sciaga_-_psychologia__copyright_Sylwia_Horosz__).pdf

GŁÓWNE NURTY W PSYCHOLOGII

1. WUNDTYZM – PSYCHOLOGIA

ATOMISTYCZNA

- Wundt

Wundt był założycielem pierwszego laboratorium

psychologicznego na Uniwersytecie Lipskim w 1879

roku. W ośrodku tym prowadzono badania nad

procesami kojarzenia oraz apercepcją. Za

najważniejszą metodę badawczą uważał introspekcję.

Uważał, że zadaniem psychologii jest wyodrębnienie

elementarnych jednostek, z jakich składa się życie

psychiczne (odpowiednik atomów w chemii i

znalezienie praw dotyczących ich łączenia w inne akty

psychiczne)

2. BIOLOGICZNY SPOSÓB WIDZENIA

CZŁOWIEKA

Stany psychiczne prowadzą do biologicznie

sprawdzalnych reakcji. Zmiany w organizmie pociągają za

sobą odpowiednie zmiany w doznawaniu oraz w

zachowaniu.

Stany psychicznie prowadzą do biologicznie

sprawdzalnych reakcji.

- Richard Thomson, Paul Brok

3. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA (POSTACI –

GESTALTYZM)

zasada prymatu całości nad częścią. Całość psychologiczna

zyskuje właściwości postaci, formy, struktury. Postać jest

pierwotną w stosunku do elementów i nie można z nich

„wywieść” jej właściwości.

Zachowanie zależy bardziej od tego jak bodziec zostawnie

zinterpretowany przez osobę.

- M. Wertheimer, W. Kohler, K. Kofka

Psychologia postaci (Gestalt) lub inaczej gestaltyzm to

kierunek w psychologii przeciwstawiający się koncepcji

życia psychicznego jako kompleksu elementów

składowych - zjawisk elementarnych. W zamian za to

proponuje koncepcję opowiadającą się za tym, aby życie

psychiczne traktować jako twór złożony z pewnych

wyłaniających się całości. Główni przedstawiciele: M.

Wertheimer, W. Köhler i K. Lewin.

4. BEHAWIORYZM (ZACHOWANIE – ANG.

BEHAVIOR)

Behawioryzm (ang. behavior lub behaviour - zachowanie) -

kierunek psychologiczny, który rozwinął się w XX wieku,

przede wszystkim w USA. badanie relacji: Bodziec –

Reakcja (S –R)

Psychologia musi być ukierunkowana na zachowanie i jego

uwarunkowanie

* Iwan Pawłow - warunkowanie reaktywne

* Edward Thorndike - warunkowanie instrumentalne

* Burrhus Skinner - warunkowanie sprawcze

* John Watson - warunkowanie reaktywne

* Clark Hull - teoria integrująca warunkowanie

reaktywne i warunkowanie instrumentalne.

5. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA

Jean Piaget

6. PSYCHOANALIZA

Psychoanaliza (od gr. ψυχη = "psyche", "dusza" i ανάλυσις

= "analiza") - zbiór teorii dotyczących struktury psychiki

człowieka, jego rozwoju i funkcjonowania, próbujących

wyjaśniać powstawanie różnych aktów psychicznych.

Tworzenie psychoanalizy rozpoczął Zygmunt Freud w

latach dziewięćdziesiątych XIX w.

Analiza przeżyć pacjenta.

- Zygmunt Freud – człowiek rodzi się z nieświadomymi

popędami, nad którymi ma niewielką kontrolę.

Każde przeżycie i zachowanie ma wg Frauda swoją

przyczynę psychiczną ( koncepcja tzw. determinizmu

psychologicznego). Świadomość, przedświadomość i

nieświadomość.

7. PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

Carl Rogers , Abraham Maslow , J.T.F. Bugental, Rollo May

Na człowieka należy patrzeć jako na całość i należy go

badać poprzez obserwację osób zdrowych.

Organizm ludzki żeby funkcjonować musi zaspakajać

zarówno potrzeby biologiczne, jak I psychiczne, o bardziej

zróżnicowanej genezie. Potrzeby muszą być nieustannie

zaspokajane, gdyż deprywacja prowadzi do słabości,

chorób lub zahamowania wzrostu. Potrzeby mają

strukturę hierarchiczną (piramida Maslowa) – 5 klas

potrzeb – u podstaw znajdują się potrzeby fizjologiczne,

następnie bezpieczeństwa, szacunku (prestiżu), afiliacji i

na szczycie potrzeby samorealizacji. Hierarchiczność

potrzeb oznacza że mogą one być zaspokajane tylko w

określonej kolejności.

PSYCHOLOGIA STOSOWANA jest to

dziedzina psychologii która koncentruje się na

wykorzystywaniu wyników badań podstawowych do

rozwiązywania problemów praktycznych, ale prowadzi

także badania własne uwzględniające problemy

specyficzne dla danej dziedziny zastosowań. Najbardziej

rozwiniętymi działami psychologii stosowanej, zarówno

pod względem użyteczności praktycznej, jak i własnych

badań specjalistycznych, są: psychologia pracy,

psychologia wychowawcza i psychologia kliniczna.

BIOLOGICZNE PODSTAWY

ZACHOWANIA

Budowa układu nerwowego

KOMÓRKI UKŁADU NERWOWEGO

NEURONY - p rzekazują informacje między sobą, a także

wysyłają je do mięśni i gruczołów.

Bardzo się różnią pod względem rozmiarów, kształtów

oraz funkcji. Mózg dorosłej osoby składa się z wielkiej

ilości neuronów. Około 100 miliardów.

Budowa neuronu : składa się z dendrytów, ciała

komórki (somy), aksonu i zakończeń presynaptycznych.

DENDRYTY są rozgałęziającymi się wypustkami, które

zwężają się ku końcowi. Im ma większą powierzchnię, tym

więcej informacji może przyjąć.

CIAŁO KOMÓRKOWE zawiera jądro i inne elementy

komórkowe.

AKSON jest cienkim włóknem o stałej średnicy w

większości przypadków dłuższym od dendrytów. Aksony

kręgowców są zwykle pokryte osłonką mielinową, która

stanowi materiał izolacyjny. Akson ma wiele odgałęzień,

każde z nich na końcu rozszerza się, tworząc zakończenie

presynaptyczne (kolbka końcowa). Jest to miejsce, z

którego uwalniane są związki chemiczne. Przechodzące

przez szczelinę oddzielającą jeden neuron od drugiego.

Neuron może mieć dowolną liczbę dendrytów, ale tylko

jeden akson.

GLEJ (neuroglej) – nieco mniejszy typ komórek, też

zróżnicowany, jego funkcje są słabiej poznane. Nie

przesyła informacji na długie dystanse, jak neurony.

Około 10 razy mniejszy od neuronu, ale komórek

glejowych jest około 10 razy więcej od neuronów.

Pomagają przesyłać informacje, działają jak element

układu odpornościowego.

OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

(OUN) – składa się z mózgowia oraz rdzenia

kręgowego

RDZEŃ KRĘGOWY – znajduje się wewnątrz

kręgosłupa. Łączy się on z narządami zmysłów oraz

mięśniami położonymi poniżej poziomu głowy.Każdy

segment rdzenia kręgowego po każdej stronie ma nerw

czuciowy i nerw ruchowy. Drogi przechodzące przez rdzeń

przewodzą informacje z i do mózgu.

MÓZGOWIE: - mózg, móżdżek i pień mózgu (rdzeń

przedłużony, most, śródmózgowie, niektóre centralnie

położone struktury przodomózgowia), od górnej części

rdzenia kręgowego do środkowej części przodomózgowia

Można wyróżnić:

- tyłomózgowie – tylna część mózgowia (rdzeń

przedłużony, most, móżdżek)

Rdzeń przedłużony i most poprzez nerwy czaszkowe

sterują oddychaniem, tętnem oraz innymi ważnymi

funkcjami życiowymi.

Natomiast móżdżek bierze udział w wykonywaniu

ruchów.

- śródmózgowie (wzgórki górne i dolne, nakrywka, istota

czarna – wydziela dopaminę, której niedobór powoduje

Parkinsona)

- przodomózgowie – kora mózgowa i inne struktury pod

korą. Do podkorowych obszarów należą wzgórze,

podwzgórze, przysadka mózgowa, jądra podstawy oraz

hipokamp.

Grupa połączonych ze sobą struktur zwanych układem

limnicznym tworzy coś w rodzaju obrzeża dookoła pnia

mózgu.

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY –

obejmuje nerwy występujące poza mózgiem oraz

rdzeniem kręgowym w całym ciele człowieka.

W jego skład wchodzą dwie części:

SYMPATYCZNY UKŁAD NERWOWY – obejmuje

nerwy, które przekazują informacje z narządów zmysłów

do OUN oraz z OUN do mięśni i gruczołów.

AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY - steruje

pracą serca, jelit i innych narządów wewnętrznych.

Składa się z układu współczulnego i przywspółczulnego.

UKŁAD NERWOWY WSPÓŁCZULNY –

Przygotowuje organizm do reakcji na zagrożenie.

To sieć neuronów, której rolą jest przygotowanie

(aktywizowanie) narządów wewnętrznych do

wydatkowania energii. Gruczoły potowe, nadnercza,

wątroba, mięśnie obkurczające naczynia krwionośne oraz

mięśnie prostujące włosy na skórze są unerwione

wyłącznie przez układ współczulny (nie mają unerwienia

przywspółczulnego).

UKŁAD NERWOWY PRZYWSPÓŁCZULNY -

steruje wegetatywną aktywnością narządów

wewnętrznych. Pobudza trawienie i inne procesy życiowe,

które nie są związane z reakcją na zagrożenie. Oba układy

najczęściej mają działanie przeciwstawne.

Układ współczulny podwyższa tętno, układ

przywspółczulny obniża. Układ parasympatyczny nasila

procesy trawienne, natomiast układ sympatyczny osłabia.

KORA MÓZGOWA – należy do ośrodkowego

układu nerwowego . Warstwy komórek leżące na

zewnętrznej powierzchni półkul mózgowych tworzą istotę

szarą, która nosi nazwę kory mózgowej. Kora mózgu

odbiera i analizuje informacje z narządów zmysłów.

Odbywają się w niej także procesy skojarzenia, stąd też

wysyłane instrukcje określające reakcje ruchowe.

KORA POTYLICZNA jest odpowiedzialna przede

wszystkim za wzrok. Uszkodzenie części płata

potylicznego prowadzi do ślepoty w części pola

wzrokowego.

KORA CIEMIENIOWA - l eży pomiędzy płatem

potylicznym a bruzdą środkową . Obszar leżący tuż za

bruzdą środkową to zakręt zaśrodkowy odpowiedzialny za

wrażenia dotykowe oraz odbiera informacje z receptorów

napięcia mięśniowego i receptorów ścięgnowych.

Przetwarza wrażenia z ciała. W zakręcie zaśrodkowym

znajdują się cztery odrębne reprezentacje ciała. Informacje

z różnych części ciała docierają do odmiennych obszarów.

Z płata ciemieniowego informacje przesyłane są do

obszarów mózgu, które sterują aktywnością ruchową.

PŁAT SKRONIOWY położony w bocznej części półkul

w pobliżu skroni. Bierze udział w słyszeniu i złożonych

aspektach przetwarzania wzrokowego. U ludzi najczęściej

lewy płat pełni kluczową rolę w rozumieniu mowy.

Jeżeli w płacie skroniowym umiejscowiony jest nowotwór

mózgu, to często wywołuje on złożone halucynacje

słuchowe lub wzrokowe.(Płat skroniowy jest związana z

zachowaniami emocjonalnymi i motywacyjnymi).

PŁAT CZOŁOWY rozciąga się od bruzdy środkowej aż

po przedni kraniec mózgowia.

ZABURZENIA MOWY

Ośrodek Broki – ośrodek mowy odpowiedzialny za

łączenie głosek w wyrazy i zdania oraz do formułowania

płynnych wypowiedzi. Znajduje się w zakręcie czołowym

dolnym płata czołowego kory mózgu ( polu 44 i 45

Brodmanna ). Jego uszkodzenie prowadzi do afazji

motorycznej .

LATERALIZACJA

Lateralizacja to inaczej stronność ciała , a więc większa

sprawność jednej strony ciała od drugiej, która nie

ogranicza się wyłącznie do pracy rąk, choć najwyraźniej

zaznacza się właśnie w czynnościach manualnych. Jest

postępującym procesem , kształtującym się stopniowo

wraz z wiekiem i ogólnym rozwojem ruchowym dziecka.

Pierwsze objawy dominacji ręki można zaobserwować już

u niemowlęcia, począwszy od ok. 6-7 miesiąca życia

dziecka. Przewaga jednej ręki nad drugą staje się wyraźna

u wielu dzieci około 4 roku życia. Zwykle na przełomie

wieku przedszkolnego i szkolnego ustala się lateralizacja

czynności ruchowych rąk, która ostatecznego kształtu

nabiera w wieku 12-14 lat.

CHOROBA PARKINSONA

Bezpośrednią przyczyną jest postępujące obumieranie

neuronów , zwłaszcza w obrębie istoty czarnej, zanikają

również aksony i ustaje wpływ dopaminy na unerwiane

przez nie struktury. Przyczyną choroby jest niedobór

dopaminy. Skutkiem jest zmniejszenie pobudzenia kory

mózgowej.

