1. Zagadnienia Wprowadzające 2
1.1. Źródła regulacji prawnej prawa spółek 2
1.2. Kodeks spółek handlowych w ogólności 2
1.3. Klasyfikacja spółek 3
1.3.1. Spółki osobowe a spółki kapitałowe w K.s.h. 4
1.4. Pojęcie prowadzenia spraw spółki 5
2. Spółka jawna – charakterystyka ogólna 6
2.1. Prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki 7
2.2. Podmioty uprawnione i zobowiązane do prowadzenia spraw spółki 8
2.3. Zakres przedmiotowy prowadzenia spraw spółki 9
2.3.1. Czynności zwykłe 9
2.3.2.Czynności przekraczające zakres czynności zwykłych 10
2.3.3. Czynności nagłe 10
2.4.Charakter stosunku łączącego wspólnika ze spółką 11
3. Spółka partnerska – charakterystyka ogólna 11
3.1. Specyfika prowadzenia spraw spółki w spółce partnerskiej 12
3.1.1.Powołanie zarządu 12
3.1.2.Prowadzenie spraw przez zarząd spółki partnerskiej 12
4. Spółka komandytowa – charakterystyka ogólna 13
4.1.Komplementariusz jako osoba uprawniona i zobowiązana do prowadzenia spraw spółki. 14
4.2.Komandytariusz jako osoba uprawniona i zobowiązana do prowadzenia spraw spółki. 14
4.3. Możliwe odstępstwa od modelu kodeksowego 15
5. Spółka komandytowo akcyjna – charakterystyka ogólna 15
5.1. Podmioty prowadzące sprawy spółki komandytowo akcyjnej 16
5.1.1. Komplementariusz jako osoba uprawniona i zobowiązana do prowadzenia spraw spółki 16
5.1.2.Rola organów spółki komandytowo akcyjnej w prowadzeniu spraw spółki 17
BIBLIOGRAFIA 19
Rok 1989 przyniósł Polsce zasadnicze zmiany. Skończył się okres monopartyjnych rządów komunistycznych ; zaczął się proces demokratyzacji życia publicznego. Wielkie zmiany miały swój oddźwięk nie tylko w sferze politycznej , lecz także , a może nawet przede wszystkim, w sferze gospodarczej. Polska gospodarka z centralnie sterowanej w pełni poddała się demokratycznym zasadom wolnego rynku.
W kontekście tych zmian , koniecznością stało się unowocześnienie prawnych regulacji życia gospodarczego . Pamiętać bowiem należy , że zasadniczą regulacji tej kwestii do tej pory był Kodeks handlowy[1] , jeszcze z 1934 r. Wobec powyższego Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego przystąpiła do sporządzenia projektu nowej regulacji. Efektem tych prac jest Kodeks spółek handlowych[2] uchwalony 15 września 2000 roku, który wszedł w życie 1 stycznia 2001 roku. Jednakże powstanie Kodeksu spółek handlowych nie odbywało się w próżni. W tym samym dniu co Kodeks spółek handlowych weszły w życie także inne akty tj.: ustawa Prawo działalności gospodarczej[3] , ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym[4], przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym[5] .Wszystkie te akty stanowią łącznie rodzaj konstytucji życia gospodarczego w Polsce[6]. Dodać należy że regułą jest , iż w zakresie nie uregulowanym w K.s.h. stosuje się odpowiednio przepisy K.c. ; jednak tylko gdy jest to uzasadnione naturą stosunku prawnego[7].
Nowa rzeczywistość gospodarcza po 1989 roku nie była jedynym powodem wprowadzenia nowej regulacji. Ważna okazała się też konieczność dostosowania przepisów do dyrektyw UE , oraz nowoczesnych rozwiązań w innych krajach ,a także wyjaśnienie problemów prawnych powstałych na gruncie dotychczasowego K.h.
Chodź K.h. wydany był zupełnie w innej epoce to jednak stanowi on fundament na którym oparł się nowy K.s.h. Pamiętać bowiem należy , że na podstawie K.h. z 1934 roku ukształtowały się liczne poglądy doktryny i orzecznictwo. Niemożliwe więc ,a wręcz nie wskazane byłoby odejście od regulacji K.h.
