Kontrakty realne - wiazace i zaskarzane po przesunieciu majatkowym rzeczy (wydaniu)
- gaius - tylko pozyczka
- justynian - pozyczka, uzyczenie, przechowanie, kontrakt zastawniczy
- okres poklasyczny - uformowanie sie kontraktow realnych nienazwanych jako osobnej kategorii
Kontrakty werbalne - okreslone slowa miedzy rowniczesnie obecnymi osobami; zawieranie verbis
Kontrakty literalne - zawierane litteris; formalny wpis do ksiegi rachunkowej
Kontrakty konsensualne - za pomoca consensu; objawone na zewnatrz; nawet dla nieobecnych(listy,poslaniec)
- pacta vestita - rozszerzenie kontraktow konsensualnych (umowy dochodzace do skutku jak konsenusalne, korzystaja z ochrony prawnej przez rozszerzenie zastosowania normalnych srodkow procesowych prawa cywilnego lub na podstawie prawa pretorskiego czy cesarskiego); roznia sie tylko nazwa i kregiem zastosowania
Inny podzial zobowiazan kontraktowych:
-1 i 2 stronnie zobowiazujace
- stricti iuris ( z pozyczki, wszytskie kontrakty werbalne i wszytskie literalne) i bonae fidei ( reszta realnych i konsensualnych)
POZYCZKA - (NEXUM - MUTUUM)
a) nexum jako pozyczka archaiczngo prawa(podobnie do mancypacji, formlanie per aes et libram i rzy swiadkach); z reguly orpocentowanie sumy dluznej; wierzyciel moze w razie przekroczenia terminu przystapic wprost do egzekucji per manus iniectionem bez potrzeby procesu
B) mutuum
- gaius - istota pozyczki jest przedmiot czyli rzeczy ktore sie wazy, liczy lub mierzy - te rzeczy zamienne wierzyciel oddaje na wlasnosc z zastrzezeniem ze zwrocone zostana rzeczy inne o tej samej naturze a nie te same
- justynian - wymog dodatkowo tej samej jakosci zwracanych rzeczy
c) Konstrukcja
- powstaje przez wreczenie przedmiotu pozyczki( obietnice maja znaczenie prawne maja jedynie w formie przyrzeczenia w formie stypulacji)
- wreczenie i zwrot rzeczy przez tradycje (jako ze to res nec mancipi to wlasnosc przechodzi na przyjmujacego); z czasem dopuszczno juz traditio brevi manu i traditio ficta czy wreczenie niezamiennej rzeczy i zezwoleniu na jej sprzedaniu a z uzyskanj ceny powstawala pozyczka(contractus mohatrae)
- powstaje zobowiazanie 1stronnie zobowiazujace
- wg scislego prawa (z tytulu smaego kontraktu mzna domagac sie tylko zwrotu tej sumy, o ewent odsetki trzeba umawiac sie osobno)
- zwykle umawiano sie co do terminu zwrotu(inaczej wierzyciel wzywa po prostu)
d)ochrona procesowa
- dla wierzyciela niezaspokojonego - osobna condictio
* actio certae creditae pecuniae
* actio cerae rei
- osobne powodztwo - actio ex stipulatu dla umowionych odsetek
e) Senatus consultum Macedonianum
- uchwala senatu z czasow wespazjana przez Macedo i jego los
- odebranie wierzycielom udzielajacym pozyczek pienieznych synom pozostajacym pod wladza ochrony procesowej( przez denegatio actionis lub przez udzielenie specjalnej ekscepcji dla dluznikow)
- pozyczka uznana przez ojca lub syna po dojsciu do samodzielnosci uzyskiwala normalna sankcje
- tylko co do pieniedzy
f) POzyczka morska(fenus nauticum) - roznice
- inny rozklad ryzyka (znaczna czesc ryzyka bierze wierzyciel - zwrot pozyczki gasnie gdy statek zginal z przyczym przez zeglarza niezaeznych)
- wierzyciele bronia sie przed naduzyciem zeglarzy przez wyznaczanie tras i terminow przejazdu a na tpwarach i statkach zastrzegaja sobie prawo zastawu
- wysokie odsetki - umowy o nie podejmuje sie swobodnie w nieformalnej klauzuli dodanej do kontraktu
COMMODATUM ( UZYCZENIE)