Objawy: Sztywność, drżenie mięśniowe, spowolnienie

ruchowe oraz trudności z inicjowaniem czynności

ruchowych i umysłowych. Spowolnienie dotyczy również

wyobrażania sobie ruchów, deficyty pamięci i myślenia.

Podstawowa metoda leczenia: Doustne przyjmowanie L-

dopy, prekursor dopaminy. Dopamina jest nieskuteczne,

bo nie przenika przez barierę krew-mózg.

CHOROBA ALZHEIMERA - postępująca,

degeneracyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego ,

charakteryzująca się występowaniem otępienia. Nazwa

choroby pochodzi od nazwiska niemieckiego psychiatry i

neuropatologa Aloisa Alzheimera , który opisał tę chorobę

w 1906 roku. Dochodzi do zaniku kory mózgowe j. W

przebiegu choroby dochodzi do wystąpienia

następujących objawów:

zaburzenia pamięci, zmiany nastroju, zaburzenia funkcji

poznawczych, zaburzenia osobowości i zachowania.

Charakterystyczne objawy to: agnozja - nieumiejętność

rozpoznawania przedmiotów, szczególnie jeżeli chory ma

podać nazwę przedmiotu, w odpowiedzi na pytanie

zadane z zaskoczenia. afazja - zaburzenia mowy, jej

spowolnienie apraksja - zaburzenia czynności ruchowych,

od prostych do złożonych, np. ubieranie, kąpanie

W zaawansowanym stadium choroba uniemożliwia

samodzielne wykonywanie nawet codziennych prostych

czynności. Czas trwania choroby 6-12 lat, kończy się

śmiercią. Leczenie: Dotychczas nie znaleziono leku,

cofającego, lub chociaż zatrzymującego postęp choroby.

Leczenie farmakologiczne koncentruje się na objawowym

leczeniu zaburzeń pamięci i funkcji poznawczych.

PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA

Psychologia rozwoju człowieka - to jeden z najstarszych

działów psychologii. Zajmuje się przemianami psychiki

człowieka jakie zachodzą od momentu jego poczęcia

(zapłodnienia) do śmierci.

Na ogół przyjmuje się istnienie następujących faz

rozwojowych człowieka:

- Poczęcie: Okres embrionalny, Okres płodowy

- Okres noworodkowy – do 30 dni od narodzenia

- Niemowlęctwo (1 rok życia)

- Poniemowlęcy (do 3 lat)

- Przedszkolny 6/7 r.z.

- Młodszy szkolny 11/12 r.z.

- dojrzewania do 17/18 r. ż

- młodzieńczy do 24 r. ż.

- stabilizacji życiowej do 60 r. ż.

- starczy powyżej 60 r. ż.

METODA PRZEKROJU PODŁÓZNEGO

Obserwowanie jednej osoby przez kilka lat, w równych

odstępach czasu.

METODA PRZEKROJU POPRZECZNEGO

Obserwowanie osób w różnym wieku w tym samym czasie

ALKOHOLOWY ZESPÓŁ PŁODOWY

( FAS ) - zespół umysłowych i fizycznych zaburzeń, które

mogą wyrażać się jako opóźnienie umysłowe, dysfunkcja

mózgu, anomalie rozwojowe, zaburzenia w uczeniu się i

zaburzenia psychologiczne. FAS jest skutkiem działania

alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Efekty mogą być

groźne lub średnio nasilone i wyrażają się obniżeniem IQ ,

zaburzeniami uwagi i zdolności uczenia się, aż do wad

serca, dysfunkcji mózgu i śmierci włącznie.

ROZWÓJ PRENATALNY CZŁOWIEKA

Faza jajowa – studium komórki jajowej

(od zapłodnienia do końca 2 tygodnia)

· komórka jajowa pozostaje praktycznie nie zmieniona pod

względem wielkości z powodu braku zewnętrznego źródła

pożywienia;

· szybki rozwój wewnętrzny;

· wszczepienie się w wewnętrzną ściankę macicy ok. 10

dnia po zapłodnieniu;

· od tego momentu jajo staje się pasożytem.

Faza embrionalna

(od końca 2 tygodnia do 8 tygodnia)

· wszystkie ważne cechy zewnętrzne i wewnętrzne

zaczynają się rozwijać i funkcjonować;

· narządy płciowe są dość dobrze rozwinięte, można już

odróżnić płeć zarodka;

· wzrost części głowowej jest proporcjonalne znacznie

szybciej w porównaniu z resztą ciała;

· rozwijają się dodatkowe organy – łożysko, pępowina i

worek owodniowy.

Faza płodowa

(od końca od 8-9 tygodnia do porodu)

· cechy wewnętrzne i zewnętrzne kontynuują proces

wzrostu i rozwoju;

· organy wewnętrzne w 6 miesiącu przyjmują prawie taką

pozycję jak u osób dorosłych;

· komórki nerwowe istniejące już w 3 tygodniu, szybko

wzrastają pod względem ilościowym w ciągu 2, 3 i 4

miesiąca;

· wiek zdolności do życia zostaje osiągnięty w 7 lub 8

miesiącu;

· aktywność płodu (np. kopanie, wiercenie się) rozpoczyna

się pomiędzy 2 a 3 miesiącem. ROZWÓJ

MOTORYKI PRZEZ PIERWSZE 15

MIESIĘCY

ok. 1 m-ca: umie podnieść głowę na moment gdy leży na

brzuchu.

ok. 5 miesiąca : dziecko umie mocno trzymać głowę i leżąc

na brzuchu podnosi klatkę piersiową opierając się na

przedramionach

½ roku : przewraca się z pleców na brzuszek i na odwrót;

podciągane do siedzenia, przyciąga brodę do klatki

piersiowej

7 m-cy : próbuje pełzać, siedzieć bez podparcia,

początkowo niepewnie

9 m-cy : raczkuje, stoi przy poręczy, trzymane za pachy

wykonuje ruchy chodzenia

10 m-cy : podciągane do siedzenia staje, stąpa bokiem

trzymając się poręczy

1 rok: chodzi za rękę, próbuje samodzielnie

ok. 15 m-ca chodzi samodzielnie

ROZWÓJ SPOŁECZNO–EMOCJONALNY

WE WCZESNYM DZIECIŃSTWIE

1. Faza przed wytworzeniem więzi (1-3 m-c) – dla

noworodka nie ma znaczenia kto go pielęgnuje

2. Faza przygotowawcza do wytworzenia więzi (po 3

m-cu) – dziecko rozpoznaje opiekuna i zaczyna się do

niego przywiązywać

3. Faza jednoznacznych więzi (6/7 m-c) – wytworzenie

kontaktów społeczno - emocjonalnych z określonymi

osobami.

ZNACZENIE WIĘZI SPOŁECZNO-

EMOCJONALNYCH WE WCZESNYM

DZIECIŃSTWIE

Na podstawie badań metodą przekroju podłużnego

ustalono, że dzieci które miały więzi pewne, stosunkowo

dobrze radziły sobie z rozwiązywaniem problemów, były

zainteresowane poszerzaniem swojej wiedzy.

Potrzebowały mniej czasu na pokonanie wstydu przed

obcym i na nawiązanie z nim kontaktu. Podobnie było w

przypadku zachowań społecznych.

Wniosek: pomiędzy zachowaniem starszych dzieci a

jakością więzi w drugim roku życia istnieje zależność

przyczynowa.

WPŁYW SZKODLIWYCH CZYNNIKÓW NA

ROZWÓJ PŁODU

Od Ŝ ywianie matki

PoŜywienie dla nienarodzonego dziecka jest dostarczane z

krwiobiegu matki poprzez łoŜysko. Aby dziecko było zdrowe,

dieta matki musi zawierać dostateczną ilość protein, tłuszczu i

węglowodanów.

Niedobór witamin

Niedobór witamin C, B6, B12, E i K moŜe utrudniać

normalny rozwój prenatalny.

Zdrowie matki

Do czynników zdrowotnych matki, które mają duŜy wpływ na

oczekiwane dziecko naleŜą: zaburzenia wydzielania

wewnętrznego, choroby zakaźne (zwłaszcza róŜyczka i

choroby weneryczne), choroby przewlekłe lub wyniszczające

oraz wyraźna nadwaga lub niedowaga.

WPŁYW SZKODLIWYCH CZYNNIKÓW

NA ROZWÓJ PŁODU c.d.

Czynniki Rh

Niezgodność między grupą krwi matki i ojca przyczynia się

do uszkodzenia komórek płodu. Prowadzi to do komplikacji

fizycznych lub psychicznych, często na tyle powaŜnych, Ŝe w

rezultacie powodują śmierć lub trwałe kalectwo dziecka.

Alkohol

Alkohol wpływa szkodliwie na rozwój psychiczny i fizyczny

dziecka

Tyto ń

Zarówno bierne jak i czynne palenie jest szkodliwe dla płodu.

Zawartość chemiczna dymu przedostaje się do krwi dziecka,

wywiera to niekorzystny wpływ na tętno serca płodu

TEST APGARD - Skala Apgar jest używana w

medycynie w celu określenia stanu noworodka w 1., 3., 5. i

10. minucie życia. Wprowadziła ją w 1953 Virginia Agar.

Dziecko minimalnie może dostać 0 a maksymalnie 10

punktów.

Punktuje się cechy: kolor skóry, czynność serca, efekt

drżenia, napięcie mięśni, oddychanie, Za każdą cechę może

otrzymać max. 2 pkt.

10-9 – noworodek w dobrym stanie

8-7 – zmęczenie porodem

6-4 – zamartwica średniego stopnia

3-0 – zamartwica ciężka

ODRUCH MORO - inaczej zwany odruchem

obejmowania - odruch występujący w odpowiedzi na

gwałtowną zmianę położenia ciała noworodka, nagły

hałas, ostry dźwięk. Noworodek reaguje energicznym

wyprostowaniem rąk i nóg, wygięciem pleców w łuk i

odchyleniem głowy do tyłu, po czym zaciska pięści, a

odrzuconymi wcześniej na boki rękami wykonuje powolny

ruch objęcia klatki piersiowej.

ODRUCH BABIŃSKIEGO - odruch polegający

połaskotaniu podeszwy, dziecko wyprostowuje palce i

napręża je, a stopa wykrzywia się do środka. Odruch

zanika do 6 miesiąca

ODRUCH ROOTINGA - odruch ssania, jeżeli

dotkniemy policzek noworodka, odwróci on głowę w

kierunku bodźca, otworzy usta i będzie chciało ssać.

Odruch występuje do 3-4 miesiąca .

ODRUCH “CHODZENIA ” - gdy trzymamy malucha

pod pachami, podniesie on jedną nogę, wysunie ją do

przodu, po czym wykona to samo drugą nogą. Wygląda to

jakby chodził. Odruch występuje jakieś 2 miesiące.

ODRUCH CHWYTANIA - gdy położymy palec na

wewnętrznej stronie dłoni dziecka, dziecko tę dłoń silnie

zaciśnie tzn. chwyci. Odruch ten występuje przez 3-4

miesiące.

PROCESY POZNAWCZE

PRAWO WEBERA-FECHNERA - zasada

mówiąca o relacji pomiędzy fizyczną miarą bodźca a

reakcją układu biologicznego. Dotyczy ono reakcji na

bodźce takich zmysłów jak wzrok, słuch czy poczucie

temperatury. Jest to prawo fenomenologiczne będące

wynikiem wielu obserwacji praktycznych i znajdująca

wiele zastosowań technicznych.

Wartość reakcji układu biologicznego jest

proporcjonalna do logarytmu bodźca.

Prawo to można wyrazić wzorem:

log B

gdzie:

w - reakcja układu biologicznego (wrażenie zmysłowe), B - natężenie

danego bodźca, B 0 - wartość początkowa natężenia danego bodźca, log -

logarytm o podstawie 10.

TRANSDUKCJA - proces wprowadzenia nowego

genu do komórki przez wirusa. Zjawisko to zostało

odkryte w roku 1952 przez J. Lederberga i N. Zindera w

procesie infekcji komórek bakteryjnych bakteriofagami.

Transdukcja ma szerokie zastosowanie praktyczne do

wprowadzania genów do komórek w technikach biologii

molekularnej. Do transdukcji komórek bakteryjnych

najczęściej używa się wektorów opartych na fagu lambda.

Transdukcja jest jedną z najwydajniejszych metod

wprowadzania genu do komórek eukariotycznych. Do

transdukcji komórek eukariotycznych używa się

wektorów będącymi pochodnymi retrowirusów,

lentiwirusów oraz adenowirusów. Transdukcja ma

zastosowanie w terapii genowej.

PROGIEM ABSOLUTNYM nazywana jest

wartość bodźca mierzona w warunkach

eksperymentalnych, przy której zaczyna lub przestaje

wywoływać reakcję.

PRÓG RÓŻNICY , najmniejsza, ale już wyczuwalna

różnica między dwoma bodźcami spostrzeżonymi tymi

samymi narządami zmysłów.

PROCESY POZNAWCZE – SPOSTRZEGANIE I

PRZETWARZANIE INFORMACJI

BUDOWA I FUNKC. NARZĄDU WZROKU.