K.s.h stanowi całościowe uregulowanie tworzenia, organizacji, funkcjonowania, łączenia, podziału oraz przekształcania spółek handlowych. Szczególną uwagę zwraca jasna i przejrzysta systematyka kodeksu; w pełni odpowiadająca zasadom techniki prawodawczej. Wprowadzono także, pojawiającą się coraz częściej, nowość legislacyjną w postaci słowniczka pojęć (art. 5).
Doktryna[8], stosując różne kryteria, dokonuje klasyfikacji spółek. Ma to znaczenie nie tylko teoretyczne ale i praktyczne. Chodzi bowiem oto jakie przepisy znajdą w danym przypadku zastosowanie.
I tak , ze względu na kryterium źródła regulacji wyróżnić można spółkę cywilną unormowaną w K.c. oraz spółki handlowe unormowane w K.s.h
Ze względu na kryterium sformalizowania czynności związanych z utworzeniem spółki można wyróżnić spółki przy których konieczny jest akt założycielski sporządzony w formie aktu notarialnego oraz wpis do rejestru sądowego o charakterze konstytutywnym. Chodzi tu o spółkę partnerską, komandytową, komandytowo akcyjną , spółkę z.o.o. , i akcyjną . Drugą grupę stanowią spółka cywilna i jawna do powstania , których wystarczy umowa stron , która przy spółce jawnej wymaga formy pisemnej ad solemnitatem.
Ze względu na źródło kapitału, dzieli się spółki na krajowe i z udziałem kapitału zagranicznego.
Można podzielić spółki na prywatne i publiczne. Stosując kryterium udziału w publicznym obrocie papierami wartościowymi w charakterze emitentów akcji. Spółkami publicznymi będą tu więc spółki akcyjne i komandytowo akcyjne, pozostałe zaś będą spółkami prywatnymi
Ze względu na związek zachodzący pomiędzy spółką a innymi podmiotami wyróżnia się spółki dominujące i zależne
Zasadniczym wydaje się być jednak podział , ze względu na rodzaj substratu. Mianowicie mówi się o spółkach osobowych i kapitałowych. Jest to podział wyraźnie widoczny w systematyce K.s.h.; kodeks poświęca spółkom osobowym i kapitałowym osobne tytuły (tj. tytuł II i III). Rozróżnienia tego nie przewidywał wyraźnie K.h.. Systematyka ta to twór przede wszystkim doktryny pod rządami starego kodeksu który to twór dziś nabrał charakteru normatywnego. Z drugiej jednak strony zaliczenie do spółek osobowych nowych typów spółek , tak jak spółki partnerskiej i komandytowo akcyjnej z uwagi na liczne ich cechy kapitałowe, zaciera nieco ten podział.
Pomiędzy spółkami osobowymi a kapitałowymi zachodzą następujące główne różnice[9]:
1) Spółki osobowe mogą być założone jedynie przez co najmniej dwie osoby; a gdy zdarzy się tak, że po utworzeniu spółki pozostanie tylko jeden wspólnik to spółka ulega rozwiązaniu. Zaś spółki kapitałowe mogą być założone przez jedną osobę , z wyłączeniem sytuacji gdy zakładającym jest jednoosobowa spółka z.o.o
2) Zasadniczą różnicą jest kwestia substratu. W spółkach osobowych na pierwszy plan wysuwa się substrat osobowy ; stosunki prawne zachodzą pomiędzy wspólnikami. W spółkach kapitałowych dominuje substrat kapitałowy ; stosunki zaś zachodzą między spółką , a wspólnikami lub akcjonariuszami.
3) Skład spółek osobowych ma co do zasady charakter trwały ; inaczej jest przy spółkach kapitałowych. Skład może podlegać tam zmianom , a to w związku z prawem rozporządzania udziałami lub akcjami. Wyłom wśród spółek osobowych stanowi tu spółka komandytowo akcyjna gdzie akcjonariusze także posiadają takie prawo.
4) Spółki kapitałowe są osobami prawnymi; osobowe zaś nie.
