi,
- mięsień pośladkowy średni – leżący częściowo pod mięśniem pośladkowym wielkim, nieco wyżej i do przodu od niego. Włókna mięśnia pośladkowego średniego odchodzą do grzebienia biodrowego i od powierzchni pośladkowej talerza kości biodrowej, położonej między linią pośladkową przednią a tylną. Działanie mięśnia pośladkowego średniego polega na odwodzeniu uda.
Ryc.2. Mięśnie pośladkowe:
1 – m. pośladkowy średni;
2 – m. pośladkowy wielki.
Pod mięśniami pośladkowym wielkim i średnim położone są mięśnie należące do warstwy głębokiej, a wypełniające na obręczy biodrowej znaczną przestrzeń między krętarzem większym, kością krzyżową od środka i grzebieniem kości biodrowej od góry. Należą do nich:
- mięsień pośladkowy mały
- mięsień gruszkowaty
- mięsień zasłaniacz wewnętrzny
- mięsień czworoboczny
- mięsień zasłaniacz zewnętrzny
Ryc.3. Mięśnie obręczy kończyny dolnej prawej, od wewnątrz:
1 – kanał zasłonowy;
2 – otwór nadgruszkowaty;
3 – m. gruszkowaty;
4 – więzadło krzyżowo – kolcowe;
5 – otwór podgruszkowaty;
6 – więzadło krzyżowo – guzowe;
7 – otwór kulszowy mniejszy;
8 – m. zasłaniacz wewnętrzny.
Ryc.4. Mięśnie obręczy dolnej prawej; od zewnątrz:
1 – otwór nadgruszkowaty;
2 – m. gruszkowaty;
3 – m. zasłaniacz zewnętrzny;
4 – m. zasłaniacz wewnętrzny;
5 – otwór kulszowy mniejszy;
7 – więzadło krzyżowo – kolcowe;
8 – otwór podgruszkowaty.
2.2. Mięśnie uda
Mięśnie uda...
nebelwerfer