Głównymi elementami budującymi narząd wzroku są:

gałka oczna oraz narządy dodatkowe, którymi są aparat

ochronny, brwi, rzęsy, powieki, tkanka tłuszczowa,

oczodół oraz aparat ruchowy i mięśnie takie, jak zwieracz,

rozszerzacz źrenicy i mięsień rzęskowy. Na przedniej

części oka znajduje się rogówka. Jest to przezroczysta i

przepuszczalna dla światła błona, chroniąca także przed

niektórymi czynnikami zewnętrznymi. W tylnej części

gałki ocznej znajduje się twardówka . Jej główna funkcją

jest ochrona oka przed działaniem czynników

zewnętrznych. W gałce ocznej możemy jeszcze wyróżnić:

- naczyniówkę . Jest to błona naczyniowa, pokrywająca

elementy wzrokowe oka, takie jak siatkówka . Błona ta

zawiera gęstą sieć naczyń włosowatych, których średnica

jest niekiedy bardzo duża. Pomimo znacznego ukrwienia

naczyniówka może pochłaniać nadmiary światła

dochodzącego do wnętrza oka.

- ciało rzęskowe - Dzięki temu ciałku możliwe jest

połączenie naczyniówki z tęczówką . Ciałko zbudowane

jest z wyrostków rzęskowych, które układają się w

charakterystyczny, promienisty sposób. Wyrostki te

tworzą tzw. wieniec rzęskowy. W wieńcu zawarty jest

mięsień rzęskowy, zbudowany z mięśni gładkich, dzięki

któremu możliwe jest nastawianie soczewki oka, czyli tzw.

akomodacja oka ( widzenie przedmiotów położonych

blisko lub daleko). – tęczówka - W tęczówce znajduje się

źrenica. Tęczówka leży na przedzie błony naczyniowej i

ma kształt kolorowego pierścienia z ułożonym w centrum

otworem źrenicznym. Średnica źrenicy regulowana jest

dzięki działaniu mięśni rozwieracza i zwieracza. Główną

funkcją tęczówki jest regulowanie ilości światła

dostającego się do oka. Zwężenie źrenicy to mniejsza ilość

dochodzącego światła a zwiększenie jej średnicy

umożliwia dostawanie się do oka znacznej ilości

promieni świetlnych. – siatkówka Siatkówka stanowi

wewnętrzną i najważniejszą część oka, wykazuje

wrażliwość na światło dzięki zawartym na niej komórkom

światłoczułym, w postaci pręcików i czopków. Na

siatkówce leży także plamka ślepa, w obrębie której nie

ma odbioru bodźców świetlnych. Plamka ta jest miejscem

od którego odchodzi nerw wzrokowy.

- ciało szkliste - Jest to galaretowata substancja

znajdująca się w tylnej części oka nadająca oku jędrność

oraz odpowiedni kształt.

TEORIA TRZECH KOLORÓW YOUNGA I

HELMHOLTZA.

Teoria mówiąca, że istnieją 3 rodzaje włókien nerwowych

siatkówki, które odpowiadają za percepcję barwy

czerwonej, fioletowej lub zielonej. Pozostałe barwy

powstają wskutek łączenia się barw podstawowych.

Wypadnięcie funkcji jednego typu włókien powoduje

utratę widzenia danej barwy i wszystkich innych kolorów,

które ta barwa współtworzy.

TEORIA HERINGA ( antagonistyczna )

• W oku istnieją komórki wrażliwe na promieniowanie

trzech par przeciwstawnych barw: czerwonej-zielonej,

żółtej-niebieskiej i białej-czarnej.

• W każdej z nich zachodzi mieszanie impulsów

powodujących powstawanie barw, na które są wrażliwe.

• Założenie o czterech podstawowych barwach: czerwonej,

żółtej, zielonej i niebieskiej odpowiada intuicyjnemu

odróżnianiu tych barw w widmie jako barw

samodzielnych, niestanowiących wrażenia mieszaniny jak

np. fioletowa czy pomarańczowa.

EFEKT STROOPA (STROOP, 1935)

Wyrazy określające kolor np. wyraz „czerwonym” czyta się

szybciej wtedy, gdy wydrukowane są w odpowiednim

kolorze, a więc w tym przypadku z kolorze czerwonym, a

nie np. żółtym

FILTR BROADBENTA (1958)

Przekazywanie różnych informacji z narządów zmysłów

do mózgu, gdzie są na moment rejestrowane odbywa się

równolegle. W ciągu tego krótkiego czasu trzeba dokonać

wyboru informacji, ponieważ dalsze przetwarzanie

następuje szeregowo, czyli jedna po drugiej. Według

Broadbenta system przetwarzania broni się przed

zalewem informacji pochodzących z narządów zmysłów za

pomocą aktywnego filtra . Teoria filtra głosi , że wybór

informacji dokonywany jest w bardzo wczesnym stadium

procesu spostrzegania, to znaczy jeszcze przed

przetworzeniem informacji.

ZŁUDZENIE OPTYCZNE – błędna interpretacja

obrazu przez mózg pod wpływem kontrastu, cieni, użycia

kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg w

błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów

działania percepcji, które zazwyczaj pomagają w

postrzeganiu. W określonych warunkach jednak mogą

powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

ZŁUDZENIE MULLERA-LYERA

Polega ono na fałszywej ocenie długości dwóch odcinków,

wyznaczonych przez dane figury. Złudzenie to ma podłoże

typowo psychologiczne. Mimo, że oceniane przez nas

odcinki mają jednakowy wymiar, odpowiednie części

większej całości wydają nam się większe i na odwrót.

Polegając na tej samej zasadzie, możemy uczynić

człowieka pozornie wyższym, zakładając mu na głowę

wysoką czapkę. Tak samo postępuje odruchowo np. kot, w

stanie zagrożenia podnosząc wysoko do góry ogon.

ZŁUDZENIE PONZA

Zwane jest także czasem złudzeniem torów kolejowych, a

opublikował je włoski psycholog Mario Ponzo w 1913

roku. Górny odcinek, bliżej wierzchołka, wydaje się

dłuższy. I w tym przypadku nie mamy jednego, całkowicie

przekonującego wyjaśnienia iluzji. Niewątpliwie

rozwiązanie zagadki powinno mieć coś wspólnego z

odczuciem perspektywy.

MNEMOTECHNIKA , MNEMONIKA - ogólna nazwa

sposobów ułatwiających zapamiętywania,

przechowywanie i przypominanie sobie informacji.

WARUNKOWANIE KLASYCZNE

1. Odruch to automatyczna reakcja na dany,

specyficzny bodziec. Odruchowa relacja bodziec-

reakcja jest wrodzona; nie stanowi więc

rezultatu uczenia się. Bodziec, który odruchowo

wyzwala określoną reakcję, nazywany jest

bodźcem bezwarunkowym (S B ). Po (S B )

następuje reakcja bezwarunkowa (R B ).

Warunkowanie klasyczne - jest to proces uczenia

się za pośrednictwem którego bodźce początkowo

neutralny (dzwonek) zaczyna wiązać się z

określoną reakcją filozoficzną (ślinienie się) jakiej

wcześniej nie wywoływał poprzez skojarzenie

owego bodźca z bodźcem bezpośrednio

wywołującym tą reakcję (pożywienie); 4 etapy

warunkowanie klasycznego: •bodziec

bezwarunkowy- automatycznie, odruchowo

wyzwala reakcję (np. pożywienie); •reakcja

bezwarunkowa (np. ślina psa); •bodziec

warunkowy- (np. uprzedni w stosunku do podania

pożywienia dźwięk dzwonka); •reakcja

warunkowa- (ślina wywołana dźwiękiem

dzwonka);

GENERALIZACJA BODŹCA

Reagowanie (bez uczenia) na podobny bodziec przez tę

samą reakcję; siłę reakcji wyznacza podobieństwo

bodźców ( gradient generalizacji ); oprócz podobieństwa

zmysłowego (np. kształtu) powodem może być

"podobieństwo" znaczeniowe — tzw. generalizację

semantyczną, dotyczy to np. słów o zbliżonym znaczeniu;

l ub inaczej

Generalizacja bodźca polega na tym, że reakcję

warunkową może wywołać nie tylko określony bodziec

stosowany w toku jej wytwarzania, lecz również różne

inne bodźce, podobne do niego pod względem

sensorycznym. Jeśli np. wytworzymy reakcję warunkową

na dzwonek, to różne brzęczyki czy nawet inne dźwięki

będą ją także wywoływały Jednakże będzie ona tym

słabsza, im mniej bodźce te będą podobne do pierwotnie

stosowanego bodźca.

Analogicznie reakcja instrumentalna, jeśli jest zależna od

jakiegoś sygnału, wystąpi także na bodźce podobne do

niego. Stwierdzono tu jednak jeszcze inną prawidłowość.

Otóż sama reakcja instrumentalna zmienia się w toku

powtarzania, może się np. przenosić na drugą kończynę

(szczególnie gdy właściwa jest skrępowana), może być

słabsza lub silniejsza. Tę prawidłowość nazwano

generalizacją reakcji.

Istota generalizacji polega na tym, że bodźce nie

wzmacniane wywołują ten sam efekt, co bodźce

wzmacniane, jeżeli są do nich podobne. Umożliwia to

rozszerzenie zakresu wyników uczenia się. Ma to poważne

konsekwencje biologiczne, gdyż w naturalnych warunkach

organizm rzadko ma do czynienia z identycznymi

sytuacjami i wyniki uczenia się nie mogą być w sztywny

sposób zależne od jakiejś ściśle określonej sytuacji.

PROCES WYGASZANIA W WARUNKOWANIU

KLASYCZNYM

Osłabienie wyuczonej reakcji wynikającej z procedury

wygaszania: w warunkowaniu klasycznym – prezentacja

bodźca warunkowego bez bodźca bezwarunkowego;

bezwarunkowego warunkowaniu instrumentalnym –

niestosowanie czynnika wzmacniającego mimo

wystąpienia reakcji.

WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE

Warunkowanie instrumentalne to proces, w którym do

czynienia mamy z bodźcem różnicującym, reakcją

instrumentalną i bodźcem wzmacniającym. Bodźcem

różnicującym, inaczej dyskryminacyjnym jest sygnał -

zapowiedź określonego zachowania. Reakcją

instrumentalną jest konkretne zachowanie człowieka

następujące pod wpływem bodźca różnicującego. Bodziec

wzmacniający (pozytywny lub negatywny) to zdarzenie -

doświadczenie następujące w wyniku reakcji

instrumentalnej. Zmniejsza lub zwiększa ono

prawdopodobieństwo powtórzenia, jej powtórnego

wystąpienia. Przykład: ktoś czuje zapach ryby. Zapach jest

bodźcem różnicującym, który prowadzi do reakcji

instrumentalnej - konsumpcji. Doświadczenie smacznego

posiłku jest bodźcem wzmacniającym - pozytywnym. Dana

osoba prawdopodobnie w przyszłości będzie chciała zjeść

rybę.

ZASADY WZMACNIANIA:

Bodziec wzmacniający

Każda konsekwencja nasilająca określone zachowanie

przez dostarczenie czegoś pozytywnego lub usunięcie

czegoś negatywnego.

Pozytywny bodziec wzmacniający

Nasila reakcję przez dostarczenie bodźca po jej

wystąpieniu.

Skinner również powołuje się na konsekwencje zachowania:

jeśli po określonym zachowaniu następuje bodziec

pozytywny i jeśli później wzrasta częstość występowania

tego zachowania, to ów bodziec pełni tu funkcję

wzmocnienia pozytywnego.

Negatywny bodziec wzmacniający

Nasila reakcję przez ograniczenie lub usunięcie

nieprzyjemnego bodźca.

Pierwsze eksperymenty Skinnera badające, jak przy

pomocy bodźców awersyjnych można zwiększyć częstość

występowania pożądanych zachowań przeprowadzone

były na zwierzętach.

Zwierzętom tym w trakcie doświadczeń nie tylko

podawano kulki pokarmu, lecz także aplikowane wstrząsy

elektryczne. Naciśnięciem dźwigni mogły jednak wyłączyć

bodźce awersyjne. Skinie mówi o wzmocnieniu

negatywnym , gdy awersywny bodziec, na skutek

określonego zachowania (na przykład naciśnięcie

dźwigni) nie wystąpi (brak nieprzyjemnego zjawiska

wywołuje zatem przyjemne doznanie.

Jego zwierzęta doświadczalne nauczyły się, że gdy nacisną

dźwignię, bolesne wstrząsy nie pojawią ustąpią.

Nie należy jednak mylić negatywnego wzmocnienia z

karaniem! Negatywne wzmocnienie nie spowoduje

ustąpienia określonego zachowania; przeciwnie –

prawdopodobieństwo jego występowania raczej się

zwiększy.

Rozkłady wzmocnienia

Rozkład o stałych proporcjach – wzmacnia zachowanie

po określonej liczbie reakcji.

Rozkład o zmiennych proporcjach – dostarcza

wzmocnienia po nieprzewidywalnej liczbie reakcji.

Przy wzmacnianiu nieregularnym uczenie postępuje

wolniej, ale daje trwalszy efekt (większa odporność na

wygaszanie).

Najprościej różnice między warunkowaniem klasycznym

a warunkowaniem instrumentalnym możemy ująć w

następujący sposób - dzięki warunkowaniu klasycznemu

uczymy się tego, co z czym współwystępuje, dzięki

warunkowaniu instrumentalnemu natomiast tego, co zrobić

aby uzyskać zamierzony efekt.

