Fryderyk Engels – Zasady komunizmu (1847 rok).pdf - Fryderyk Engels - Symulator_Farmy

Fryderyk Engels

Zasady komunizmu

Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)

WARSZAWA 2006

Fryderyk Engels – Zasady komunizmu (1847 rok)

Tekst Fryderyka Engelsa „Zasady komunizmu”

(„Grundsätze des Kommunismus”) został napisany

w październiku-listopadzie 1847 r. jako projekt

programu dla Związku Komunistów.

W języku polskim został opublikowany po raz

pierwszy w r. 1920 we Lwowie przez Ludowe

Towarzystwo Wydawnicze, w tłumaczeniu Fr.

Dorskiego.

Odpowiedzi na pytania 9, 22 i 23 zostały

uzupełnione na podstawie wcześniejszego rękopisu

Engelsa pt. „Zarys komunistycznego wyznania

wiary” („Draft of the Communist Confession of

Faith”) napisanego w czerwcu 1847 roku i przez

wiele lat uważanego za zaginiony. Odnaleziony

został w 1968 roku i po raz pierwszy opublikowany

w 1969 roku w Hamburgu razem z czterema

innymi dokumentami odnoszącymi się do

pierwszego kongresu Związku Komunistów w

broszurze zatytułowanej „Gründungs Dokumente

des Bundes der Kommunisten” („Dokumenty

założycielskie Związku Komunistów”).

Podstawa niniejszego wydania (w wersji bez

uzupełnień): Karol Marks, Fryderyk Engels,

„Dzieła”, tom 4, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa

1962.

Tłumaczenie z języka niemieckiego: Franciszka

Landau. Przejrzenie przekładu i uzupełnienia w

oparciu o wydanie angielskie: Maciej Zbylut.

- 2 -

www.skfm-uw.w.pl

Fryderyk Engels – Zasady komunizmu (1847 rok)

1 p y t a n i e :

C o t o j e s t k o m u n i z m ?

O d p o w i e d ź :

Komunizm jest to nauka o warunkach wyzwolenia proletariatu.

2 p y t a n i e :

C o t o j e s t p r o l e t a r i a t ?

O d p o w i e d ź :

Proletariatem nazywamy tę klasę społeczeństwa, która środki do życia czerpie jedynie i wyłącznie

ze sprzedaży swej prac y 1 , nie zaś z zysku od jakiegokolwiek kapitału; klasę, której dola i niedola, życie i

śmierć oraz całe istnienie zależne jest od popytu na pracę, a więc od okresowych zmian pomyślnego i

niepomyślnego stanu interesów, od wahań nieokiełznanej konkurencji. Słowem, proletariat, inaczej klasa

proletariuszy, to klasa robotnicza dziewiętnastego wieku.

3 p y t a n i e :

A w i ę c n i e z a w s z e i s t n i e l i p r o l e t a r i u s z e ?

O d p o w i e d ź :

Nie, nie zawsze. Biedota i klasy pracujące istniały zawsze 2 ; klasy pracujące żyły też przeważnie w

biedzie. Lecz taka biedota, tacy robotnicy, którzy żyliby w wyżej opisanych warunkach, a więc

proletariusze, nie zawsze istnieli, podobnie jak konkurencja nie zawsze była wolna i nieokiełznana.

4 p y t a n i e :

J a k p o w s t a ł p r o l e t a r i a t ?

