ZDAĆ!.doc

Agata i Mikołaj Kołyszko

Dokonać niemożliwego

albo

Egzamin ze Struktury Sacrum

Kraków 2008

C. Geertz - w ramach jego teorii symbol pełni rolę zasadniczego elementu wyjściowej definicji religii.

Definicja religii:

System symboli, który działa w celu wytworzenia potężnych, przenikających i długotrwałych nastrojów i motywacji, co czyni przez kształtowanie koncepcji dotyczących ogólnego porządku egzystencji i nadawanie im takiej aury faktyczności, że nastroje te i motywacje wydają się wyjątkowo realistyczne

Symbol – dowolny obiekt (działanie, zdarzenie, relacja) służące jako nośnik znaczenia symbolu.

Symbol jest zewnętrznym źródłem informacji (zew. czyli spoza ciała), w przeciwieństwie do np. kodu genetycznego, który jest wewnętrznym źródłem informacji.

Mimo to istnieje analogia łączące systemy symboliczne z kodem genetycznym.

2 rodzaje modeli symbolicznych:

- odtwórczo-naśladowczy (model of)

- model projektujący-sterujący (model for)

mo – odtworzenie rzeczywistości

mf  - model „dla” rzeczywistości/ powiedziałbym model na rzeczywistość, narzucający systemowi nie symbolicznemu swoją strukturę.

Wg Geertza w naturze spotykamy tylko mf (jako przykład – kod genetyczny), w kulturze mix mf + mo.

FUNKCJE:

1.      Wzbudzane przez symbole religijne nastroje i motywacje determinują predyspozycje do określonych zachowań i interpretacji doświadczeń. Stwarzają one ramy referencyjne, umożliwiające interpretowanie niezrozumiałych i paradoksalnych stanów (rzeczy takich jak śmierć, sny, utrata świadomości, kataklizmy, niewierność małżeńska), wobec których analityczny model człowieka staje w pierwszym momencie bezradny. Cierpienie przez tło symboliczne zostaje przepełnione zawartym w symbolu sensem.

2.      Generują różnorakie postacie teodycei, dzięki którym nawet radykalne zło zostaje wchłonięte przez system symboliczny, gwarantuje moralną spójność świata.

Odwołuje się do koncepcji Schutza próbują wyodrębnić specyficzną sferę znaczeń modelowanej przez symbolizację religijną w odróżnieniu od sfer wytworzonych przez modele:

- potoczny

- naukowy

- estetyczny

Model symbolizacji potocznej – kategoria naiwnego realizmu oraz pragmatycznych intencji, które odpowiadają rzeczywistości stałej niekwestionowalnej

Model symbolizacji naukowej – charakterystyczne tutaj akty systematycznego wątpienia, kwestionują model symbolizacji potocznej/ścisły język formalny

Model symbolizacji estetycznej – zawieszenie potoczno-pragmatycznego postrzegania rzeczywistości, fenomenalna gra specyficznych, doniosłych estetycznych jakości.

Model religijny – nastawiony na wytworzenie rzeczywistości jedynie i absolutnie prawdziwej, w pełnym tego słowa znaczeniu „rzeczywistości rzeczywistej”. Generowanie tejże przede wszystkim poprzez rytuał, który potężnym symboliczny spoiwem łączy w jedną homogeniczną całość świat przetwarzany i imaginowany. Rytuał wytwarza rzeczywistość. Jego wynikiem jest utrwalenie wytworzonych przez symbolizację religijną nastrojów i motywacji, które postrzegane są jako niekwestionowalne, jedynie realistyczne i absolutnie aprioryczne parametry funkcjonowania potoczno-pragmatycznego świata.

I tak Geertz uważa, że antropologiczna analiza systemów symbolicznych powinna przebiegać w dwóch etapach:

1. Odsłonięcie i opisanie systemu znaczeń, który kodowany jest w symbolach danej tradycji religijnej.

2. Odniesienie tego systemu do skorelowanych z nim procesów socjopsychicznych.

Synestezja

Fenomen ten jest znany ludzkości od dawna, a swój najpełniejszy wyraz znalazł na gruncie symbolizacji religijnej np. Apokalipsa Jana, Tybetańska Księga Umarłych, Księga Zohar, Umm-al-Kitab, Avatamsaka Sutra, texty tantry hinduskiej

Cytonic definiuje synestezję następująco:

