HENRYK SIENKIEWICZ - QUO VADIS
Czas i miejsce akcji
Akcja powieści rozgrywa się w latach 63-66 n.e., zaś epilog przypada na rok 68, jest to data śmierci cesarza rzymskiego - Nerona. Miejscem akcji większości wydarzeń powieściowych jest Rzym a w nim dzielnice zamieszkane przez bogaczy, gdzie znajdują się: willa Petroniusza, dom Winicjusza, pałac Nerona, amfiteatr, Cyrk Nerona i jego ogrody; dzielnica biedoty - Zatybrze. Niektóre wypadki mają miejsce w Ancjum - miejscowości położonej nieopodal Rzymu. W powieści pojawiają się liczne nazwy ulic, placów, dzielnic i miejsc, np.: Wielki Cyrk, brama Janikulska, Karyny, Źródło Merkurego, wzgórze Watykańskie, Via Portuenisis, Forum Boarium, pole Kodetańskie, Kapitol, Kwirynał, Palatyn, Amfiteatr Pompejusza. Sienkiewicz stara się drobiazgowo oddać zarówno obraz miasta, jak i wnętrz budynków. Na kartach powieści można odnaleźć opisy pałacu Nerona i przepięknych willi rzymskich patrycjuszy (np. Petroniusza), a także opisy mieszkań położonych w uboższych dzielnicach (np. dom Miriam).
Geneza utworu i gatunek
GENEZA: Przed napisaniem Quo vadis Sienkiewicz dokładnie zwiedził Rzym w towarzystwie malarza, Henryka Siemiradzkiego. Pisarz był zafascynowany historią miasta, zwłaszcza najdawniejszą. Rozmowy z przyjacielem, lektura Ben Hura i Irydiona (ich akcja rozgrywa się w starożytnym Rzymie) oraz pomysł ukazania prześladowań chrześcijan przyniosły efekt w postaci znakomitej powieści.
GATUNEK: Quo vadis to powieść historyczna. Ma kilka wątków: miłosny (miłość Ligii i Winicjusza, miłość Eunice i Petroniusza), historyczny (dzieje Rzymu za czasów Nerona), społeczny (przekrój przez różne warstwy społeczne Rzymu), obyczajowy (dotyczy wierzeń, zwyczajów Rzymian i chrześcijan), religijny (kwestia chrześcijan, dzieje świętych Piotra i Pawła).
Problematyka
Quo vadis H. Sienkiewicza to jedna z najlepszych polskich powieści. W 1905 r. pisarz otrzymał za nią Nagrodę Nobla. Jest to powieść panoramiczna, w której ukazany został Rzym za panowania Nerona, w czasach prześladowania chrześcijan. Można w niej odnaleźć bogactwo szczegółów obyczajowych, drobiazgowe opisy ubiorów, wnętrz, domów, ulic. Mamy tu przekrój przez wszystkie warstwy społeczne Rzymu, od niewolników poprzez plebs (ludzie najubożsi) do ekwitów (stan rycerski) i senatorów (rzymskich patrycjuszy, bardzo bogatych). Dowiadujemy się jak wyglądało ich życie i rozrywki (cyrk, igrzyska, walki gladiatorów). Poznajemy różne rodzaje broni i specjalności gladiatorów (zwykle niewolników specjalnie kształconych do walki): Samnici (posługiwali się tarczą i mieczem), Trakowie (władali sztyletem i małą tarczą), Murmilloni (mieli hełm z wizerunkiem ryby morskiej), Retiarii (z siecią i trójzębem).
Sienkiewicz zaprezentował także bardzo ciekawe postaci i charaktery, przedstawił ich wewnętrzne przeżycia i głębokie przemiany. Autor postawił naprzeciw siebie dwa środowiska: pogan i chrześcijan. Wyraźnie można wyodrębnić ich cechy. Ponadto udało mu się uchwycić moment upadku starożytnego Rzymu i nadejścia epoki nowożytnej.