5) Za zobowiązania spółki w spółkach osobowych wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem osobiście. W spółkach kapitałowych nie ma odpowiedzialności osobistej wspólników to spółka odpowiada swoim majątkiem. Poza jednak spółką jawną , w pozostałych spółkach osobowych zachodzą wyjątki od tej zasady.
6) Wreszcie w spółkach osobowych wspólnicy sami prowadzą sprawy spółki i reprezentują ją na zewnątrz . Spółki kapitałowe z uwagi na swoją osobowość prawną działają przez swoje organy. I tu jednak z potykamy się z wyjątkami. W przypadku spółki partnerskiej możliwe jest powołanie zarządu (art. 97 K.s.h.);a w spółce komandytowo akcyjnej organem obligatoryjnym jest walne zgromadzenie akcjonariuszy (art. 145 K.s.h.) , fakultatywnie może być powołana rada nadzorcza (art. 142 zd. 1 K.s.h.)
Rozważając zagadnienie prowadzenia spraw spółki niezbędnym jest określenie co oznacza owo pojęcie i jaki jest jego zakres. Opierając się na znaczeniu czysto leksykalnym, prowadzić – oznacza „ sprawować nad czymś nadzór, zarządzać czymś, kierować czymś „[10]. Jednak wbrew pozorom pojęcie to nie jest jednolicie rozumiane przez doktrynę[11]. S. Sołtysiński stwierdza, że prowadzenie spraw spółki polega na podejmowaniu decyzji i innych działań w stosunkach wewnętrznych dotyczących zarządzania jej majątkiem oraz wszelkiej działalności zgodnej ze statutem i celem spółki.[12] S. Buczkowski uważa , że na zarządzanie składają się ‘ organizowanie , kierowanie , nadzorowanie wszystkich spraw i uprawnienia do wydawania wszelkich decyzji zastrzeżonych dla danej osoby’ [13] . K. Nędza pod pojęciem prowadzenia spraw spółki rozumie podejmowanie wszelkich decyzji związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, mając na myśli zarówno czynności faktyczne jak i prawne.[14] Z kolei W. Pyzioł zawęża to pojęcie do podejmowania decyzji we wszelkich sprawach wchodzących w zakres tzw. zwykłych czynności spółki ; wyłącza z tej kategorii czynności przekraczające zakres zwykłych czynności.[15]
Przyglądając się dokładnie stanowiskom doktryny można dojść do następujących kompromisowych wniosków :
1) Termin ów dotyczy sfery tzw. stosunków wewnętrznych spółki – wskazuje na to już sam K.s.h. , który w swej systematyce umieszcza te kwestie w rozdziałach ‘ stosunki wewnętrzne spółki’
2) Chodzi tu o sytuacje w których nie występują stosunki z osobami trzecimi; - odróżnić zatem należy prowadzenie spraw od kwestii reprezentacji , która to kwestia zalicza się już do sfery zewnętrznej.
3) Słusznym wydaje się też stwierdzenie , że na prowadzenie spraw składają się zarówno czynności faktyczne jak i prawne.
4) Czynności prowadzenia spraw mogą dotyczyć tak stosunków majątkowych jak i niemajątkowych
Przyjąć zatem można , że zakres powadzenia spraw spółki wiąże się z : podejmowaniem decyzji , które mają zapewnić prawidłowe działanie spółki w zakresie prowadzonego przedsiębiorstwa; podejmowaniem decyzji przygotowujących dokonanie czynności z osobami trzecimi; oraz podejmowanie decyzji związanych z wykonywaniem czynności prawnych.[16]
Spółką jawną jest spółka osobowa , która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą , a nie jest inną spółką handlową (art. 22 §1 K.s.h.). Spółka jawna ma zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, może nabywać prawa , zaciągać zobowiązania, może pozywać i być pozywaną, ma zdolność sądową. Spółka jawna nie jest jednak osobą prawną. Celem spółki jest prowadzenie przedsiębiorstwa tj.: prowadzenie we własnym imieniu, zarobkowo oraz w sposób zorganizowany i ciągły działalności gospodarczej[17]. Spółka jawna może być utworzona na trzy sposoby. Przez zawarcie umowy. Przez odpowiedni wpis spółki cywilnej jeżeli jej przychody osiągają wartość określoną w art. 26 §4 K.s.h. Oraz przez przekształcenie w spółkę jawną ( art. 551 i n. K.s.h.). Umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności (art. 23 K.s.h.).