NAZWISKA I ZASŁUGI DLA PSYCHOLOGII

Hermann Ebbinghaus

- uczenie się listy bezsensownych sylab

- krzywe zależności między powtarzaniem a

zapamiętywaniem

- krzywa zapominania

Edward L. Thorndike

- warunkowanie instrumentalne

- wzmacnianie i osłabianie skojarzeń bodziec – reakcja

- skrzynka problemowa Thorndike'a

- prawo efektu

- prawo powtarzania

- teoria koneksjonistyczna

Clark Hull

- Rozwinięcie teorii popędów Woodwortha

- motywacyjna funkcja napięcia

- zachowanie jako metoda redukcji napięcia

- próba syntezy warunkowania klasycznego i

instrumentalnego

Edward C. Tolman

- rola procesów poznawczych w uczeniu się

- mapa poznawcza

- badania nad uczeniem się miejsca (labirynt)

Newell i Simon

- systemy produkcji (wiedzy proceduralnej)

- badania nad procesami rozwiązywania problemów

- badania nad mechanizmem sztucznej inteligencji

- komputer "Johniac" opracowujący dowód twierdzenia

matematycznego

Atkinson i Shiffrin

- magazynowy model pamięci (magazyny: sensoryczny,

krótkotrwały, długotrwały)

- magazyn pamięci roboczej

- powtarzanie opracowujące

- powtarzanie podtrzymujące

- badania w paradygmacie swobodnego odtwarzania

- efekt pierwszeństwa - dobrze zapamiętywane elementy z

początku listy przetransferowane już do pamięci

długotrwałej

- efekt świeżości - dobrze zapamiętywane elementy z

końca listy pozostające jeszcze w pamięci krótkotrwałej

NAZWISKA PIERWSZYCH

NAUKOWCÓW PROWADZĄCYCH BADANIA

NAD WARUNKOWANIEM KLASYCZNYM I

INSTRUMENTALNYM.

Warunkowanie klasyczne: I.P. Pawłow

R. Roscorla, L. Kamin, E.R. Guthrie, J. Garcia, R. Koelling, m.

Seligman

Warunkowanie instrumentalne: E.L. Thorndike, B.F.

Skinner, R. Herrnstein, D. Premack, M. Seligman i S. Maier

(wyuczona bezradność – następstwo karania)

ZASŁUGI I. PAWŁOWA DLA

PSYCHOLOGII

1. warunkowanie klasyczne (bodziec

bezwarunkowy/warunkowy, reakcja warunkowa)

2. wygaszanie odruchów warunkowych

3. dwa systemy sygnałowe: 1. zbiór odruchów

warunkowych

Teoria warunkowania klasycznego .

Badając na pasach fizjologię wydzielania śliny stwierdził,

że psy wydzielają ślinę nie tylko w trakcie posiłku, ale

także w reakcji na bodziec, który posiłek poprzedzał.

Jedzenie , powodujące ślinienie nazwano pierwotnym

bodźcem kluczowym, a dzwonek bądź lampkę bodźcem

obojętnym . W wyniku stałego towarzyszenia bodźców

obojętnych bodźcom kluczowym następowało

przekształcenie bodźców obojętnych we wtórne bodźce

kluczowe. Zjawisko to Pawłow nazwał odruchem

warunkowym, w odróżnieniu od wrodzonego odruchu

bezwarunkowego czyli ślinienia się na pierwotny bodziec

kluczowy (pokarm). Dalsze badania doprowadziły do

odkrycia praw nabywania odruchów warunkowych.

I. Pawłow zajmował się także działalnością układu

nerwowego jako całości . Na podstawie swoich badań

określił cztery rodzaje układu nerwowego jako

fizjologiczną podstawę typologii temperamentów

Hipokratesa-Galena . Kryteriami służącymi

wyodrębnianiu tych rodzajów były: siła układu

nerwowego, jego zrównoważenie oraz siła procesów

pobudzania/hamowania.

Wyróżnił:

Melancholika - o słabym układzie nerwowym

Choleryka - charakteryzującego się silnym układem

nerwowym i brakiem równowagi między procesami

pobudzania i hamowania

Flegmatyka - z silnym układem nerwowym,

charakteryzującego się równowagą między słabymi

procesami hamowania i pobudzania

Sangwinika - mającego silny układ nerwowy,

charakteryzujący się równowagą między silnie

zaznaczającymi się procesami hamowania i pobudzenia.

Ten podział został wykorzystany do badania

temperamentu ludzi za pomocą kwestionariusza PTS

(Pavlovian Temperament Survey) autorstwa Jana Strelaua.

BADANIA B. SKINNERA

- warunkowanie sprawcze

- modyfikowanie cech zachowania poprzez regulację

rozkładu wzmocnień

- komora sprawcza Skinnera

- bodziec dyskryminacyjny

- zbieżność trójczłonowa (sekwencja: bodziec

dyskryminacyjny - zachowanie - skutek)

Burrhus Frederic Skinner (ur. 20 marca 1904 w

Susquehanna w stanie Pensylwania, zm. 18 sierpnia 1990),

amerykański psycholog, jeden z twórców i

najważniejszych przedstawicieli behawioryzmu , rozwijał

teorię warunkowania instrumentalnego.

Zdaniem Skinnera przyczyn ludzkiego zachowania należy

szukać w środowisku zewnętrznym – zachowaniu. Skinner

postuluje zredukowanie definicji psychologii jedynie do

badań nad zachowaniem, odrzucając jednocześnie

wszystkie nurty psychologiczne, uznające za zasadne

badania nad osobowością .

Stworzył paradygmat badawczy znany jako

eksperymentalna analiza zachowania.

Eksperymentalna analiza zachowania jest

paradygmatem badawczym stworzonym przez B.

Skinnera. Celem eksperymentalnej analizy zachowania

jest określenie uniwersalnych praw jakie rządzą

zachowaniem ludzi i zwierząt. Prawa te określa się z

uwzględnieniem dwóch czynników którymi są; biologiczny

i temporalny. Prawa te opisywane są poprzez szereg pojęć

do których należą: wzmocnienie ze swoimi rodzajami

tj.wzmocnienie pozytywne, wzmocnienie negatywne oraz

kara, generalizacja bodźca, bodziec dyskryminacyjny,

reakcja sprawcza. W oparciu o odkrycia eksperymentalnej

analizy zachowania stworzono nową technikę

diagnostyczną tzw. stosowana analiza behawioralna .

ZASŁUGI MARTINA SELIGMANA .

Wprowadził pojęcie w 1972 r.- WYUCZONA

BEZRADNOŚĆ – jako następstwo karania

(warunkowanie instrumentalne)Występuje w takich

okolicznościach, gdy osobnik jest karany i nie ma żadnej

możliwości uniknięcia kary. Następstwem wyuczonej

bezradności w sferze społecznej będzie degradacja

społeczna, natomiast w sferze osobowości wystąpi

osłabienie zdolności poznawczych, przejawiające się m.in.

wolnym uczeniem się, spadkiem sił motywacji, niechęcią

do podejmowania działań i tzw. defizytem emocjonalnym.

MAPY POZNAWCZE EDWARDA

TOLMANA

Wg. niego uczenie się to molarne (nie molekularne)

zmiany w elementach poznawczych (cognitions),

zachodzące w wyniku interakcji z otoczeniem. Elementy

poznawcze składają się z przekonań, spostrzeżeń , czy

wiadomości dotyczących otoczenia. W zachowaniu

wyuczonym wchodzą w grę cele, a także wytwarzanie

hipotez i oczekiwań. Uczenie się jest celowe i

racjonalnie ukierunkowane . Nagrody prowadza do

wytworzenia kateksji przedmiotu, która jest tendencją

do poszukiwania pewnych celów, a unikania innych.

Stanowisko Tolmana to podejście poznawcze , według

którego przedmiotem uczenia się są związki S - S, mapy

poznawcze otoczenia

WPŁYW NAGRÓD I KAR NA PROCES

UCZENIA SIĘ

Patrz – warunkowanie instrumentalne

TEORIA SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ

Teoria społecznego uczenia się Alberta Bandury

wskazuje na różnice pomiędzy uczeniem się (przyswajaniem

wiedzy) a wykonaniem (obserwowalnym zachowaniem).

Zgodnie z tą teorią znaczna część uczenia się zachodzi

poprzez obserwowanie innych ludzi.

Według Bandury większość tego, czego ludzie się uczą jest

efektem obserwowania innych ludzi i zapamiętywaniu ich

zachowania. Znacznej części swego zachowania ludzie

uczą się poprzez obserwację i modelowanie . Zwolennicy

teorii społecznego uczenia się sądzą, inaczej niż przed nimi

behawioryści, że uczenie się następuje, gdy obserwator

świadomie przygląda się jakiemuś zachowaniu (np.

zapalaniu zapałki) i następnie umieszcza efekt obserwacji

w pamięci długotrwałej.

Według Bandury uczenie się przez obserwowanie to

proces trzyetapowy :

1. student musi skierować uwagę na kluczowe elementy

tego, czego ma się nauczyć,

2. student musi zapamiętać dane zachowanie,

3. student musi umieć powtórzyć dane zachowanie lub

wykonać je.

STADIA ROZWOJU POZNAWCZEGO

WEDŁUG PIAGETA .

1. Okres sensomotoryczny 0-2 lata

proste reakcje, początek myślenia przyczynowego

2. Myślenie przedoperacyjne (2-7 lat)

rozwój zdolności wewnętrznego przedstawiania świata za

pomocą symboli, które zaczynają reprezentować

przedmioty

3. Operacje konkretne (7-14 lat) – dziecko rozwija

system poznawczy dla organizowania zdarzeń

zachodzących w świecie zewnętrznym za pomocą struktur

logiczno-matematycznych

4. Operacje formalne (11 lat i więcej) – rozumowanie

może opierać się wyłącznie na opisach słownych, nie jest

już uzależnione od danych wzrokowych, jak w stadium 3

TEORIA INTERFERENCJI (wzajemne

zakłócanie) Każdy nowy proces uczenia się ma

ujemny wpływ na istniejącą już zawartość pamięci

(hamowanie retroaktywne) oraz, że wcześniejsze

uczenie się utrudnia gromadzenie nowych treści

(hamowanie pro aktywne). Wzajemne zakłócenia są

silniejsze jeżeli materiał do nauczenia się pochodzący z

dwóch różnych obszarów wykazuje podobieństwa.

Interferencje oddziaływają przede wszystkim na

bezsensowny, niezrozumiały materiał do nauczenia się.

RODZAJE SYTUACJI PROBLEMOWYCH .

Kryteria podziału:

1. Jak precyzyjnie zdefiniowane są cel i sposoby realizacji:

- problemy otwarte

- problemy zamknięte

2. Czy rozwiązanie jest jedno, czy wiele:

- problemy konwergencyjne

- dywergencyjne

3. W jaki stopniu wymagają uwzględnienia innych osób:

- łamigłówki

- gry

ALGORYTMY – sekwencja kroków, która zawsze

doprowadza do rozwiązania zadania, ale w wielu

wypadkach jest bardzo czaso - i energochłonna (wymaga

dużej ilości informacji). Jeśli posługując się algorytmami,

chcemy wypróbować każdą możliwą kombinację, to

znalezienie rozwiązania może potrwać bardzo długo.

HEURYSTYKI – strategia oszczędności czasu i wysiłku,

nie gwarantuje jednak poprawnego rozwiązania.

Wybieranie metod, które sprawdzały się w przeszłości

wierząc, że w tym przypadku doprowadzą do

prawidłowego i szybkiego rozwiązania

FIKSACJA FUNKCJONALNA – ( stałość funkcjonalna

) polega na braku umiejętności użycia danego obiektu

(przedmiotu) w nietypowy, niestandardowy sposób, inny

od pierwotnego przeznaczenia ( Np. młotek słuzący do

wbijania gwoździ, może posłużyć jako ciężarek w wahadle

). Twórcą terminu był Karl Duncker , który w 1945 r. robił

badania nad wpływem dawnych doświadczeń na

ograniczenia w rozwiązywaniu aktualnych problemów.

INDUKCJA - typ rozumowania redukcyjnego określany

jako wnioskowanie "od szczegółu do ogółu", tj.

wnioskowanie z prawdziwości racji ( wniosków w

szerokim znaczeniu tego słowa) o prawdziwości

następstw ( przesłanek w szerokim znaczeniu tego słowa).

W odróżnieniu od rozumowania dedukcyjnego indukcja

enumeracyjna niezupełna stanowi rozumowanie zawodne,

tj. takie, w którym prawdziwość przesłanek nie

gwarantuje pewności wniosku. Głównymi postaciami

indukcji są : indukcja enumeracyjna niezupełna, indukcja

enumeracyjna zupełna, indukcja eliminacyjna i indukcja

statystyczna - i ndukcja matematyczna jest natomiast

uznawana za specyficzne rozumowanie dedukcyjne.

Rozumowania indukcyjne bywają uważane za główne

narzędzie tzw. nauk empirycznych . Metoda stosowana

przez nauki empiryczne, polegająca na zastosowaniu

eksperymentu, obserwacji, indukcji enumeracyjnej i

indukcji eliminacyjnej nosi miano metody

indukcyjnej.// Indukcja logiczna - sposób rozumowania

polegający na wyprowadzaniu nowych pojęć, twierdzeń

lub sugerowaniu możliwości zaistnienia nowych faktów na

podstawie intuicyjnej analizy wejściowych przesłanek.