Rozdział 1
Po całonocnej uczcie bogaty patrycjusz i zaufany doradca Nerona w sprawach mody i sztuki, Petroniusz, wypoczywa w swojej pięknej willi. Niespodziewanie zjawia się gość, Marek Winicjusz, który powraca z wojny. Młodzieniec był synem jego starszej siostry. Petroniusz darzył go ogromną sympatią i przywiązaniem. Po krótkiej rozmowie o wojnie i życiu na dworze Nerona, Marek wyznał, że zakochał się, a swą wybrankę odnalazł zaledwie kilka kilometrów od miasta. Nie wiedział, jak zdobyć przychylność dziewczyny i oczekiwał rady Petroniusza. Spędził kilkanaście dni w willi Aulusa Plaucjusza, po tym jak wybił sobie pod miastem rękę. Dopiero po jakimś czasie odkrył, że mieszka tam Ligia. Ujrzał ją myjącą się w fontannie pewnego dnia o świcie. Była tak zjawiskowo piękna, że od tamtej pory nie mógł o niej zapomnieć, choć widział ją zaledwie trzy razy. Stracił spokój i zainteresowanie innymi kobietami. Ligia była córką królewską i zakładniczką, która przed laty po zakończonej wojnie, została oddana na wychowanie Pomponii Grecynie. Markus wspomniał o śnie, w którym pojawił się bożek Mopsusa i zapowiedział, że w jego życiu nastąpi wielka przemiana przez miłość. Wiedział, że opiekunowie nie oddadzą mu przybranej córki, gdyż przywiązali się do niej jak do własnego dziecka. Petroniusz miał jednak nadzieję, że uda mu się wyjednać ich przychylność dla siostrzeńca.
Petroniusz podobno był przystojniejszy od Winicjusza. Kobiety podziwiały go za dar wymowy i wyrafinowany smak, który zyskał mu miano arbitra elegancji. Jedna z jego niewolnic, Eunice, skrycie się w nim kochała.
Rozdział 2
Przyjaciele udają się do willi Aulusa Plaucjusza. Po drodze mijają zatłoczone Forum Romanum, posuwają się gwarnymi i rojnymi uliczkami, gdzie tłumnie gromadzą się mieszkańcy Rzymu, są wśród nich: Brytowie, Germanie, Gallowie, Żydzi, Egipcjanie, Numidzi, Grecy, Etiopczycy. Po drodze Petroniusz wstąpił do księgarni i podarował siostrzeńcowi ozdobny rękopis Satyriconu, którego był autorem. Wydał dzieło anonimowo, bowiem od czasu, jak Neron zaczął pisać epos, wiersze całkowicie mu zbrzydły.
Petroniusz i Marek w końcu docierają do domu Aulusa. Jest to „dziwne”, zdaniem Petroniusza, domostwo. Niewolnicy nie noszą tu łańcuchów i traktowani są jak pełnoprawni domownicy. Członkowie rodziny zachowują czyste obyczaje, panuje miłość i zgoda. Petroniusz wspomina, że pani domu, Pomponia Grecyna, była oskarżona o wyznawanie chrześcijaństwa, poddana została nawet „sądowi domowemu”, ale została uniewinniona.
Na spotkanie gości wychodzi pan domu. Elegant, wyczuwając jego niechęć, podziękował za opiekę nad młodzieńcem. Marek natomiast wypatruje Ligii. Wkrótce i ona ukazuje się zachwyconym oczom przybyszów. Aulus opowiada jej dzieje, a Winicjusz rozmawia z dziewczyną. Wyznaje jej swą miłość. Jej serce reagowało na słowa patrycjusza radością, której nie rozumiała. Popatrzyła na mężczyznę i wydał się jej piękniejszy od wszystkich innych ludzi. On delikatnie ujął jej rękę i zapytał, czy wie, dlaczego mówi jej o swoich uczuciach. Miał ochotę przyciągnąć ją do siebie, lecz podszedł do nich Aulus. Wódz zaczął mówić o swych posiadłościach na Sycylii i zamiarze opuszczenia Rzymu. Słowa te przeraziły Winicjusza, który zrozumiał, że może utracić Ligię. Pod koniec wizyty Pomponia odważnie przyznaje, że ona i jej rodzina czczą „jednego, sprawiedliwego i wszechmocnego Boga”.
