ROZDZIAŁ V
Środki prawne w postępowaniu egzekucyjnym oraz odpowiedzialność za naruszenie ustawy
1. Administracyjne środki prawne
1.1.Uwagi ogólne
Jak w każdym procesie prawnym również i w postępowaniu egzekucyjnym w administracji istnieje możliwość weryfikacji rozstrzygnięć organów państwowych. W postępowaniu egzekucyjnym kształt prawny umożliwiający taką weryfikację określa podstawowy cel tego postępowania. Celem tym jest prawidłowa i szybka realizacja obowiązków wynikających z dyrektyw administracyjnych. Przedmiotem wykonania jest obowiązek ustalony rozstrzygnięciem wydanym w zasadzie w toku dwuinstancyjnego postępowania administracyjnego. Nie znaczy to jednak, że w postępowaniu egzekucyjnym jednostka ma być pozbawiona możliwości prawnej ochrony swoich interesów. Inny jest bowiem ciężar gatunkowy ochrony interesów w postępowaniu ogólnym, a inny w postępowaniu wykonawczym. Determinacja środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym opiera się na ogół na tych samych zasadach co w ogólnym postępowaniu administracyjnym. Katalog środków prawnych jest tu jednak szczupły, a tryb postępowania uproszczony. Przewidziane w ustawie egzekucyjnej środki prawne możemy podzielić na administracyjne środki prawne i środki ochrony sądowej. Do pierwszej grupy należą zarówno środki, które są specyficzne dla postępowania egzekucyjnego, jak i te, które występują w kodeksie postępowania administracyjnego i są dopuszczone w zmodyfikowanej niekiedy formie w postępowaniu egzekucyjnym. Do środków prawnych typowych w tej fazie postępowania należą: zarzuty, zażalenie, wniosek o wyłączenie prawa do rzeczy bądź innego prawa majątkowego spod egzekucji i skarga na czynności egzekucyjne. Zażalenie stanowi podstawowy środek prawny w egzekucji administracyjnej na postanowienie organu egzekucyjnego lub wierzyciela, wtedy gdy ustawa egzekucyjna lub Kodeks postępowania administracyjnego tak stanowi.
W postępowaniu egzekucyjnym w administracji mają zastosowanie środki prawne regulowane przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego: wniosek o przywrócenie terminu (art. 58 k.p.a.)1, wznowienie postępowania, uchylenie i zmiana decyzji na podstawie art. 154 k.p.a., art. 155 k.p.a., art. 161 k.p.a., skargi i wnioski wnoszone na podstawie przepisów działu VIII k.p.a.
1.2. Zarzut
Zarzut porównuje się niekiedy do odwołania w postępowaniu administracyjnym, a ściślej w postępowaniu z zakresu zobowiązań podatkowych. Podobieństwa dotyczą braku bezwzględnej suspensywności obu środków prawnych. Ich wniesienie nie powoduje wstrzymania wykonania zaskarżonych aktów z mocy prawa. Skarżący musi w obu przypadkach uzasadnić swoje żądanie. Różnicę stanowi bezwzględna nidewolutywność zarzutu. W sprawie zarzutu orzeka zawsze organ, który prowadzi egzekucję. W odróżnieniu od odwołania, podstawę zarzutu mogą stanowić przesłanki enumeratywne wyliczone w art. 33 p.e.a. 2
Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego może być tylko: wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku. W wyroku z dnia 17 stycznia 2001 r. (sygn. akt I S.A./Gd 2167/00) NSA zauważył, iż „pogląd co do tego, że w postępowaniu egzekucyjnym nieskuteczne jest żądanie stwierdzenia nieistnienia obowiązku (art. 33 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji), znajduje swoje oparcie w przepisie art. 34.1 cyt. Ustawy stanowiącego, że zarzuty zgłoszone na podstawie wskazanej w art. 33 pkt 1-6 ww. ustawy organ egzekucyjny rozpatruje po uzyskaniu wypowiedzi wierzyciela. Organ nie może podważyć wypowiedzi wierzyciela, gdyż wówczas musiałby przeprowadzić pełną kontrolę istniejących decyzji, na podstawie których wystawiono tytuły wykonawcze, do czego żadnym przepisem organ egzekucyjny nie jest uprawniony” (zgodnie z obecnym brzmieniem przepisu art.34 ww. ustawy, zarzuty zgłoszone na podstawie art. 33 pkt 1-7, 9 i 10 ww. ustawy, a przy egzekucji o charakterze niepieniężnym – także na podstawie art. 33 pkt 8, organ egzekucyjny rozpatruje po uzyskaniu stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych
1. J. Jendrośka, Polskie postępowanie…,s. 173.
2. K. Chorąży, W. Taras, A. Wróbel, Postępowanie…, s. 249.
zarzutów, z tym że w zakresie zarzutów, o których mowa w art. 33 pkt 1-5, wypowiedź
wierzyciela jest dla organu egzekucyjnego wiążąca (stanowisko wierzyciela wyrażane jest w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie).