O d p o w i e d ź :

Proletariat powstał wskutek rewolucji przemysłowej, która dokonała się w drugiej połowie

ubiegłego wieku w Anglii i powtarzała się odtąd we wszystkich cywilizowanych krajach świata. Tę

rewolucję przemysłową wywołało wynalezienie maszyny parowej oraz najróżnorodniejszych maszyn

przędzalniczych, mechanicznego warsztatu tkackiego i wielu innych urządzeń mechanicznych. Maszyny te,

bardzo kosztowne, nabywane zatem wyłącznie przez wielkich kapitalistów, zmieniły cały dotychczasowy

sposób produkcji i wyparły dotychczasowych robotników, dostarczały bowiem lepszych i tańszych towarów

aniżeli te, które robotnicy mogli produkować na swoich niedoskonałych kołowrotkach i warsztatach

tkackich. Maszyny te oddały zatem w całości przemysł w ręce wielkich kapitalistów i pozbawiły nikłą

własność robotników (narzędzia, warsztaty tkackie itp.) wszelkiej wartości, tak że kapitaliści wkrótce

zagarnęli wszystko w swoje ręce, zaś robotnicy zostali ze wszystkiego wyzuci. W ten sposób wprowadzony

został system fabryczny w dziedzinie produkcji materiałów odzieżowych. Z chwilą gdy dany był pierwszy

bodziec do wprowadzenia maszyn i systemu fabrycznego, znalazł on bardzo szybko zastosowanie i w

pozostałych gałęziach przemysłu, a głównie w drukarstwie tekstylnym i książkowym, w garncarstwie i

przemyśle metalowym. W coraz większym stopniu przyjmował się podział pracy pomiędzy poszczególnych

robotników, tak że robotnik, który dawniej wykonywał daną pracę w całości, obecnie wykonywał tylko jej

część. Ten podział pracy umożliwił tańsze i szybsze dostarczanie produktów. Redukował on też pracę

każdego poszczególnego robotnika do niezmiernie prostej i wciąż powtarzanej mechanicznej czynności,

1 Początkowo Marks i Engels mówili o sprzedaży pracy . Później Marks wykazał, że robotnik nie sprzedaje swojej pracy, lecz

swoją siłę roboczą . Patrz: objaśnienia Engelsa we wstępie do rozprawy Marksa „Praca najemna i kapitał”. – Red.

2 Patrz: uwaga Engelsa o poprzedzającym społeczeństwo klasowe bezklasowym społeczeństwie pierwotnym w notce do

„Manifestu Partii Komunistycznej” (Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, t. 4, Warszawa 1962, str. 514). – Red.

- 3 -

www.skfm-uw.w.pl

Fryderyk Engels – Zasady komunizmu (1847 rok)

którą nie tylko równie dobrze, ale znacznie lepiej mogła wykonać maszyna. W ten sposób wszystkie te

gałęzie przemysłu, jedna po drugiej, popadały na równi z przędzalnictwem i tkactwem we władanie siły

pary, maszyn i systemu fabrycznego. Ale tym samym dostały się one jednocześnie całkowicie w ręce

wielkich kapitalistów, robotnicy zaś pozbawieni zostali i tutaj ostatnich resztek swej samodzielności.

Stopniowo system fabryczny ogarniał nie tylko manufakturę we właściwym tego słowa znaczeniu, lecz

również rzemiosło, albowiem i w tej dziedzinie wielcy kapitaliści, zakładając duże warsztaty, które

pozwalały oszczędzić wiele kosztów i znacznie dalej posunąć podział pracy, coraz bardziej wypierali

drobnych rzemieślników. W konsekwencji doszliśmy obecnie do tego, że w krajach cywilizowanych prawie

każdy rodzaj pracy wykonywany jest systemem fabrycznym, że prawie we wszystkich dziedzinach pracy

rzemiosło i manufaktura zostały wyparte przez wielki przemysł. Wskutek tego dotychczasowy stan średni, a

zwłaszcza drobni rzemieślnicy, coraz bardziej upada, dotychczasowe położenie robotników zmienia się

całkowicie i powstają dwie nowe klasy, które pochłaniają stopniowo wszystkie pozostałe, mianowicie:

I. Klasa wielkich kapitalistów, która już obecnie we wszystkich cywilizowanych krajach weszła w

niemal wyłączne posiadanie wszystkich środków do życia i niezbędnych do ich wytwarzania surowców i

narzędzi (maszyn, fabryk). Jest to klasa bourgeois albo burżuazja.