Termin synestezja powstał jako złożenie dwóch greckich słów: syn (prefiks oznaczający połączenie) i aisthesis (zmysł); literalnie oznacza połączenie zmysłów. Synestezja jest niezależnym od woli połączeniem, w którym rzeczywiście informacje dane w jednej modalności zmysłowej towarzyszy jej percepcja w innej modalności. Poza tym nie podlega ona wolitywnemu sterowaniu, ta dodatkowa percepcja uznawana jest przez synestetę za zjawisko odnoszące się do czegoś realnego i występujące poza ciałem, a nie tylko produkt imaginacji. [...] To właśnie jej żywość i realność oraz fakt, że narusza ona konwencjonalną percepcję, są źródłem jej szczególnego znaczenia. Fascynująca siła synestezji wynika z faktu, że logicznie nie powinna ona być produktem ludzkiego mózgu, w którym trendy ewolucyjne działały na rzecz przyrostu anatomicznej separacji funkcji.

„Kryje się za tym stwierdzenie, że wszyscy jesteśmy synestetami, lecz tylko nieliczni uświadamiają sobie związany z tym holistyczny charakter percepcji.”

Synestezja występuje częściej u kobiet oraz osób leworęcznych i ma charakter dziedziczny. U synestetów obserwuje się ponadprzeciętną pamięć, której najczęściej towarzyszy obniżona kompetencja matematyczna, a także niższa sprawność w zakresie orientacji przestrzennej. Częściej niż w pozostałej części populacji występują u synestetyków doznania w rodzaju deja vu, snów prekognitywnych, odczuć dziwności oraz inne objawy charakterystyczne dla osób z zespołem padaczki płata skroniowego (temporal lobe epilepsy).

U synestetów poziom metabolizmu w lewej półkuli jest generalnie obniżony, zaś w trakcie synestezji spaść może jeszcze ok. 20%, co sugeruje potężne odhamowanie półkuli podporządkowanej. CYTOWIC ZAUWAŻA, ŻE U NIESYNESTETY TEGO RODZAJU SPADEK NORMALNIE PROWADZIŁBY DO OKRESOWEJ ŚLEPOTY LUB CZĘŚĆIOWYCH PARALIŻÓW, CO JEDNAK NIE WYSTĘPUJE U SYNESTETÓW.

Spadkowi metabolizmu kory lewej półkuli towarzyszy zwiększona aktywność układu limbicznego, co na planie fenomenalnym przejawia się wyjątkowo silnymi emocjami towarzyszącymi przede wszystkim zaś odczuwania jego wyjątkowego znaczenia.

Centralą częścią układu limbicznego mogącą wytwarzać zjawisko synestezji pełni hipokamp.

Od Agaty:

Cytonic:

- monografia z pozycji neurofizjologicznej

- synestezja jest NIEZALEŻNA OD WOLI

- połączenie informacji danej w jednej modalności zmysłowej z inną modalnością

- ta dodatkowa percepcja uznawana jest za realną i występująca poza ciałem (nie tylko za imaginację!)

- żywość i realność oraz naruszenie konwencjonalnej percepcji

- u podstaw tego zjawiska kryje się całkowicie normalna aktywność mózgu, która jednak u większości ludzi pozostaje nieuświadomiona

„wszyscy jesteśmy synestetami, lecz tylko nieliczni uświadamiają sobie związany z tym holistyczny charakter percepcji”.

- w formie uświadomionej występuje u 1 na 25 000 osób.

- częściej u kobiet i leworęcznych, ma charakter dziedziczny, u synestetów występuje ponadprzeciętna PAMIĘĆ, z obniżoną kompetencją matematyczną, gorsza orientacja przestrzenna; częstsze doznanie deja vu, sny prekogniwne, odczucia dziwności, objawy charakterystyczne dla osób z padaczką płata skroniowego

- charakter asocjacji synestetycznej jest indywidualnie stały (np. szmaragdowy kolor do dźwięku fletu)

- stały kierunek propagacji skojarzeń (przeważnie dominuje jedna z modalności – wizualna lub audytywna)

- nie jest ideą lub doświadczeniem

- u synestetów poziom metabolizmu w lewej półkuli jest generalnie obniżony zaś w trackie synestezji spaść może jeszcze o 20% - potężne odhamowanie półkuli podporządkowanej, towarzyszy temu zwiększona aktywacja układu limbicznego, co przejawia się wyjątkowo silnymi emocjami – przede wszystkim odczuciem wyjątkowego znaczenia przeżywanego zjawiska. CENTRALNĄ ROLĘ W WYTWARZANIU SYNESTEZJI MOŻE WYWOŁAĆ HIPOKAMP, powołuje się na to Mac Leana, bo:

1. Korelują się tam 3 gł. systemy włókien nerwowych

2. Istnieje tam możliwość korelacji nie tylko w odniesieniu do wrażeń zmysłowych i sexualnych

- synestezją jest filogenetyczną podstawą analogizacji

- Aleksander Łuria zwrócił uwagę na niebywałą pamięć badanego synestety

- synestezja u niesynestetyków może zostać wywołana przez użycie substancji halucynogennych, np. LSD, podobne obserwacje przyniosły badanie BERINGERA i KULVERA nad meskaliną.

