16
Część I. Podstawy finansów
• bony komercyjne (papiery komercyjne, commercialpapers) - to krótkoterminowe papiery dłużne (KPD), emitowane przez przedsiębiorstwa na bazie prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi (ustawa o obligacjach) lub na podstawie prawa wekslowego lub kodeksu cywilnego . Występują zarówno bony dyskontowe, jak i kuponowe, na okaziciela lub imienne.
Na rynkach globalnych bony komercyjne sąjednym z podstawowych instrumentów rynku pieniężnego, nabywcami zaś są duże fundusze, banki lub inni inwestorzy instytucjonalni. Pozwalają na alternatywne w stosunku do kredytu bankowego zasilenie przedsiębiorstw w kapitał inwestycyjny. Emitowane są zazwyczaj przez firmy o wysokim ratingu (wiarygodności kredytowej). Na polskim rynku dotychczas żadna z emisji KPD nie miała charakteru oferty publicznej, a największą popularnością cieszą się krótkoterminowe papiery dłużne zabezpieczone aktywami pożyczkobiorcy, emitowane przez firmy komercyjne na podstawie prawa wekslowego, np. weksle własne czy KWIT (komercyjne weksle inwestycyjno-terminowe).
Banki komercyjne emitują specyficzne instrumenty finansowe, jakimi są certyfikaty depozytowe (certificate of deposits - CD) - instrumenty na okaziciela, które stanowią poświadczenie złożenia depozytu terminowego. W Polsce, zgodnie z nowym prawem bankowym z 1997 roku, wszystkie papiery wartościowe emitowane przez banki, w tym CD, muszą zawierać w nazwie „bankowy papier wartościowy"3.
Inne instrumenty, typowe dla obrotu bankowego, to instrumenty o charakterze rozliczeniowym (czeki) lub kredytowym (weksle)6.
• Czek
Jest to papier wartościowy wystawiony w ściśle określonej formie, w którym wystawca poleca bankowi dokonać bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej okazicielowi czeku. Wręczenie czeku remitentowi (na kogo jest on wystawiony) jest traktowane jako dokonanie zapłaty, choć nastąpi ona dopiero w banku wystawcy i to pod warunkiem, że na rachunku wystawcy jest potrzebna do zapłaty kwota.
Cechy czeku:
- czek nie jest narzędziem kredytowania jak weksel, pełni funkcję płatniczą;
- wystawienie czeku wymaga posiadania odpowiednich środków na rachunku bankowym;
4 Na rynku polskim istnieje kilka koncepcji interpretacji podstaw prawnych emisji korporacyjnych papierów krótkoterminowych i ich nazewnictwa, por. J. Mojak, Prawo papierówwartościowych w zarysie, op.cit,, s. 73.
5 Por. Rynek finansowy w Polsce 1998-2001, NBP, Warszawa 2002, s. 22.
6 Por. szerzej R. Szewczyk (red.), Bankowa obsługa firmy, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002 lub J. Grzywacz, Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem, Difln, Warszawa 2000.
tekno-inez