DEDUKCJA (łac. deductio = wywód) to rodzaj

rozumowania logicznego, mającego na celu dojście do

określonego wniosku na podstawie założonego wcześniej

zbioru przesłanek. Istotą jest przechodzenie od ogółów do

szczegółów. Rozumowanie dedukcyjne:

•Od przesłanek do wniosku

•Wnioski tautologiczne, czyli nie wychodzące poza to, co

zawarte jest w przesłankach

•Rozumowanie niezawodne

•Jego poprawność gwarantuje podporządkowanie

regułom logiki

•Modele wnioskowania dedukcyjnego to sylogizmy

PSYCHOLOGIA PAMIĘCI I UCZENIA SIĘ

RODZAJE PAMIĘCI

1. Pamięć sensoryczna (zmysłowa) - bardzo duża

pojemność, krótki czas przechowywanie (do 1 sek)

2. Pamięć krótkotrwała – mała pojemność (ok. 7

elementów), ograniczony czas przechowywania (do 18

sek)

3. Pamięć długotrwała:

- pamięć proceduralna – pamięć przebiegu ruchów

- pamięć deklaratywna - zawierająca wiedzę (semantyczna

– wiedza ogólna o świecie i pamięć epizodyczna – wiedza o

przeżyciach)

REJESTR SENSORYCZNY – jeden z trzech

podstawowych systemów pamięci człowieka obok pamięci

krótkotrwałej i pamięci długotrwałej. Charakteryzuje się

tym, że:

- ma krótki czas trwania (do ok. 0,5 s ),

- dużą pojemność (niektórzy badacze podają, że

magazynuje ona ok. 99% nadchodzących informacji),

- służy do tego, aby procesy percepcji mogły wydobyć

maksimum potrzebnej informacji z nadchodzących

bodźców,

- zlokalizowany jest w każdym zmyśle (każdym oku, uchu

itd.),

- przechowuje nadchodzące informacje bez zniekształceń i

przetworzenia.

PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA - stanowi trwały

magazyn śladów pamięciowych, o teoretycznie

nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania.

Dokonuje się za pomocą procesów wzrostowych na

poziomie synaptycznym. Prowadzi to do trwałych zmian

strukturalnych.

LTM określa się jako pamięć trwałą lub wtórną.

Pamięć długotrwałą dzieli się na :

pamięć deklaratywna, a w niej:

pamięć semantyczna, pamięć epizodyczna (zawierająca z

kolei pamięć autobiograficzną)

pamięć niedeklaratywna: pamięć proceduralna,

habituacja, warunkowanie, torowanie

PAMIĘĆ PROCEDURALNA ( RUCHOWA ) -

Informacje do tej pamięci nabywane są poprzez

bezpośrednie spostrzeganie, doświadczanie oraz dostrajanie

do wymagań otoczenia. Dostęp do tej pamięci jest

automatyczny. Z lokalizowana jest w strukturach

związanych z układem ruchu, przede wszystkim w móżdżku

i w jądrach podstawy (jądrze ogoniastym) . Pamięć

proceduralna, obok pamięci deklaratywnej, jest rodzajem

pamięci długotrwałej.

PAMIĘĆ SEMANTYCZNA - rodzaj pamięci służący

do łączenia w grupy informacji o podobnym charakterze.

Przypuszczalnie powstała na drodze ewolucji pamięć

semantyczna - skojarzeniowa. Działa ona prawdopodobnie

w ten sposób, że w mózgu tworzone są zbiory informacji o

podobnym charakterze, opatrzone pewnymi etykietami. W

zamierzchłych czasach etykiety te niekoniecznie były

wyrazami, lecz wraz z upowszechnieniem się języka

mówionego słowa szybko nadały się do roli kluczy w

pamięci semantycznej. Tak więc pamięć ta w dużej mierze

powiązana jest z językiem oraz procesem kojarzenia

różnych faktów. Nie ma w niej żadnych reguł co do tego,

jak grupowane są poszczególne informacje i ulega ona

ciągłemu procesowi nauki.

PAMIĘĆ EPIZODYCZNA - system pamięci

długotrwałej, inaczej pamięć zdarzeń . Przechowuje

epizody, czyli ślady pamięciowe na temat zdarzeń,

posiadających swoją lokalizację przestrzenną i czasową. W

tym systemie pamięci przechowywane są także informacje

na temat wzajemnych relacji między zdarzeniami.

INTERFERENCJA - Wzajemne oddziaływanie na

siebie dwu lub więcej elementów, zjawisk, sytuacji

SKALA INTELIGENCJI BINETA jest przeznaczona

do badań indywidualnych sprawności umysłowych. Skala

ta nie ma ścisłej interpretacji naukowej i ma charakter

raczej intuicyjny. Binet opracował je w 1908r. Po raz

pierwszy pojawiło się jako pojęcie Wieku Inteligencji

(WI) . Skala Bineta – Simona początkowo dostarczała

punktacji zwanej wiekiem umysłowym (WU). WU

pokazuje, jaki jest poziom i ntelektualnego funkcjonowania

dziecka. Współcześnie STIB jest używany w różnych

wersjach do pomiaru inteligencji dzieci (od drugiego roku

życia) i czasami też dorosłych. Ten (jeden z licznych)

wskaźnik IQ wyraża związek pomiędzy umysłowym i

chronologicznym (rzeczywistym) wiekiem dziecka.

Wilhelm Stern obliczył wzgledny IQ według wzoru:

Teorie te miały zupełnie inny status od teorii

czynnikowych, gdyż miały nie tylko

(jaka jest struktura inteligencji), ale też wyjaśniały jej

kształtowanie (Koncepcja rozwoju intelektualnego Lwa

Wygotskiego, Koncepcja rozwoju intelektualnego Jeana

Piageta). Obie przedstawiały inteligencję jako produkt

interakcji czynników.

TRIARCHICZNA TEORIA

Ogłoszona w 1985 roku przez Roberta Sternberga tzw.

triarchiczna teoria inteligencji. Teoria składa się z trzech

subteorii:

1. Subteoria kontekstu (aspekt praktyczny)

inteligencję jako sposób adaptacji do środow

(rzeczywistości), która pozwala na jego wybór lub

kształtowanie.

2. Subteoria doświadczenia (aspekt kreatywny)

ujmuje inteligencję jako właściwość, która pozwala na

efektywne rozwiązywanie nowych zadań w ramach

świadomego ogólnego systemu przetwarz

oraz automatyczne przetwarzanie powtarzalnych

procesów myślowych w ramach

przetwarzania informacji .

3. Subteoria składników (aspekt analityczny)

inteligencję jako sposób organizowania procesów

poznawczych

METASKŁADNIKI - najważniejsze procesy

przetwarzania informacji, decydujące o sposobie

planowania, kontrolowania i podejmowania decyzji

decydowanie, jaki problem rozwiązujemy

- wybór składników niższego rzędu zaangażowanych w

rozwiązanie zadania

- decydowanie co do organizacji informacji

- decydowanie co do porządkowania składników

(algorytmów)

- decydowanie co do zakresu zaangażowania uwagi

- kontrolowanie przebiegu wykonania zadania

- wykrywanie zewnętrznych sprzężeń zwrotnych podczas

rozwiązywania zadań

SKŁADNIKI WYKONAWCZE

przetwarzania informacji zaangażowane w wykonanie

zadania, m.in.

- kodowanie bodźców

- porównywanie bodźców

- wykonywanie obliczeń umysłowych

SKŁADNIKI NABYWANIA

zaangażowane w uczenie się

selektywne kodowanie informacji istotnych (przy

odrzuceniu nieistotnych)

- selektywne łączenie (strukturalizacja) informacji

- selektywne porównywanie nowej informacji z uprzednio

utrwaloną

TEORIA MOTYWACJI MASLOWA.

Potrzeby mają strukturę hierarchiczn

Maslowa) – 5 klas potrzeb – u podstaw znajdują się

potrzeby fizjologiczne, następnie bezpieczeństwa,

szacunku (prestiżu), afiliacji i na szczycie potrzeby

samorealizacji. Hierarchiczność potrzeb oznacza że mogą

one być zaspokajane tylko w okreś

ZACHOWANIA MOTYWACYJ

ZWIĄZANE Z ODŻYWIANI

Niedostateczne zaspokojenie potrzeby dostarczania

pożywienia prowadzi do znacznych zmian osobowości.

EKSPERYMENT ZIMBARDO

ZACHOWANIA SIĘ STUDENTÓW ODGRYWAJĄCYCH R

WIĘŹNIÓW I TRAŻNIKÓW.

Eksperyment Zimbardo (nazwany tak od nazwiska

uczonego P.G. ZIMBARDO). Studenci zostali podzieleni na

2 grupy: więźniow i strażnikow. W ciagu krótkiego czasu

obydwie grupy wykształciły typowe zachow. związane z

pełnioną rolą. Strażnicy więźniów p

że zaczęli znęcać się nad więźniami i tak ich dręczyli, że

eksper. trzeba było zakończyć przed czasem.

- klasyczny eksperyment z zakresu psychologii społecznej

ukazujący konsekwencje mechanizmów zbiorowego

myślenia.

W 1973 roku Craig Haney, Curt Banks i Philip Zimbardo

odtworzyli warunki więzienne do celów eksperymentu.

Eksperyment Stanfordzki, jak i inne eksperymenty

Zimbarda, każą zastanowić się także nad skutkami

uniformizacji w szkołach oraz innych instytucjach.

Uniform jest sprawnym narzędziem dezindywiduacji i

należy być świadomym, że zakładając go, zacieśniamy nasz

związek z jakąś grupą. Jednolitość wyglądu ułatwia

przywódcom skłonienie grupy do konformistycznych

zachowań.

KONCEPCJA WIELKIEJ P

P.T. Cost i R. McCrae zaprezentowali 5 czynników

określających podstawowe wymiar

1. Neurotyczność (N) – lękliwość, wrogość,

impulsywność, nadwrażliwość, nieśmiałość,

depresji

2. Ekstrawersja (E) – aktywność, towarzyskość,

asertywność, serdecznośc, poszukiwanie doznań,

pozytywne emocje

3. Otwartość (O) – wyobraźnia, wrażliwość estetyczna,

uczuciowość, działanie, ideowość, kreatywność, wartości

4. Ugodowość (A) – ufność, prostolinijność, ustępliwość,

altruizm

5. Sumienność (C) – obowiązkowość, zdyscyplinowanie,

rozwaga, przezorność, zorganizowanie,

zamiłowanie do porządku, dążenie do osiągnięć

HUMANISTYCZNE PODEJŚCIE DO

SOBOWOŚCI

Carl Rogers, Abraham Laing, Fritz Perls

- przekonanie o pozytywnych możliwościach

człowieka , które powinien realizować (samorealizacja)

- społeczeństwo, kultura przekazują c

„zniekształcony sposób istnienia” i

hamują naturalny rozwój człowieka, jego samorealizację.

- świadome doświadczenie tego, co zachodzi tu i teraz.

- podejście subiektywistyczne

- podejście holistyczne

TEORIA OSOBOWOŚCI FRAUDA

W ZAKRES PSYCHIKI WCHODZI: ŚWIADOMOŚC,

PRZEDŚWIADOMOŚC, NIEŚIWADOMOŚĆ

Fraud wyróżnił trzy warstwy w obrębie osobowości:

1. Id (ono) – sfera nieświadomości , tworzy popędy,

kompleksy, myśli nieprzyzwoite

2. Ja (ego) – myślenie realistyczne niezbędne do

zaspokojenia potrzeb, podejmowanie decyzji

3. Superego (sumienie) – umysłowa (psychiczna)

reprezentacja moralności społecznej, ideałów i wartości.

Sumienie jednostki

MECHANIZMY OBRONNE

wprowadzone przez twórcę psychoanalizy

Freuda. Oznacza metody radzenia so

konfliktami w celu ochrony osobowości

zmniejszenia lęku, frustracji

one nawykowe i nieuświadomione.

W pewnym nasileniu występują u praktycznie każdego

człowieka i pełnią rolę przystosowawczą, są niezbędne.

Mechanizmy obronne są jednak zawsze zniekształceniem

zachowania lub oglądu rzeczywistości, stosowane

nadmiernie lub nieadekwatnie do sytuacji mogą utrudniać

funkcjonowanie.

TEORIA OSOBOWOŚCI H. EYSENCA

Dostrzegł zbieżność pomiędzy temperamentem a

osobowością. Osobowość charakteryzują trzy podstawowe

wymiary:

1. Ekstrawersja – introwersja

2. Neurotyczność (stabilnoścć– niestabilność

emocjonalna)

3. Psychotyczność (wrażliwy – niewrażliwy)

Elementem osobowości jest również inteligencja.

4 typy temperamentu wyróżnione przez Hipokratesa i

Pawłowa mają odpowiadać wyróżnionym przez niego

obszarom osobowości

1. Melancholik,

2. Choleryk,

3. Sangwinik,

4. Flegmatyk

TEORIA CECH Allporta

teorie cech opisują ludzi według wymiarów osobowości i

przewidują zachowania na podstawie natężenia cech danej

osoby. Wielość rozmaitych cech badanych przez

psychologów sprowadza się dzisiaj do pięciu wymiarów

osobowości - ekstrawersja, przyjazność, sumienność,

stabilność emocjonalna i otwartość na doświadczenie44. We

wszystkich tych wymiarach można odnależć cechy, które są

przedmiotem badań przez określenie ich relacji z jednym lub

kilkoma wymiarami.

Cechy osobowości przydatne są w przewidywaniu wydarzeń

życiowych, gdyż one wpływają na sytuacje, w które ludzie

skłonni są angażować się, wszelkiego rodzaju wybory, przed

którymi stają jak też decyzje, które kształtują ich życie.