Neurofizjologia transu rytualnego

Barbara Lex – kluczem do zrozumienia funkcji rytuału jest dynamika działania subsystemów sympatycznego i parasympatycznego.

UKŁAD SYMPATYCZNY (WSPÓŁCZULNY)

W wypadku pobudzenia zaledwie kilku nerwów prowadzi do aktywacji całego systemu, co wyzwala wydzielanie neurohormonów i neuroprzekaźników: adrenaliny i noradrenaliny z gruczołów nadnercza. Odpowiedzialny jest za utrzymanie stanów pobudzenia i czujności, które, potencjalnie związane są z aktywacją walki lub ucieczki, czemu towarzyszy odpływ krwi z wnętrzności i przepompowanie jej do mięśni szkieletowych. Odpowiada temu desynchronizacja fal EEG, rozszerzenie źrenic, podwyższone pocenie, przyśpieszenie oddechu, wzrost ciśnienia krwi i poziomu akcji serca, oraz ustanie akcji trawiennej. Funkcją systemu sympatycznego jest mobilizacja ofensywno-obronna organizmu.

UKŁAD PARASYMPATYCZNY (PRZYWSPÓŁCZULNY)

Jego aktywację poprzedzić musi pobudzenie wszystkich elementów systemu, w wyniku czego następuje wydzielenie neuroprzekaźników acetylocholiny i serotoniny.

Ponieważ przedłużający się stan mobilizacji organizmu musi przejść w stan funkcjonowania charakterystyczny dla UKŁADU SYMPATYCZNEGO, układ PRZYWSPÓŁCZULNY działa dokładnie odwrotnie i prowadzi do stanów wypoczynku i odnowy zasobów energetycznych organizmu.

Synchronizacja EEG.

Sterowanie układem parasympatycznym zachodzi za pośrednictwem przednich i centralnych partii PODWZGÓRZA, kontroluje zaś działanie układu sympatycznego.

Obydwa podsystemy oddziałują na siebie hamująco. Funkcjonowanie ludzkiego organizmu jest wyrazem ich wzajemnego zrównoważenia, które w pewnym zakresie podlega indywidualnej wariacji.

Lex twierdzi, że jest pewien ograniczony wzór typowych wzorców zrównoważenia, czy też zestrojenia obydwu podsystemów (analogiczny do typów charakterologicznych) o specyficznej dystrybucji i uwarunkowaniu kulturowym.

2 autonomiczno-somatyczne podsystemy:

- ERGOTROPOWY

- TROFOTROPOWY

ERGOTROPOWY – podstawą działania jest odruch orientacyjny z charakterystyczną dla niego czujną fiksacją na źródle pobudzenia.

TROFOTROPOWY -  habituacja i osłabienie ruchu orientacyjnego

Lex uważa, że w rozwoju człowieka znaczenie ma prawidłowe zestrojenie obydwu podsystemów i eliminacji zachodzących w nim stanów dysfatycznych.

Przy czym zestrojenie to można osiągnąć poprzez użycie substancji blokującej lub aktywizującej jeden z nich. Ewentualnie dzięki technikom zawieszającym lub modyfikującym działania mentalne.

3 FAZY PRZEBIEGU TEGO PROCESU:

1. Wzrost reaktywności jednego z subsystemów i spadek reaktywności drugiego

2. Wobec trwałego lub wzrastającego bodźcowania dochodzi do całkowitego wyhamowania nie uwrażliwionego subsystemu, przy czym bodźce, które normalnie wywołują jego aktywność teraz – na odwrót – wzmagają aktywność systemu uwrażliwionego.

Pochodną tego stanu rzeczy są zachowania określane mianem ZJAWISK ODWRÓCENIA (reversal phenomena), np. doznania zwykle bólowe odbierane są jako sprawiające rozkosz.

3. Jeśli utrzymuje się bodźcowanie nagłe ustanie oscylacyjnie rozbieżnego sprzężenia dwóch podsystemów i na drodze swoistego neurofizjologicznego concidentia opositorum pojawia się stan ich równoczesnej hiperaktywacji z charakterystyczną amplitudą megasensacji.

Psychozy, sen paradoksylnego REM, w doznania orgazmu i w zaawansowanych praktykach medytacyjnych.

Inicjowany przechodzący drugą fazę jawi się w społeczeństwie jako hybrydalny (koment. Agaty: jedzenie wydzieliń ciała i zwłok -  jeden smak).

Inwersja doznań fizjologicznych pociąga za sobą odwrócenie kategorii społecznych „przewartościowanie wartości”.

Społeczność postrzega taką jednostkę jako z jednej strony zagrożenie, z drugiej za potencjalny jego (społ.) dalszego trwania.

JEST CHODZĄCĄ AMBIWALENCJĄ

Lex odwołując się do koncepcji behawioralnej widzi jej zbieżności z technikami inicjacyjnymi

- przeciążenie aparatu percepcyjnego, wystawienie na bodźce lękowe prowadzi początkowo do bardzo silnego pobudzenia układu ergotropowego

- po pewnym czasie zalew negatywnych bodźców wyzwala przełączenie się na układ trofotropowy wraz z towarzyszącą mu postępującą habituacją

- czy stresory w inicjacji służą w nich warunkowaniu i intensyfikacji przyswajania nowej, społecznie relewantnej wiedzy

CZY             

Ta nowa wiedza tożsamy jest z habituacją na stresy -> być może funkcja inicjacji jest dwojaka. Lex nic nie mówi (koment. Agatki)

Celem tego rodzaju rytuałów jest okresowe zharmonizowanie przeciwieństw wynikających z genetycznego i socjalizacyjnego zróżnicowania członków społeczności.

Lex dzieli środki stosowane w technikach sterowania rytualnego na:

- substancje zmieniające biochemiczne i środowisko ciała

- manipulacje działaniami odruchowymi

- manipulacje systemami symbolicznymi

Ich działanie może się przejawiać przez:

- stopowanie sekwencyjnego przetwarzania informacji (lewa półkula) przez przeciążenie bodźcami lub przez oba sposoby na raz

- uzyskanie dominacji systemu trfotropowego przez stymulacje układu parasympatycznego lub przez hiperaktywację układu ergotropowego lub 2 sposoby.

10 twierdzeń opisujących istotę procesu rytualnego przez Lex:

1. W wyniku dziedziczenia genetycznego i życiowych doświadczeń ludzie różnią się między sobą w zakresie specyficznego zrównoważenia systemów ergo i trofotropowych.

2. Stresujące sytuacje życiowe naruszają osiągniętą równowagę, co prowadzi do dostrajania systemu ergotropowego, które w skrajnych wypadkach wyzwala trofotropowe przełączenia lub synchroniczne wyładowania obu subsystemów.

3. Dysfatyczne stany równowagi ergo-trofotropowej prowadzą do zaburzeń adaptacyjnych.

4. Ograniczenie dysfatycznych zaburzeń funkcji neurobiologicznych jest konieczne do organizacji działania i redukcji konfliktu grupowego.

5. Poprzez działanie homeostatyczne rytuały określają i synchronizują rytmy biologiczne prowadząc do ustalenia stanów równowagi.

6. W działaniach rytualnych, analogicznie do innych form terapii określone wzorce wymuszają zestrojenie i przeciwdziałają stanom dysfatycznym.

7. Proces zestrojenia domaga się stałego lub intensywnego pobudzenia systemu ergo-trofotropowego następujące przez zastosowanie technik sterujących i wzmagających neurofizjologiczną reaktywność.

8. Techniki sterujące ułatwiają dominację prawej półkuli, której towarzyszy dośw. o char. holistyczny, zanik poczucia czasu, niezdolność do artykulacji werbalnej.

9. Poprzez zestrojenie przy użyciu technik sterujących następuje stan wyczerpania i przełączenie systemu ergo-trofopowego, połączenie ze zmianą jego równowagi na rzecz dominacji podtrzymującej życie funkcji trofotropowych.

10. Nowy stan równowagi, który wynika ze strojenia i przełączenia umożliwia powstanie nowego wzorca integracji prawej i lewej półkuli.

Odmienne Stany Świadomości

Dittrich, Scharfetter prowadzili badania nad OSŚ z których stwierdzono, że podstawowymi wymiarami OSŚ są:

1.      poczucie ekspansji oceanicznej

...