Problematyka rozwodu i separacji
dr Wojciech Górecki
1.* Tomasz i Joanna uznali, że ich dalsze pożycie w związku małżeńskim nie ma sensu. Zgodnie oświadczyli przed sądem, że zgadzają się na orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie którejkolwiek ze stron.
Czy sąd może orzec rozwód ograniczając się do powyższych ustaleń faktycznych ?
Jak wyglądałaby sytuacja, gdyby małżonkowie zgodnie zażądali orzeczenia przez sąd separacji ?
2.* Bezdzietne małżeństwo Piotra i Barbarę przestała łączyć jakakolwiek więź duchowa i psychiczna. Oboje mają także nowych partnerów. Zamieszkują jednakże we wspólnym mieszkaniu.
Czy można powiedzieć, że rozkład pożycia pomiędzy nimi jest zupełny ?
3.* Pomiędzy Anną i Bolesławem nastąpił zupełny rozkład pożycia i nic nie wskazuje na to, by małżonkowie mogli to pożycie podjąć. Innego zdania jest jednak Anna, która twierdzi, że bardzo kocha męża. Dlatego uważa podjęcie pożycia za możliwe.
Czy w takiej sytuacji dopuszczalne jest przyjęcie przez sąd ustalenia, że między małżonkami nastąpił trwały rozkład pożycia ?
4.* Jan porzucił żonę przed wielu laty. Od tego czasu żyje w związku faktycznym z Celiną. Z tego związku urodziło się troje dzieci. Jan wystąpił z powództwem o rozwód, jednakże żona Jana odmawia wyrażenia zgody na rozwiązanie małżeństwa.
Czy rozwód może zostać orzeczony ?
5.* Jan i Ludmiła od wielu lat pozostają w separacji faktycznej. Z ich związku urodziło się dwoje dzieci. Jan przysposobił ponadto pozamałżeńskie dziecko Ludmiły. Wspólnie z tymi dziećmi wychowywało się dziecko pozamałżeńskie Jana. Po pewnym czasie Jan wystąpił do sądu o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. Sąd ustalił, że między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia.
Jakie orzeczenie wyda w powyższej sytuacji sąd ?
Jak wyglądałaby sytuacja, gdyby z tego małżeństwa pochodziło wspólne pełnoletnie dziecko, jednak kalekie lub znacznie upośledzone ?
Jak wyglądałaby sytuacja, gdyby w trakcie trwania procesu okazało się, że Ludmiła jest w ciąży ?
Jak wyglądałaby sytuacja, gdyby okazało się, że Ludmiła nie jest w ciąży, ale jest ciężko chora ?
6.* Tomasz był wyłącznie winny trwałego i zupełnego rozkładu swojego małżeństwa z Katarzyną. W tej sytuacji wystąpił do sądu o rozwiązanie małżeństwa. Katarzyna początkowo wyrażała zgodę na rozwód. Cofnęła ją jednak przed wydaniem przez sąd orzeczenia.
Czy cofnięcie zgody w takiej sytuacji wiąże sąd ?
Jak wyglądałaby sytuacja, gdyby oboje małżonkowie byli współwinni rozkładu pożycia, jakkolwiek stopień zawinienia każdego z nich był różny ?
7.* W wyroku rozwodowym sąd nakazał opuszczenie mieszkania przez męża Joanny, który zachowywał się wobec swojej żony w sposób wysoce naganny. Mieszkanie było w trakcie trwania małżeństwa objęte wspólnością majątkową małżonków.
Czy mąż Joanny utracił tym samym swoje prawa podmiotowe do wspólnego mieszkania ?
Czy orzeczenie wobec niego eksmisji przesądza wynik postępowania o podział majątku ?
8. Jan i Matylda zawarli przed duchownym kościoła katolickiego małżeństwo wyznaniowe, które zgodnie z wolą małżonków miało wywrzeć także skutki cywilne. Ksiądz dostarczył do urzędu stanu cywilnego w stosownym terminie stosowne zaświadczenie, a następnie kierownik urzędu stanu cywilnego sporządził akt małżeństwa. Po pewnym czasie z małżeństwa urodziło się dwoje dzieci. Po upływie kilku lat Matylda - bez akceptacji swojego męża - zmieniła swoje wyznanie, jak również wyznanie wspólnych małoletnich dzieci. Po tym zdarzeniu Jan, mimo usilnych prób, nie mógł już nawiązać jakiegokolwiek kontaktu emocjonalnego ze swoją żoną. Po pewnym czasie czując się opuszczony poznał Krystynę, z którą pozostawał w nieformalnym związku. Wtedy to wystąpił do sądu z żądaniem rozwodu.
Jakie orzeczenie może wydać w powyższej sprawie sąd ?
Zakładając, że sąd orzekłby w powyższej sprawie rozwód, jak mogłoby wyglądać orzeczenie w sprawie ustalenia winy rozkładu pożycia między małżonkami ?
Jakie znaczenie na gruncie przepisów k.r.o. ma kwestia ustalenia winy małżonków rozkładu pożycia między nimi ?
9. Ferdynand, popularny aktor, poznał na planie serialu „P, jak problemy”, Lidkę, początkującą aktorkę. Po kilku tygodniach intensywnej znajomości, wskazane osoby uznały, że nadszedł już czas na legalizację ich związku. W początkowym okresie trwania małżeństwa Ferdynand zasypywał żonę prezentami, oboje prowadzili też wystawny tryb życia. Poza tym Ferdynand, wykorzystując posiadane znajomości, „załatwił” Lidce posadę w innym serialu „Świat według Barbary”. Po upływie kilku miesięcy małżonkowie znaleźli sobie nowych partnerów. W takim stanie rzeczy postanowili się rozwieść w kulturalny sposób, bez orzekania o winie. Tak też się stało, tzn. sąd w sentencji wyroku rozwodowego zaniechał orzekania o winie na zgodny wniosek małżonków. Po upływie roku Lidka przestała grać w w/w serialach, popadła w depresję i straciła ochotę do życia. Znalazła jednak zatrudnienie w jednym z teatrów w Warszawie. Uzyskiwane dochody pozwalały jej na realizację podstawowych potrzeb życiowych. Jednak jej położenie materialne było bez porównania gorsze niż przed rozwodem. W takim stanie rzeczy Lidka, chcąc osiągnąć poprzedni status życia, zażądała od byłego męża, aby ten płacił jej 30 tyś. złotych miesięcznie. Ferdynand argumentuje, że nie ma takiego obowiązku, ponieważ pozostaje aktualnie w związku małżeńskim z Jolą, aktorką z serialu „Samozagłada”. Poza tym nie zarabia teraz tak dużo jak wcześniej. Warto dodać, że w uzasadnieniu wyroku rozwodowego znalazło się stwierdzenie, że w ocenie sądu wyłączną winę rozkładu pożycia ponosi Ferdynand. Z kolei Lidka pozostaje w nieformalnym związku z Tadeuszem, który nie osiąga prawie żadnych dochodów.
Czy żądanie Lidki można uznać za uzasadnione ?
Jak wyglądałaby sytuacja, gdyby sąd w sentencji wyroku rozwodowego orzekł wyłączną winę Ferdynanda ?
Jak mogłaby wyglądać ocena wskazanego stanu faktycznego, gdyby Lidka znajdowała się w niedostatku ?
10. Sąd orzekając rozwód powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej Karolinie, ograniczając jednocześnie wykonywanie władzy rodzicielskiej Sebastiana w stosunku do wspólnego małoletniego dziecka obojga małżonków do określonych uprawnień i obowiązków w stosunku do osoby dziecka. Po roku Karolina zmarła.
Komu w powyższej sytuacji przysługuje władza rodzicielska w stosunku do małoletniego dziecka ?
11. Po upływie dwóch miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód Małgorzata zamierzała złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenie o powrocie do nazwiska noszonego przez nią przed zawarciem małżeństwa. Niestety zapadła ona na ciężką chorobę, a w związku z tym przez ponad miesiąc musiała leżeć w szpitalu.
Czy w powyższej sytuacji Katarzynie przysługuje uprawnienie dotyczące zmiany nazwiska ?
Czy w trakcie trwania choroby Katarzyna mogłaby upoważnić inną osobę, ażeby ta w jej imieniu złożyła przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego stosowne oświadczenie ?
12. ** Małżeństwo Ewy i Karola zostało rozwiązane na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w K., w którym stwierdzono winę obu małżonków za rozkład pożycia. Jednocześnie na rzecz Karola zostały zasądzone stosowne alimenty od byłej żony. Po trzech i pół roku od rozwodu jego sytuacja finansowa jednak znacznie się polepszyła i w związku z tym obowiązek alimentacyjny Ewy wygasł. Niestety przedsiębiorstwo, w którym Karol znalazł zatrudnienie, dwa lata później zbankrutowało. Wszystkich pracowników zwolniono. Dla Karola oznaczało to konieczność poszukiwania nowej pracy, co niestety zakończyło się niepowodzeniem. Były mąż Ewy znalazł się więc znów w stanie niedostatku i ponownie zażądał alimentów.
Czy sąd może uwzględnić żądanie Karola ?
* Kazusy nr 1- 7 pochodzą z opracowania: H. Nowara – Bacz, W. Kaliński, A. Matlak, J. Pisuliński, P. Podrecki, F. Zoll, Zbiór kazusów z prawa cywilnego, Kraków 1993, s. 113 – 114.
** Kazus nr 12 pochodzi ze zbioru: M. Araszkiewicz, B. Bugajski, A. Majsak, K. Sondel, M. Stus, Prawo cywilne. Materiały dla studentów prawa. Tom V. Prawo rodzinne, Warszawa 2008, s. 180.
dulkwic