Podstawowym pojęciem teorii Allporta jest cecha, dlatego

też teorię tę określa się jako psychologię cech.

W swojej teorii osobowości Allport dzieli cechy na takie,

które głęboko są wpisane w osobowość i wpływają na

indywidualne zachowanie, jak i na takie, które występują

u wielu ludzi lub tylko jednostek. Tak więc dzieli cechy na:

1. cechy kardynalne, centralne i drugorzędne,

2. cechy wspólne i jednostkowe36.

Cechy wspólne i indywidualne - są to takie cechy, które

pozwalają na porównywanie ludzi między sobą. Kiedy

oceniamy ludzi za pomocą skal, które wyrażają różne

cechy, wtedy myślimy o cechach wspólnych. Posługując się

skalą wartości Allporta przeznaczoną do oceny cech

wspólnych możemy porównywać ludzi pomiędzy sobą,

biorąc pod uwagę te wartości (teoretyczne, estetyczne,

społeczne, polityczne, religijne), jakie oni najbardziej

cenią. Cechy wspólne są jedynie wymiernym aspektem

indywidualnych dyspozycji, które różnią się w bardzo

skomplikowany sposób przy porównaniu różnych osób.

Dlatego też Allport uważa, że rzeczywistymi cechami,

które charakteryzują daną osobę, są dyspozycje

indywidualne. Stąd też nie można się nimi posługiwać przy

porównywaniu dwóch osób. Cechy indywidualne są

właściwe tylko jednej jedynej osobie i zależą od

indywidualnych doświadczeń i możliwości37.

Cechy kardynalne to takie , które przenikają osobowość i

przejawiają się w całej orientacji życiowej człowieka. Jeśli

ta cecha występuje w życiu człowieka w stopniu

nasilonym i wybija się na pierwszy plan, to stanowi jego

życiową pasję. Jest to cecha, która nie może się ukryć

przed otoczeniem, przykładowo mogą to być uzdolnienia

muzyczne, poświęcenie się dla innych. Allport mówi, iż

niewielu ludzi posiada tę cechę.

Cechy centralne to dyspozycja do działania, mniej

przenikająca osobowość, lecz w dużym stopniu

zgeneralizowana. Cechy centralne są pewnego rodzaju

dyspozycjami, które ludzie wyrażają w swoim życiu. Są

one zauważalne przez środowisko, gdyż są to jakby cechy

najważniejsze, które określają każdego człowieka.

Cechy drugorzędne to tego rodzaju dyspozycje, które są

mniej zauważalne w zachowaniu jednostki, mniej

zgeneralizowane oraz mniej zwarte. Dlatego też są mniej

istotne dla charakterystyki czyjejś osobowości, np., różne

hobby, różny sposób chodzenia. Ludzie posiadają wiele

cech drugorzędnych, lecz aby je dobrze rozpoznać, trzeba

dobrze znać daną osobę.

W każdej osobie możemy odnaleźć cechy centralne i

drugorzędne, trudniej jest jednak określić osobowość o

przewadze cech kardynalnych38.

TEORIA CZYNNIKOWA CECH R.B.

CATTELLA –

kolejność analizy czynników:

1) zebranie wyników dotyczącej wielkiej liczby zachowań

w danej sytuacji (wykorzystując badania itp.). Wskaźniki

powierzchniowe -> wyniki.

2) analiza czynnikowa- wykrycie podstawowych

czynników, kontrolujących zmienność badanych

zachowań.

3) przypisanie czynnikom stopnia (znaczenia) w związku z

występującymi zachowaniami

4) próba skutecznego opracowania mierzenia czynników

(wpływ czynnika na określone zachowanie)

TYPOLOGIA TEMPERAMENTÓW

HIPOKRATESA – GALENA

Hipokrates (V wiek p.n.e.) nawiązuje do poglądu

Empedoklesa o czterech żywiołach, sprowadza naturę

człowieka do odpowiedniej proporcji czterech

zasadniczych amoków (humorów) w organizmie. Ciało

człowieka ma w sobie krew, flegmę i dwojakiego rodzaju

żółć – żółtą i czarną. Soki te stanowią naturę jego ciała.

Optymalny stosunek między tymi sokami jest źródłem

zdrowia, natomiast niekorzystne wymieszanie soków,

spowodowane nieodpowiednimi proporcjami między

nimi, wywołuje choroby. W poglądach Hipokratesa trudno

dopatrzyć się nauki o temperamentach w pełnym tego

słowa znaczeniu. Brak jeszcze wskazania na związek

między różnymi proporcjami poszczególnych soków w

organizmie a cechami osobowości.

Na podstawie Hipokratesowej koncepcji czterech soków

Galen (II wiek n.e.) opracował pierwszą w historii

typologię temperamentów, którą przedstawił w rozprawie

De temperamentis. Wyróżnił on i opisał dziewięć

temperamentów, w tym cztery bezpośrednio zależne od

przewagi jednego z soków w organizmie nazwał

następująco: sangwinik (sanguis – krew), choleryk

(chole – żółć), melancholik (melas chole – czarna żółć)

i flegmatyk (phlegma – flegma).

Koncepcja, wiążąca typ temperamentu z przewagą

określonych „soków” w organizmie, została częściowo

poparta wynikami współczesnych badań

endokrynologicznych. Mianowicie wykazano w nich, że

takie cechy temperamentu, jak reaktywność, szybkość

reagowania itp. zależą w dużym stopniu od działania

układu hormonalnego.

wydaje spontaniczne sądy, oceny, często raniąc innych, nie

jest skłonny udzielić emocjonalnego wsparcia innym

ludziom.

• TYP SANGWINACZNY (gorący, krwisty), wyróżnia się on

szybko powstającą, silną lecz nietrwałą pobudliwością

emocjonalną. U sangwiników jeden nastrój szybko

przechodzi w inny, często przeciwny. Procesy psychiczne

przebiegają u nich szybko. Ludzie o tym temperamencie

odznaczają się ruchliwością, szybko podejmują różne

rodzaje działalności lecz nie wykazują skłonności do

dłuższego i uporczywego działania w jednym kierunku.

Dzieci o tym temperamencie cechuje duża żywość,

ruchliwość i gotowość do podejmowania działań często

kilku na raz. Jednakże często szybko rezygnują z

rozpoczętej działalności, przestają się nią interesować.

Mocne strony: inicjuje nowe formy aktywności, sprawia

bardzo dobre wrażenie, twórczy i barwny, tryska energią i

entuzjazmem, rozpoczyna w efektowny sposób, pobudza

innych do współpracy, oczarowuje współpracowników.

Słabe strony: problemy z dokończeniem zadań, zwłaszcza

precyzyjnych i do wykonania w określonym terminie, nie

umie odmawiać, w związku z tym często przyjmuje

nadmiar obowiązków, często wypowiedź wyprzedza

głębsze przemyślenia problemu, zapomina o różnych

sprawach, jest niepunktualny, łatwo ulega emocjom.

• TYP MELANCHOLICZNY odznacza się powstającą

powoli lecz silną i trwałą pobudliwością emocjonalną.

Ludzi o tym temperamencie cechuje trwałość nastrojów,

które utrzymują się przez dłuższy czas lecz wewnętrzne

symptomy tych uczuć przejawiają się na zewnątrz w

słabym stopniu. Ludzie tacy odznaczają się powolnością

ruchów i powolnością rozpoczynania działań, które jednak

z reguły doprowadzają do końca. Dzieci o tym

temperamencie zachowują się spokojnie, cicho, często

trudno od nich uzyskać odpowiedz na stawiane pytania.

Niełatwo wywołać u nich gniew czy objawy złości lesz raz

wywołane długo trwają. Mocne strony: podporządkowuje

się regulaminom, perfekcjonista o wysokich wymaganiach,

docenia wagę szczegółów, wytrwały i dokładny,

uporządkowany i zorganizowany, schludny i czysty,

oszczędny, łatwo dostrzega problem, znajduje twórcze

rozwiązania, musi dokończyć to co zaczął, lubi wykresy,

schematy, wykazy, liczby, bardzo wrażliwy. Słabe strony:

nieufny w stosunku do ludzi i sytuacji, skłonny popadać w

apatię i depresję, wymagający wobec siebie i innych,

często przekłada ważne sprawy na późniejsze terminy.

• TYP FLEGMATYCZNY odznacza się on powolnością,

słabością i krótkotrwałością pobudzeń emocjonalnych.

Uczucia flegmatyków w słabym stopniu się uzewnętrzniają

– trudno u nich wywołać uczucia radości, gniewu, itp.

procesy psychiczne przebiegają u nich powoli. Są to ludzie

spokojni, zrównoważeni, powolni w działaniu. Potrafią

jednak wytrwale pracować w jednym kierunku. Również

dzieci o tym temperamencie odznaczają się spokojnym,

zrównoważonym zachowaniem i unikają konfliktów.

Mocne strony: kompetentny i solidny, spokojny i zgodny,

ma zdolności administracyjne, pośrednik w

rozwiązywaniu problemów, unika konfliktów, dobrze

znosi naciski, znajduje proste wyjście. Słabe strony:

problemy w szybkim podejmowaniu decyzji, unikanie

ryzyka, trudności w określaniu celów, zwlekanie,

odkładanie spraw a później, unikanie podnoszenia

odpowiedzialności (np. nie chce awansować).

Przedstawione powyżej typy temperamentów w życiu

rzadko występują w stanie czystym. Najczęściej spotyka

się typy mieszane, jednakże o przewadze elementów

jednego z tych typów temperamentów. Koncepcja czterech

typów temperamentów uległa do czasów dzisiejszych

pewnym zmianom, aczkolwiek w głównych zarysach jest

ona zbliżona z ową pierwotną typologią sformułowaną

przede wszystkim przez Galena. Aktualnie poglądy na

temperament są zróżnicowane, przy czym zróżnicowanie

to dotyczy zarówno psychologicznych, jak i biologicznych

podstaw temperamentu.

Podsumowując typu temperamentu mają istotny wpływ

na nasze zachowanie. Ma to duże znaczenie w selekcji-

doborze w sporcie i wyborze zawodu, wpływa na

zdolności przystosowawcze, decyduje o podatności na

niektóre choroby. Podatność na stres również zależy od

cech temperamentu. Brak zgodności między

temperamentem a wymogami i oczekiwaniami otoczenia

prowadzi do zaburzeń zachowania, szczególnie u dzieci z

temperamentem trudnym.

REGULACYJNA TEORIA

TEMPERAMENTU JANA STRELAUA

zgodnie z nią temperament obejmuje podstawowe,

względnie stałe cechy osobowości, odnoszące się do

formalnych (energetycznych i czasowych) cech

zachowania. Choć uwarunkowany jest wrodzonymi

mechanizmami neurobiochemicznymi, to podlega

powolnym zmianom pod wpływem środowiska i

doświadczeń osoby. Obejmuje on sześć cech. Cztery z nich

dotyczą aspektu energetycznego zachowania. Są to:

– aktywność, czyli tendencja do podejmowania zachowań

dostarczających silnej stymulacji zewnętrznej,

– reaktywność emocjonalna, czyli tendencja do

intensywnego reagowania na bodźce wywołujące emocje;

wyraża się ona w dużej wrażliwości i niskiej odporności

emocjonalnej,

– wrażliwość sensoryczna, czyli zdolność reagowania na

bodźce o niskiej wartości stymulacyjnej,

– wytrzymałość, czyli zdolność do adekwatnego

reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej

aktywności, w warunkach silnej stymulacji.

Aspektu czasowego dotyczą dwie cechy: pierwsza –

żwawość, to tendencja do szybkiego reagowania,

utrzymywania wysokiego tempa aktywności i łatwej

zmiany reakcji; druga – perseweratywność, to tendencja

do kontynuowania zachowań po zaprzestaniu działania

bodźca, który to zachowanie wywołał.

TEMPERAMENT W TEORII PAWŁOWA

Według teorii Pawłowa temperament odpowiada

typowi układu nerwowego, który charakteryzują cztery

podstawowe właściwości:

- SPP - siła procesu pobudzenia; na poziomie zachowania

funkcjonalna wydolność komórki nerwowej znajduje

wyraz w reakcjach na silną lub długotrwałą stymulację; im

silniejszy układ nerwowy, tym mniejsza jest wartość

procesu pobudzenia

- hamowanie ochronne (pozaokresowe) - rodzaj

hamowania bezwarunkowego, służącego ochronie OUN

przed przeciążeniem (zob. habituacja)

- SPH - siła procesu hamowania; łatwość, z jaką UN tworzy

warunkowe reakcje hamulcowe (wygaszanie,

różnicowanie, opóźnianie), przejawia się gdy zachodzi

konieczność odraczania reakcji, hamowania pobudzeń, by

stworzyć miejsce adekwatnie działającym bodźcom

- RWN - równowaga procesów nerwowych; stosunek

procesów pobudzenia do procesów hamowania

- RPN - ruchliwość procesów nerwowych; zdolność UN do

szybkiej zmiany procesów pobudzenia i hamowania

FRENOLOGIA (gr. phren - rozum, dusza) błędna

teoria z XVIII i XIX wieku opracowana przez Josefa Gall'a

(1758-1828) i Johana Spurzheim'a (1776-1832), wedle której

kształt czaszki miał określać zdolności umysłowe, psychiczne,

duchowe oraz charakter danego człowieka. Badając

uwypuklenia na czaszce, frenolodzy twierdzili, iŜ są w stanie

scharakteryzować, które ośrodki korowe rozwinęły się z

większym natęŜeniem u danego osobnika, a z tej przyczyny, w

jakim zakresie przejawia on wybitne zdolności.

