CARSON, BUTCHER, MINEKA- ROZDZIAŁ 10; ZABURZENIA ZWIĄZANE Z SUBSTANCJAMI PSYCHOAKTYWNYMI I INNE WYWOŁANE PRZEZ UZALEŻNIENIA
I Zachowania nałogowe wynikają z patologicznej potrzeby przyjmowania określonej substancji i prowadzą do jej nadużywania; najczęściej- substancji psychoaktywnych- środków zmieniających psychiczne funkcjonowanie takich jak: alkohol, nikotyna, barbiturany, leki uspokajające, amfetaminy, heroina, marihuana i inne.
Klasyfikacja uzależnień i zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych obejmuje 2 kategorie:
1) zab. i objawy psych.których źródłem są uszkodzenia organiczne powstałe w wyniku używania substancji psychoaktywnych (mój skrót od teraz: sub.ps) np.otępienie poalkoholowe; to wynik ich toksyczności lub zmian w mózgu spowod.brakiem witamin.
2) zachowania nieprzystosowane, wynikające z regularnego przyjmowania tych substancji. DSM IV wprowadza ich 2 główne kategorie:
1. zab. zw. z uzależnieniem od sub.ps.
To wynikający ze złego przystosowania wzorzec używania substancji, prowadzący do cierpienia i uszkodzeń organicznych. W okresie 12 mc wystąpiły przynajmniej 3 objawy z:
- tolerancja (to albo potrzeba zwiększenia dawki by osiągnąć pożądany efekt albo- przy stałym przyjmowaniu tej samej dawki zmniejszenie efektu)
- objawy odstawnienne (abstynencyjne)- to albo: typowy dla danej sub.ps. wzorzec odstawnienny albo ta sama/podobna substancja jest przyjmowana w celu zlikwidowania objawów abstynencyjnych)
- jednostka (j.) przyjmuje sub.ps. dłużej lub w większych il.niż zamierzała (utrata kontroli)
- j. odczuwa uporczywą potrzebę zaprzestania używania sub.ps. albo nieskutecznie próbuje to rzucić
- j. poświęca większość czasu na działania zw. ze zdobyciem sub., przyjmowaniem jej, uwalnianiem się od objawów abst.
- j. porzuca/ ogranicza swą dotychczasową aktywność zawodową, społeczną, rozrywki
- j. ciągle zażywa sub.mimo świadomości problemów zdrowotnych, psychicznych z nią związanych
2. zaburzenia zw.z nadużywaniem sub.ps.
To wynikający ze złego przystosowania wzorzec używania substancji, prowadzący do cierpienia i uszkodzeń organicznych. W okresie 12 mc wystąpił przynajmniej 1 objaw z:
- nawracające używanie sub.utrudnia pełnienie ról i obowiązków w pracy, domu, szkole
- nawracające używanie jej w sytuacjach w których stwarza to zagrożenie fizyczne
- konflikty z prawem wynikające z używania sub.
- stałe jej używanie mimo problemów interpersonalnych lub społecznych z nią związanych.
J. nie wykazuje objawów uzależnienia!
Oprócz zaburzeń związanych z przyjmowaniem substancji chemicznych istnieją także uzależnienia np. od- jedzenia i hazardu.
Ø „Zespół uzależnienia od alkoholu”- wg WHO- stan fizyczny i psychiczny wywołany piciem a. cechujący się- powtarzającym się przymusem picia w celu doświadczenia jego przyjemnych skutków lub uniknięcia negatywnych po odstawieniu.
Ø Niektóre skutki picia- zwiększone ryzyko doznania obrażeń fizycznych; skrócenie długości życia; pogorszenie funkcjonowania poznawczego; uszkodzenia organiczne; zwiększone ryzyko zaburzeń psychicznych (depresja, próby samobójcze); stwarzanie zagrożenia dla innych.
Ø Obraz kliniczny.
Wpływ alkoholu na mózg- niewielkie dawki: stymulacja niektórych komórek, aktywacja strefy przyjemności, uwalnianie endogennych opioidów; wysokie dawki: osłabienie pracy mózgu, hamowanie dział.kwasu glutaminowego (obn.zdolności uczenia się, wyciągania wniosków, samokontroli, rozhamowanie), obn.aktywności neuroprzekaźników pobudzających, obn.aktywności niektórych obszarów mózgu. Obniża się koordynacja ruchowa, przytępienie percepcji zimna, bólu, niedogodności.