- prymitywna forma prawna to fiducia cum amico contracta - powiernicze przeniesienie wlasnosci; oddanie w bezplatne uzytkownaie przyjacielowi i kreowanie go wlascicielem ale z obowiazkiem zwrotu po uplywie terminu czy po osiagnieciu umowionego celu; TYLKO DLA RZYMIAN , uciazliwa i niebezpieczna dla powierzajacego; ze zrodel klasycznych usuwa je Justynian
a) Commodatum
- kontrakt realny, 2 stronnie zobowiazujacy, niezupelny, oceniany wg dobrej wiary
- nezplatne korzystanie z cudzych rzeczy w zakresie ustalonym przez strony, bez prawa do pobierania pozytkow
-przedmiotem sa rzeczy niezuzywalne(zuzywlane tylko gdy maja sluzyc na pokaz)
- komodant - oddajacy w uzyczenie(pozostaje posiadaczem; nie ma korzysci odpowiada tylko za dolus i culpa lata), komodatariusz - pzyjmujacy( uzyskuje dzierzenie; musi strzec z najwieksza starannoscia, odpwida za wszytskie stopnie winy i ciazy nad nim custodia; gdy uzywa rzeczy niezgodnie z preznaczeniem czy umowa to ponosi odp za kradziez uzywania; ponosi koszty zwyczajne utrzymania rzecy a za nadzwyczajne moze domagac sie zwritu od kontrahenta)
- wiaze na czas ustalony miedzy stronami
b) Precarium
- ulpian - na prosbe petenta 2 osoba zezwala na uzywanie mu swojej rzeczy ale tylko w granicach wlasnego upodobania
- uzywanie rzeczy cudzej (nawet z pozytkami) bezplatnie
- pozbawione ochrony prawnej( prekarzysta otrzymuje aka ochrone skuteczna na zewnatrz wobec osob posyronnych ale wobec dobrodzieja staje sie z chwila odwolania posiadaczem wadliwym- mozna zastoswac legalan samopomoc)
- za justyniana zostalo zakwalifikowane do kontraktow nienazwanych
- poczatkowo jako narzedzie w rekach latyfundystow do tworzenia zawislej klienteli
- w obrocie gosp - do uelastyczniaia instytucji zastawu i sprzedazy
- w spol - feudaizacja stosunkow w panstwie rzymskim
PRZECHOWANIE(DEPOSITUM)
- kontrakt realny, 2 stronnie zobowiazujacy niezupelny, bonae fidei
- obowiazwk bezplatengo przechowania cudzej rzeczy ruchomej( odplatne to rodzaj najmu)
- deponent(oddajacy) - nie musial byc wlascicielem; poozostaje posiadaczem i moze zadac zwrotu w kazdej chwili; odpowiada za omnis culpa gdyz ma korzysc z kontraktu
- depozytariusz - nie ma korzysci; odpowiada za dolus i cupla lata; nie moze korzystacz rzeczy ani pobierac z niej pozytkow
a) Ochrona procesowa
- deponent - zrot rzeczy czy jej wartosci z pozytakmi za pomoca actio depositi(directa); zasadzenie opiewa na pojedyncza wartosc ala laczy sie z infamia
- depozytariusz nie moze przeciwstawic zadnych pretensji ani nie ma retentio; swoich ewen naleznosci dochodzi osobnym powodztwem - contrarium depositi iudicium
b) Rodzaje szczegolne(oprocz normalnego)
- konieczny (necessarium) - w wyjatkowych sytuacjach; surowa sankcja w wysokosci podownej wartosci starty
- nieprawidlowy (irregulare) - rzeczy zamienne(gl pieniadze), z mozliwoscia uzywania ich przez depozytariusza ale z obowiazkiem zwrotu tej samej ilosci takich samyh rzeczy; mozliwosc pobierania odsetek przez zwykle pactum, zasadzenie powoduje infamie; ryzyko przypadkowej utarty przechodzi z wlasnoscia na depozytariusza
- sekwestrowy (sequestre) - rzecz sporna zlozona na czas sporu w rekach osobnego przechowawcy(jest on posiadaczem ad interdicta); zwyciezca wydobywa rzecz przez actio depositi)
PIGNUS (KONTRAKT ZASTAWU RECZNEGO)
- zastawnik ptrzymuje ograniczone prawo rzeczowe( ochorna posesoryjna, mozliwosc wydobycia rzeczy od kogolwiek i zadysponowania ia na pokryci zabepieczonej naleznosci)