ILORAZ INTELIGENCJI, IQ ( IQ — od

intelligence quotient ) ilościowy wskaźnik poziomu rozwoju

umysłowego, który wyraŜa się stosunkiem wieku

umysłowego, ustalonego poprzez badanie

wystandaryzowanymi testami, do wieku Ŝycia, pomnoŜony

przez 100. IQ=( wiek umysłowy / wiek Ŝycia) • 100.

Przeciętny IQ dla określonej populacji wynosi 100. Gdy wiek

umysłowy jest wyŜszy od wieku Ŝycia, IQ jest większy od

100, gdy jest niŜszy, IQ jest mniejszy od 100.

INTELIGENCJA EMOCJONALNA , inaczej EQ

[ang.] Emotional Intelligence Quotient (także EI - Emotional

Intelligence ) - kompetencje osobiste człowieka w

rozumieniu, zdolności rozpoznawania stanów

emocjonalnych własnych oraz innych osób, jak też

zdolności używania własnych emocji i radzenia sobie ze

stanami emocjonalnymi innych osób.

Kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej , to

zdolności komplementarne w stosunku do inteligencji

racjonalnej, rozumianej jako umiejętności czysto

intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone

ilorazem inteligencji, i wyrażane wskaźnikiem IQ [ang.]

Intelligence Quotient.

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE

Niepełnosprawność intelektualna, obniżenie

poziomu rozwoju intelektualnego -

zaburzenie rozwojowe polegające na znacznym

obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania

intelektualnego, któremu towarzyszy deficyt w

zakresie zachowań adaptacyjnych (w

szczególności niezależności i odpowiedzialności)

TEORIE INTELIGENCJI

Czynnikowa teoria inteligencji

Czynnik g i czynnik s . Zastosowanie analizy czynnikowej

do badania inteligencji zapoczątkował Charles Spearman

w 1904 i on jest twórcą pierwszej teorii czynnikowej

inteligencji. Na podstawie analizy korelacji wyników

wykonywania różnych zadań wyodrębnił on czynnik

ogólny ( g ) jako wartość statystyczną najsilniej korelującą z

wykonaniem zadań intelektualnych - czyli właściwą

inteligencję - oraz czynnik odpowiedzialny za specyficzne

zdolności człowieka ( s ).

Hierarchiczne teorie inteligencji

Philip Vernon przeprowadzając badania wśród rekrutów

do armii brytyjskiej wyodrębnił następujące składowe

czynnika g :

czynnik zdolności werbalnych (W), na który składają

się: czynnik słowny (S), czynnik liczbowy (L), czynnik

szkolny (E), czynnik zdolności praktycznych (P), na

który składają się: sprawność mechaniczna (M),

zdolności przestrzenne (O), zdolności manualne (R)

Raymond Cattell w 1971 roku zaproponował podział na

inteligencję płynną ( g f ) i skrystalizowaną ( g c ). Ta

pierwsza to ogólna zdolność warunkująca sprawność

wszelkich czynności intelektualnych (zdeterminowana

biologicznie), druga to zespół szczegółowych zdolności

rozwijanych na skutek zastosowania inteligencji płynnej w

życiu. Podobny podział przedstawił wcześniej Donald

Hebb wyróżniając inteligencję A (zdeterminowane

genetycznie granice możliwości intelektualnych

człowieka) i inteligencję B (przejawiającą się w

zachowaniu).

TEORIE CZYNNIKÓW RÓWNORZĘDNYCH

Teorię jednolitego czynnika g często poddawano krytyce,

uważając go za artefakt statystyczny. Powstało wiele

teorii, które inteligencję sprowadzają do kilku

równorzędnych zdolności. Według L. L. Thurstone'a na

inteligencję składa się 7 niezależnych czynników

odnoszących się do różnych aspektów

funkcjonowania: rozumienie słów (V) płynność słowna

(W) zdolności liczbowe (N) zdolności przestrzenne (S)

rozumowanie (R) pamięć (M) szybkość spostrzegania

(P)

Jednak dalsze badania samego Thurstone'a wskazały na

istnienie jednak czynnika nadrzędnego, który nazwał

zdolnością indukcji . Inną teorie czynników równorzędnych

zaproponował Howard Gardner, który wyróżnił

następujące czynniki inteligencji: lingwistyczna

(językowa) - dotyczy komunikowania się za pomocą

języka matematyczna i logiczna - dotyczy posługiwania

się relacjami pojęć abstrakcyjnych wizualna i

przestrzenna - umożliwia postrzeganie obrazów,

przekształcanie ich i odtwarzanie z pamięci muzyczna -

dotyczy tworzenia i rozumienia znaczenia dźwięków

interpersonalna - umożliwia rozpoznawanie i

odróżnianie uczuć i zamiarów innych ludzi

intrapersonalna - dotyczy rozpoznawania uczuć i

tworzenia modeli psychicznych kinestetyczna - dotyczy

posługiwania się własnym ciałem przyrodnicza - dotyczy

odróżniania i wykorzystywania cech środowiska

Model struktury intelektu Guilforda

Joy Paul Guilford stosując ortogonalną analizę czynnikową,

która wymusza uzyskanie niekorelujących ze sobą

czynników zbudował model "trójwymiarowy" , to znaczy

skonstruowany z trzech wymiarów, z których pierwszy

odzwierciedlał rodzaj zaangażowanych operacji

umysłowych : ocenianie, wytwarzanie konwergencyjne,

wytwarzanie dywergencyjne, pamięć, poznawanie

drugi wymiar rodzaj treści czy też materiału, na którym

operacja była wykonywana: figuralna, symboliczna,

semantyczna, behawioralna

a trzeci rezultaty czynności, czyli wytwory :

jednostki, klasy, relacje, systemy, przekształcenia,

implikacje

W ten sposób teoretycznie wyodrębniono 120 czynników.

ROZWOJOWE TEORIE INTELIGENCJI

Z wiekiem następuje nie tylko ilościowy wzrost poziomu

inteligencji, ale także zmienia się jego struktura. Przebieg i

przyczyny zmian próbowali wyjaśnić najwięksi badacze

rozwoju umysłowego dziecka: Lew Wygotski i Jean Piaget.

najważniejsze procesy

przetwarzania informacji, decydujące o sposobie

planowania, kontrolowania i podejmowania decyzji

decydowanie, jaki problem rozwiązujemy

wybór składników niższego rzędu zaangażowanych w

o do organizacji informacji

decydowanie co do porządkowania składników

decydowanie co do zakresu zaangażowania uwagi

kontrolowanie przebiegu wykonania zadania

wykrywanie zewnętrznych sprzężeń zwrotnych podczas

KŁADNIKI WYKONAWCZE - procesy

przetwarzania informacji zaangażowane w wykonanie

wykonywanie obliczeń umysłowych ,- wnioskowanie

SKŁADNIKI NABYWANIA WIEDZY - procesy

zaangażowane w uczenie się

selektywne kodowanie informacji istotnych (przy

selektywne łączenie (strukturalizacja) informacji

selektywne porównywanie nowej informacji z uprzednio

MOTYWACJI MASLOWA.

Potrzeby mają strukturę hierarchiczną (piramida

u podstaw znajdują się

potrzeby fizjologiczne, następnie bezpieczeństwa,

szacunku (prestiżu), afiliacji i na szczycie potrzeby

samorealizacji. Hierarchiczność potrzeb oznacza że mogą

one być zaspokajane tylko w określonej kolejności.

ZACHOWANIA MOTYWACYJNE

ZWIĄZANE Z ODŻYWIANIEM SIĘ.

iedostateczne zaspokojenie potrzeby dostarczania

pożywienia prowadzi do znacznych zmian osobowości.

EKSPERYMENT ZIMBARDO DOTYCZĄCY

NTÓW ODGRYWAJĄCYCH ROLE

(nazwany tak od nazwiska

uczonego P.G. ZIMBARDO). Studenci zostali podzieleni na

2 grupy: więźniow i strażnikow. W ciagu krótkiego czasu

obydwie grupy wykształciły typowe zachow. związane z

pełnioną rolą. Strażnicy więźniów posunęli się tak daleko,

że zaczęli znęcać się nad więźniami i tak ich dręczyli, że

eksper. trzeba było zakończyć przed czasem.

klasyczny eksperyment z zakresu psychologii społecznej

ukazujący konsekwencje mechanizmów zbiorowego

W 1973 roku Craig Haney, Curt Banks i Philip Zimbardo

odtworzyli warunki więzienne do celów eksperymentu.

Eksperyment Stanfordzki, jak i inne eksperymenty

Zimbarda, każą zastanowić się także nad skutkami

ormizacji w szkołach oraz innych instytucjach.

Uniform jest sprawnym narzędziem dezindywiduacji i

należy być świadomym, że zakładając go, zacieśniamy nasz

związek z jakąś grupą. Jednolitość wyglądu ułatwia

przywódcom skłonienie grupy do konformistycznych

KONCEPCJA WIELKIEJ PIĄTKI

. Cost i R. McCrae zaprezentowali 5 czynników

określających podstawowe wymiary osobowości

lękliwość, wrogość,

impulsywność, nadwrażliwość, nieśmiałość, skłonnośc do

aktywność, towarzyskość,

asertywność, serdecznośc, poszukiwanie doznań,

aźnia, wrażliwość estetyczna,

uczuciowość, działanie, ideowość, kreatywność, wartości

ufność, prostolinijność, ustępliwość,

obowiązkowość, zdyscyplinowanie,

rozwaga, przezorność, zorganizowanie, kompetencje,

zamiłowanie do porządku, dążenie do osiągnięć

PODEJŚCIE DO

Carl Rogers, Abraham Laing, Fritz Perls

przekonanie o pozytywnych możliwościach

, które powinien realizować (samorealizacja)

przekazują człowiekowi

„zniekształcony sposób istnienia” i utrudniają lub

człowieka, jego samorealizację.

świadome doświadczenie tego, co zachodzi tu i teraz.

podejście subiektywistyczne

TEORIA OSOBOWOŚCI FRAUDA

AKRES PSYCHIKI WCHODZI: ŚWIADOMOŚC,

PRZEDŚWIADOMOŚC, NIEŚIWADOMOŚĆ

Fraud wyróżnił trzy warstwy w obrębie osobowości:

sfera nieświadomości , tworzy popędy,

kompleksy, myśli nieprzyzwoite

myślenie realistyczne niezbędne do

jenia potrzeb, podejmowanie decyzji

umysłowa (psychiczna)

reprezentacja moralności społecznej, ideałów i wartości.

MECHANIZMY OBRONNE – pojęcie

psychoanalizy, Zygmunta

. Oznacza metody radzenia sobie z wewnętrznymi

osobowości (ego),

i poczucia winy. Na ogół są

one nawykowe i nieuświadomione.

W pewnym nasileniu występują u praktycznie każdego

człowieka i pełnią rolę przystosowawczą, są niezbędne.

Mechanizmy obronne są jednak zawsze zniekształceniem

owania lub oglądu rzeczywistości, stosowane

nadmiernie lub nieadekwatnie do sytuacji mogą utrudniać

• TYP CHOLERYCZNY charakteryzuje się szybko

powstającą, silną i trwałą pobudliwością emocjonalną. U

ludzi o tym temperamencie uczucia wyraźnie odbijają się

w mimice twarzy, gestach i w mowie. Cechuje ich

wybuchowość usposobienia, szybkość ruchu i duża ogólna

ruchliwość. Mocne strony : ukierunkowany na cel, ogarnia

całokształt, dobry organizator, dostrzega praktyczne

rozwiązania, szybki w działaniu, rozdziela pracę, kładzie

nacisk na wydajność, realizuje cele, dodaje innym bodźca,

opozycja pobudza go do działania. Słabe strony: ma

kłopoty z uznaniem racji innych ludzi, nie lubi

przekazywać innym kontroli, nie podporządkowuje się,

Teorie te miały zupełnie inny status od teorii

czynnikowych, gdyż miały nie tylko charakter opisowy

(jaka jest struktura inteligencji), ale też wyjaśniały jej

Koncepcja rozwoju intelektualnego Lwa

Wygotskiego, Koncepcja rozwoju intelektualnego Jeana

Piageta). Obie przedstawiały inteligencję jako produkt

TRIARCHICZNA TEORIA STERNBERGA

głoszona w 1985 roku przez Roberta Sternberga tzw.

triarchiczna teoria inteligencji. Teoria składa się z trzech

Subteoria kontekstu (aspekt praktyczny) - ujmuje

inteligencję jako sposób adaptacji do środowiska

(rzeczywistości), która pozwala na jego wybór lub

Subteoria doświadczenia (aspekt kreatywny) -

ujmuje inteligencję jako właściwość, która pozwala na

efektywne rozwiązywanie nowych zadań w ramach

ogólnego systemu przetwarzania informacji

oraz automatyczne przetwarzanie powtarzalnych

procesów myślowych w ramach lokalnego systemu

Subteoria składników (aspekt analityczny) - ujmuje

inteligencję jako sposób organizowania procesów

POZNAWCZE KONCEPCJE

OSOBOWOŚCI , w przeciwieństwie do

behawioryzmu, koncentrują się nie tylko na

nieprzystosowanym zachowaniu, lecz również na

wyobrażeniach. W przeciwieństwie do psychoanalizy

zajmują się przeżyciami świadomymi. Nie odwołują się do

mechanizmów obronnych.