Zawartość alkoholu we krwi powyżej 0,1% - osobę uważa się za pijaną (zab.koordynacji, mowy, wzroku, procesów myślenia, niewłaściwa ocena własnego stanu). Około 0,5%- całkowite zaburzenie czynności o.u.n, utrata przytomności. Stężenie alkoholu powyżej 0,55 %- zwykle śmiertelne. Działanie alkoholu na pijących zależy od ich kondycji fiz., ilości pokarmu w żołądku, okresu picia, płci, nastawienia (kontrola zachowania).
Wpływ na organizm- osłabienie hamulców seksualnych, zmniejszenie wydolności seksualnej, palimpsesty (przerwa w życiorysie), kac.
Rozwój uzależnienia od alkoholu-wczesne sygnały: częste pragnienie alkoholu; zwiększone jego spożycie; ekscesy w zachowaniu; palimpsesty; picie w godzinach rannych. Jednostka jest na drodze do uzależnienia. Wspomagają to: oddziaływania środowiska, nadmierne picie małżonka, zwyczaj picia w pracy, uwarunk.społ-kulturowe.
Fizyczne następstwa przewlekłego picia-przeciążenie wątroby, jej uszkodzenie, marskość, niedożywienie (a.zmniejsza apetyt), objawy żołądkowo- jelitowe.
Psychospołeczne następstwa picia- na początku- pomaga w walce ze stresem, potem obniża poczucie przystosowania i własnej wartości, upośledza zdolność myślenia, prowadzi do rozpadu osobowości, powoduje przemęczenie, przewrażliwienie, depresję, utratę poczucia godności, problemy w pracy zw.ze złym funkcjonowaniem poznawczym, problemy małżeńskie, zaburzenia neurologiczne,
Psychozy związane z alkoholem- ostre reakcje u ludzi nadużywających a. przez dłuższy czas lub wykazujące obniżoną tolerancję na alkohol. Reakcje psychotyczne:
§ majaczenie po odstawieniu alkoholu (delirium tremens) u pijących dużo i długo- dezorientacja w czasie i miejscu, omamy (zwł.szybko poruszające się zwierzątka), napady ostrego strachu, podatność na sugestię, wyraźne drżenie, pocenie się, podwyższona temperatura i inne. Czas trwania- 2- 6 dni; potem długi sen. Umieralność- 10%.
§ alkoholowy zespół amnestyczny (zespół Korsakowa)- defekt pamięci gł.niedawnych wydarzeń, konfabulacje, urojenia, dezorientacja; u pijących długo- znaczne pogorszenie zdolności intelektualnych; przyczyny- brak wit.B i inne niedobory.
Przyczyny
Może istnieć kilka form uzależnienia od alkoholu, każdy wywołany przez nieco odmienny wzorzec czynników biologicznych, psychospołecznych i społeczno- kulturowych.
Ø Czynniki biologiczne w nadużywaniu i uzależnieniu od alkoholu i innych substancji- jak dochodzi do zależności fizycznej?
Silne właściwości uzależniające tych substancji mogą być uwarunkowane:
- ich zdolnością do pobudzania obszarów mózgu zw.z uczuciem przyjemności (nagroda)
- biologiczna struktura danej osoby, obejmująca dziedzictwo genetyczne, czynniki środowiskowe (uczenia się), kt.powodują potrzebę poszukiwania takiej substancji dającej nagrodę.
o neurobiologia uzależnienia- raczej powolna droga przenikania alk.do krwi (bo doustna); kokaina- działa najszybciej (nos lub żyła); substancja uaktywnia „ścieżkę przyjemności”; elementem działania substancji jest szlak dopaminowy (tu wywoływana jest euforia, alkohol pobudza ten obszar, stanowi silne wzmocnienie i zachętą do dalszego spożywania). Działanie substancji na mózg zmienia jego strukturę biochemiczną, stąd zmiany w zachowaniu, rozwój neuroadaptacji lub tolerancji i w końcu uzależnienia.