Uwagę zwraca wiodąca rola regulacji prawnej spółki jawnej w zakresie innych spółek osobowych. Mówi się o modelowym charakterze spółki jawnej. I tak o odpowiednim stosowaniu przepisów o spółce jawnej w przypadku spółki partnerskie mówi art. 89 K.s.h. ; z tym , że do zarządu tej spółki stosuje się przepisy o zarządzi w spółce z.o.o. W spółce komandytowej art. 103 odsyła do uregulowań spółki jawnej. Wyłom stanowi tu spółka komandytowo akcyjna, gdzie za modelem francusko niemieckim[18] mamy odesłanie do uregulowań spółki komandytowej ( a więc jedynie pośrednio do spółki jawnej ) i spółki akcyjnej. Oczywiście owe odesłania znajdują zastosowanie dopiero gdy dana kwestia nie jest regulowana w danym dziale kodeksu.
Art. 39 K.s.h. mówi , iż każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Wyróżniają się zatem dwie sfery, z jednej strony prawo z drugiej zaś obowiązek. Niewątpliwie pojęcie obowiązku jest zakresowo szersze od uprawnienia. Każdy bowiem zobowiązany jest zarazem uprawniony, nie każdy zaś uprawniony jest zobowiązany. Powstaje zatem pytanie czy możliwe jest pozbawienie wspólnika samego tylko obowiązku prowadzenia spraw spółki przy jednoczesnym pozostawienia mu uprawnienia w tym zakresie[19].
Mając na względzie dyspozytywny charakter przepisów o stosunkach wewnętrznych w spółce jawnej (art. 37 K.s.h. ) należy dopuścić taką możliwość. Jest to sprawa o tyle ważka iż często sam wspólnik będzie zainteresowany tym by pozbawić go tego obowiązku; bowiem np.: nie ma czasu zajmować się tymi obowiązkami i nie chce więc ponosić odpowiedzialności za ich niewykonywanie[20]. W jaki jednak sposób powinno dojść do pozbawienia tego obowiązku ? Kodeks możliwość pozbawienia wspólnika samego obowiązku wyraźnie przewiduje jedynie w art. 47 tj. : prawo prowadzenia spraw spółki może być odebrane wspólnikowi z ważnych powodów[21], na mocy prawomocnego orzeczenia sądu; dotyczy to również zwolnienia wspólnika od obowiązku prowadzenia spraw spółki. Czy jest to zatem jedyna droga do pozbawienia obowiązku wspólnika prawa prowadzenia spraw spółki. Konkretnie czy pierwotna umowa spółki albo jej późniejsza zmiana mogą stworzyć taką sytuację. Wydaje się , że tak[22] . Podstawy tej tezy są następujące: Po pierwsze absurdalne było by twierdzenie iż jedynie na drodze kosztownego postępowania sądowego możliwe jest pozbawienie tego obowiązku , nawet w sytuacji gdy sam wspólnik jest tym zainteresowany[23]. Po drugie z uwagi na zasygnalizowany już wcześniej dyspozytywny charakter przepisów o stosunkach wewnętrznych „uznać należy , że umowa może pozbawić wspólnika prawa prowadzenia spraw spółki , zwolnić go z obowiązku prowadzenia spraw spółki, w końcu zwolnić go z obowiązku i uprawnienia prowadzenia spraw spółki”[24] To samo dotyczy uchwały wspólników o zmianie umowy spółki. Wydaje się przy tym oczywiste , że jeśli chodzi o formę w jakiej należy pozbawić wspólnika omawianego obowiązku, to właściwa będzie tu forma w jakiej zawarto umowę spółki. Zatem przy spółce jawnej i paartnerskiej będzie to forma pisemna ad solemnitatem, a przy komandytowej i komandytowo akcyjnej forma aktu notarialnego.
Jak już wspomniano wcześniej, postanowienia umowne w zakresie stosunków wewnętrznych w spółce jawnej, mają pierwszeństwo stosowania przed normami kodeksu (art.37 §1 ). Jedynym bezwzględnie obowiązujący przepisem jest art. 38 (art. 37 §2). Poniższe rozważania będą oparte o kodeksowy model prowadzenia spraw spółki.
Co do zasady do prowadzenia spraw spółki tak uprawniony jak i zobowiązany jest każdy wspólnik(art. 39 §1). Kodeks przewiduje jednak trzy odstępstwa od tej zasady :
1) Prowadzenie spraw spółki może zostać powierzone jednemu wspólnikowi.
2) Prowadzenie spraw można powierzyć kilku wspólnikom.
Obie te sytuacje następują bądź na mocy umowy spółki bądź też późniejszej uchwały wspólników; pozostali zaś wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. Jeżeli uprawnienie to powierzono kilku wspólnikom, do prowadzenia przez nich spraw stosuje się przepisy dotyczące prowadzenia spraw przez wszystkich wspólników; a uchwałę wszystkich wspólników zastępuje uchwała tych wspólników , którym powierzono prowadzenie spraw spółki[25]
3) Wreszcie prowadzenie spraw można powierzyć osobom trzecim. Stanowi o tym bezwzględnie obowiązujący art. 38. Zastrzega on na dodatek , że chociaż przy jednym wspólniku, uprawnienie prowadzenia spraw musi pozostać.
Należy jeszcze wspomnieć iż na mocy art. 78 K.s.h. do prowadzenia spraw spółki, upoważnieni są w granicach swoich kompetencji likwidatorzy spółki.
Zauważamy więc zatem iż K.s.h wyróżnia jak gdyby dwie kategorie wspólników tj: mających prawo prowadzenia spraw spółki i nie mających tego prawa. Jest to sprawa o tyle ważna , albowiem kodeks często uzależnia zakres przedmiotowy uprawnień wspólników od tego czy mogą oni prowadzić sprawy spółki[26].
Stosując kryterium ważności sprawy , można na gruncie K.s.h wyróżnić trzy grupy czynności :
1) czynności zwykłe
2) czynności przekraczające zakres czynności zwykłych
3) czynności nagłe
„Pojęcie zwykłych czynności spółki nie zostało zdefiniowane w kodeksie. Ze względu na to , że jest pojęciem niedookreślonym, jego znaczenie i treść należy ustalać w praktyce. W spółce jawnej prowadzącej np. sprzedaż samochodów sprzedaż taka będzie należeć do zwykłych czynności spółki, natomiast w spółce prowadzącej sprzedaż artykułów spożywczych, sprzedaż samochodów była by już czynnością przekraczającą zwykłe czynności spółki. Zatem sprawy nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki to takie sprawy , które w umowie spółki (lub późniejszej uchwale wspólników) zakwalifikowane zostały do przedmiotu działalności spółki.”[27]
Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy , które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jednak w sytuacji gdy choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwił się jej przeprowadzeniu to wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. Chodź przepis wyraźnie na to nie wskazuje. to chodzi tu także o wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki[28].
Umowa bądź ustawa może nałożyć obowiązek, wymogu uchwały wspólników, także przy zwykłych czynnościach. Konieczna jest wtedy jednomyślna uchwała wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki.(art. 42)
Z kolei w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki niezbędna jest zgoda wszystkich wspólników. W tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki. W związku z definicją zwykłych czynności, „chodzi tu o takie sprawy , które nie zostały przyjęte i określone w umowie założycielskiej spółki lub późniejszej uchwale wspólników jako sprawy należące do zakresu działalności spółki”[30]
Także pojęcie czynności nagłych nie jest zdefiniowane na gruncie K.s.h. W nauce zgodnie przyjmuje się , że „pojęciem czynności nagłej mogą być objęte zarówno sprawy nie przekraczające , jak i przekraczające zakres zwykłych czynności spółki [31]. Istota bowiem czynności nagłej leży w tym , że zachodzi potrzeba jej natychmiastowego spełnienia. Zaniechanie spełnienia takiej czynności mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę[32].”[33]
Czynność nagłą podjąć może wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki. Wyłączenie z kręgu osób mogących wykonać taką czynność, wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki, budzi ...
gosicka