Pojęcia podstawowe :
• bezpieczeństwo i higiena pracy
• ochrona pracy
• ergonomia
• zagrożenia i ich podział
• niebezpieczne zdarzenia w górnictwie i ich podział
• wypadek przy pracy
• choroby zawodowe
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
• Bezpieczeństwem pracy nazywamy zespół warunków, które muszą być zachowane, aby pracownicy mogli pracować bezpiecznie i bez szkody dla zdrowia.
• Bezpieczeństwo pracy symbolizuje te wszystkie działania i angażowane w nie środki, które służą zapobieganiu urazom - wypadkom przy pracy.
• Higiena pracy jest to nauka, która zajmuje się :
1. Badaniem wpływu warunków pracy na zdrowie, na zaburzenia czynności fizjologicznych i na zachowanie sprawności ustroju człowieka w czasie pracy.
2. Ustaleniem czynników szkodliwych dla zdrowia.
3. 3.Zapobieganiem powstawaniu schorzeń i chorób zawodowych wśród ludzi wykonujących określony zawód.
• Higiena pracy obejmuje działania i środki służące zapobieganiu chorobom zawodowym.
OCHRONA PRACY
Cele ochrony pracy:
• ochrona pracowników przed wypadkami przy pracy,
• ochrona pracowników przed chorobami zawodowymi,
• ograniczenie zatrudniania pracowników przy pracach szczególnie ciężkich lub uciążliwych,
• ochrona dóbr materialnych sfery pracy przed zniszczeniem,
• ochrona uprawnień pracowniczych - trwałości stosunku pracy, wynagrodzenia, szczególna ochrona pracy młodocianych i kobiet oraz ochrona innych uprawnień pracowniczych (czasu pracy, urlopów pracowniczych itd.).
Elementy systemu ochrony pracy w Rzeczpospolitej Polskiej
W polskim systemie ochrony pracy można wyodrębnić trzy segmenty.
• segment wykonawczy,
• segment nadzoru,
• segment naukowo - badawczy.
• Segment wykonawczy łączymy z funkcją pracodawcy i osób kierujących pracownikami, którzy są odpowiedzialni za wykonywanie zadań wynikających z przepisów i zasad bezpieczeństwa pracy. W segmencie wykonawczym funkcjonuje służba bezpieczeństwa i higieny pracy, jako wyodrębniona służba kontroli, koordynacji oraz dokumentowania działań podejmowanych na rzecz ochrony pracy przez pracodawców.
• Segment nadzoru tworzą organy państwowe, nadzorujące przestrzeganie przepisów i zasad bhp. Najpełniejszy zakres nadzoru posiada Państwowa Inspekcja Pracy. Pozostałe organy jak: Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego, Wyższy Urząd Górniczy i inne, wykonują nadzór specjalistyczny, z racji uprawnień obejmujących tylko niektóre dziedziny bezpieczeństwa pracy. Samodzielne uprawnienia nadzoru i kontroli w dziedzinie ochrony pracy mają również związki zawodowe oraz społeczni inspektorzy pracy. Organy nadzoru państwowego są obowiązane do dokonywania analiz i ocen stanu bezpieczeństwa pracy oraz ich przedkładania stosownym władzom, jak również związkom zawodowym (np. sprawozdania Państwowej Inspekcji Pracy).
• Segment naukowo-badawczy w obszarze ochrony pracy tworzą instytuty naukowe i placówki badawcze, jako instytucje samodzielne lub funkcjonujące w ramach szkół wyższych. Charakterystycznymi przedstawicielami tego segmentu są: Centralny Instytut Ochrony Pracy (CIOP) oraz Instytuty Medycyny Pracy w Łodzi i Sosnowcu. Placówki naukowo-badawcze prowadzą badania w rozmaitych dziedzinach ochrony pracy i ergonomii, opracowując wytyczne, opinie i ekspertyzy, oceniają prototypy ochron osobistych, dostarczają podstaw naukowych do regulacji prawnych z zakresu bhp.
• Polski system ochrony pracy obejmuje pracowników młodocianych i kobiety szczególną ochroną, która polega, ogólnie rzecz ujmując, na:
a) zakazie zatrudniania tych pracowników przy wykonywaniu prac ciężkich, szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych,
b) ochronie czasu pracy,
c) ograniczeniach w ręcznym dźwiganiu i przenoszeniu ciężarów,
d) szczególnej ochronie macierzyństwa.
Kluczowe znaczenie mają regulacje prawne zawarte w dziale X Kodeksu pracy dla prawidłowego funkcjonowania systemu ochrony pracy w Polsce.