o głód substancji i podatność genetyczna- prawie 1/3 alkoholików wywodzi się z domów gdzie 1 z rodziców lub oboje nadużywali alkoholu. Finn- opisał osobowość narażoną na ryzyko alkoholizmu (osobowość przedalkoholowa)- często dziecko alkoholika, osoba impulsywna, lubiąca ryzyko, niestabilna emocjonalnie, mająca trudności z planowaniem i organizowaniem i przewidywaniem konsekwencji zachowań, z problemami psychicznymi, silna redukcja stresu przez alkohol, odmienne wzorce zapisu EEG niż u nienarażonych na alk. mężczyzn, silna skłonność do rozwinięcia się tolerancji.
Badania na zwierzętach (np.wyhodowanie przez naukowców szczurów silnie preferujących alkohol poprzez odpowiednie „manipulacje” genetyczne) i międzykultorowe (różne reakcje po spożyciu alkoholu u różnych ras, plemion itp.) sugerują silny wpływ czynników genetycznych na rozwój skłonności do alkoholu.
o wpływ genetyczny i uczenie się-aby pojawiły się zachowania nałogowe konieczna jest ekspozycja na działanie substancji (życie w środowisku, kt.popiera spożywanie alkoholu). Do tego dochodzi przyjemność, jaką odczuwa się po jego spożyciu, zmniejszenie cierpienia i frustracji.
Ø Czynniki psychologiczne w nadużywaniu alkoholu i uzależnieniu- jak dochodzi do zależności psychicznej?
o niewłaściwa opieka rodzicielska- brak stabilności w rodzinie, więzi rodzinnej, brak należytej opieki, zainteresowania dzieckiem, stres, afekt negatywny, obserwacja zachowań rodziców- to powoduje trudności w opieraniu się nieprzystosowawczym wzorcom.
o podatność psychiczna- „osobowość alkoholika” (typ osobowości predysponujący do sięgania po alkohol celu radzenia sobie ze stresem a nie- do korzystania z innych strategii)- osoby niedojrzałe emocjonalnie, oczekują wiele od świata, pochwał, uznania, re.na niepowodzenia poczuciem krzywdy i niższości, osłabiona tolerancja frustracji, poczucie niedostosowania, trudności w odnalezieniu się w roli płciowej, impulsywność, agresywność. Silny związek między nadużywaniem alkoholu a schizofrenią i antyspołecznym zaburzeniem osobowości, depresją, zaburzeniem typu borderline, zaburzeniami lękowymi i dwubiegunowymi (co pierwotne, co wtórne?). Jedyną wspólną cechą osób z problemem alkoholowym jest nieprzystosowanie. Osobowość alkoholika może być przyczyną albo rezultatem uzależnienia od alkoholu.
o stres, zmniejszanie napięcia i wzmocnienie- alkoholik jest niezadowolony z życia, nie toleruje napięcia i stresu, pije, bo chce się odprężyć, uzyskać wzmocnienie.
o oczekiwanie sukcesu społecznego- tego, że alkohol zmniejszy lęk, wzmocni pożądanie seksualne i zwiększy radość życia, popularność wśród rówieśników( tzw.model wzajemnego wpływu ), tłumienie niezręczności w kontaktach. Z wiekiem te oczekiwania słabną.
o małżeństwo i inne związki intymne- nadużywanie a. pojawia się w wyniku kryzysów w związku intymnym, zwł.gdy towarzyszy temu poczucie krzywdy, małej wartości. Często zachowanie partnera sprzyja, podtrzymuje picie osoby uzależnionej, czasem- podporządkowanie całego życia małżeńskiego piciu, wciągnięcie partnera w picie.
