ZABURZENIA ARTYKULACJI
SPOSOBY REALIZACJI DŹWIĘKÓW
SYGMATYZM (łac. sigmatismus; seplenienie, szeplenienie
Nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych, jednego, dwóch lub wszystkich trzech szeregów (tj. ś, ź, ć, dź; s, z, c, dz; sz, ż, cz, dż
FORMY WADLIWEJ REALIZACJI
SYGMATYZM WŁAŚCIWY
Zmiana miejsca artykulacji głosek, co powoduje zniekształcenie ich brzmienia (deformacje).
SEPLENIENIE MIĘDZYZĘBOWE
(łac. sigmatismus interdentalis; seplenienie interdentalne, seplenienie śródzębne, sygmatyzm międzyzębny)
Język znajdujący się w linii środkowej lub z boku jamy ustnej wysuwa się miedzy zęby. Jest on spłaszczony (brak rowka) i dlatego powietrze rozprasza się po całej jego powierzchni. Brak zbliżenia dolnych i górnych zębów (dentalizacji).
SEPLENIENIE PRZYZĘBOWE
(łac. sigmatismus addentalis; sygmatyzm przyzębny, sygmatyzm addentalny, seplenienie dozębne, seplenienie addentalne
Płaskie ułożenie przodu języka, który zbyt mocno przylega do wewnętrznej strony siekaczy. Nie tworzy się na nim rowek i dlatego powietrze przechodzi szerokim strumieniem.
SEPLENIENIE WARGOWO-ZĘBOWE
(łac.sigmatismus labiodentalis; sygmatyzm labiodentalny, seplenienie labiodentalne)
Język nie bierze udziału w artykulacji. Szczelina tworzy się między dolną wargą a górnymi siekaczami lub między górną wargą a dolnymi siekaczami.
SEPLENIENIE BOCZNE
(łac. sigmatismus lateralis; sygmatyzm lateralny, seplenienie lateralne)
Szczelina nie tworzy się w linii środkowej języka, lecz z boku - przy kłach, zębach przedtrzonowych lub trzonowych.
Rozrózniamy seplenienie boczne: prawostronne (dexter), lewostronne (sinister), obustronne (bilateralis)
Wargi rozchylają się w miejscu przechodzenia powietrza.
ze zwarciem przednim
Język ułożony jak przy głosce l, a powietrze przechodzi bokiemvvv
ze zwarciem tylnymy
Środek języka unosi się ku podniebieniu i zwiera się z nim z jednej lub z dwóch stron.
SEPLENIENIE NOSOWE
(łac. sigmatismus nasalis; seplenienie nasalne, nasalizacja)
Rozróżniamy:
seplenienie nosowe częściowe (łac. partialis)
seplenienie nosowe całkowite (łac. totalis)
Układ języka jest prawidłowy, a podniebienie miękkie nie jest zupełnie opuszczone, co powoduje, że w czasie artykulacji głosek dentalizowanych powietrze wydychane wydostaje się jednocześnie przez nos i usta.
Układ języka jest nieprawidłowy, ponieważ zwiera się on z podniebieniem. Powietrze wydychane wydostaje się przez nos.
SEPLENIENIE KRTANIOWE
(łac. sigmatismus laryngealis; seplenienie laryngealne, sygmatyzm laryngealny)
Głoski dentalizowane zastępowane są przez szmer wytwarzany w krtani (tzw. zwarcie krtaniowe). Powstaje w sytuacji rozszczepu podniebienia oraz wiotkości mięśni krtani i nagłośni.
SEPLENIENIE ŚWISZCZĄCE
(łac. sigmatismus stridens; sygmatyzm stridesalny, seplenienie stridensalne)vv
Bardzo ostre, świszczące brzmienie głosek dentalizowanych, które powoduje silny prąd powietrza powstały w wyniku utworzenia się głębokiego rowka wzdłuż linii środkowej języka.
SEPLENIENIE WARGOWE
(łac. sigmatismus labialis; sygmatyzm labialny)
Szczelina powstaje między wargami, a język pozostaje bierny.
SEPLENIENIE PODNIEBIENNE
łac. sigmatismus palatalis; seplenienie palatalne, sieplenienie, mowa dziecinna, lalkanie, sygmatyzm palatalny)
W wyniku zbliżenia czubka języka do podniebienia twardego powstaje trący, nieprzyjemny szmer. Wymowa sz, ż, cz, dż zbliżona do wymowy miękkich ś, ź, ć, dź. Najczęściej wyst. przy zgryzie otwartym, przy prognacji (przodowaniu żuchwy) i palatalizacji.
SEPLENIENIE PRZYDECHOWE
(łac. sigmatismus aspirativen; sygmatyzm przydechowy)
Polega na tworzeniu dźwięków syczących w takiej formie, że przypominają one chuchający szmer.
