PRZEDSIEWNE PRZYSPOSABIANIE NASION DRZEW I KRZEWÓW DO KIEŁKOWANIA.doc

Z prac badawczych prowadzonych od wielu lat w Zakładzie Biologii Nasion naszego Instytutu wynika, że uproszczonych wzorców (modeli) oddziaływań cieplnych na nasiona jest zaledwie kilka. Poznane dotychczas modele przedstawiono na rysunku. Na szczególną uwagę zasługuje w nich to, że ostatnia faza stratyfikacji musi przebiegać zawsze w chłodzie, najlepiej w 3°C, oddziałującym, w zależności od gatunku, przez 10–16 tygodni. Symuluje to dłuższy lub krótszy okres jesienno-wiosenny. Czas trwania faz ciepłych i chłodnych zależy od potrzeb poszczególnych gatunków.

Model 1 — stratyfikacja wyłącznie chłodna. Model 2 — stratyfikacja ciepło-chłodna z krótkotrwałą fazą ciepłą (2–4 tygodni). Model 3 — stratyfikacja ciepło-chłodna z długotrwałą fazą ciepła (8–16 tygodni). Model 4 — stratyfikacja ciepło-chłodna, z powtórzonymi dwiema 2-tygodniowymi fazami ciepłymi, przedzielonymi jedną 2-tygodniową fazą chłodną. Model 5 — stratyfikacja ciepło-chłodna z fazą ciepłą długotrwałą (24–26 tygodni) w temperaturze cyklicznie zmiennej o małej amplitudzie wahań w zakresie 15–20°C (cykle 24- lub 48-godzinne). Model 6 — stratyfikacja ciepło-chłodna z fazą ciepłą długotrwałą w temperaturze cyklicznie zmiennej o poszerzonej amplitudzie wahań w zakresie 10–25°C, 15–25°C lub 20–30°C (cykle 24- lub 48-godzinne). Do poszczególnych, wymienionych powyżej, modeli stratyfikacji przypisane są odpowiadające im gatunki drzew i krzewów. Poddanie ich nasion stratyfikacji według zalecanego dla nich wzorca zapewnia uzyskanie najlepszych wyników. Oznacza to, że po takiej stratyfikacji nasiona danej partii osiągają gotowość do kiełkowania i kiełkują w maksymalnym procencie. Gdyby obniżoną temperaturę końcową fazy chłodnej zachować bez zmian, doszłoby w niej do skiełkowania większości nasion. Kiełkowanie to przebiegałoby jednak rozwlekle, trwając od skiełkowania pierwszych do skiełkowania ostatnich nasion około 8–10, a nawet więcej tygodni, przy czym najwcześniej kiełkujące nasiona wytworzyły zbyt długie i poskręcane kiełki (korzenie). Każdy szkółkarz zmierza do wysiewu nasion w jednym terminie, który zapewni szybkie wschody jak największej liczby nasion. W następnym artykule omówię więc sposoby postępowania z nasionami po prawidłowo przeprowadzonej stratyfikacji. W tym miejscu chcę jedynie wspomnieć, że wysiew powinien nastąpić wtedy, gdy przejawy kiełkowania (krótkie kiełki) stają się widoczne u co najwyżej 10% nasion. Stratyfikuje się je tylko do tego momentu, po czym przeznacza do siewu. Gdy nie da się ich natychmiast wysiać, można kiełkowanie powstrzymać przez zamrożenie nasion w temperaturze –3°C, nawet na kilka tygodni. Z załączonego poniżej wykazu wynika, którym gatunkom odpowiadają najbardziej kolejne modele stratyfikacji ich nasion, jeśli przeznacza się do niej nasiona świeżo pozyskane lub podsuszone, przechowywane uprzednio w chłodni, nawet przez wiele lat.

Model 1 — stratyfikacja wyłącznie chłodna

Abies alba (stratyfikacja min. 18 tyg., bez podłoża); Acer platanoides; Acer pseudoplatanus; Corylus avellana; Fagus sylvatica (stratyfikacja bez podłoża);; Quercus rubra; Sorbus aria; Sorbus intermedia; Sorbus torminalis;

Uwaga: W wypadku leszczyny (Corylus) i orzecha włoskiego (Juglans regia) stratyfikuje się całe orzechy po przechowaniu w stanie podsuszonym i wysiewa późną wiosną. Długość stratyfikacji orzeszków buka musi być dostosowana do każdej partii oddzielnie.

Model 2 — stratyfikacja ciepło-chłodna z krótkotrwałą fazą ciepłą (2–4 tygodni)

Armeniaca (morele); Carpinus betulus (faza ciepła 4 tyg.); Cydonia oblonga; Persica (brzoskwinie); Prunus mahaleb; Prunus cerasifera; Sorbus aucuparia;

Model 3 — stratyfikacja ciepło-chłodna z długotrwałą fazą ciepła (8–16 tygodni)

Cerasus avium

Model 4 — stratyfikacja ciepło-chłodna, z powtórzonymi dwiema 2-tygodniowymi fazami ciepłymi, przedzielonymi jedną 2-tygodniową fazą chłodną

Acer campestre; Fraxinus excelsior (obie fazy po 16 tyg.); Pinus cembra; Tilia cordata;

Model 5 — stratyfikacja ciepło-chłodna z fazą ciepłą długotrwałą (24–26 tygodni) w temperaturze cyklicznie zmiennej o małej amplitudzie wahań w zakresie 15–20°C (cykle 24- lub 48-godzinne)

Taxus baccata (faza ciepła 24–26 tyg., faza chłodna 12 tyg.)

Model 6 — stratyfikacja ciepło-chłodna z fazą ciepłą długotrwałą w temperaturze cyklicznie zmiennej o poszerzonej amplitudzie wahań w zakresie 10–25°C, 15–25°C lub 20–30°C (cykle 24- lub 48-godzinne)

Cornus mas (20–30°C/3°C) Crataegus monogyna (20–30°/3°C lub 15–23°/3°C) Hamamelis virginiana (10–25°/3°C lub 15–25°/3°C)