1.Pojęcie nauki
Nauka to wieloznaczne pojęcie, np.uczenie się, przekazywanie wiedzy. Termin ten jest używany w 2 interpretacjach:
- nauka jako uczenie się, przyswajanie wiedzy,
- nauczanie jako zespół pewnych czynności prowadzących do gromadzenia wiedzy.
Jest to zespół twierdzeń o otaczającej nas rzeczywistości, praktycznego przekształcania , prawdopodobne i uznawane za prawdziwe. To również zespół twierdzeń, zdań należycie uzasadnionych odpowiednio uporządkowanych i jednoznacznych w języku. Wraz z rozwojem nauki twierdzenia wciąż zmieniają się i są zmieniane, np. teoria Kopernika. Prawoznawstwo obejmuje wszystkie rodzaje nauk, których przedmiotem jest państwo, prawo oraz poglądy na państwo i prawo(jest dziedziną nauk społecznych). W prawoznawstwie rozróżnia się działy:
1. Dogmatyka prawa – zespół nauk o prawie aktualnie obowiązującym np. prawo konstytucyjne
2. Historia państwa i prawa – zajmuje się państwem i prawem w przeszłości
3. Historia doktryn politycznych – refleksje nad historycznym poglądem na państwo i prawo; zespół opinii, poglądów, które w istotny sposób wpływały na rozwój wiedzy o państwie, które wywarły lub nadal wywierają istotny wpływ na losy państwa, na rozwój regulacji pranych, np. poglądy Platona, Arystotelesa
4. Teoria państwa i prawa – zbiór twierdzeń o państwie i prawie w ujęciu globalnym, rządzących państwem, wypracowuje pewne ogólne pojęcia jak pojęcie prawa, praworządności, stosunku prawnego, wskazania metodologiczne dotyczące badania zjawisk prawnych.
2. Podział nauk
W zależności od metod uzasadniania twierdzeń nauki można podzielić na:
- nauki formalne(dedukcyjne) – geometria, logika – oparte na aksjomatach, czyli założeniach przyjętych bez dowodu jako prawdziwe. Następnie na podstawie przyjętych reguł dowodowych buduje się twierdzenia będące konsekwencjami aksjomatów;
- nauki empiryczne(realne) – oparte na doświadczeniach nie budzących wątpliwości;
- nauki przyrodnicze – badają przyrodę ożywioną i nieożywioną wraz z człowiekiem;\
- nauki społeczne – badają zbiorowości ludzkie i związane z nimi działalność człowieka i jej wytwory;
3. Pojęcia i rodzaje norm postępowania
Norma postępowania – to wypowiedź bezpośrednio wyrażająca wobec określonych osób polecenie określonego zachowania się w określonych okolicznościach. Norma postępowania wskazuje , kto(adresat), kiedy(w jakich okolicznościach), co czynić powinien(dyspozycje).
Normy postępowania dzielą się na:
- heteronomiczne – adresat i normodawca nie są tą samą osobą;
- autonomiczne adresat i normodawca są tą samą osobą;
W zależności od sposobu określenia w normie adresata:
- normy indywidualne – normy, w których indywidualnie wskazany jest adresat lub okoliczności, np. pan Nowak powinien stawić się w sądzie;
- normy generalne – normy, w których adresat wskazany jest generalnie(np. każdy, kto przywłaszczy sobie cudze mienie podlega karze); bądź określone generalnie okoliczności(np. każdy, kto zauważy pożar w lesie powinien to zgłosić);
- normy konkretne – dotyczą jednorazowego zachowania adresata określonego w ustawie indywidualnie lub generalnie(np. pan Nowak zdający egzamin na prawo jazdy powinien uiścić opłatę za ten egzamin(lub każdy, kto zdaje egzamin));
- normy abstrakcyjne – dotyczą stałego, czy wielokrotnego zachowania adresata normy (np. każdy kierowca, który zamierza cofać swój pojazd powinien najpierw sprawdzić, czy za pojazdem nie znajduje się przeszkoda);
4. Przepis a norma prawna
Przepis prawny – to jednostka redakcyjna tekstu prawnego w postaci zdań w sensie gramatycznym, które występują w tekście prawnym i ponumerowane są jako artykuły, paragrafy, ustępy czy punkty oraz zdania nie mające określenia numerycznego (np. odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w momencie popełnienia czynu). Przepisy prawne traktowane są jako wypowiedź ustawodawcy.
Norma prawna – norma postępowania generalna i abstrakcyjna w odpowiedni sposób ustanowiona bądź uznana przez odpowiedni organ państwowy. Przepisy prawne nie zawierają często słów „musi”, „powinien”(czyli słów wskazujących na normatywny charakter wypowiedzi) oraz nie zawierają jednoznacznych i w pełni rozwiniętych norm postępowania. Normy te należy najpierw w określony sposób(z przepisu prawnego) odtworzyć. Zastosowanie normy ma miejsce, gdy znajdzie się określony adresat i zaktualizują się przewidziane przez nią okoliczności. Norma jest realizowana gdy adresat zachowa się zgodnie z dyspozycją. Norma jest przestrzegana gdy adresat realizuje normę w sposób świadomy. Stosunek między normą prawną a przepisem prawnym – w jednym przepisie może być zawarta jedna norma postępowania, mogą być zawarte dwie normy postępowania i więcej, bądź też jedynie część normy.
5.Budowa normy prawnej
Klasyczna budowa normy prawnej:
HIPOTEZA – H
DYSPOZYCJA – D
SANKCJA – S
Hipoteza – określa adresata normy(pierwotnego lub wtórnego) oraz okoliczności, w których norma znajduje zastosowanie.
Dyspozycja – określa sposób zachowania wymagany przez normodawcę w określonych normą okolicznościach.
Sankcja – mówi co się stanie, kiedy nie zachowamy się zgodnie z dyspozycją.
Wyróżnia się 2 koncepcje norm prawnych:
- norma sankcjonowana – adresatowi pierwotnemu A w okolicznościach B nakazuje czynić C; norma sankcjonowana zawiera hipotezę i dyspozycję(sprecyzowanie powinności adresata pierwotnego);
- norma sankcjonująca – nakazuje, by adresat wtórny (organ państwa) wymierzył sankcję adresatowi pierwotnemu A, gdy w okolicznościach B nie spełni czynu C; norma sankcjonująca zawiera hipotezę (określenie właściwego organu państwowego – czyli adresata wtórnego oraz okoliczności – czyli nie zrealizowanie normy sankcjonowanej) i dyspozycję – czyli rodzaj i stopień dolegliwości, którą trzeba wymierzyć.
6. Omów wzajemne związki normy sankcjonowanej i sankcjonującej.
Norma sankcjonowana – składa się z hipotezy(wskazania adresata pierwotnego oraz okoliczności) i dyspozycji nakazującej czynić tak a nie inaczej. Jeżeli adresat zastosuje się do zawartej dyspozycji to nie nastąpi realizowanie normy sankcjonującej.
Norma sankcjonująca – składa się również z hipotezy która tu jednak wskazuje adresata wtórnego(czyli organ państwa) i dyspozycji(czyli okoliczności, w jakich doszło do niezrealizowania normy sankcjonowanej). Dyspozycją w normie sankcjonującej jest sankcja, czyli nakaz wymierzenia kary.
7. Różne systemy normatywne.
Rozróżnia się 2 główne typy systemów prawa:
- system prawa ustawowego(stanowionego);
- system prawa precedensowego(common law);
System prawa stanowionego charakteryzuje się:
1. podstawowym, najważniejszym źródłem prawa jest ustawa;
2. rozdziałem procesów tworzenia i stosowania prawa;
3. zakazem tworzenia prawa przez sądy;
4. recepcją prawa rzymskiego;
Prawo stanowione to podstawowy typ prawa w Europie.
System prawa precedensowego(common law) charakteryzuje się:
1. prymat ustawy w źródłach prawa;
2. brak rozdziału procesów tworzenia i stosowania prawa;
3. możliwość tworzenia prawa przez sądy;
4. brak recepcji prawa rzymskiego;
System common law wywodzi się z prawa zwyczajowego i opiera się na precedensie. Orzecznictwo precedensowe polega na tym, że nie ma norm regulujących pewną sytuację sporną sędzia kierując się wiedzą i doświadczeniem tworzy nową normę(precedens), która stanowi podstawę rozstrzygnięcia sporu.
Decyzja precedensowa składa się z 2 elementów:
- ratio decidendi – reguła ogólna sformułowana w wyroku ma moc wiążącą przy rozstrzygnięciu innych spraw tego rodzaju;
- obiter dicta – pozostałe elementy decyzji sądu pozbawione są mocy wiążącej;
Zasada związania precedensem polega na tym, że sądy niższe zobowiązane są stosować precedensy ustanowione przez sądy wyższe. Od precedensu może odstąpć tylko sąd, który go ustanowił lub sąd wyższy. Zaletą systemu common law jest dostosowywanie się do zapotrzebowania społeczeństwa na pewne problemy społeczne( system praw religijnych, praw afrykańskich).
8. Typy uzasadnienia normy.
Typy uzasadnienia normy:
- Uzasadnienie aksjologiczne – wynika z oceny bo uważamy, że tak się powino postępować a nie inaczej(dane postępowanie jest dobre samo przez się, a nie dlatego, że ustanowiono tę normę;
- Uzasadnieni tetyczne – postępujemy zgodnie z prawem, bo takie a nie inne zachowanie jest prawem nakazane(wynika z obawy zastosowania sankcji ze strony państwa);
9. Dwie koncepcje budowy normy prawnej
Koncepcje budowy normy prawnej:
- norma sankcjonowana – adresatowi pierwotnemu A w okolicznościach B nakazuje czynić C. Norma sankcjonowana zawiera hipotezę i dyspozycję(sprecyzowanie powinności adresata pierwotnego;
- norma sankcjonująca – nakazuje, by adresat wtórny(organ państwa) wymierzył sankcję adresatowi pierwotnemu A, gdy w okolicznościach B nie spełni czynu C. Norma sankcjonująca zawiera hipotezę(określenie właściwego organu państwowego – czyli adresata wtórnego oraz okoliczności – czyli nie zrealizowanie normy sankcjonowanej) i dyspozycję – czyli rodzaj i stopień dolegliwości, którą należy wyznaczyć.
10. Pojęcia.
Zastosowanie normy – norma znajduje zastosowanie, gdy znajdzie się określony przez nią adresat i zaktualizują się przewidziane przez tę normę okoliczności.
Realizowanie normy – norma jest realizowana jeśli jej adresat zachowa się zgodnie z jej dyspozycją.
Przestrzeganie normy – norma jest przestrzegana, gdy adresat świadomie ją wypełnia.
11.Pojęcia.
Prawo pozytywne – prawo obowiązujące w jakimś państwie, w określonym czasie i przeciwstawia się ono prawu naturalnemu, które jest niezależne od jakiejkolwiek władzy państwowej i prawa stanowionego przez państwo.
Prawo naturalne – może dotyczyć zespołu wartości wyznaczających wzorzec prawa sprawiedliwego(koncepcje etyczne prawa natury), Rawo naturalne może być prawem w sensie czyjegoś prawa oraz w sensie przedmiotowym. Rolą prawa naturalnego jest dostarczenie wzorów standardów, którym powinno odpowiadać prawo pozytywne.
12. Co rozumiesz pod pojęciami ‘prawo prywatne’ i ‘prawo publiczne’
Prawo prywatne - ma zastosowanie między osobami fizycznymi poprzez prawo cywilne.
- wg Jellinka – prawo prywatne zasadza się na równorzędności podmiotów;
- wg Thona – przy naruszeniu prawa prywatnego niezbędna jest inicjatywa obywatela jako podmiotu zainteresowanego;
- wg Opałka – sugeruje, żeby prawem prywatnym nazywać normy regulujące czyny nie zakazane i nie nakazane; prawo prywatne dotyczy kwalifikacji pośredniej i warunkowej różnych sytuacji prawnych;
Prawo publiczne – odnosi się do interesów społeczeństwa, państwa.
- wg Jellinka – prawo publiczne reguluje stosunki podporządkowania jednych podmiotów drugim;
- wg Thona – naruszenie prawa publicznego niejako automatycznie uruchamia działania organów państwa zmierzające do zastosowania sankcji;
- wg Opałka – sugeruje, żeby prawem publicznym nazywać normy prawne formułujące obowiązki (nakazy i zakazy), za pośrednictwem których państw bezpośrednio wkracza w życie społeczne; dotyczy bezwarunkowej i bezpośredniej kwalifikacji normatywnej różnych sytuacji prawnych;
13. Co to jest stosunek prawny i podaj jego przykłady.
Stosunek prawny – występuje, jeżeli dotyczy przynajmniej dwóch podmiotów, których zależność określa norma prawna, a wzajemne zachowania się stron tego stosunku dadzą się ująć w katalog praw i obowiązków. Stosunek prawny występuje w dwóch podstawowych postaciach:
- stosunek typu zobowiązaniowego – jeden z podmiotów ma obowiązek podjęcia zachowania związanego z interesami drugiego podmiotu; np. umowa kupna- sprzedaży;
- stosunek podległości kompetencji – klasycznym jego przykładem jest stosunek administracyjno – prawny, który polega na tym, że organ mający odpowiednią kompetencję prawną na mocy normy generalnej i abstrakcyjnej ustanawia dla innego podmiotu normę indywidualną i konkretną, np. wydanie przez organ decyzji dla pana X w sprawie zasiłku rodzinnego.
14. Co rozumiesz pod pojęciem „roszczenia”?
Roszczenie to uprawnienie do żądania od określonej osoby określonego zachowania się. Roszczenie ma miejsce, gdy podmiot, który ma obowiązek wobec podmiotu uprawnionego, nie spełnia go.
Rozróżniamy roszczenia:
- materialne – podmiot A wobec podmiotu B, przy czym indywidualnie określone jest, który z podmiotów jest zobowiązanym, a który uprawnionym oraz przedmiot roszczenia czy świadczenie;
- roszczenia procesowe – jeżeli podmiot zobowiązany nie zachowa się zgodnie z treścią jego obowiązku to podmiot uprawniony może domagać się ochrony prawnej ze strony organów państwa.
15.Co to jest kompetencja?
Kompetencja – to upoważnienie do dokonania czynności prawnej określonego rodzaju z taki sutkiem, że aktualizują się prze jej dokonanie przewidziane w normie obowiązki jej adresatów. Czynność dokonana przez podmiot nie posiadający stosownej kompetencji jest aktem nieważnym.
16. Czym się różni stosunek cywilno-prawny od administracyjno-prawnego – cechy.
Stosunek cywilno-prawny – np. umowa kupna sprzedaży, równorzędność stron takiego stosunku, równoprawność stron, dobrowolność rozwiązania stosunku, swoboda w kształtowaniu stosunku, jego treści, występują głównie sankcje egzekucyjne i sankcje nieważności.
Stosunek administracyjno-prawny – stosunek nadrzędności i podrzędności stron stosunku, równoprawność stron, brak dobrowolności rozwiązywania stosunku, brak swobody co do kształtowania treści tego stosunku, przepisy bezwzględnie obowiązujące będą regulowały obowiązki i uprawnienia stron, występują głownie sankcje egzekucyjne i karne;
17.18. Rodzaje sankcji.
Sankcja – określa jakie są skutki nie zachowania się adresata zgodnie z dyspozycją; określa dolegliwości, jakie prawodawca przewidział dla każdego, do kogo skierowana jest dana norma; sankcja jest reakcją na nieprzestrzeganie normy;
Sankcje:
- sankcja kary – prawodawca stosuje za dokonanie czynów zabronionych o skutkach nieodwracalnych; sankcja to pewne zło, dolegliwość, wymierzona sprawcy czynu zabronionego; pozbawienie adresata normy ważnych dla niego dóbr (wolności, życia, ograniczenie praw obywatelskich, praw wykonywania zawodu, przepadek, konfiskata majątku); sankcja kary jest odpłatą za czyn; odstrasza przed popełnieniem danego czynu – prewencja (szczególna – skierowana do sprawcy; ogólna – skierowana do ogółu); czyn zakazany może polegać na zachowaniu podmiotu lub na zaniechaniu działania (nieudzielanie pomocy osobie znajdującej się w niebezpieczeństwie);
kary dodatkowe:
- pozbawienie praw obywatelskich;
- zakaz wykonywania zawodu;
- odebranie prawa jazdy;
- sankcja egzekucji – jest stosowana przede wszystkim w prawie cywilnym; egzekucja polega na zmuszeniu osoby naruszającej prawo do przywrócenia takiego stanu rzeczy, jaki jest zgodny z prawem(np. eksmisja); egzekucją wyroków sądowych i tytułów wykonawczych zajmuje się komornik; formą egzekucji może być grzywna, która ma na celu wymuszenie danego działania, przymuszenie do określonego zachowania; obowiązek naprawienia przez sprawcę wyrządzonej szkody; mają zmusić do zachowania się zgodnego z normą: przymusowe zrealizowanie takiego stanu rzeczy, które zaistniałoby przy przestrzeganiu normy;
- sankcja nieważności – dotyczy czynności konwencjonalnych czyli czynności psychofizycznych, z którymi prawo wiąże określone skutki, są przez prawo szczegółowo opisane; powoduje, że jakieś zachowanie/czynność nie osiągnie zamierzonych skutków prawnych, jeżeli będzie przeprowadzona sprzecznie z dyspozycją normy;
warunki:
- konstytutywne – warunki konieczne do przestrzegania, aby dokonanie czynności było objęte ochroną prawną; jeśli któryś z warunków konstytutywnych jest naruszony to sankcją nieważności jest odebranie zachowaniom ich prawnego obowiązywania;
- konsekutywne – mają znaczenie dla czynności, ale ich naruszenie nie powoduje nieważności czynności prawnej;
czynności prawne – świadome, zgodne z obowiązującym prawem zachowanie adresatów zmierzające poprzez odpowiednie oświadczenie woli do wywołania skutków prawnych;
czynności konwencjonalne – testament, zawarcie związku małżeńskiego, egzamin;
19. Fakty prawne.
FAKTY PRAWNE
zachowania ludzi(działania) zdarzenia prawne
(działania człowieka, które wywołują (takie zdarzenia, które wywołują powstanie,
skutek prawny) zmianę lub ustanie stosunku prawnego
niezależnie od woli ludzkiej(np.
śmierć, narodziny, powódź))
czynności faktyczne(czyny) czynności prawne
(takie działania człowieka, które on (czynności konwencjonalne, wywołują zamierzone skutki
podejmuje, a jego czyny podejmują prawne przez podmioty je podejmujące;
stosunek prawny z mocy prawa) czynność konwencjonalna – zamierzona, wywołująca
stosunek prawny)
dozwolone zakazane jednostronne dwustronne czynności
(takie, których prawo (stanowią (np. spisanie testamentu (wszelkie umowy, konwencjonalne
nie zakazuje, ale ich zakaz przyrzeczenie publiczne- np. kupna - organów
wykonanie powoduje pewnego ogłoszenie przyrzeczenia sprzedaży) państwa
skutki z mocy prawa, zachowania) w zamian za coś, np. za
np. konkubinat, odnalezienie dokumentów decyzje orzeczenia
znalezienie rzeczy cudzej, nagroda pieniężna, administracyjne s...
dawid1051