Przedstawiony system ochrony pracy nie byłby pełny, gdyby w nim pominąć obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązki te zostały wyczerpująco wymienione w artykułach 210 i 211 Kodeksu pracy, które uczyniły je obowiązkami podstawowymi.
W szczególności pracownik jest obowiązany:
1. Znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się egzaminom sprawdzającym,
2. Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przestrzegać wydawanych w tym zakresie zarządzeń i wskazówek przełożonych,
3. Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
4. Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielone środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, zgodnie z ich przeznaczeniem,
5. Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
6. Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
7. Współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nie można sobie wyobrazić bezpieczeństwa pracy bez codziennego udziału samych pracowników na tysiącach stanowisk pracy i w rozmaitych sytuacjach, których nie sposób z góry przewidzieć.
ERGONOMIA
• Prekursorem nauki ergonomii był Polak, Wojciech Bogumił Jastrzębowski (1799 -1882). Nazwę ergonomia zapożyczył z języka greckiego, łącząc słowa ergon (praca) i nomos (prawa naturalne). Naukę o pracy zdefiniował jako naukę o używaniu nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności. Nazwa nauki "ergonomia" pojawiła się po raz drugi dopiero w roku 1949 kiedy w Wielkiej Brytanii zawiązało się Towarzystwo Badań Ergonomicznych.
• Ergonomia może być określona jako: interdyscyplinarna nauka, zajmująca się przystosowaniem narzędzi, maszyn, środowiska i warunków pracy do autonomicznych i psychofizycznych cech i możliwości człowieka, zapewniając sprawne, wydajne i bezpieczne wykonanie przez niego pracy, przy stosunkowo niskim koszcie biologicznym.
• W ergonomii dominującym elementem jest człowiek, stąd powyższe założenie stanowi podstawę podziału dyscyplin składowych ergonomii na dwie grupy nauk:A. dotyczących człowieka: społecznych i medycznych,B. dotyczących techniki: technicznych i ekonomiczno-organizacyjnych.
• Dyscypliny grupy A badają i przystosowują "człon ludzki", dyscypliny grupy B badają i dostosowują "człon techniczny". Wspólnym ich celem jest zrównoważony stan układu człowiek - maszyna i niezawodność jego funkcjono-wania, a zasadą metodologiczną kompleksowość i komple-mentarność działań.
• Najważniejsze dyscypliny kształtujące dorobek współczesnej ergonomii to:
· fizjologia pracy,
· psychologia pracy,
· antropologia,
· organizacja pracy,
· nauki techniczne,
· medycyna pracy,
· ochrona środowiska,
· bionika,
· pedagogika pracy,
· socjologia pracy,
· estetyka,
· prawo ergonomiczne.
• Zadania ergonomii można najogólniej ująć w dwóch punktach:
• opracowanie planów i programów działań dla nauk technicznych, aby dostosować technikę nie tylko do możliwości psychofizycznych człowieka, lecz także do jego i potrzeb i oczekiwań,
• opracowanie planów i programów działań dla nauk społecznych, aby przygotować człowieka do roli nie tylko twórcy techniki (ergonomicznej) ale także do roli konsumenta, umiejącego z niej korzystać i doceniać jej wartości.
Główne kierunki działania ergonomii.
Stan wdrożeń ergonomii do praktyki jest jeszcze niezadowalający. Jednym ze źródeł kłopotów, jakie przechodzi współczesna ergonomia, jest brak dokładnego rozróżnienia pomiędzy:
• badaniami podstawowymi, badaniami stosowanymi i zastosowaniem ergonomii, ergonomią korekcyjną i koncepcyjną,
• ergonomią warunków pracy i ergonomią wyrobów.
Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą już istnieją-cych stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników oraz formułowaniem zaleceń mających na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie istniejących obciążeń oraz poprawą wydajności i jakości pracy.
Ergonomia koncepcyjna - celem jej jest takie zaprojekto-wanie narzędzia, urządzenia, maszyny czy wreszcie całego obiektu przemysłowego, aby spełniał on podstawowe wymagania ergonomii. Badania prowadzone w ramach ergonomii wyrobów mają charakter zastosowań ergonomii. Zastosowania te mogą być realizowane w procedurach korekcyjnych lub koncepcyjnych. Również pojęcie ergonomii warunków pracy mieści się w zakresie zastosowań ergonomii.
ZAGROŻENIA I ICH PODZIAŁ
Dzielimy je na dwie wielkie grupy:
• ...
apd61