Ø Czynniki społeczno- kulturowe
o w naszej kulturze przekonanie, że alkohol ułatwia kontakty społeczne, zmniejsza napięcie
o zakazy religijne i zwyczaje społeczne decydują, czy alkohol jest popularnym sposobem radzenia sobie w danej grupie i społeczeństwie
o zachowanie po wypiciu też regulują czynniki kulturowe
leczenie
Trudno leczyć tę „chorobę zaprzeczania”. Alkoholicy zgłaszają się, kiedy już sięgną dna a często rzucają je w trakcie. Najskuteczniejsze- podejście multidyscyplinarne. Potrzeby alkoholika zmieniają się w trakcie leczenia. Różne cele- utrzymanie zupełnej abstynencji/ uzyskanie kontroli nad piciem. Nawroty są częste, wg niektórych to część procesu leczenia.
a) leki
- blokujące pragnienie picia- disulfiram (antabus) w połączeniu z alkoholem powoduje wymioty (cel:zapobieżenie natychmiastowemu powrotowi do picia), podawany regularnie zapobiega piciu, ale powinno to być połączone z jakąś terapią; naltrekson- blokuje receptory opioidowe, redukuje odczuwanie przyjemności podczas picia, zmniejsza głód alkoholu.
- osłabiające efekty uboczne ostrego zespołu odstawiennego- 1 krok w leczeniu ostrego zatrucia alkoholem- detoksykacja (eliminacja alkoholu z organizmu), potem- leczenie objawów odstawiennych, zabiegi zmierzające do rehabilitacji fizycznej pacjenta.
Leczenie objawów abstynencyjnych- bezsenności, bólów głowy, problemów żoł-jelit. i drżenia, obniżenie napięcia i lęku, zapobieganie arytmii, drgawkom, majaczeniu i śmierci- valium (relanium). Czasem dochodzi do nowego uzależnienia od leków uspokajających.
- farmakoterapia zaburzeń współwystępujących- np.leczenie depresji.
b) podejście psychologiczne:
Psychoterapia to następny krok po odtruciu.
- terapia grupowa (częstsza, prawdopodobnie skuteczniejsza od indywidualnej)- alkoholik staje w gronie podobnych sobie ludzi, zmierza się ze swym problemem, skłonnością do zaprzeczania uzależnieniu i własnej odpowiedzialności. Uznanie problemu to pierwszy krok.
- terapia rodzin- w spotkaniach biorą udział małżonkowie alkoholików, ich dzieci; alkoholik- ogniwo nieprawidłowo funkcjonującej rodziny, wszyscy mają pracować nad problemem.
- interwencja środowiskowa- pomoc pacjentowi w jego trudnej sytuacji życiowej, to czynnik przezwyciężania nałogu, leczenie jest bez sensu jeśli pozostaje on we wrogim lub napawającym lękiem otoczeniu, jest odrzucany przez rodzinę, znajomych. Czynniki psychospołeczne z okresu choroby muszą zmienić się na lepsze.W domach tymczasowego pobytu alkoholicy mogą przygotować się do powrotu do społeczeństwa.
- terapia behawioralna- warunkowanie awersyjne- stosowanie różnych nieprzyjemnych bodźców (elektrowstrząsy, lek wywołujący mdłości) przy jednoczesnych podawaniu alkoholu, np. po odtruciu domięśniowy zastrzyk z emetyny (wywołuje wymioty) + natychmiast alkohol= torsje, kt.będą kojarzyć się potem z zapachem i smakiem alkoholu. Ma to zniechęcać do dalszego picia.
- terapia poznawczo- behawioralna- w leczeniu zaburzeń towarzyszących, np.depresji; proces ćwiczenia umiejętności, stosowana głównie u młodych, zagrożonych alkoholizmem (przekazuje się konkretne inf.o alkoholu, rozwija zdolności radzenia sobie w syt.mogących prowadzić do picia, zmiana percepcji i oczekiwań, umiejętności kontrolowania stresu).
Techniki ćwiczenia samokontroli- (programy mniejszego zła; ograniczanie niebezpiecznego picia) zakładają, że alkoholik może nauczyć się kontroli nad ilością wypijanego alkoholu; alkoholikom podoba się ta forma (nie muszą zupełnie rezygnować z picia); silniej uzależnieni nie są w stanie dotrwać do końca terapii..
