Rozwój mowy.doc

Rozwój mowy dziecka

Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną , dziecko przyswaja sobie ją od najbliższego otoczenia, a przede wszystkim od matki, drogą naśladownictwa. Wielokrotnie powtarzane przez nią nazwy przedmiotów, znajdujących się w otoczeniu dziecka, zostawiają słuchowe ślady w jego mózgu. Rozwój mowy trwa kilka lat i w jego przebiegu wyodrębniają się pewne okresy, w których czas trwania u dziecka normalnie rozwijającego się można określić w przybliżeniu w sposób następujący:

      -    okres melodii- od urodzenia do 1 roku życia

      -    okres wyrazu- od 1 do 2 roku życia

-          okres zdania - od 2 do 3 roku życia

-          okres swoistej mowy dziecięcej- od 3 do 7 roku życia

w pracy profilaktycznej i terapeutycznej na terenie przedszkola ważna jest znajomość rozwoju mowy przypadająca na okres zdania i okres swoistej mowy dziecięcej.

1.      1. Okres zdania / 2-3 rok życia

Mowa ulega doskonaleniu. Dziecko powinno wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe. Ze spółgłosek w tym okresie pojawiają się s, z, c, dz/ wcześniej zastępowane przez ś, ż, ć, dź , a czasem przez sz, ż, cz, dż/

Jednak dziecko ma dalej trudności , gdyż narządy mowne nie są jeszcze dostatecznie sprawne. Toteż głoski trudniejsze zastępowane są łatwiejszymi. Samogłoski mogą być wymawiane niewłaściwie. W sumie jednak mowa jest już zrozumiała nie tylko dla najbliższego otoczenia. Dziecko zaczyna mówić zdaniami dwu-, trzywyrazowymi. Są to zdania oznajmujące, rozkazujące, pytające, wykrzyknikowe. Słuch fonematyczny jest na tyle wyrobiony, że dziecko wie jak dana głoska powinna brzmieć, choć samo nie potrafi jej prawidłowo wypowiedzieć.

2. 2. Okres swoistej mowy dziecięcej / 3- 7 r.ż. /

Dziecko zaczyna już odróżniać głoski: s z, c, dz od ich miękkich odpowiedników. Omawiany okres pokrywa się z pobytem dziecka w przedszkolu. Wymowę dziecka wstępującego do przedszkola charakteryzuje już duża umiejętność odtwarzania wszelkich elementów słowa.
Dziecko trzyletnie potrafi się już porozumieć z dorosłymi , chociaż mowa jego nie jest ukształtowana pod względem dźwiękowym. Dziecko powinno już wymawiać wszystkie samogłoski tak ustne , jak i nosowe chociaż w wymowie jego mogą występować odstępstwa np. zamiana samogłosek : a-o, e-a, i-y. Jest to związane z niewykształconą sprawnością narządów artykulacyjnych. Powinno również wymawiać spółgłoski :

- - wargowe: twarde i zmiękczone / m, m', b, b', p, p' /
- - wargowo- zębowe : twarde i zmiękczone : / f, f', w, w'
- - środkowojęzykowe: ś, ż, ć, dź, ń, k', g', h'
- - tylnojęzykowe: k, g, h
- - przedniojęzykowo- zębowe: t, d, n
- - przedniojęzykowo- dziąsłowe : l, l'
- - półsamogłoski: ł, j
w tym wieku mogą się już pojawiać głoski przedniojęzykowo- zębowe: s, z. c. dz a czasem przedniojęzykowo- dziąsłowe: sz, ż , cz, dż.

Chociaż dużo głosek dziecko umie już wypowiedzieć poprawnie w izolacji i pod dyktando, jednak w mowie spontanicznej są one zamieniane na łatwiejszą pod względem artykulacyjnym

Mowę dziecka 3- letniego cechuje:

-zmiękczanie głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż
- - /r/ może być wymawiane jak - j lub l.
- - Zamiast- f- występuje -h- i odwrotnie
- - Grupy spółgłoskowe są upraszczane tak w nagłosie , jak i w śródgłosie wyrazu , brak wyraźnych końcówek w wyrazach.
 

Mowa dziecka 4- letniego będzie się już różniła pod względem dźwiękowym. Utrwalają się takie głoski jak: s, z, c, dz; dziecko nie powinno już wymawiać ich jak ś, ź, ć, dź . Pojawia się głoska -r- , choć jej opóźnienie nie powinno jeszcze niepokoić. Głoski sz, ż, cz, dż zastępowane są przez s, z, c, dz / seplenienie fizjologiczne /. Grupy spółgłoskowe są jeszcze upraszczane.

Mowa dziecka 5- letniego jest już w zasadzie zrozumiała. Głoski sz, ż, cz, dż , które się pojawiły w 4 r.ż. zaczynają się ustalać . dziecko potrafi poprawnie je powtórzyć, choć w mowie potocznej mogą być wymawiane jak s, z, c, dz.
Głoska -r- powinna być już wymawiana. Grupy spółgłoskowe jeszcze są upraszczane, zarówno w nagłosie wyrazu , jak i śródgłosie wyrazu.

Dojrzałość szkolna

      Dziecko wstępujące do szkoły powinno mieć mowę w pełni uformowaną pod względem fonicznym, dysponować dużym już zasobem słownikowym i poprawnie budować zdania z punktu widzenia logiki , gramatyki i składni. Powinno mówić nie tylko poprawnie i z sensem, ale też z właściwą intonacją / akcent, rytm, melodia mowy/.

      Okres rozwoju mowy może przeciągać się u niektórych dzieci, tych zwłaszcza które w ogóle rozwijają się wolniej, niż inne. Jeżeli dziecko zaczęło mówić dopiero w 2-3 roku życia, to nie możemy wymagać aby w 6-7 roku rozwój mowy mógł być w pełni zakończony.
Rozwój mowy postępuje równolegle z rozwojem motoryki narządów artykulacyjnych. Mowa wytwarza się dzięki skoordynowanej aktywności muskulatury języka, warg, gardła itp. Do rozwoju i koordynacji poszczególnych części aparatu artykulacyjnego potrzebny jest czas i aktywne ćwiczenia .

      Dziecko ćwiczy narządy artykulacyjne poprzez czynności ssania, połykania , żucia. W ten sposób język przygotowuje się do wymowy głosek. Najtrudniejsze głoski sz, ż, cz, dż oraz r wymagają dodatkowych ruchów precyzyjnych, np. uniesienie języka, ruchy wibracyjne. Prawidłowa artykulacja głosek warunkuje rozwój mowy dziecka.

      Opanowanie systemu językowego jest procesem trudnym i długotrwałym .człowiek przez całe życie doskonali tę sztukę. Podstawy posługiwania się językiem każdy człowiek zdobywa w okresie dzieciństwa. W tym czasie dziecko odkrywa relację zachodzącą pomiędzy słowem a jego znaczeniem. W procesie tym ważną rolę odgrywają osoby dorosłe.