Podstawą zarzutu będzie tu wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku. Przesłanką wniesienia zarzutu jest więc sytuacja, w której obowiązek nie istnieje z powodu jego wykonania, albo z uwagi na fakt, że w ogóle nie istniał. Spełnienie tej przesłanki następuje również w przypadku upływu czasu, z którym przepisy prawa wiążą przedawnienie się obowiązku, albo w przypadku wystąpienia innych okoliczności uregulowanych w przepisach prawa skutkujących wygaśnięcie obowiązku. Zarzut będzie także zasadny w sytuacji umorzenia obowiązku w przewidzianym w odrębnych przepisach prawa trybie.
Podstawą wniesienia zarzutu jest także odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu. Odroczenie może nastąpić gdy, egzekwowany obowiązek wynika z aktu indywidualnego lub generalnego, który nie jest jeszcze wykonalny, np. nieostateczna decyzja administracyjna, której nie nadano rygoru natychmiastowej wykonalności, ani nie podlegająca natychmiastowej wykonalności z mocy prawa.
Zarzut można wnieść również, gdy określenie egzekwowanego obowiązku jest niezgodne z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia. Okoliczności te wskazują na błąd co do przedmiotu postępowania egzekucyjnego, polegający na przymusowym wykonaniu obowiązku innej treści niż obowiązek określony w indywidualnym lub generalnym akcie, stanowiącym podstawę egzekucji administracyjnej. W wyroku z dnia 9 grudnia 1998 r. (sygn. akt I S.A. 1430/98) NSA potwierdził, że organ egzekucyjny ma obowiązek doprowadzenia do wykonania przez zobowiązanego obowiązku określonego w tytule wykonawczym. Jeżeli zarzut ten jest trafny, to postępowanie egzekucyjne podlega umorzeniu (art. 59 pkt 3 u.p.e.a.).
Okolicznością uzasadniającą wniesienie zarzutu może być również błąd co do osoby zobowiązanego (art. 33 pkt 4), a więc sytuacja, w której środek egzekucyjny zastosowano wobec osoby faktycznie nie będącej zobowiązanym w tym postępowaniu. Jak przyjmuje się w orzecznictwie sądowym zarzut błędu co do osoby zobowiązanego dotyczy kontroli formalnej tożsamości osoby, co do której prowadzi się egzekucję.
Niewykonalność obowiązku charakterze niepieniężnym. Okoliczność ta oznacza niewykonalność aktu nakładającego na zobowiązanego obowiązek (istotne jest tu ograniczenie do obowiązku o charakterze niepieniężnym). Należy zauważyć, że okoliczności niewykonalności aktu może zaistnieć zarówno przed jego wydaniem, jak i już po ustaleniu obowiązku, poza tym może ona mieć charakter trwały, nieusuwalny, lub czasowy, co również ma istotny wpływ na sposób rozstrzygnięcia przedmiotowego zarzutu. 3
Zarzut może być wniesiony również w sytuacji niedopuszczalności egzekucji administracyjnej albo zastosowania środka egzekucyjnego. O dopuszczalności egzekucji decydują dwa rodzaje przesłanek. Po pierwsze – przesłanki podmiotowe i po drugie – przesłanki przedmiotowe. W przypadku tych pierwszych egzekucja jest dopuszczalna, gdy przepisy prawa powszechnie obowiązującego nie wyłączają możliwości prowadzenie egzekucji administracyjnej w stosunku do podmiotów (zobowiązanych) objętych tytułem wykonawczym. Natomiast przesłanki o charakterze przedmiotowym odnoszą się do przedmiotu egzekucji i jej podstaw. Zastosowanie niedopuszczalnego środka egzekucyjnego stanowi naruszenie zasady stosowania tylko środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie. 4
Brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, o którym mowa w art. 15 u.p.a.e. Celem instytucji upomnienia „przed-egzekucyjnego”, uregulowanej a art. 15.1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jest skłonienie zobowiązanego do dobrowolnego wykonania określonego obowiązku i tym samym niedoprowadzenie do wszczęcia egzekucji. Jest o tyle ważne, że w myśl art. 15.1, egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia). Pominięcie tego wymogu stanowi naruszenie zasady zagrożenia, która obliguje do uprzedzenia postępowania egzekucyjnego wezwaniem zobowiązanego do dobrowolnego wykonania obowiązku.