c) Anonimowi Alkoholicy
Organizacja założona w 1935 roku w stanie Akron prze z dwóch alkoholików. To doradczy program samopomocy, w którym kładzie się nacisk na bezpośredni kontakt, na więzi grupowe; rozwój duchowy jest ważnym elementem leczenia; dyskusja na temat problemów alkoholowych poszczególnych członków, dzielenie się doświadczeniami, nauczenie się myślenia o sobie- „alkoholikiem jest się przez całe życie”, zawsze w stanie „powracania do zdrowia”, nigdy „wyleczony”; zdjęcia ciężaru odpowiedzialności osobistej- jestem osobą, której przydarzyło się, że nie mogę pić, tak jak niektórzy są uczuleni na jakiś lek. Wielu alkoholików zaczyna rozumieć istotę swych problemów, mają nowy cel, zwiększa się siłę ich woli, lepiej radzą sobie ze stresem. 50 % osób, kt.zgłaszają się do AA po do 3 mc rezygnuje. W przypadku głęboko uzależnionych AA nie przynosi wielkich skutków.
Organizacje stowarzyszone- Al.-Anon (dla małżonków alkoholików), Al.- Ateen (dzieci alkoholików)- cel: zrozumienie alkoholizmu, dzielenie się doświadczeniami, uczenie się technik radzenia sobie z problemami jaki stwarza.
Rezultaty leczenia alkoholików. Gorsze u osób u których współwystępuje jakieś zaburzenie osobowości. Alkoholizm jest trudny do wyleczenia. Leczenie skuteczniejsze gdy: pacjent ma poczucie, że musi się leczyć, regularnie poddaje się terapii, ma dobry kontakt z terapeutą. Wg niektórych przy leczeniu należy brać pod uwagę różne cechy charakteru pacjenta, kierować na taką terapię, jaka jest odpowiednia dla danej osoby ale badania tego nie potwierdzaj (dobór pacjentów nie ma znaczenia dla wyników leczenia).Leczenie szpitalne raczej skuteczniejsze niż pozaszpitalne (alkoholik pozostaje w domu).
Bardzo ważne- umiejętność rozpoznawania momentu zbliżania się nawrotu. Wkraczanie na drogę nawrotu jest nieświadome np. alkoholik kupuje butelkę na wszelki wypadek, np. dla przyjaciół, którzy mogą go wkrótce odwiedzić. Problem pogwałcenia abstynencji-podleczony alkoholik ma przeświadczenie, że absolutnie nie może nic wypić, tego go nauczono, gdy wypije małego drinka- czuje się winny, jest znów pijakiem a skoro tak to czemu by się nie napić?
Uczenie rozpoznawania pozornie nie związanych z piciem własnych decyzji, omawianie sytuacji związanych z ryzykiem picia (imprezy, mecz z kumplami itp.), uczenie, że nie należy się zniechęcać własną słabością, nie tracić zaufania gdy zdarzy się chwila słabości.
Często nadużywane sub.psych.:
Ø środki uspokajające-
- alkohol
- barbiturany
Zmniejszają napięcie.
Ø środki pobudzające-
- amfetaminy- benzedryna, dexedryna, metedryna, kokaina.
Uczucie pobudzenia i pewności siebie, zmniejszone uczucie zmęczenia, bezsenność, zwiększenie wytrzymałości i popędu płciowego.
Ø narkotyki-
Opium i pochodne: opium, morfina, kodeina, heroina- zmniejszają ból, odprężenie, przyjemne wizje, zmniejszenie niepokoju i napięcia
Metadon- narkotyk syntetyczny- leczy uzależnienie od heroiny.
Ø środki psychodeliczne i halucynogenne-
Kanabinole: marihuana i haszysz- zmiana nastroju, myślenia i zachowania.
Meskalina, psylocybina, LSD, PCP- rozszerzają umysł, stupor.
Ø środki przeciwlękowe (małe trankwilizatory) np. valium.- zmniejszenie napięcia i lęku, powodują odprężenie i sen.
Substancje psychoaktywne i uzależniające to także nikotyna i kofeina, zaburzenia zw. z tytoniem i zatruciem kofeiną ujęte są w klasyfikacji DSM- IV.
(ode mnie: klasyfikacja trochę dziwaczna- oczywiście wszystkie te substancje, nie tylko opiaty można uznać za narkotyki, bo to wszystko substancje uzależniające, poza tym marihuana obecnie rzadko jest uważana za halucynogen, a kokaina nie wiem czy tak słusznie zaliczona do amfetamin, bo to syntetyki; cóż, zachowajmy „plastyczność” na egzaminie ...
justina_przedszkolanka