-pignus prawa obligacyjnego - kontrakt w ktorym zastaca wydawal zastawnikowi rzecz w posiadanie na zabezpieczenie insteniejacego dlugu, a zastawnik zobowiazuje sie do zwrotu tej rzeczy w razie splaty dlugu lub tez wydania zastwcy nadwyzki pond dlug uzyskanej ze sprzedazy
- zobowiazanie 2stronnie zobowiazujace, nizepulene, bonae fidei
- w interesie obydwoch stron(1 otrzymuje kredyt a 2 zabezpieczei z ewent odsetkami) -> rowna odpowiedzialnosc za dolus i omnis culpa(zastawnik nie moze jednak korzystac z rzeczy zastawionej i nie moze pobierac owocow chyba ze jest to zastaw antychretyczny, musi zwrocci rzecz lub nadwyzke z niej)
- zastawca - musi zwrocic ewentualne naklady i wydatki poczynione w celowy sposob na rzecz zastawiona i do wyrownania wyrzadzonych szkod
a) splot stosunkow prawnych
1. pierwotny wezel obligacyjny, ktory ma byc zabezpieczony przez zastaw jako rzeczowe prawo akcesoryjne
2. dla zabez 1 wezla nastepuje wydanie rzeczy zastawcy do zastawnika - wierzyciela(u zastwnika powstaje pignus jako prawo rzeczowe)
3. pignus jako kontrakt realny ( z wydaniem rzeczy na zabezp powstaje 2 wezel obligacyjny gdzie osoby a i b wystepuja w rolach odwroconych)
4. wezel obligacyjny 3 znow w rolach odwroconych wobec ukladu poprzedniego - nie musi powstac
b) ochrona procesowa
- zastawca dochodzi zwrotu rzeczy zastawionej lub nadwyzki za pomoca actio pigneraticia(charakter personalny)
-zastawinik ewent pretensji dochodzi przez odp iudicium contrarium, wspartego retentio
STYPULACJA
- ustne przyrzeczenie spelnienia swiadczenia, zlozone w formie bezposredniej wymiany pytania i odpoiedzi miedzy wierzycielem a dluznikiem
- stipulator - przyjmujacy; promissor - skladajacy przyrzeczenie(wezel obligacyjny miedzy nimi)
- "nikt nie moze przyjmowac przyrzeczenia stypulacyjnego dla drugiego" (tylko niewolnicy, alieni iuris i woli czlonkowie rodziny moga nabywac dla zwierzchnika tez przez stypulacje)
- przyrzekajacy byl obciazany kara umowna na wypadek gdyby osoba za ktora przyrzeka nie spelnila swiadczenia
- justynian dpuszcza stypulacje post mortem
- adstipulator - wierzyciel uboczny; moze przyjac swiadzcenie od dluznika moze go dochodzic w procesie, zwolnic dluznika z zobowiazania(gdy na wlasna reke, opowiadal wobec wierzyciela glownego za szkode)
- solutionis causa adiectus - a wkacie typulacji otrzymuje nieodwolalne uprawnienie do przyjecia swiadczenia od dluznika, nie jest uprawniony do dochodzenia naleznosci w procesie ani do umorzenia
-adpromissor - po stronie dluznika jako poreczyciel za dlug
- tresc to pzyrzeczenie zaplaty okreslonej sumy pieniedzy( od prawa klasycznego oowiazek mogl polegac na dostarczeniu rzeczy innego rodzaju, dzialaniu czy zaniechaniu(tutaj d justyniana zalecal ustanowienie kary umownej w pieniadzach)
- zawierana ze wzg na konkretna przyczyne
* stypulacja kauzalna - wymieniona przyczyna w samej formule stypulacyjnej
- stypulacja dawnego i klasycznego prawa byla samodzielna podstawa powstania zobowiazania - kontraktem o charakterze abstrakcyjnym
- pretorowie dla dluznikow jako ochrona - exceptio doli przeciw powodztwom bez realnego pokrycia -> dluznik musi jednak wykazac podstepu wierzyciela -> II/III w.n.e. stworzono( oba skuteczne tylko w okreslonych terminach) :
*exceptio non numeratae pecuniae - zarzut z powodu nie wyplaconych pieniedzy; pozwany spycha n powoda obowiazek wykazania ze wyplata dochodzonej naleznosci faktycznie zostala dkonana