II. Klasa ludzi pozbawionych wszelkiej własności, którzy skazani są na to, by sprzedawać swą pracę

burżuazji i otrzymywać w zamian konieczne dla swojej egzystencji środki do życia. Ta klasa nazywa się

klasą proletariuszy albo proletariatem.

5 p y t a n i e :

W j a k i c h w a r u n k a c h p r o l e t a r i u s z e s p r z e d a j ą b u r ż u a z j i s w ą

p r a c ę ?

O d p o w i e d ź :

Praca jest takim samym towarem jak każdy inny i cenę jej określają ściśle te same prawa, co cenę

każdego innego towaru. Cena zaś towaru pod panowaniem wielkiego przemysłu albo wolnej konkurencji –

co, jak zobaczymy, na jedno wychodzi – jest przeciętnie zawsze równa kosztom produkcji danego towaru.

Cena pracy jest więc także równa kosztom produkcji pracy. Na koszty produkcji pracy składają się zaś

środki żywności dokładnie w takiej ilości, jaka jest konieczna, by robotnik mógł zachować zdolność do

pracy i by klasa robotnicza nie wymarła. Robotnik nie otrzyma więc za swą pracę więcej, niż do tego celu

potrzeba. Zatem cena pracy, czyli płaca robocza, będzie najniższa, będzie stanowiła minimum tego, co jest

potrzebne do utrzymania się przy życiu. Że zaś stan interesów bywa raz lepszy, raz gorszy, będzie więc

robotnik otrzymywał raz więcej, raz mniej, podobnie jak i fabrykant otrzymuje raz mniej, raz więcej za swój

towar. Podobnie jednak jak fabrykant, jeśli uwzględnić średnią dobrych i złych czasów, nie otrzymuje za

swój towar ani więcej, ani mniej, niż wynoszą jego koszty produkcji, podobnie i robotnik średnio nie

otrzyma ani więcej, ani mniej niż właśnie owo minimum. To ekonomiczne prawo płacy roboczej będzie się

urzeczywistniało z tym większym rygorem, w im większym stopniu wielki przemysł opanowywać będzie

wszystkie gałęzie pracy.

6 p y t a n i e :

J a k i e k l a s y p r a c u j ą c e i s t n i a ł y p r z e d r e w o l u c j ą p r z e m y s ł o w ą ?

O d p o w i e d ź :

Na poszczególnych szczeblach rozwoju społeczeństwa klasy pracujące żyły w różnych warunkach i

różne było ich położenie w stosunku do klas posiadających i panujących. W starożytności pracujący byli

niewolnikami swoich właścicieli, tak jak są nimi jeszcze w wielu zacofanych krajach, a nawet do dziś w

południowej części Stanów Zjednoczonych. W wiekach średnich byli oni poddanymi szlachty, do której

należała ziemia, i są nimi jeszcze dotąd na Węgrzech, w Polsce i w Rosji. Ponadto w wiekach średnich aż

do rewolucji przemysłowej byli w miastach czeladnicy, którzy pracowali u majstrów-drobnomieszczan, a

- 4 -

www.skfm-uw.w.pl

Fryderyk Engels – Zasady komunizmu (1847 rok)

równolegle z rozwojem manufaktury zaczęli się pojawiać stopniowo robotnicy manufaktury, których

zatrudniali już więksi kapitaliści.

7 p y t a n i e :

C z y m r ó ż n i s i ę p r o l e t a r i u s z o d n i e w o l n i k a ?

O d p o w i e d ź :

Niewolnik sprzedany zostaje raz na zawsze, proletariusz musi sprzedawać się sam codziennie i co

godzinę. Poszczególny niewolnik, jako własność jednego pana, posiada, już z uwagi na własny interes tego

pana, egzystencję zapewnioną, choćby nawet najnędzniejszą. Poszczególny proletariusz, będąc niejako

własnością całej klasy burżuazji, której sprzedaje swą siłę roboczą tylko wtedy, gdy jest ona komukolwiek

potrzebna, nie ma zapewnionej egzystencji. Egzystencję tę ma zapewnioną tylko klasa proletariuszy jako

całość. Niewolnik jest poza sferą konkurencji, proletariusz tkwi w niej i odczuwa wszystkie jej wahania.