Rozdział 3
W drodze powrotnej przyjaciele komentują zachowanie Aulusa i jego małżonki oraz obyczaje panujące w ich domu. Petroniusz docenia wdzięki Ligii, ale nie widzi w niej nic nadzwyczajnego, Marek natomiast coraz bardziej pożąda dziewczyny. Chłopak jest gotów nawet ją poślubić. Petroniusz wpada na pomysł, co zrobić, aby Ligia została niewolnicą Marka. Nakazuje siostrzeńcowi cierpliwość i razem udają się do Chryzotemis.
Rozdział 4
Nazajutrz wieczorem Petroniusz udał się na Palatyn i odbył z Neronem poufną rozmowę. Nerona bardzo zainteresowało to co usłyszał. W trzy dni później przed domem Aulusa pojawił się centurion z oddziałem żołnierzy. Wywołało to przerażenie całej rodziny, ponieważ w tych czasach posłannicy cezara byli najczęściej zwiastunami śmierci. Stary wódz spokojnie przyjął przybyszów. Otrzymał rozkaz wydania zakładniczki ligijskiej, którą się opiekował. Ligia, na wieść, że musi opuścić przybranych rodziców, rozpłakała się. Plaucjusz wyjaśnił jej, że wola władcy musi być wypełniona. Pomponia starała się pocieszyć dziewczynę. Tłumaczyła jej, że nadszedł czas próby. Dom Nerona był jaskinią hańby, zła i zepsucia, a Ligia miała być wystawiana na różne pokusy. Ligijka pożegnała się z najbliższymi i niewolnikami. Lig o imieniu Ursus, który razem z nią przybył do Rzymu, zaczął błagać Pomponię, aby pozwoliła mu odejść razem z jego królewną. Grecyna wybrała jeszcze kilku niewolników, którzy byli wyznawcami nowej nauki, wiedząc, że może liczyć na ich pomoc i w ten sposób ziarno Prawdy zostanie zasiane również w domu Nerona. Przesłała list do wyzwolenicy cezara, Akte, dawnej kochanki Nerona, prosząc ją o opiekę nad przybraną córką. Słyszała, że kobieta nigdy nie odmawia pomocy chrześcijanom. Po odejściu Ligii Aulus odbył poważną rozmowę z żoną. Zamierzał prosić Nerona o oddanie dziewczyny. Chciał również pojechać do Seneki, choć wiedział, że jego wpływ na cezara nie jest już tak znaczący jak dawniej. Podejrzewał, że dziewczyna została wydana na czyjeś polecenie i domyślił się, że miał w tym udział Petroniusz.
Rozdział 5
Aulus odwiedza Senekę i prosi go o wstawiennictwo u Nerona. Dawny wychowawca cezara informuje go jednak, że jest w niełasce i Neron zaledwie go toleruje w swoim otoczeniu - zrobi wszystko, by dokuczyć Senece. Zgadza się porozmawiać z Petroniuszem. Następnie Aulus informuje o porwaniu Ligii Winicjusza, któremu ufa, nie podejrzewając go o nieprawy zamiar uczynienia z Ligii niewolnicy. Marek przeraził się tym co usłyszał. Obawia się, ze wuj zakpił z niego i postanowił pozyskać Ligię dla sibie, po tym jak zobaczył jaka jest piękna. Przysięga Aulusowi, ze pomści krzywdę dziewczyny i wzburzony udaje się do Petroniusza. Aulus Plaucjusz wrócił do domu spokojny, pełen nadziei w pomoc młodzieńca. wieczorem otrzymuje od Marka list, w którym czyta, iż należy pogodzić się z wolą Nerona.
Rozdział 6
Marek wpada do willi Petroniusza pełen gniewu i przerażenia, tymczasem jego przyjaciel jest w doskonałym humorze. Wyjaśnił ze spokojem, że dziewczyna przebywa w domu cezara, ponieważ prosił władcę o dwie rzeczy: aby wydostał Ligię z domu Aulusa i by oddał ją Markowi. Zapadło milczenie. Młodzieniec był zaskoczony i poprosił wuja o wybaczenie, tłumacząc, że miłość pomieszała mu zmysły. Petroniusz opowiedział mu przebieg rozmowy z Neronem. Powiedział władcy, ze Marek zakochał się w pewnej chuderlawej dziewczynie, która na pewno nie spodobałaby się cezarowi, który na pewno poznałby prawdziwe piękno. Władca miał uczynić Winicjusza urzędowym stróżem Ligii, która dla zachowania pozorów będzie przetrzymywana przez kilka dni w pałacu, a potem zostanie potajemnie odesłana do domu Marka. Następnego dnia u Nerona miała odbyć się uczta, na której Winicjusz zasiądzie obok ukochanej. Petroniusz miał żal, że siostrzeniec osądził go tak pochopnie. Młodzieniec ponownie go przeprosił, ciesząc się, że niedługo zobaczy ukochaną, a potem będzie ją miał na zawsze. Uspokojony pisze list od Plaucjusza.
Rozdział 7
Akte, dobra i skromna, kochająca Nerona kobieta, przygotowuje Ligię do mającej się odbyć wieczorem uczty. Dziewczyna chciała stawiać opór przed pójściem na biesiadę, ale Akte prosi ją by tego nie robiła, bo tylko pogorszy swoja sytuację. Zwykle przyjęcia u Nerona przekształcają się w całonocne orgie. Akte obiecuje sobie strzec dziewczynę. Zachwyca się jej urodą i martwi, że jeśli piękność Ligii dostrzeże Neron lub jego kochanka, Poppea, dziewczynie zacznie grozić poważne niebezpieczeństwo. Akte pociesza Ligię, mówiąc, że być może uda się jej wyprosić u Petroniusza i Winicjusza powrót do domu Aulusów.
Tymczasem do pałacu napływa coraz więcej gości. Kobiety obserwują ich z ukrycia, a gdy dziewczyna dostrzega Marka oblewa ją rumieniec. Jest przestraszona tym co czuje (pragnie być na uczcie, by znaleźć się blisko Marka i usłyszeć jego głos). Boi się, że zdradza w ten sposób swoją wiarę. Akte prowadzi ją do tricinium, gdzie ma odbyć się uczta. Umieszcza ją przy stole, sama zajmuje miejsce obok dziewczyny. Po drugiej stronie znajduje się miejsce Winicjusza, który niespodziewanie pojawia się przy Ligii. Witają się, po czym Ligia ufnie i z radością, że odnalazła kogoś znajomego, kogo uważa za przyjaciela, opowiada Markowi o ostatnich wypadkach. Młodzieniec okłamuje ją, mówi, że nic nie wiedział o jej porwaniu. Wykorzystuje także naiwność i niewiedzę dziewczyny co do charakteru biesiad u Nerona, prawi jej komplementy i liczy na to, że łatwo uda mu się uwieść młodziutką i niewinną Ligię.
Akte zwraca uwagę rozmawiającej parze, ze Neron się im przygląda – obserwował ich przez szmaragd. W najbliższym otoczeniu cezara jest Petroniusz. Goście zaczynają błagać Nerona, by zaśpiewał, ale ten się wzbrania i zasłania fałszywą skromnością. Władca w końcu ustąpił i oczy zebranych zwróciły się ku niemu. Najpierw jednak kazał zawiadomić Poppeę, że będzie śpiewał. Wkrótce pojawiła się, powitana okrzykami i mianem „boskiej Augusty”. Ligia z podziwem patrzyła na piękną kobietę, niedowierzając, że była jedną z najbardziej niegodziwych istot na świecie. Wiedziała, że to Poppea Sabina namówiła Nerona do zamordowania matki i żony. Słyszała, że lud nienawidził jej, a przez wyznawców Chrystusa uważana była za wcielenie zła. Władca daje popis jako śpiewak (w rzeczywistości jego śpiew nikogo nie zachwyca, ale wszyscy prawią mu komplementy). Potem odbywają się zapasy. Towarzystwo jest coraz bardziej pijane i zachowuje się coraz swobodniej. Marek również dużo pije i staje się coraz bardziej natarczywy. Wyznał dziewczynie, że Neron zabrał ją z domu Aulusów, by następnie przekazać jemu. Chłopak próbuje ją pocałowac. Ligia i Akte próbują go powstrzymać, ale udaje się to dopiero Ursusowi, wiernemu słudze Ligii, który porywa dziewczynę i wynosi z sali. Marek, zamroczony alkoholem, traci świadomość. Dziewczyna czuje wstręt do Marka.