Podstawą wniesienia zarzutu jest zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego. W przypadku istnieje kilka środków egzekucyjnych prowadzących bezpośrednio do wykonania obowiązku organ egzekucyjny winien stosować te środki,
które są najmniej uciążliwe dla zobowiązanego. Celem egzekucji administracyjnej nie
3. T. Jędrzejewski, M. Masternak, P. Rączka, Administracyjne…, s. 240.
4. Ibidem, s. 240.
powinna być represja. Stosowanie środków egzekucyjnych nie może zmierzać do wyrządzenia zobowiązanemu dolegliwości. Spośród środków egzekucyjnych bezpośrednio prowadzących do wykonania obowiązku, organ egzekucyjny obowiązany jest do stosowania środków najmniej uciążliwych dla zobowiązanego. Gdy cel egzekucji tego wymaga, organ egzekucyjny może stosować nawet wszystkie dostępne środki egzekucyjne jednocześnie (wyrok NSA z dnia 20 stycznia 1999 r. (I SA/Gd 39/97; niepubl.)).
Dalszą podstawą wniesienia zarzutu jest prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny. Jest to podstawa wniesienia zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego, która znajduje zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów właściwości organów egzekucyjnych. Należy przyjąć, iż sformułowanie dotyczące niewłaściwości organu oznacza naruszenie każdego rodzaju właściwości organu egzekucyjnego (miejscową i rzeczową).
Ostatnią podstawą zarzutu są braki formalne tytułu wykonawczego. Elementy jakie powinien zawierać każdy tytuł wykonawczy określa w sposób enumeratywny art. 27 ustawy egzekucyjnej. Brak któregokolwiek z nich stanowi na tyle poważne uchybienie, iż zostało ono wprowadzone przez ustawodawcę jako podstawa wniesienia zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego.
Wyczerpujące wyliczenie podstaw zarzutów w ustawie ma to znaczenie, że tylko na wymienionych podstawach zobowiązany może skutecznie bronić się przed egzekucją lub przed naruszeniem przepisów o postępowaniu egzekucyjnym, do których doszło już w toku postępowania egzekucyjnego. 5 Zobowiązany może oprzeć zarzut na jednej ze wskazanych w ustawie podstaw zarzutu albo na kilku.
Zarzut jest środkiem zaskarżenia, który służy w fazie wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Nie może tym środkiem posłużyć się zobowiązany w następnych stadiach postępowania egzekucyjnego, bo w nich może już jedynie bronić się przez przedstawienie organowi egzekucyjnemu dowodów stwierdzających np. wykonanie obowiązku, co daje podstawę do zawieszenia postępowania egzekucyjnego albo jego umorzenia. Zarzut jest środkiem zaskarżenia, który występuje również w postępowaniu zabezpieczającym. Na postanowienie o zabezpieczeniu służy w terminie siedmiu dni od
dnia doręczenia postanowienia prawo zgłoszenia zarzutów do organu egzekucyjnego.6
5. R. Hausner, Zarzut w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, (w:) Z problematyki prawa administracyjnego i nauki administracji, Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesięciolecia urodzin Profesora Z. Leońskiego, Poznań 1999, s. 129.
Ustawa wprowadza wymagania formalne co do treści i terminu złożenia zarzutu. Jeśli chodzi o wymagania dotyczące treści, to stosujemy art. 63 k.p.a. w związku z art. 33 p.e.a. Zarzut powinien zatem odpowiadać przesłankom formalnym podania oraz zawierać określenie podstawy zarzutu. Termin do złożenia zarzutu wynosi siedem dni od dnia doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, a w postępowaniu zabezpieczającym – od dnia doręczenia postanowienia o zabezpieczeniu. 7
Wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje tego postępowania. Organ może co prawda wstrzymać postępowanie lub niektóre czynności egzekucyjnego do czasu rozpatrzenia zarzutu, ale tylko w uzasadnionych przypadkach. Wstrzymanie czynności egzekucyjnych oznacza wstrzymanie wykonania wszystkich lub części zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie powoduje uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych, wstrzymanie zaś postępowania egzekucyjnego oznacza wstrzymanie wykonania zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie powoduje uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych, oraz niepodejmowanie nowych środków egzekucyjnych.
Zarzut jest środkiem zaskarżenia niedewolutywnym, albowiem organem właściwym do jego rozpoznania i rozstrzygnięcia jest organ egzekucyjny. Organ jest obowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. Do postępowania wyjaśniającego stosujemy art. 7 k.p.a. ustanawiający zasadę ogólną prawdy obiektywnej oraz stosować będziemy przepisy k.p.a. o dowodach. W postępowaniu tym organ egzekucyjny obowiązany jest zagwarantować udział zobowiązanego i wierzyciela zgodny z zasadą ogólną czynnego udziału stron.
Organ rozstrzyga w sprawie zarzutu w formie postanowienia. Uznając zarzut za uzasadniony, organ powinien w zależności od jego podstawy, umorzyć lub zawiesić postępowanie albo zastosować inny środek egzekucyjny.
Na postanowienie w sprawie zarzutu służy zobowiązanemu i wierzycielowi zażalenie do organu wyższego stopnia. Organ odwoławczy powinien rozpatrzyć zażalenie w ciągu 14 dni od doręczenia mu go. W uzasadniających przypadkach organ odwoławczy może wstrzymać czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zażalenia. 8
6. B. Adamiak, J. Borkowski, Polskie…,s. 451.
7. Ibidem, s. 452.
8. Z. R. Kmiecik, Postępowanie…, s. 255.
1.3. Zażalenie
Jest to środek bardzo podobny do zażalenia przewidzianego przepisami KPA. Z tego powodu niektórzy zaliczają go do środków zaczerpniętych z tego kodeksu. 9
Krąg podmiotów uprawnionych do wnoszenia zażalenia jest różny dla poszczególnych postanowień, w zależności od tego, czyje interesy dane postanowienie może naruszać. Na ogół zażalenie przysługuje zobowiązanemu i wierzycielowi, niekiedy innym uczestnikom postępowania.
Są środkiem weryfikacji indywidualnych aktów administracyjnych, służącym na postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym (zgodnie z art. 17 u.p.e.a., o ile jej przepisy nie stanowią inaczej, rozstrzygnięcie i zajmowane przez organ egzekucyjny lub wierzyciela stanowisko w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego następuje formie postanowienia. Na postanowienie te służy zażalenie, jeżeli ustawa lub Kodeks postępowania administracyjnego tak stanowi. Zażalenie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu egzekucyjnego terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia. Wyjątek w tym zakresie stanowią postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela wydawane przez dyrektora izby celnej. Znajduję tu bowiem odpowiednie zastosowanie przepisy art. 262 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny (tekst jedn. Dz. U. Nr 75, poz. 802 z poźn. zm.), wmyśl którego w wypadku wydania decyzji w pierwszej instancji przez dyrektora izby celnej, odwołanie od tej decyzji rozpatruje ten sam organ celny. Oznacza to, że zażalenie na postanowienie dyrektora izby celnej w sprawie stanowiska wierzyciela nie jest środkiem o charakterze dewolutywnym. Przy czym termin do wniesienia takiego zażalenia wynosi siedem dni od dnia doręczenia postanowienia.
Wniesienie zażalenie nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego, jednak organ egzekucyjny lub organ odwoławczy może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zażalenia. Pod względem formy i treści zażalenie powinno podpowiadać wymaganiom ogólnym stawianym podaniom. Podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych. Podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokołu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Gdy podanie
9. K. Jandy-Jendrośka, System prawa administracyjnego, t. III, Ossolineum 1978, s. 294.
wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu. Organ administracji publicznej obowiązany jest przy tym potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący je tego zażąda.
W wyniku rozpatrzenia zażalenia organ odwoławczy może zaskarżone w drodze zażalenia postanowienia utrzymać w mocy, bądź uchylić je i orzec co do istoty sprawy, bądź też uchylić postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpatrzenia przez organ egzekucyjny.
1.4. Wniosek o wyłączenie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji
Osoba nie będąca zobowiązanym, która rości sobie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego, majątkowego którego prowadzi się egzekucję administracyjną, może wystąpić do organu egzekucyjnego z żądaniem ich wyłączenia spod egzekucji. Osoba ta jest zobowiązana do przedstawienia lub powołania dowodów na poparcie swego żądania. Termin do zgłoszenia żądania wynosi 14 dni od uzyskania przez osobę trzecią wiadomości o czynności egzekucyjnej skierowanej do rzeczy lub prawa majątkowego.
Organ egzekucyjny rozpoznaje żądanie i wydaje postanowienie w sprawie wyłączenia spod egzekucji w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia żądania. Termin ten może być przedłużony o dalsze 14 dni, gdy zbadanie dowodów w terminie czternastodniowym nie było możliwe. Do czasu wydania postanowienia w sprawie wyłączenia spod egzekucji organ egzekucyjny ma obowiązek zaniechać dalszych czynności egzekucyjnych w stosunku do rzeczy lub prawa majątkowego, których wyłączenia żądano. Jednakże wcześniej dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy. Na postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie odmowy wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego przysługuje zażalenie. Osobie, której żądanie wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego nie zostało uwzględnione, służy prawo wniesienia powództwa w trybie kodeksy postępowania cywilnego o ich zwolnienie spod egzekucji. 10 Powództwo to jest powództwem przeciwegzekucyjnym przysługującym osobie trzeciej (powództwo ekscydencyjne). Przesądza o tym treść art. 842 kodeksu postępowania cywilnego, z którego wynika, że powód ma do wyboru dwie możliwości: może wytoczyć powództwo
10. E. Ochendowski, Postępowanie…, s. 289.
po doręczeniu mu postanowienia o odmowie wyłączenia spod egzekucji lub może wnieść zażalenie na postanowienie i dopiero po doręczeniu mu postanowienia wydanego na skutek wniesionego zażalenia wytoczyć powództwo. 11
Żądanie wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego nie może być zgłoszone po zakończeniu postępowania egzekucyjnego. Osoba trzecia może wówczas dochodzić od zobowiązanego odszkodowania na zasadach prawa cywilnego. 12
Nie można się domagać wyłączenia rzeczy lub prawa spod egzekucji powołując się na zasady współżycia społecznego (wyrok NSA- ośrodek zamiejscowy w Lublinie z 13 marca 1998 r., I SA/Lu 163/97).
Osoba, żądająca wyłączenia spod egzekucji, jest zobowiązana do wskazania dowodów, a nie do uprawdopodobnienia swego żądania. Dowody te nie muszą być dołączone do żądania.
Art. 39 mówi: „Jeżeli w egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym rzecz lub prawo majątkowe, których wyłączenia spod egzekucji żądano, zostały również objęte środkiem egzekucyjnym wskazanym przez wierzyciela, organ egzekucyjny doręcza mu postanowienie o wyłączeniu. Na to postanowienie przysługuje wierzycielowi zażalenie. Do czasu rozstrzygnięcia zażalenia dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy.”
Artykuł ten mówi w praktyce o obowiązku wydaniu rzeczy. Trudno sobie wyobrazić sytuację dotyczącą egzekucji o charakterze niepieniężnym, w toku której prawo majątkowe mogłoby stać się przedmiotem zajęcia egzekucyjnego. Zakwestionowanie przez osobę trzecią prawa własności zobowiązanego do rzeczy mającej być wydaną wierzycielowi ma istotne znaczenie dla określenia treści obowiązku oraz dla samego jego istnienia. Z tego względu wierzyciel ma interes w kwestionowaniu rozstrzygnięcia organu egzekucyjnego o wyłączeniu rzeczy spod egzekucji. 13
W przypadku niektórych obowiązków niepieniężnych przejście na osobę trzecią prawa własności rzeczy podlegającej wydaniu nie ma znaczenia, ponieważ egzekucja jest prowadzona wobec każdorazowego właściciela tej rzeczy. Żądanie wyłączenia takiej rzeczy spod egzekucji jest wówczas bezprzedmiotowe.
11. F. Zedler, Powództwo o zwolnienie od egzekucji, Warszawa 1973, s. 181.
12. K. Chorąży, W. Taras, A. Wróbel, Postępowanie…, s. 252
13. P. Przybysz, Postępowanie…, s. 145.
Celem wprowadzenia zakazu sprzedaży rzeczy lub wykonywania prawa majątkowego, co do których zostało zgłoszone żądanie wyłączenia ich spod egzekucji, jest uniemożliwienie powstania nieodwracalnych skutków prawnych, do których mogłoby dojść w przypadku braku takiego zakazu.
W przypadku uwzględnienia żądania wyłączenia rzeczy ulegającej szybkiemu zepsuciu, która została sprzedana, wnioskodawcy wypłaca się kwotę złożoną do depozytu.
Formą prawną rozstrzygnięcia wniosku osoby trzeciej jest postanowienie organu egzekucyjnego. Postanowienie rozstrzygające wniosek organ egzekucyjny wydaje po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, które prowadzi na podstawie przepisów k.p.a.
Postanowienia w sprawie wniosku o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji organ egzekucyjny doręcza osobie trzeciej. Jednak w przypadku prowadzenia egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym podmiotem, któremu organ egzekucyjny powinien doręczyć przedmiotowe postanowienie, może być również wierzyciel. Dotyczy to jednak sytuacji, w której rzeczy lub prawa majątkowe objęte żądaniem osoby trzeciej zostały objęte środkiem egzekucyjnym wskazanym przez wierzyciela. Doręczenie postanowienia o wyłączeniu rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji również wierzycielowi wywiera skutki w postaci uzyskania przez niego legitymacji do wniesienia zażalenia na to postanowienie. W takim przypadku ustawodawca wyłączył możliwość wniesienia zażalenia na to postanowienie przez osobę trzecią, której uprawnienie do zaskarżenia przedmiotowego postanowienia dotyczą tylko rozstrzygnięcia odmawiającego wyłączenia rzeczy lub praw majątkowych spod egzekucji. 14
Przepisy dotyczące wniosku o wyłączenie rzeczy lub praw majątkowych spod egzekucji administracyjnej stosuje się odpowiednio w przypadku zgłoszenia roszczeń do rzeczy lub praw majątkowych zajętych w celu zabezpieczenia.
1.5. Skarga na czynności egzekucyjne lub egzekutora oraz skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego
Art. 54 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przewiduje możliwość
14. T. Jędrzejowski, M. Masternak, P. Rączka, Administracyjne…, s. 246.
złożenia skargi na czynności egzekucyjne lub egzekutora, a także skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Skargi takie są środkiem prawnym właściwym wyłącznie dla postępowania egzekucyjnego – środkiem, którego nie należy utożsamiać ze skargą w trybie art. 227 k.p.a. 15
Skarga na czynności egzekucyjne jest skierowana wyłącznie przeciwko czynnościom czysto wykonawczym egzekutora, o ile taki został wyznaczony w konkretnym postępowaniu egzekucyjnym lub przeciwko czynnościom egzekucyjnym samego organu egzekucyjnego, gdy organ ten będzie wykonywał takie czynności. Nie będzie więc przysługiwała skarga na działania organu egzekucyjnego w formie indywidualnych aktów administracyjnych – postanowień i zarządzeń. Prawo złożenia skargi na czynności egzekucyjne przysługuję wyłącznie zobowiązanemu. Natomiast skarga na przewlekłość postępowania przysługuje tak zobowiązanemu, jak i wierzycielowi oraz osobie trzeciej, gdy ma to służyć zabezpieczeniu ich interesów. W tym ostatnim przypadku ustawodawca w art. 54.1 ustawy użył sformułowania, iż skarga przysługuję „podmiotowi, którego interes prawny lub faktyczny został naruszony w wyniku niewykonania obowiązku”. Podmiotem takim może być np. strona postępowania administracyjnego.
Skargę składa się do organu nadzoru za pośrednictwem organu egzekucyjnego. Jeżeli jej przedmiotem są czynności egzekucyjne wtedy wnosi się ją w terminie 14 dni od dokonania kwestionowanej czynności. Skoro ustawa milczy na temat terminu wniesienia skargi na przewlekłość postępowania – trzeba przyjąć, iż można wnieść ją w każdym czasie o ile postępowanie egzekucyjne nie zostało jeszcze zakończone. Wniesienie skargi, stosownie do art. 54.6 ustawy nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego, ale organ egzekucyjny w uzasadnionych przypadkach może je wstrzymać. Wstrzymanie odnosi się do skargi na czynności egzekucyjne.
Stosownie do art. 54.5 w sprawie skargi postanowienie wydaje organ nadzoru. Jeżeli oddala on skargę to na postanowienie takie ...
beata7922