*querela non numeratae pecuniae - skarga z powodu nie wyplaconych pieniedzy - srodek ofensywny; dluznik wnosi ja w celu steiwerdzenia ze jego formalne zobowiazanie jest pozbawione rzeczywistej podstawy; ciezar dowodu wyplaty na wierzycielu
- prawo justynianskie - wierzyciel ze stypulacji abstrakcyjnej zawsze musial wykazac rzeczywiste podstawy swego zadania
a) Forma
- stypulacja ustna - dawne i klasyczne prawo; miedzy osobami rownoczesnie obecnymi z bezposrednia wymiane ustnego pytania i odp; pyta stipulator, odpoiwada promissor przy uzyciu formulek slownych; nie potrzebna obecnosc swiadkow i dokumentacja
* 472 - konstytucja cesarza Leona uznaje stypulacje przy uzyciu dowolnych slow, wynikac musial tylko z tego zgodny zamiar stron
- pisemna - od konca republiki; glownie okres prawa poklasycznego - stypulacja schodzi na dalszy plan, zastepuje ja dokumentacja; czasami tylko w pisemnej umowie umieszczano wmianke o stypulacji by nadac walor prawa rzymskiego;
b) Ochrona procesowa
- powodztwa tylko dla wierzycieli
- condictio certae creditae pecuniae - do kreslonej sumy pienieznej
- condictio certae rei - okreslona rzecz innego rodzaju
- actio ex stipulatu - ustala je sedzia gdy swiadczenia sa nie okreslone
- wg scislego prawa oceniane wiec dluznik zobowiazany jest tylko do tego, co scisle obejmuje przyrzeczenie ( w praktyce jako zabezpieczenie dluznik w osobnej klauzuli przyrzekal powstrzymac sie przy wyk zobowiazania od wszelkiego dzialania w zlej wierze)
INNE KONTRAKTY WREBALNE
- dochodza do skutku przez samo ustne przyrzeczenie dluznika nie poprzedzone pytaniem wierzyciela
a) Dotis dictio - przyrzeczenie posagu; w V w zatsapione przez nieformalne przyrzeczenie, pollicitatio dotis
b) Iusiurandum liberti - zaprzysiezone przyrzeczenia wyzwolenca do pelnienia dalszych uslug na rzecz patrona ( niewolnik skladal przyrzeczeni uslug w fomie przysiegi skaralnej po czym jako wyzwolony ponawial ja ze skutkiem wobec prawa swieckiego; na podstawie tej przysiegi patron otrzymywal w razie potrzeby ochrone procesowa
KONTRAKTY LITERALNE
a) Wpisy do ksiag rachunkowych - prowadzone przez bogatych rzymian w okresie republiki i pryncypatu, notujac wplywy i wydatki
- nomina transcrpticia - prowadzily do powsania nowych zobowiazan; bylo to przeksiegowanie zobowiaznia juz istneijacego le jeszcze nie zrealizowanego; wierzyciel otrzymuje w miejsce dawnej wierzytelosci nowa udokumentowana okreslona w pieniadzach i latwa do dochodzenia za pomoca actio cerate creditae pecuniae - srodek procesowy scislego prawa; dlzunik mogl otzrymac przy tej okazji odrocenie terminu zaplaty
* transcriptio a re in personam - z przedmiotu na osobe - miedzy wierzycielem i dluznikiem za obopolnym porozumieniem
* transcriptio a personam in personam - miedzy 3 osobami za zgoda wszytskich uczestnikow
- zapiski kasowe - potwierdzaly zobowiazanie juz istneijace; po stronie wydatkow wpisywano pozyczki
b) Skrypty dluzne - tworzy zobowiazanie wg ius civile
- peregryni - wlasny rodzaj zobowiazania literalnego - dluznik wystawial akt pisemny(chirographum lub syngrapha) gdzoe uzanwal ze jest cos winien drugiemu chociaz nie bylo stypulacji
*chirographum - w 1 egzlemplarzu
*syngraphae - w 2 egzlepmplarzach
KONTRAKTY KONSENSUALNE
1. EMPTIO VENDITIO
- prawna wymiana rzeczy wszelkiego rodzaju na rzeczy szczegolnego rodzaju - pieniadze
a) zamiana - bezposrednia wymiana rzeczy