Rozdział 8
Akte i Ursus umieszczają Ligię w bezpiecznym miejscu. Dziewczyna chce jak najszybciej opuścić pałac i znaleźć się w domu Aulusów. Akte uświadamia jednak Ligii, że nie może wrócić do dawnej rodziny, gdyż ściągnie na nich zgubę. Układają plan, zgodnie z którym Ursus ma uprowadzić Ligię, kiedy dziewczyna pod eskortą wyruszy do domu Winicjusza. Wierny Lig żegna się ze swoją panią. Akte nie rozumiała dlaczego dziewczyna nie chce zostać kochanką marka, dopóki nie zobaczyła jak dziewczyna się modli. Zrozumiała, ze istnieje świat, w którym cierpienie daje więcej szczęścia, niż rozkosze w domu Nerona.
Rozdział 9
Nazajutrz Akte pomaga Ligii przy porannej toalecie. Rozmawiają o religijnych przekonaniach dziewczyny. Ligia mówi też o ogromnej tęsknocie za krajem Ligów - swoją ojczyzną. Jest przerażona obliczem Rzymu, które nagle poznała. Dalszą rozmowę przerwało nieoczekiwane nadejście Poppei z orszakiem niewolnic. Jedna z nich niosła na rękach dziecko. Żona Nerona zaczęła wypytywać o zakładniczkę, a kiedy usłyszała, że była ona na uczcie z rozkazu cezara, uważniej przyjrzała się wychowance Pomponii. Zauważyła jej niezwykłą urodę i dostrzegła w niej rywalkę. Dlatego na prośby dziewczyny, aby spowodowała jej powrót do domu Aulusów, Poppea oznajmia, że jeszcze tego wieczoru Ligia zostanie odprawiona do domu Marka. W oddali rozległ się krzyk płaczącego dziecka. Ligia przekonała się, że może liczyć wyłącznie na pomoc Ursusa. Wróciła z Akte do atrium i pozostały tam do wieczora, nasłuchując, czy nikt się nie zbliża. Nagle nadszedł wyzwoleniec Winicjusza, Atacyn. Skłonił się nisko i rzekł, że Marek czeka na Ligię z ucztą w domu.
Rozdział 10
Winicjusz przygotował dom na przyjęcie Ligii. Markus zaprosił również Petroniusza i Chrizotemis. Elegant zganił siostrzeńca, że na uczcie był zbyt natarczywy wobec dziewczyny. Chciał, aby Marek najpierw zdobył zaufanie zakładniczki i był dla niej wspaniałomyślny. Winicjusz okazywał przez cały czas niepokój. Chwilami żałował, że posłuchał rad wuja i nie poszedł po nią do pałacu. Teraz czeka zniecierpliwiony. Tymczasem orszak z Ligią zbliża się do domu Marka. Ulice są zatłoczone, z trudem można się przez nie przecisnąć, panuje gwar i zgiełk. Nagle wybucha jeszcze większe zamieszanie. Pojawia się Ursus, który porywa Ligię. Na jego drodze staje sługa Winicjusza, Atacyanus - wie, że aby ocalić własną skórę, musi odbić Ligię. Potężny Lig jest zmuszony go zabić. Jako chrześcijanin będzie tego później gorzko żałował. Na wieść o porwaniu Ligii Winicjusz wpada w niepohamowany gniew. Chwyta za świecznik i jednym uderzeniem roztrzaskuje czaszkę starego Gula, który przyniósł mu tę nieszczęśliwą wiadomość. Każe też przynieść sobie rózgi. Petroniusz podniósł się z wyrazem niesmaku na twarzy i wyszedł wraz z Chryzotemis. Po chwili w całym domu rozlegały się jęki i świst uderzeń, który trwał do rana.