Niewolnika ma się za rzecz, a nie za członka społeczeństwa obywatelskiego; proletariusz jest uznany za

osobę, za członka społeczeństwa obywatelskiego. Niewolnik może zatem posiadać lepsze warunki bytu niż

proletariusz, jednakże proletariusz należy do społeczeństwa znajdującego się na wyższym szczeblu rozwoju

i sam stoi na wyższym szczeblu niż niewolnik. Niewolnik wyzwala się przez to, że spośród wszystkich

stosunków własności prywatnej usuwa jedynie stosunek niewolnictwa, dzięki czemu sam staje się dopiero

proletariuszem; proletariusz może się wyzwolić wtedy tylko, gdy zniesie w ogóle własność prywatną.

8 p y t a n i e :

C z y m r ó ż n i s i ę p r o l e t a r i u s z o d c h ł o p a p o d d a n e g o ?

O d p o w i e d ź :

Chłop poddany ma w posiadaniu i użytkowaniu narzędzie produkcji, skrawek ziemi, w zamian za co

oddaje część dochodu lub wykonuje pewną pracę. Proletariusz pracuje za pomocą narzędzi produkcji

należących do innej osoby, na rachunek tej osoby, w zamian za co otrzymuje część dochodu. Chłop

poddany oddaje, proletariusz otrzymuje. Chłop poddany ma zapewniony byt, proletariusz nie posiada

zapewnionego bytu. Chłop poddany jest poza konkurencją, proletariusz w niej tkwi. Chłop poddany

wyzwala się albo w ten sposób, że ucieka do miasta, gdzie staje się rzemieślnikiem, albo w ten sposób, że

zamiast pracy i plonów daje swemu panu pieniądze i staje się wolnym dzierżawcą, albo w ten sposób, że

wypędza swego feudalnego pana i sam staje się właścicielem, krótko mówiąc: jeśli w ten lub inny sposób

wstępuje w szeregi klasy posiadającej i w sferę konkurencji. Proletariusz wyzwala się znosząc konkurencję,

własność prywatną i wszystkie różnice klasowe.

9 p y t a n i e :

C z y m r ó ż n i s i ę p r o l e t a r i u s z o d r z e m i e ś l n i k a ? 3

O d p o w i e d ź :

W przeciwieństwie do proletariuszy, tak zwani rzemieślnicy występowali niemal wszędzie w

przeciągu ostatniego (osiemnastego) wieku i jak dotąd nadal występują. Są proletariuszami w najlepszym

razie tylko chwilowo. Ich celem jest akumulować kapitał własnoręcznie i w ten sposób wyzyskiwać innych

robotników. Często mogą osiągnąć ten cel tam, gdzie gildie rzemieślnicze nadal istnieją lub gdzie wolność

od ich ograniczeń nie doprowadziła jeszcze do powstania metod fabrycznych w pracy rzemieślniczej i do

gwałtownej konkurencji. Ale jak tylko system fabryczny zostanie wprowadzony do rzemiosła i w pełni

rozwinie się konkurencja, poprzednie stosunki znikną, a rzemieślnicy będą stawać się bardziej i bardziej

proletariuszami. Rzemieśln icy mogą wyzwolić się, albo poprzez przyłączenie się do burżuazji, albo

3 Po tym pytaniu w rękopisie Engelsa pozostawione jest wolne miejsce (pół stronicy) na odpowiedź. „Zarys komunistycznego

wyznania wiary” podaje odpowiedź na to samo pytanie (punkt 12). – Red.

- 5 -

Fryderyk Engels – Zasady komunizmu (1847 rok).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: