Cesarstwo Rzymskie
POWSTANIE CESARSTWA W RZYMIE
Wraz z rozwojem imperium okazało się, że urzędy, które w tym imperium istniały nie były wystarczające, nie były w stanie zaspokoić potrzeb, przed którymi stawało imperium. Dochodziło do nadużyć, co zaznaczało się w przypadku wojska, początkowo przedłużano konsulat z naczelnym wodzem na pół roku, później na okres dłuższy. Swoistym przykładem upadku kultury politycznej w starożytnym Rzymie była sprawa Katyliny. W latach 82-79 r. doszedł on do wielkich majątków i pieniędzy, ale potem kiedy stracił urząd i pieniądze, popadł w długi. W celu odzyskania majątku i przejęcia władzy zawiązał spisek. Spisek został wykryty w 65 r., ale spiskowcy nie ponieśli żadnej kary. W 63 r. doszło do kolejnego konfliktu za sprawą Katyliny, kiedy zarówno Katylina jak i Cyceron zaczęli ubiegać się o urząd konsula w republice. Wygrał Cyceron, Katylina przegrał musiał opuścić Rzym. Cyceron nie zadowolił się zwycięstwem demokratycznym, postanowił rozprawić się ostatecznie z Katylina. W tym celu oskarżył Katylinę o próbę opanowania władzy przy pomocy wojska. Katylina został ogłoszony wrogiem ojczyzny, jego zwolennicy zostali zgładzeni, a on sam zginął w bitwie pod Pistorią. Dzięki temu zwycięstwu umocniona została pozycja senatu. Ale w tym samym czasie do Rzymu przybywa 2 ludzi: Pompejusz, który jest naczelnym wodzem legionów stacjonujących na wschodzie, a zatem w miejscu dla imperium bardzo ważnego, narażonego na stałe konflikty - jest to armia stale gotowa do wojny. Do Rzymu przybywa także Cezar Gajusz Juliusz - pełnił on urząd propretora w Hiszpanii Dalszej Cezar przybywa do Rzymu z zamiarem ubiegania się o urząd konsula, ale tą kandydaturę senat zablokował. Wówczas Cezar postanowił złamać opór senatu, nie chciał ustąpić i postanowił poszukać sojuszników w samym Rzymie. Pierwszym sojusznikiem został Pompejusz, drugim Krassus, przyjaciel i stronnik Katyliny. Pomiędzy tymi trzema panami w 60 r. zostało zawarte tajne porozumienie o charakterze prywatnym nazywane pierwszym triumwiratem. Porozumienie to mówiło, że nic bez ich zgody i woli nie może stać się w państwie. Dzięki temu porozumieniu w 59 r. Cezar uzyskał urząd konsula. Jako konsul doprowadził do wydania prawa nakładającego surowe kary na namiestników prowincji, którzy łamali swoje uprawnienia podatkowe. Z tego niezadowoleni byli namiestnicy, zadowoleni zaś mieszkańcy prowincji Cezar miał zaplecze już w prowincjach. Następnie doprowadził do realizacji reformy agrarnej, nakazał ponowną parcelacje ziemi, czym zyskał poparcie chłopów. Nakazał także protokołowanie i publikowanie obrad senatu. Od tej pory obrady senatu były jawne dla ludu rzymskiego. Także trzeba było protokołować i publikować obrady zgromadzenia ludowego, tribusowego. Po upływie swego konsulatu, który trwał rok Cezar otrzymał Galię Przedalpejską, Ilirię w zarząd na 5 lat z prawem zaciągu 3 legionów oraz dodano mu jeszcze Galię Narbońską z prawem zaciągu czwartego legionu. Galia była krainą zamieszkałą przez Celtów. Rzym prowadził z Celtami walki, zamierzał ich podbić, uzależnić gospodarczo i politycznie. Sprawę podboju ułatwiało to, że Celtowie nie stworzyli jednolitego organizmu państwowego. Plemiona celtyckie były ze sobą skłócone, prowadziły wojny. Kiedy Celtom zagroziła inwazja Germanów, to oni zwrócili się do Cezara o pomoc, by bronił ich przed Germanami. Cezar postanowił to wykorzystać, rozpoczął podbój Galii sięgając po tereny dzisiejszej Belgii. Przebieg wojny, która się toczyła znamy dobrze z pamiętników Cezara. Ale ponieważ Cezar odnosił w Galii zwycięstwa, co więcej do Rzymu docierały plotki o przesadzonych sukcesach zaczęto się w Rzymie Cezara obawiać. Obawiali się go przede wszystkim dwaj triumwirowie. Uważali, że zwycięstwa w Galii zachwiały równowagą sił w triumwiracie. W związku z tym w 56 r. doszło do spotkania 3 triumwirów. Pierwsze miejsce teraz zajmował Cezar. Panowie ci ustalili, że konsulat w 55 r. piastować będą Krassus i Pompejusz, a po zakończeniu konsulatu Pompejusz miał otrzymać w zarząd na 5 lat obie Hiszpanie, Krassus miał otrzymać w zarząd Syrię na 5 lat, natomiast Cezarowi przedłużono zarząd też na 5 lat nad prowincjami galijskimi.
Zgodnie z postanowieniami po upłynięciu konsulatu Krassus udał się do Syrii, gdzie miał podjąć walkę z plemionami Partu czyli królestwem które atakowało rzymskie prowincje na wschodzie. Krassus wojnę z Partami przegrał, a w czasie rokowań został podstępnie zamordowany. Pozostało już dwóch triumwirów. Cezar systematycznie podbijał Galię. Ponieważ nałożył na Celtów wielkie kontrybucje, przeciwko Cezarowi wybuchło powstanie o charakterze lokalnym, które Cezar stłumił. Był to jednakże tak duży wysiłek dla jego legionów, że stłumione powstanie w jednym miejscu rozprzestrzeniło się na całą Galię. To zachwiało pozycją Cezara w Rzymie. Cezar poniósł klęskę, musiał się wycofać. Na czele Galów stał Wercyngentoryks - pierwszy wódz, który myślał o stworzeniu silnego państwa, o przełamaniu życia plemiennego. Ale nie udało się Galom zdobyć obozu Cezara, Wercyngentoryks został wzięty do niewoli, kiedy zabrakło wodza w 52 r. powstanie Galów upadło. Wówczas Cezar przystąpił do organizacji kraju, który podbił. Miał bardzo silną, dyspozycyjną i oddaną sobie armię. Posiadał także środki kraju, który podbił, bogactwo tego kraju. Ale w Rzymie sytuacja jego nie była najlepsza. Pompejusz po śmierci Krassusa związał się z senatem, można powiedzieć, że przestał istnieć triumwirat. Rzym gnębiły wewnętrzne walki, w 52 r. łamiąc rzymskie prawo powierzono Pompejuszowi po raz drugi urząd konsula. Pompejusz dążył od tego momentu do zniszczenia Cezara. Ponieważ Cezar chciał także ubiegać się o urząd konsula na rok 48 czyli zgodnie z prawem Pompejusz doprowadził do wydania uchwały przez senat, która nakazywała kandydatom do urzędu konsula osobiście ubiegać się o urząd w Rzymie. Do tej pory można było być w prowincji i ubiegać się o urząd, nie trzeba było być w Rzymie. Senat nakazał przybycie Cezarowi do Rzymu, jeśli zamierza ubiegać się o urząd konsula. Po Rzymie w 49 r. zostały rozpuszczone pogłoski, że Cezar rusza na czele swego wojska na Rzym. Zażądano od Cezara złożenia komendy nad wojskiem i zarządu nad prowincjami, które posiadał: Galię Narbońska i Przedalpejską. Wówczas Cezar faktycznie ruszył na Rzym, doszedł do rzeki Rubikon, gdzie wypowiedział sławne słowa: Alea iacta est (kości zostały rzucone).
Cezar ruszył na Rzym. Wiedział, że to ostateczna rozgrywka z Pompejuszem. Pompejusz widząc, że w Rzymie nie ma silnego oparcia uciekł do Hiszpanii, gdzie sprawował zarząd nad prowincjami hiszpańskimi i gdzie posiadał swoje legiony. Natomiast Senat uciekł na wschód. Celem Senatu było zebranie sił przeciwko Cezarowi. Cezar pokonał Pompejusza w Hiszpanii, następnie zajął Sardynię, Korsykę, Sycylię. Natomiast klęskę poniósł w Afryce, która była spichlerzem Rzymu. Tam byli zwolennicy senatu. Po swoich zwycięstwach Cezar został ogłoszony dyktatorem. Ogłoszenie dyktatury wiązało się z zawieszeniem wszystkich innych urzędów. Do ostatecznej bitwy z Pompejuszem doszło w 48 r. pod Farsalos w Tesalii, gdzie wojska Pompejusza poniosły klęskę, sam Pompejusz zbiegł do Egiptu, gdzie z rozkazu Ptolemeusza XIII został zamordowany.
Ale śmierć Pompejusza, nie zakończyła jeszcze wojny domowej. Nie pokonany był senat. Tym razem Cezar kolejny raz zjawił się w Afryce w 46 r. rozbił wojska senackie pod Tapsus. Następnie udał się do Hiszpanii, gdzie pod Mundą podporządkował sobie wojska Pompejusza, te które pozostały. Po zwycięstwie pod Mundą dyktatura Cezara została przedłużona, Cezar został dożywotnim dyktatorem. Była to jeszcze jakaś próba zachowania republiki. Dyktatura była urzędem republikańskim. Ale faktycznie Cezar wprowadzał okres jednowładztwa w Rzymie.
Cezar przystąpił do przebudowy państwa. W tym celu podjął następujące reformy:
· w skład sądów wchodzić mogli tylko senatorowie i arystokraci,
· zmniejszona została liczba obywateli rzymskich uprawnionych do bezpłatnego zaopatrzenia ze strony państwa,
· ograniczona została swoboda zrzeszania się obywateli,
· przeprowadzono na szeroką skalę akcję kolonizacyjną, ponad 80 tys. żołnierzy z legionów Cezara otrzymało ziemie w prowincjach, ziemię wolną od podatków, była to pierwsza na taką skalę akcja kolonizacyjna w historii Rzymu,
· pobór podatków przejęło państwo,
· zreformowany został kalendarz rzymski, Juliusz Cezar posłużył się wzorami egipskimi,
· senat został powiększony z 300 do 900 ludzi, do senatu Cezar wprowadził ludzi sobie oddanych, ludzi którzy w gruncie rzeczy spełniali każdą jego zachciankę,
· senat przyznawał Cezarowi nadzwyczajne uprawnienia, które sprawiły, że Cezar był faktycznie panującym, choć nie nosił żadnego tytułu.
W Rzymie narastała opozycja przeciwko Cezarowi, obawiano się, że Cezar wprowadzi monarchię. Zresztą sam Cezar dążył do wprowadzenia monarchii i myślał o koronie, ale chciał, żeby koronę wręczył mu rzymski lud, nie chciał monarchii narzucać. Kiedy na jednym ze zgromadzeń senatorowie próbowali mu wręczyć diadem Cezar zorientował się, że lud rzymski milczy i wówczas diadem odrzucił, to wywołało aplauz ludu. Cezar zrozumiał, że wprowadzenie monarchii w Rzymie jest niemożliwe. Było to dla Cezara także ostrzeżenie, że Rzym nie zgodzi się na władzę królewską, władzę monarszą.
Bunt przeciwko Cezarowi narastał i swój epilog bunt przeciwko Cezarowi znalazł 15 marca 44 r., kiedy na schodach Senatu Cezar został zasztyletowany. Wśród spiskowców znaleźli się najbliżsi mu współpracownicy i wtedy to zaskoczony ich obecnością Cezar miał wypowiedzieć zdanie: Et tu Brute contra me? I ty Brutusie przeciwko mnie?.
Spiskowcy jednak popełnili błąd, zamordowali Cezara i myśleli, że sytuacja naprawi się sama, że automatycznie zostanie przywrócona republika. Przystąpili do działania bez żadnego planu i po dokonaniu zamachu po prostu oczekiwali.
Zmiany, które wprowadził Cezar poszły jednak tak daleko, że powrót do republiki był już niemożliwy. Kiedy spiskowcy trwali w bezczynności, do rozprawy z nimi przystąpił sojusznik Cezara Marek Antoniusz.
Urządził on wspaniały pogrzeb Cezarowi, a w czasie pogrzebu odczytał testament. Testament został przez niego prawdopodobnie sfałszowany, ale treść była na tyle budująca, że lud rzymski został nastawiony przeciwko spiskowcom. Ponieważ uzyskał poparcie ludu Antoniusz przystąpił do rozprawy ze spiskowcami. Ponadto w Rzymie pojawił się młody Gajusz Oktawiusz, który był wnukiem siostry Cezara. Cezar usynowił Gajusza Oktawiusza, przyjął go do swego domu i uczynił spadkobiercą.
Oktawian stanął przed trudnym wyborem, był spadkobiercą Cezara, ale okazało się, że wszystkie posiadłości Cezara obłożone są długami. Oktawian postanowił mimo wszystko przejąć spadek po Cezarze, długi pospłacać i na własną rękę zaczął wśród weteranów Cezara werbować własną armię. Te postępowania Oktawiusza zostały zalegalizowane, senat nadal mu godność pretora. Senat miał nadzieję, że młody Oktawiusz stanie po jego stronie, nadał Oktawiuszowi godność poczym przystąpił do rozprawy z Antoniuszem. Wojska Marka Antoniusza rozbito, ale zginęli w nich dwaj konsulowie. Wówczas Oktawiusz wystąpił o przyznanie mu urzędu konsula. Niestety okazało się, że nie spełnia ani wymogu wieku ani nie ma zachowanej przerwy w karierze urzędniczej. Senat odmówił mu urzędu konsula. Kiedy senat odrzucił kandydaturę Oktawiusza, ruszył on na czele wojska, które zebrał, na Rzym. Rzym zajął bez walki, zdobył urząd konsula w 43 r. i pod naciskiem wojska, spotkał się z Markiem Antoniuszem. Trzeba pamiętać, że wojska Oktawiusza to były przede wszystkim oddziały rekrutujące się z weteranów z armii Cezara. Byli to ludzie, którzy na rzemiośle wojennym zjedli zęby, ale zarazem widzieli cały ogrom nieszczęść, jakie niesie wojna. Nie chcieli pogrążać Rzymu w wojnie domowej i wymusili na Oktawiuszu spotkanie z Markiem Antoniuszem. Do nich dołączył trzeci pan popierający Oktawiusza Marek Lepidus. Ci trzej panowie zawarli oficjalne porozumienie nazywane drugim triumwiratem. Porozumienie to zostało potwierdzone uchwałą zgromadzenia ludowego.
Antoniusz otrzymał Galię Przedalpejską i Galię Zaalpejską,
Lepidus otrzymał obie Hiszpanie i Galię Narbońską,
Oktawiusz otrzymał Afrykę, Korsykę , Sardynię i Sycylię.
RZYM POD RZĄDAMI OKTAWIANA AUGUSTA
Po zawarciu drugiego triumwiratu nowi triumwirowie musieli się liczyć z opozycją. Jeszcze nie zostali pokonani ostatecznie spiskowcy na życie Cezara. Triumwirowie przystąpili do rozprawienia się z nimi, tym bardziej, że sytuacja w Rzymie stawała się niebezpieczna. Spiskowcy zablokowali dostawę zboża do Italii z Afryki. W Rzymie zaczął się głód. W takiej sytuacji triumwirowie doprowadzili do ostatecznego rozstrzygnięcia w 42 r. pod Filippi. Oddziały spiskowców zostały rozbicie, a przywódcy spisku popełnili samobójstwo. Dokonano wówczas nowego podziału państwa. Oktawian otrzymał obie Hiszpanie, Galię Narbońską, Lepidus otrzymał Afrykę, a Marek Antoniusz otrzymał Galię Przedalpejską, Zaalpejską i prowincje wschodnie. W związku z tym Marek Antoniusz opuścił Rzym i udał się na wschód, by tam umacniać rzymskie panowanie zagrożone przez Partów. Oktawian stanął w Rzymie przed problemem znalezienia ziemi dla swoich weteranów, już nie w prowincjach, ale w samej Italii. Pomiędzy Oktawianem a Antoniuszem zaczął dojrzewać konflikt. Marek Antoniusz skłonił swego brata, który w jego imieniu spełniał zarząd nad prowincjami w Galii do zaatakowania Oktawiana. Brat Antoniusza przegrał, dzięki zwycięstwu Oktawian rozciągnął swój zarząd nad Galia. Zarysował się wyraźnie podział: Antoniusz posiadał w swoim władaniu wschód, a Oktawian - zachód. Afryka była w ręku Lepidusa, ale Lepidus był uległy Oktawianowi. Spotkali się trzej panowie i zatwierdzili ten nowy podział świata. Antoniusz zadowolił się wschodem, Oktawian posiadał zachód, a Lepidus Afrykę. Zarząd nad Italią miał należeć do trzech triumwirów. Faktycznie zarząd nad Italią sprawował Oktawian. Oktawian śledził wydarzenia na wschodzie i z radością przyjął wiadomość, że Marek Antoniusz przegrał z Partami.
Związanie sił Antoniusza na wschodzie pozwoliło Oktawianowi na zajęcie Sardynii, Sycylii, Korsyki i rozprawienie się z Lepidusem. Kiedy Antoniusz by...
kj58