b) sprzedaz gotowkowa - forma prawna jest mancypacja, przy res nec mancipi i w obrocie z cudzoziemcami - tradycja; zawarcie umowy zbiega sie z jej wykonaniem
c) Sprzedaz kredytowa - sprzedaz z odriczeniem swiadczenia; gdy niewystarczalny fides to mozna zabzpieczyc stypulacja czy ociazeniem dkuznika w kontrakcie literalnym; istniala mozliwosc odroczenia wydania rzeczy przez sprzedajacego(tez np przez sty[pulacje)
d) Kontrakt konsensualny - powst w okresie nasilania sie kontraktow z cudzoziemcami i wzrostu wymiany towarowo-pienieznej
- kontrakt dochodzi do skutki przez zawracie porozumienia(conventio) co do ceny i do rzeczy sprzedanej; wystarczy tylko wymiana obietnic po obu stronach
- zoboiowazanie 2stronnie zobowiazujace zupelne, oceniane wg dobrej wiary
- przedmiot - sprzedawac i kupowac w rzymie mozna bylo wszelkie rzeczy dopuszczone do obrotu; mozna tez sprzedac rzecz cudza
*rzeczy jeszcze nie istniejace
-> jako kupno rzeczy spodziewanej(emptio rei speratae) mialo charakter warunkowy, gdy z powodu nie zaleznego od dluznik rezcz nie powstala to kontrakt nie wywietal skutkow prawnych
-> jako kupno samej tylko szansy majatkowej(emptio spei) - bezwarunkowe;
- cena (pretium) - ustalaja strony , ze swoboda ograniczona przez:
* cena musiala byc oznaczona i to scisle( justynian dodal ze gdy suatla osoba 3 to wazne tylko tedy gdy istotnie oznaczyla cene)
* oznaczona w pieniadzach liczonych
* rzeczywista, przedstawiac realna wartosc ekonomiczna
* brak pjecia i wymogu ceny slusznej; niedopuszczalny tylko byl dolus
-> dioklecjan w 301 r ne oglosil szczegolowa taryfe cen maksymalnych na wazniejsze towary ale wyszedk szybko z uzycia
-> justynian - gdy ktos sprzedal nieruchomosc za cene nizsza od 1/2 jej rzeczywistej wartosci ponosil nadmierny uszczerbek mogl zadac doplaty do pelnej wartosci lub rozwiazania umowy za zwrotem wzajemnych swiadczen
- porozumienie
* zadatek - arra - wartosciowy przedmiot czy suma pieniezna dla sprzedawcy od kupujacego; dowod zawarcia kontraktu; przy wykonaniu podlegal zwrotowi lub byl zaliczany do ceny kupna(zadatek typu rzymskiego);
-> justynian dopuscil zadatek typu greckiego - kupujacy moze odstapic od kontraktu za cene utraty adatku; kara za zawod; sprzedawca tez moze odtsapic ale musi go oddac i dodac od sibie jego rownowartosc
* forma pisemna - obowiazkowa w dominacie gl dla nieruchomosci; justynian wprowadza rozroznieie na kontrakty bez uzycia pisma i pisemne(forme wybieraja strony)
- wezel obligacyjny - tworzy sie przy emptio venditio; rpzwiazazuje sie przez wykonanie po obydwoch stronach(inny sposob rozwiazania za zgoda stron, a 1stronne wycifanie mozliwe gdy jest osobne upowaznienie w umowie albo wyjatkowych upowaznien ustawowych jak przy laesio enormis czy arta poenitentialis)
- swiadczenia stron sa w sumie rownowazne i obie sa dluznikami; powinny byc wykonywane jednoczesnie*chyba ze jest odmienna umowa swiadczenia)
*strona moze sie powstrzymac od zobowiazania gdy druga nie spelni swego zobowiaznia
OBowiazki Venditora
- musial czuwac od chwili zawracia kontraktu nad rzecza by jej stan nie zostal pogorszony
- odpowiada za omnis culpa(ma korzysci z rzeczy) i za custodia(w prawie justynianskim jesli te custodie osobno przyjal)
- obowiazek wydania rzeczy przez przeniesienie na kupujacego posaidania spokojnego i nie zakloconego z zew
- obowiazek polega na facere a nie na dare
- przy res nec mancipi gdy rzecz nalezala do sprzedawcy to nastepowalo przeniesienie wlasnosci gdyz zawarty poorzednio kontrat byl slusznym tytulem nabycia