Rozdział 11
Zapada noc. Winicjusz, gniewny i zrozpaczony, krąży po zaułkach Rzymu. Nie chce pogodzić się ze stratą Ligii. Obawia się, że to cezar jest sprawcą porwania, a jeśli tak, nigdy już nie zobaczy Ligii. Kazał się zanieść na Palatyn. Dotarł do pałacu i chciał wejść do cezara, lecz centurion wyjaśnił mu, że nie jest to odpowiednia chwila. Poprzedniego dnia zachorowała mała Augusta i Neron z Poppeą i lekarzami byli u dziecka. Winicjusz obojętnie przyjął tragiczną wiadomość i poszedł do Akte, od której chce zasięgnąć wiarygodnych informacji. Musiał długo czekać, bo i ona zajmowała się chorą dziewczynką. W końcu nadeszła blada i zmęczona. Wyzwolenica przysięgała, że Neron nie miał nic wspólnego ze zniknięciem dziewczyny, gdyż poprzedniego dnia nie wychodził z pałacu, cały czas siedząc przy kołysce córki. Uczciwa i dobra Akte robi młodzieńcowi ostre wymówki. Uświadamia mu, że Ligia go kocha, ale też bardzo się co do niego rozczarowała. Darzyła go przyjaźnią i zaufaniem, które on zawiódł. Na uczcie potraktował Ligię jak jedną z pijanych, rozpustnych kobiet. Tymczasem dziewczyna jest uczciwa, niewinna i szlachetna, w jej żyłach płynie królewska krew, nigdy nie zgodzi się zostać jego kochanką. Ostrzegła, by nie prosił Nerona o pomoc, gdyż straci Ligię na zawsze. Poprzedniego dnia spotkały Poppeę i małą Augustę, a wieczorem dziecko zachorowało. Służąca twierdziła, że dziewczyna zauroczyła córkę cezara i jeśli Augusta nie wyzdrowieje, to Poppea oskarży Ligię o czary. Pod wpływem tych słów Marek pokornieje. Zaczyna rozumieć swoje błędy. Postanawia za wszelką cenę odnaleźć Ligię. Wiadomość, że Ligia go kochała, wstrząsnęła nim i nagle ogarnęło go szczęście. Zaczął żałować, że nie wprowadził jej do swego domu jako żony. Swój gniew zwrócił na Petroniusza, który doradził mu taki sposób zdobycia dziewczyny. Chciał odejść bez pożegnania, lecz wtedy weszła Pomponia Grecyna, która chciała dowiedzieć się czegoś o wychowance. Ujrzawszy Marka, powiedziała, że Bóg wybaczy mu krzywdę, jaką wyrządził jej rodzinie. Młodzieniec stał ze spuszczoną głową, nie rozumiejąc, dlaczego kobieta mówi o przebaczeniu zamiast o zemście. Wychodząc z pałacu zobaczył wielu ludzi, którzy przyszli dowiedzieć się o stan zdrowia dziewczynki. Chłopak omijał ich obojętnie, a gdy dostrzegł Petroniusza, jego też chciał zignorować, ale wuj go zatrzymał. Rozgoryczony Marek opowiedział mu o rozmowie z Akte i rozpłakał się.
Rozdział 12
Petroniusz zabiera Marka do siebie i próbuje go pocieszyć. Sugeruje mu, by do odnalezienia Ligii zainteresował się inną kobieta i ofiarowuje mu Eunice. Młodzieniec wychodzi wzburzony. Petroniusz każe Eunice udać się do domu Marka, ta jednak błaga by pozwolił jej zostać. Elegant rozkazał wymierzyć jej 25 plag, podejrzewał, ze ma ona wśród niewolników kochanka. Wezwał do siebie Tejrezjasza, by dowiedzieć się od niego, który z niewolników jest kochankiem kobiety. Usłyszał, że niewolnica nie ma nikogo, a inne kobiety naśmiewają się z niej i nazywają Dianą. Petroniusz pozwolił jej zostać w domu. Okazało się, że niewolnica zna człowieka, który potrafiłby odnaleźć Ligię.