HUMANISTYCZNE PODEJŚCIE DO

SOBOWOŚCI

Fritz Perls, Abraham Maslow, Carl Rogers,

Humanistyczne podejście do osobowości traktuje

człowieka, jako podmiot pełen pozytywnych możliwości,

dążący do samorealizacji; świadomy własnego

doświadczenia i poznający samego siebie.

Przede wszystkim człowiek jest w tym

podejściu traktowany całościowo, holistycznie,

bardziej jako organizm, niż jako osobowość.

GŁOWNE ZAŁOŻENIA: Istnieje pewna hierarchia potrzeb i

choć większość piramidy to potrzeby niedoboru, to jej

ostatni poziom stanowi potrzeba wzrostu, czyli dążenie do

samorealizacji (Maslow). Psychologowie

zaznaczają, że otoczenie społeczne poprzez swoje

oczekiwania i wymagania może doprowadzić do

zahamowania wzrostu jednostki, jest to związane z

przekazywanymi jednostce przez społeczeństwo

„zniekształconymi sposobami istnienia” (Bugental), ktore

utrudniają jednostce kontakt z jej własnym

doświadczeniem.

PSYCHOPATOLOGIA I TERAPIA

WSKAŹNIKI ZABURZEŃ

PSYCHICZNYCH

- DOŚWIADCZENIE DŁUGOTRWAŁEGO CIERPIENIA LUB

LĘKU

- nieprzystosowanie społeczne, działające wbrew własnym

interesom i normom,

- irracjonalność działania, niezrozumiałe zachowanie

- nieprzewidywalność

- niekonwencjonalność, sprzeczność ze standardami

ZABURZENIA OBSESYJNO-KOMPULSYJNE

Nie poddające się kontroli myśli , wykonywanie pozornie

bezsensownych czynności o charakterze rytualnym.

Zwane również nerwicami natręctw. Odczuwanie

przymusu

KONWERSJA SOMATYCZNA

zaburzenia o postaci somatycznej. Człowiek bez żadnego

uzasadnionego medycznie powodu może np. oślepnąć.

Upośledzenie określonej funkcji fizycznej wynika z

konfliktu psychologicznego.

FOBIA to zaburzenie nerwicowe, którego objawem

osiowym jest uporczywy lęk przed różnymi określonymi

sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z

unikaniem sytuacji wywołujących go i utrudnieniem

funkcjonowania w społeczeństwie. Fobie wywołane są

przez pewne sytuacje lub obiekty zewnętrzne wobec

osoby przeżywającej lęk, które obiektywnie nie są

niebezpieczne. Zasadniczy obraz fobii to przesadne reakcje

zaniepokojenia i trwogi, pomimo świadomości o

irracjonalności własnego lęku i zapewnień, że obiekt

strachu nie stanowi realnego zagrożenia.

ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO ,

ZABURZENIE STRESOWE POURAZOWE,

PTSD (ang. posttraumatic stress disorder) - rodzaj

zaburzenia lękowego będący efektem przeżycia

traumatycznego wydarzenia.

Zaburzenie lękowe spowodowane przez stres o dużej sile,

powodujący kryzys psychiczny, przekraczający ludzkie

przeżywanie (wojna, zgwałcenie, przebywanie w obozie

koncentracyjnym

ZABURZENIA NASTROJU

Choroby afektywne, zaburzenia afektywne nawracające -

grupa zaburzeń endogennych w których okresowo

występują zaburzenia nastroju, emocji i aktywności.

Zaburzenia te przejawiają się występowaniem zespołów

depresyjnych i hipomaniakalnych. Wyróżnia się

następujące rodzaje zaburzeń:

1. zaburzenia afektywne dwubiegunowe (psychoza

dwubiegunowa)

(zaburzenie maniakalno-depresyjne, psychoza maniakalno-

depresyjna, cyklofrenia lub potocznie i błędnie depresja

dwubiegunowa) – zaburzenie psychiczne charakteryzujące

się cyklicznymi, naprzemiennymi epizodami depresji,

hipomanii, manii, stanów mieszanych i stanu pozornego

zdrowia psychicznego. Obecnie nazwy "psychoza

maniakalno-depresyjna" nie używa się i powoli się z niej

rezygnuje na rzecz pojęcia "zaburzenia afektywne-

dwubiegunowe".

2. Zaburzenia afektywne jednobiegunowe

Depresja (choroba afektywna jednobiegunowa) -

zaburzenie psychiczne z grupy chorób afektywnych

charakteryzujące się objawami,:

- symptomy emocjonalne: obniżony nastrój - smutek i

towarzyszący mu często lęk, płacz, utrata radości życia

(począwszy od utraty zainteresowań, skończywszy na

zaniedbywaniu potrzeb biologicznych); czasem dysforia

(zniecierpliwienie, drażliwość);

- symptomy poznawcze: negatywny obraz siebie, obniżona

samoocena, samooskarżenia, samookaleczenie, pesymizm

i rezygnacja, a w skrajnych wypadkach mogą pojawić się

także urojenia depresyjne (zob. Zespół Cotarda);

- symptomy motywacyjne : problemy z mobilizacją do

wszelkiego działania, które może przyjąć wręcz formę

spowolnienia psychoruchowego; trudności z

podejmowaniem decyzji;

- symptomy somatyczne: zaburzenie rytmów dobowych

(m.in. zaburzenia rytmu snu i czuwania), utrata apetytu

(ale możliwy jest również wzmożony apetyt), osłabienie i

zmęczenie, utrata zainteresowania seksem, czasem skargi

na bóle i złe samopoczucie fizyczne;

- myśli samobójcze.

3. Przewlekle utrzymujące się zaburzenia nastroju :

- zaburzenia afektywne sezonowe (depresja sezonowa)

- dystymia

- cyklotymia

- krótkotrwałe nawracające zaburzenia depresyjne

DEPRESJA – RODZAJE

1. Depresja epizodyczna (epizody depresyjne)- trwa

krócej niż dwa lata i charakteryzuje się wyraźnym

początkiem;

2. Zaburzenia depresyjne nawracające - powtarzające

się epizody depresji bez objawów wzmożonego nastroju i

zwiększonej energii w przeszłości

3. Depresja endogenna - uwarunkowana biologicznie,

typowa; ostrzejsza w przebiegu od egzogennej; depresja

duża, epizod depresyjny o znacznym nasileniu;

4. Depresja ezogenna ( depresja reaktywna) -

poprzedzona stresującym zdarzeniem.

5. Depresja przewlekła - trwa co najmniej dwa lata, a

remisja nie trwa dłużej niż dwa miesiące.

6. Depresję poschizofreniczną - przejawia się w

epizodzie depresyjnym po psychozie schizofrenicznej.

Objawy schizofreniczne, występują, lecz nie dominują już

w obrazie klinicznym.

7. Depresja duża

Kryteria diagnostyczne rozpoznania depresji dużej wg

DSM-IV:

- Występowanie minimum pięciu objawów przez okres 2

tygodni pod warunkiem, że stanowią one istotną zmianę w

zachowaniu chorego; jednym z objawów jest obniżenie

nastroju bądź utrata zainteresowań oraz brak zdolności

odczuwania przyjemności.

- obniżenie nastroju lub dysforia występujące codziennie

przez przeważającą część dnia odczuwana subiektywnie i

dostrzegana przez otoczenie

- znaczne ograniczenie zainteresowań wszystkimi

czynnościami oraz brak odczuwania przyjemności

związanej z ich wykonywaniem

- spadek lub wzrost masy ciała minimum 5% w ciągu

miesiąca lub codzienny wzrost lub spadek apetytu

- utrzymująca się bezsenność lub nadmierna senność

- spowolnienie lub podniecenie ruchowe

- uczucie zmęczenia

- poczucie nieuzasadnionej winy, obniżenie poczucia

własnej wartości

- obniżenie sprawności myślenia, zaburzenia uwagi i

koncentracji, niemożność podjęcia decyzji

- nawracające myśli o śmierci, myśli samobójcze

realizowane bądź nie

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

1. Osobowość histeryczna

2. Osobowość paranoiczna

3. Osobowość schizoidalna

4. Osobowość narcystyczna

5. Osobowość obsesyjna

6. Osobowość chwiejna emocjonalnie

- typ impulsywny

- typ borderline

7. Osobowość antyspołeczna

8. Osobowość nieadekwatna

9. Osobowość lękowa

10. Osobowość zależna

11. Osobowość wieloraka

BORDERLINE

Osobowość „z pogranicza” . Zaburzenie osobowości na

pograniczu psychozy i nerwicy.

objawy: Niejasne poczucie tożsamości, rozmyty obraz

samego siebie, niekiedy skłonności samobójcze. Wahania

nastroju, napady intensywnego gniewu, silny lęk przed

odrzuceniem, uczucie pustki, braku sensu życia

OSOBOWOŚC ANTYSPOŁECZNA

( dyssocjalna) - zaburzenie to pojawia się przed 15 r.ż. ,

lekceważy i gwałci prawa innych ludzi oraz rozbieżność

między zachowaniem a obowiązującymi normami

społecznymi.

- bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych,

- lekceważenie bezpieczeństwa własnego i innych,

- niska tolerancja frustracji,

- niski próg wyzwalania agresji.

Przyczyny tkwią w czynnikach biogennych- reaguje

nieproporcjonalnie do siły bodźca – i w czynnikach

socjogennych- odrzucenie dziecka

OSOBOWOŚĆ MNOGA, OSOBOWOŚĆ NAPRZEMIENNA,

OSOBOWOŚĆ WIELORAKA,

ROZDWOJENIE OSOBOWOŚCI, ROZDWOJENIE JAŹNI -

to zaburzenie dysocjacyjne, polegające na występowaniu

przynajmniej dwóch osobowości u jednej osoby. Zazwyczaj

poszczególne osobowości nie wiedzą o istnieniu

pozostałych.

K osobowość ma odrębną tożsamość, wspomnienia, zdarza

się, że nawet płeć, wiek, iloraz inteligencji, ciśnienie krwi,

ostrość wzroku, preferencje seksualne, czy alergie.

Badania czynności układu nerwowego mogą wykazać

różnice w pracy mózgu poszczególnych osobowości u tej

samej osoby.

PSYCHOZA MANIAKALNO – DEPRESYJNA

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, (zaburzenie

maniakalno-depresyjne, psychoza maniakalno-

depresyjna, cyklofrenia lub potocznie i błędnie depresja

dwubiegunowa) – zaburzenie psychiczne charakteryzujące

się cyklicznymi, naprzemiennymi epizodami depresji,

hipomanii, manii, stanów mieszanych i stanu pozornego

zdrowia psychicznego.

Przyczyna tej choroby nie jest znana, najpopularniejsze

tezy utrzymują, że:

- ma ona podłoże genetyczne (według niektórych ocen jest

to tylko czynnik zwiększający ryzyko zachorowania)

- jest efektem złej pracy neuroprzekaźników

- jest efektem urazów i mikrourazów mózgu

- ma przyczyny w wadach rozwoju płodu

SCHIZOFRENIA – zaburzenie psychiczne

zaliczane do grupy psychoz endogennych. Objawia się

upośledzeniem postrzegania lub wyrażania rzeczywistości,

najczęściej pod postacią omamów słuchowych,

paranoidalnych lub dziwacznych urojeń albo zaburzeniami

mowy i myślenia, co powoduje znaczącą dysfunkcję

społeczną lub zawodową.

jest ciężką postacią zaburzenia psychicznego.

Objawy: - osłupienie lub katatonia, - spowolnienie

- omamy, urojenia, - uszkodzony filtr uwagi

- potrzeba izolacji, - „ja” ukryte, człowiek próbuje ukryć

prawdziwe ja

Typy schizofrenii:

1. Typ zdezorganizowany – haotyczne myślenie,

urojenia, niespójne wypowiedzi, płytka uczuciowość,

bezład

2. Typ paranoidalny – mania wielkości, urojenia

wyjątkowości

3. Typ katatoniczny – osłupienie, negatywizm, opór

przeciwko poleceniom, bezcelowa aktywność przeciwna

nakazowej, giętkość woskowa

4. Typ zróżnicowany – wielorakie objawy

HALUCYNACJE I UROJENIA

Halucynacje (omamy) – fałszywe doznania zmysłowe,

dające poczucie realności, przy braku bodźców, które

zwykle wywołują takie doznania.

Rodzaje:

- elementarne – np. błyski, migotanie, pojedyncze dźwięki

- proste – dotyczą tylko jednego zmysłu

- złożone – więcej niż jeden zmysł

Urojenia fałszywe przekonania odporne na wszelką

argumentację

Rodzaje:

- wielkościowe, - oddziaływania (wpływu)

- prześladowcze, - ksobne (odnoszenia)

- urojenia depresyjne, - urojenia hipochondryczne

- urojenia zniekształcenia ciała

Klasyfikacja pod względem systematyki

- proste - pojedyncze lub rozwinięte o charakterze

syntymimicznym lub katamimicznym, które są jedynie

prostą interpretacją lub rozwinięciem innych objawów

takich jak omamy bez tendencji do ich systematyzowania

bądź dezintegracji;

- paranoiczne

- paranoidalne

- niespójne

- oniryczne

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: