Zapis, polecenie, wykonawca testamentu
dr Wojciech Górecki
1. Adam w testamencie własnoręcznym powołał do spadku trzech spadkobierców, tj. swoich synów Michała, Marcina i Tomka, w następujących udziałach: ½, 1/6, 2/6. Jednocześnie Marcina i Tomka obciążył obowiązkiem wypłacenia Dominikowi (przyjacielowi Adama z czasów okupacji) kwoty pieniężnej stanowiącej równowartość 20 procent wartości gruntu położonego nad jeziorem. Spadkobiercy przyjęli spadek wprost. Wartość aktywów spadku wynosi 210 tysięcy złotych, w tym wartość wskazanego gruntu wynosi 150 tysięcy złotych. Nie ma żadnych innych długów spadkowych. Doszło także do ogłoszenia testamentu, ale Dominik nie dowiedział się nigdy o tym fakcie. Po upływie sześciu lat od ogłoszenia testamentu Dominik zmarł. Po śmierci Dominika, syn Mateusz (będący jedynym spadkobiercą ustawowym Dominika) żąda od Marcina wypłacenia 30 tysięcy złotych tytułem zapisu. Ten ostatni twierdzi, że żądanie Mateusza nie jest uzasadnione.
Oceń sytuację. Czy Marcin ma rację ?
Jak wyglądałaby ocena sytuacji, gdyby przedmiotem zapisu był, wchodzący w skład spadku, samochód osobowy o wartości 30 tysięcy złotych ?
2. Krystyna w testamencie notarialnym powołała do spadku męża Felicjana oraz wujka, Bronisława. Oprócz tego, zobowiązała swojego męża do wypłacenia swojemu przyjacielowi, Grzegorzowi, kwoty 20 tysięcy złotych. Z kolei Bronisław został obciążony przez spadkodawczynię obowiązkiem przeniesienia własności na rzecz syna Grzegorza, tj. Romana, zabytkowej szabli wartej 10 tysięcy złotych. Poza wspomnianymi rozrządzeniami Krystyna zobowiązała Grzegorza i Romana do wypłacenia Bolesławowi kwoty 60 tysięcy złotych. Po śmierci Krystyny, mąż Felicjan, wypłacił Grzegorzowi kwotę 10 tysięcy złotych; pozostałą jej część zobowiązał się wypłacić za 2 tygodnie. Dowiedziawszy się jednak, że jego żona miała romans ze wspomnianym zapisobiercą, oświadczył mu wprost, że on od niego nie dostanie nawet jednej złotówki. Z kolei Bronisław przeniósł własność szabli na rzecz Romana. W takim stanie rzeczy Bolesław żąda od Felicjana 40 tysięcy złotych; natomiast w stosunku do Bronisława wystąpił z żądaniem zapłaty 20 tysięcy złotych.
Oceń zasadność żądań Bolesława.
3. Mateusz w testamencie własnoręcznym obciążył jedynego spadkobiercę testamentowego, tj. Szczepana, obowiązkiem wypłacenia 30 tysięcy złotych, Adamowi, Ewie oraz Kindze. Miesiąc po śmierci Mateusza, a tydzień po ogłoszeniu wzmiankowanego testamentu Adam oświadczył Szczepanowi, że on rezygnuje z przypadającego mu zapisu. Tydzień później Adam zmarł. Jedyny spadkobierca ustawowy Adama, tj. Florian, żąda od Szczepana wypłacenia 10 tysięcy złotych. Z kolei Kinga jest zdania, że należy się jej od Szczepana kwota 15 tysięcy złotych.
Oceń sytuację.
4. Katarzyna w testamencie własnoręcznym umieściła tylko jedno następujące zdanie: „Mój jedyny syn, Grzegorz, bez względu na okoliczności, musi wydać mojej jedynej prawdziwej miłości, Tomkowi R., należący do mnie grunt położony pod lasem”. Po śmierci Katarzyny i po ogłoszeniu testamentu, Grzegorz chciał wykonać ostatnią wolę zmarłej matki. Okazało się jednak, że wzmiankowana nieruchomość wprawdzie w momencie sporządzania powyższego testamentu stanowiła własność zmarłej, ale dwa tygodnie przed otwarciem spadku własność rzeczonego gruntu nabył w drodze zasiedzenia Michał. W takim stanie rzeczy Grzegorz zwrócił się do tego ostatniego z propozycją odkupienia wzmiankowanego gruntu. Michał ze swej strony zaproponował inne rozwiązanie, polegające na sprzedaży Grzegorzowi udziału w wysokości ½ w tej nieruchomości. Umowa o takiej treści została zawarta, a po kilku dniach Grzegorz przeniósł własność nabytego udziału na rzecz Tomka R. Aktualnie spadkobiercy Tomka R. żądają od spadkobierców Grzegorza odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z zapisu. Zdaniem spadkobierców Grzegorza umowa przeniesienia udziału we współwłasności gruntu jest nieważna (ponieważ nie odpowiada treści zapisu) i to oni są współwłaścicielami gruntu razem z Michałem.
Rozstrzygnij spór. Kto jest właścicielem gruntu ?
5. W testamencie notarialnym Sabina została obciążona trzema zapisami. W świetle pierwszego z nich, spadkodawca testamentowy, obciążył Sabinę obowiązkiem przeniesienia własności na rzecz Grzegorza samochodu należącego do spadku, jednocześnie obciążając Grzegorza obowiązkiem zapłaty Sabinie 5 tysięcy złotych, będącym częściowym ekwiwalentem wartości roszczenia o przeniesienie własności wspomnianego samochodu. Zgodnie z treścią drugiego zapisu, Sabina została zobowiązana do przeniesienia własności gruntu na rzecz Bolesława, z jednoczesnym obowiązkiem przeniesienia własności znajdującego się na nim domu na rzecz Bonifacego. Zgodnie z trzecim zapisem, Sabina została obciążona obowiązkiem ustanowienia użytkowania sadu stanowiącego część gruntu należącego do spadku. Z uwagi na niechęć spadkobiercy do wykonania tego ostatniego zapisu, zapisobierca doszedł do wniosku, że ustanowienie zapisu w testamencie notarialnym spełnia wymogi z art. 245 k.c. i wobec braku sprzeciwu spadkobiercy zaczął wykonywać swoje prawo.
Oceń ważność wspomnianych zapisów.
6. *Marianowi C. na mocy testamentu przysługiwało z tytułu zapisu roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości. Zapisobierca został dodatkowo obciążony dalszym zapisem, na mocy którego zobowiązany był do zapłaty Stanisławowi J. kwoty 20 tysięcy złotych. Postępowanie spadkowe po testatorze przeciągało się w czasie, koniecznym stało się także uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W tym czasie zapisobierca miał trudności finansowe, w związku z czym przelał na Stanisława J., posiadacza przedmiotowej nieruchomości, roszczenie o wykonanie zapisu. Po upływie 6 lat od śmierci spadkodawcy Stanisław J. postanowił ostatecznie uregulować kwestię własności nieruchomości i zażądał wykonania zapisu. Wobec odmowy, skierował sprawę do sądu, gdzie postępowanie zakończone zostało oddaleniem powództwa z uwagi na upływ terminu przedawnienia. Orzeczenie powyższe uprawomocniło się.
Czy zapisobierca dalszy ma możliwość zażądać mimo orzeczenia wykonania zapisu ?
Zob. orz. SN z 17 stycznia 1969 r., OSN 1969, poz. 191.
*Kazus pochodzi ze „Zbioru kazusów z prawa cywilnego”, H. Nowara-Bacz, W. Kaliński, A. Matlak, J. Pisuliński, P. Podrecki, F. Zoll, Kraków 1993, s. 96.
7. W testamencie notarialnym, testator Grzegorz, obciążył Michała (jednego ze swoich spadkobierców testamentowych) obowiązkiem głośnego odczytania niewidomemu Jerzemu (będącemu także spadkobiercą Grzegorza) po otwarciu spadku, całej trylogii H. Sienkiewicza. Po śmierci Grzegorza, Jerzy żąda aby Michał wykonał nałożony na niego obowiązek. Ten ostatni twierdzi zaś, że powstała sytuacja jest co najmniej śmieszna, a on nie ma zamiaru wykonywać fanaberii spadkodawcy. Jerzy, człowiek uparty, twierdzi, że pozwie Jerzego do sądu, a nawet zażąda od niego odszkodowania.
8. Spadkodawca w testamencie notarialnym powołał Katarzynę na wykonawcę swojej ostatniej woli. Ta ostatnia przyjęła nałożony na nią obowiązek. Spadkobiercami testamentowymi są Jacek i Ewelina. Osoby te uzyskały stwierdzenie nabycia spadku na swoją rzecz. W takim stanie rzeczy wspomniani spadkobiercy wspólnie sprzedali (została zachowana forma aktu notarialnego) odziedziczoną nieruchomość Grzegorzowi. Katarzyna twierdzi, że umowa zawarta przez spadkobierców jest nieważna, ponieważ ona, jako wykonawca testamentu, nie wyraziła na nią zgody.
Oceń zasadność argumentów podniesionych przez Katarzynę.
dulkwic