SEPLENIENIE SZUMIĄCE
(sygmatyzm szumiący, szeplenienie)
Wymowa głosek dentalizowanych jest szmerowa i charcząca.
SEPLENIENIE GARDŁOWE
(łac. sigmatismus pha ryngealis; sygmatyzm faryngealny)
Głoski dentalizowane wymawiane są gardłowo w wyniku rozszczepów podniebienia i nieaktywnego podniebienia.
PARASYGMATYZM
(substytucje)
Zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi prawidłowa (substytucje).
Dopuszczalne w okresie kształtowania i rozwoju mowy. Gdy utrzymuje się dłużej, należy uznać to za patologię.
(elizje)
Głoski dentalizowane mogą być opuszczane, albo w ogóle nie realizowane. Podobnie jak w wypadku substytucji jest to do pewnego momentu zgodne z normą rozwojową, jeśli utrzymuje się dłużej, należy to uznać za patologię.
(łac. rhotacismus; reranie)
Nieprawidłowa wymowa głoski r
(deformacja)
Brzmienie głoski r jest zdeformowane na skutek zmiany miejsca artykulacji.
RERANIE JĘZYCZKOWE
(łac. rhotacismus uvularis; rotacyzm języczkowy, rotacyzm uwularny, r uwularne, r języczkowe)
Język nie bierze udziału w artykulacji. Drgania wykonywane są przez języczek znajdujący się na końcu podniebienia miękkiego, które jest uniesione i zamyka przejście do jamy nosowej. Jest to odmiana rotacyzmu podniebiennego.
RERANIE WARGOWE
(łac. rhotacismus labialis; rotacyzm wargowy, rotacyzm labialny, rotacyzm funkcjonalny, reranie labialne, r wargowe)
Istnieją dwie formy tej wymowy: dwuwargowa (bilabialna) ? drgają obie wargi (r furmańskie) oraz wargowo-zębowa (labiodentalna) - dźwięk powstaje w wyniku drgań dolnej wargi zbliżonej do górnych siekaczy lub górnej wargi zbliżonej do dolnych siekaczy.
RERANIE MIĘDZYZĘBOWE
(łac. rhotacismus interdentalis; rotacyzm interdentalny, r międzyzębowe)
Drganie czubka języka suniętego między zęby.
RERANIE POLICZKOWE
(łac. rhotacismus buccalis; r policzkowe)
Prąd powietrza skierowany jest w bok i powoduje drgania jednego lub obu policzków, drga również czubek lub krawędzie języka - powstaje dźwięk o nieprzyjemnym brzmieniu.
RERANIE PODNIEBIENNE
(łac. rhotacismus velaris; rotacyzm welarny, rotacyzm podniebienny, r podniebienne, r welarne)
Podczas artykulacji wibruje całe podniebienie miękkie na skutek zbliżenia tylnej części języka do podniebienia miękkiego.
RERANIE GARDŁOWE
(łac. rhotacyzmus pharyngealis; rotacyzm gardłowy, grasejowanie, reranie gardłowe, r gardłowe, r faryngealne)
Powstaje między nasadą języka a tylną ścianą gardła (możliwe testowanie ręką). Gardłowa wymowa głoski r, z wibracją języczka i podniebienia miękkiego, zbliżona jest do wymowy francuskiej głoski r.
RERANIE NOSOWE
(łac. rhotacismus nasalis; rotacyzm nosowy, r nosowe)
Powstaje w wyniku niedomykania wejścia do jamy nosowej. Głoska r swoim brzmieniem zbliżona jest do ng. Taka wymowa głoski r często współwystępuje z nosową wymową innych dźwięków.
RERANIE BOCZNE
(łac. rhotacismus lateralis; rotacyzm boczny)
Strumień powietrza przeciskając się między krawędzią boczną języka a górnymi dziąsłami powoduje powstawanie nieprzyjemnego brzmienia.
RERANIE KRTANIOWE
(łac. rhotacismus laryngealis; rotacyzm krtaniowy)
Krtaniowa artykulacja głoski r.
RERANIE JĘZYKOWE BOCZNE
(łac. rhotacismus marginale; rotacyzm językowy boczny
Często jednouderzeniowa artykulacja głoski r.
RERANIE ŚWISZCZĄCE
(łac. rhotacismus stridens; rotacyzm stridensalny)
Wymowa głoski r jest znacznie przedłużona i wzmocniona
(ubezdźwięcznianie)
Zaburzenia w realizacji dźwięczności, nieumiejętność realizowania głosek dźwięcznych (wyjątek stanowią samogłoski oraz spółgłoski sonorne m, n, mi, ni, l, j), zastępowanie głosek dźwięcznych odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi lub mylenie obu szeregów.
MOWA BEZDŹWIĘCZNA CAŁKOWITA
pedagogika.logopedia