-przy res mancipi - mozna domagac sie mancypacji nawet bez osobnej umowy
Obowiazki emptora
- zaplata ceny
- trescia swiadczenia jest dare gdyz nastepuje przeniesienie wlasnosci pienieznej na sprzedawce
- kupujacy moze popasc w zwloke jako dluznik(po otrzymaniu towaru opznia sie z zaplata - musi zaplacic odsetki) lub jako wierzyciel(gdy nie odebral towaru - ponosi koszty dalszego utrzymania)
- odpowiada wobec sprzedawcy za wszytskie stopnie winy gdyz ma korzysci z kontraktu
Periculum
- ryzyko ponosci kupujacy - nawet gdy rzecz zostanie znoszczona z powodu sily wyzszej to i tak kupujacy musi zaplacic sprzedawcy
- mialo to przyspieszyc zaplacenie ceny i odebranie rzeczy
- dotyczy tylko rzeczy oznaczonych indywidualnie, przy gatunkowo przedmiot sprzedany podelgal indywidualizacji dopiero przez odliczenie, odwazenie czy odmierzenie a do tego czasu ryzyko bylo na sprzedawcy
- wyjatkiem jest np kontrakt zawarty pod warunkiem zawieszajacym; w okresie zawieszania ryzyko ponos sprzedawca
Ochrona procesowa
- obie strony maja osbne powodztwa - iudicia bonae fidei; skuteczne sa po spelnieniu warunku(gdy kontrakt byl zawart pod warunkiem) lub po nadejsciu terminu a skladajacy powodztwo musial byc gotow do spelnienia wlasnego swiadczenia
- actio venditi - sprzedawcy- dochodzi zaplaty ceny, takze bez wlasnego swiadzcenia gdy zachodzi przypadek ryzyka kupujacego; moze nim objac zadanie zwrotu nakladow koniecznych poniesiinych po zawarciu kontraktu; gdy sam spelnil swiadczenie mogl zadac zaplaty z odsetakmi
- actio empti - kupujacego - do dochodzenia rzeczy kupionej ewentualnie z przeniesienim wlasnosci gdy tak sie umowiono czy w przypadku res mancipi; w przypadku uszkodzenia z winy sprzedawcy na miejsce rzeczy wchodzi odszkodowanie
- zarzut rzeczy sprzedanej i wydanej - osobny srodek ochorny przeciw kontrahentowi ktory sprzedal i wydal rzecz bez przeniesienia prawa wasnosci a ponziej jako wlasciciel domagal sie jej zwrotu; dla kupujacego
Rekojmia za wady prawne. Ewikcja
- wada prawna na rzeczy - gdy po wykonaniu kontraktu okazuje sie ze venditor sprzedal i wydal rzecz cudza albo taka na ktorej ciazylo ograniczone prawo rzeczowe; taki sprzedawca ponosi odpowiedzialnosc zwana teraz rekojmia
- sprawa miedzy 3osobami (3osoba nie uczestnczy w sprzedazy ale jest zagrozeniem bo ma swe prawo rzeczowe skuteczne wobec wszytskich)
- ewikcja - evictio - gdy osoba 3 zealizowala swoje prawo rzeczowe w procesie przeciw nabywcy i odebrala mu rzecz obciazona wada; wtedy moze dopiero kupujacy dochodzic swych pretensji od sprzedawcy
*przy kupnie mancypacyjnym nabywca(gdy zostal pozwany przez osobe trzecia) zawiadamial o procesie sprzedawce i wzywal go do wziecia udzialu w procesie; gdy mimo tego nastpila ewikacja mogl przez actio auctoritatis domagac sie od sprzedawcy zaplaty podwojenj wysokosci ceny kupna
* do kupna konsensulanego - actio auctoritatis nie ma zastosowania wiec zastosowano analogiczna odpoiwedzialnosc za pomoca stypulacji gwarancyjnych; nieufny nabywca mogl zadac od sprzedawcy na wypadek ewikacji styplacji przyrzeczenia zaplaty; w pr klasycznym byla uwazany za oczywisty dodatek do kontraktu wiec mozna bylo wymosic jej zlozenie za pomoca actio empti
* odpwoiedzialnosc z ytul ewikacji zostala wlaczona do kontraktu sprzedazy; actio empti rzoszerzylo sie tak, ze mozna bylo przy jej pomocy domagac sie wprost od sprzedawcy pelnego odszkod...
dawid1051