Rozdział 13
Następnego dnia marek znów pojawia się w domu wuja. Jest przygnębiony, bo nie dostał żadnych informacji od ludzi pilnujących bram miasta. Weszła Eunice i ułożywszy togę na ramionach Petroniusza, popatrzyła na niego z radością. Elegant spojrzał na nią i wydała mu się niezwykle piękna. Zaczął ją wypytywać o człowieka, o którym wspomniała. Odparła, że nazywa się Chilon Chilonides. Jest to mędrzec, wróżbita i lekarz, który potrafi przepowiadać przyszłość. Przepowiedział on Eunice, ze spotka ją boleść i radość. Petroniusz mówi jej, że boleść już ją spotkała z jego reki. Ona odpowiada, ze radość także, bo pozwolił jej zostać w domu. Przybywa Chilon. Jest to sprytny i przebiegły, pozbawiony skrupułów człowiek. Za odpowiednią cenę gotów jest podjąć się najtrudniejszego zadania. Marek mówi mu, że widział, jak Ligia rysowała na piasku rybę. Chilon uśmiechnął się kiedy to usłyszał. Wydaje się być najodpowiedniejszym człowiekiem do zlecenia mu odnalezienia Ligii. Kiedy otrzymał od Marka pieniądze, wyjawił wiadomości, jakie zebrał do tej pory. Wiedział, że Ligii nie porwali Aulusowie, bo i oni jej szukali. Nie było jej również na Palatynie. Dowiedział się, że ucieczkę dziewczynie ułatwił sługa, któremu pomogli współwyznawcy.
Rozdział 14
Przez kilka dni Chilon nie pokazywał się u Marka. Przez ten czas Neron trwożył się o zdrowie córki. Nie pomogły ani ofiary składane w świątyniach, ani lekarze i wszelkie czarodziejskie środki. Po tygodniu dziecko zmarło. Cały Rzym pogrążył się w żałobie. Cezar szalał z rozpaczy i przez dwa dni nic nie jadł. Pogrzeb małej Augusty był niezwykłą uroczystością, na której lud podziwiał żal płaczącego władcy. W mieście mówiono, że Poppea przypisywała śmierć dziewczynki urokowi. Kiedy zdjęto cyprys, zatknięty na znak żałoby przed Palatynem, Petroniusz udał się na przyjęcie, by przekonać się, czy Miedzianobrody wierzy w pogłoski o czarach. Był pewien, że cezar będzie nadmiernie okazywał swoją boleść i nie mylił się. Neron z kamienną twarzą wysłuchiwał słów pociechy od senatorów. Chwilami głośno jęczał i teatralnym gestem posypywał głowę prochem ziemi. Ujrzawszy Petroniusza, zerwał się i obwinił go o śmierć córki. Zaczął rozpaczliwie krzyczeć, lecz wówczas elegant położył mu na ustach jedwabną chustkę, prosząc, żeby uważał na głos. Cezar rozpłakał się i złożywszy głowę na piersiach Petroniusza rzekł, że tylko on jeden pomyślał o nim. Elegant radził, aby pojechał do Ancjum, tam gdzie mała Augusta przyszła na świat. Zalecił również świeże morskie powietrze dla gardła Nerona, aby po powrocie ukoił swych poddanych pieśnią. Władca zgodził się na propozycję i uznał, że napisze hymn na cześć zmarłej córki. Tygellin, który od dawna rywalizował z Petroniuszem o względy Nerona, próbował jeszcze wspomnieć o czarach, ale Petroniusz go uciszył i powiedział, że dziewczynka nie mogła ulec czarom, bo to odebrałoby jej boskość. U Winicjusza wreszcie pojawia się Chilon z wiadomościami na temat Ligii. Wie już co oznacza ryba, którą narysowała dziewczyna. Jest to znak chrześcijan. Petroniusz nie wierzy, przecież jej przybraną matkę już Raz posadzono o chrześcijaństwo i oddalono od niej zarzuty. Chilon każe mu więc wymówić po grecku słowa „Jezus Chrystus, Boga Syn, Zbawiciel” i ułożyć pierwsze litery w jeden wyraz. Zaskoczony elegant wypowiedział słowo: „Ryba”. Chilon jest gotów wstąpić miedzy chrześcijan, by odnaleźć dziewczynę, ale obawia się Glaukosa, którego przedstawia Markowi jako uratowanego przez siebie człowieka, a w rzeczywistości zostawił go ciężko rannego bez pomocy. Glaukos wyzdrowiał, przybył do Rzymu i jest wśród chrześcijan. Chilon boi się spotkania z nim.
Rozdział 15
Petroniusz wraz z Neronem i jego dworem opuścił Rzym. Pisze listy do Marka, w których opisuje co się dzieje. Elegant dowiedział się, że chrześcijanie byli nową sektą, która powstała niedawno w Judei. Ukrzyżowano tam za czasów Tyberiusza człowieka, którego wyznawcy uważają za Boga. Podejrzewał, że wkrótce utraci łaskę, ponieważ Tygellinus otwarcie okazywał mu niechęć. Postanowił się tym nie przejmować i bawić. Marek odpisał mu, ze nadal nie odnalazł Ligii, a od wyjazdu wuja minęło już dwanaście dni. Chilon często do niego przychodzi i przynosi nowe informacje na temat chrześcijan.
Rozdział 16
Marek ciągle po nocach szuka Ligii w przebraniu. Powoli traci zmysły i zmienia się. Stał się niewyrozumiałym i okrutnym panem. Karał niewolników bez powodu, tak, że z czasem znienawidzili go. Jedynie Chilona traktował dobrze, obawiając się, że starzec zaprzestanie poszukiwań. Ten zaś, przekonawszy się, że zyskuje przewagę nad młodzieńcem, stał się wymagający, wynajdując nowe trudności. Zjawił się po wielu dniach z twarzą tak ponurą, że Winicjusz zbladł, sądząc, że Ligii nie ma wśród chrześcijan. Chilon odparł, że zobaczył Glauka – lekarza, z którym wędrował z Neapolis. Był przekonany, że starzec zmarł w gospodzie, lecz okazało się, że przebywał w mieście. Glaukus oskarżał go, że zmówił się z rozbójnikami i sprzedał jego rodzinę handlarzom niewolników. Chilonides obawiał się, że mężczyzna będzie chciał się na nim zemścić, a chrześcijanie mu pomogą. Tłumaczył, że jest niewinny, a w obronie Glauka stracił dwa palce. Marek zagroził mu, że jeśli zaprzestanie poszukiwań, to szybciej zginie z jego ręki i zostanie zakopany w ogrodzie. Starzec w obliczu zagrożenia obiecał mu, że odnajdzie Ligię. Zaczął narzekać, że poszukiwania dziewczyny są niebezpieczne, dlatego należało zabić lekarza. Patrycjusz doradził mu, żeby wynajął do tego ludzi, których on opłaci i zaczął wypytywać o nowiny. Chilon wtajemnicza Winicjusza w obyczaje chrześcijan. Ze zdziwieniem zaczął opowiadać, że chrześcijanie to spokojni ludzie. Nigdy nie widział, aby oddawali się rozpuście, zatruwali studnie, czcili osła lub żywili się mięsem dzieci. Ich nauka nie zachęcała do zbrodni, a nakazywała przebaczać wszelkie krzywdy. Mówi, że lada dzień ma się pojawić w Rzymie Paweł z Tarsu. Kiedy przybędzie chrześcijanie planują się spotkać na wspólnej modlitwie. Chilon zamierza zabrać tam marka.
Rozdział 17
Przebiegły Grek poszukuje człowieka, który jest odpowiedni, aby zabić Glaukosa. Spotyka Ursusa, któremu przedstawia Glaukosa jako prześladowcę chrześcijan. Mówi, ze Glaukos zdradza chrześcijan tak, jak Judasz Chrystusa. Opowiada on Neronowi o tym, gdzie ukrywają się chrześcijanie. W Ligu budzi się gniew, ale gaśnie na wspomnienie przykazania „nie zabijaj” i zbrodni, którą popełnił zabijając Atacyanusa, i której dotąd żałuje. Chilon mówi mu, ze zaraz po spotkaniu z Pawłem z Tarsu Glaukos ma zamiar udać się do Nerona i go wydać. Ursus ulega i zgadza się zabić Glaukosa dla dobra całej chrześcijańskiej społeczności.
Rozdział 18
Petroniusz pisze do Winicjusza i opisuje podróże z Neronem. Wspomina także, że na dworze Nerona przestano już mówić o małej Auguście i o tym, że to czary przyczyniły się do jej śmierci. Powiadano także, że Poppea znów spodziewa się dziecka. Zawiadamia też siostrzeńca, że Tygellin próbował zdobyć wyrok skazujący Petroniusza na śmierć, ale mu się to nie udało. Elegant jest jednak świadom, ze to tylko kwestia czasu. Prosi, by siostrzeniec zawiadomił g...
mairod