Wadsworth Barry J.- Teoria Piageta - Poznawczy I Emocjonalny Rozwój Dziecka.rtf

TEORIA PIAGETA

POZNAWCZY I EMOCJONALNY

ROZWÓJ DZIECKA

Barry J.Wadsworth

TEORIA PIAGETA

POZNAWCZY I EMOCJONALNY

ROZWÓJ DZIECKA

Tłumaczyła Małgorzata Babiuch

lAl

WSiP

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna

Warszawa, 1998

SPIS TREŚCI

Przedmowa ..........................................   7

Układ treści..........................................     8

Wprowadzenie ........................................   11

•/r-,:. - !:

Trzy typy teorii psychologicznych .'............... ,.r.. ^i? •: ......     12

Biografia...........................................     15

Podejście do badań .....................................     18

Rozdział l Organizacja intelektualna i adaptacja ........................   24

Schemat ............................................ «t 25

Asymilacja .....,...............................;....     28

Akomodacja .........................'.........., .t. ...    29

Równoważone ......... ............ .t. v .-.-'; .-h.--. .... .....   30

"'•»,'

Rozdział 2

Rozwój intelektualny i inne czynniki.........................   33

Treść, funkcja i struktura .................. *..............     33

Działanie i wiedza .....................................     34      ,.,

Kontinuum rozwoju ....................................    38

Czynniki rozwoju ......................................     40

Streszczenie .........................................     45

Rozdział 3 Rozwój sensomotoryczny .................................   46

Okres l. (0-1, mieś.): Aktywność odruchowa ......................    49

Okres 2. (1.-4. mieś.); Dokonywanie pierwszych rozróżnień ..............     50

Okres 3. (4.-8. mieś.): Odtwarzanie interesujących zdarzeń ...............     54

Okres 4. (8.-12. mieś.): Koordynacja schematów ....................     57

Okres 5. (12.-18. mieś.): Wykrywanie nowych sposobów ................     61

Okres 6. (18.-24. mieś.): Reprezentacje umysłowe ....................     64

Streszczenie ............... •:•.........................     68

Rozdział 4 Rozwój myślenia przedoperacyjncgo ..........:..............   72

Reprezentacja ........................................     72

Rozwój mowy ........................................    76

Mowa i myślenie ......................................    79

Uspołecznienie zachowania ................................     81

Cechy myślenia przedoperacyjnego ............................     82

Niezmienniki ........................................     87

6  Spis treści

Rozwój afektywny: początki odwzajemniania i uczuć moralnych ............    95

Pojęcia reguł u dzieci. ...................................     97

Streszczenie .........................................    107

Rozdział 5 Rozwój operacji konkretnych ..............................   109

Czym różni się myślenie na poziomie operacji konkretnych od myślenia przedopera-cyjnego ............................................    110

Operacje logiczne ......................................    114

Rozwój afektywny: współpraca ..............................    120

Streszczenie .........................................    129

Rozdział 6 Rozwój operacji formalnych ..............................   131

Czym operacje formalne różnią się od operacji konkretnych ..............    132

Struktury rozwijające się w stadium operacji formalnych ................    133

Treść myślenia formalnego .................................    140

Rozwój afektywny a dorastanie ..............................    145

Rozwój intelektualny a dorastanie ............................    150

Streszczenie .........................................    157

Rozdział 7              '             .          4 Dalsze aspekty teorii Piageta .............................   159

',.-, Rozwój intelektualny — streszczenie ..',........................    159

".. Właściwości rozwoju poznawczego i afektywnego ....................    160

;;; Inteligencja i przystosowanie ................................    164

Czynniki rozwoju intelektualnego .............................    165

Wiedza a rzeczywistość: konstrukcja ...........................    166

Afekt i poznanie ......................................    167

Rozdział 8 Implikacje teorii Piageta dla edukacji: regidy konstruktywizmu ......   170

Jak nabywana jest wiedza: eksploracja ..........................    172

Motywacja: zaburzenie równowagi .............................    173

Autonomia intelektualna ..................................    177

Co można skonstruować ........................ .". ........   179

Wspieranie uczuć moralnych i postępowania moralnego .;......-.-..-...   184

Rozdział 9 Zastosowania teorii Piageta ..............................   187

Konstruktywistyczna teoria Piageta a edukacja matematyczna ....... .s......    187

Co teoria Piageta mówi o nauce czytania i pisania ....................   192

Teoria fconstruktywistyczna a trudności w uczeniu się ..................   195

Uwagi konstruktywistów do dyskusji na temat metod nauczania czytania .......   201

Słowo końcowe .......................................   203

Bibliografia..........................................  205

Ważniejsze prace Piageta wydane w Polsce ..................... 213

Indeks rzeczowy ....................................... 214

PRZEDMOWA

Książka ta stanowi rozwinięcie pierwszych czterech wydań Piagefs Theory of Cognitive and Affective Development. Jej cele nie uległy zmianie: zapoznać studenta pedagogiki lub psychologii z pojęciami teorii Jeana Piageta, unikając uproszczeń i zafałszowań. W pierwszych dwóch wydaniach skupiałem się przede wszystkim na pracach Piageta dotyczących rozwoju poznawczego i intelektual­nego, natomiast w wydaniu trzecim i w niniejszej edycji śledzę także obszerne studia Piageta nad rozwojem afektywnym, których znaczna część pozostała nie zauważona przez psychologów i wychowawców. Włączyłem także większość najważniejszych rozwinięć teorii Piageta z ostatnich kilku lat. Mam nadzieję, że zrozumienie jego dzieł przyniesie Czytelnikowi wiele korzyści.

Piaget - jeden z najbardziej twórczych i przenikliwych umysłów naszego stulecia - nakreślił niezwykle przekonujący obraz tego, jak dzieci konstruują i nabywają wiedzę. Koncepcja ta została oparta na dokładnych obserwacjach, przemyśleniach i badaniach prowadzonych przez 60 lat. Naukowcy są na ogól zgodni co do tego, że Piaget przesunął granice myśli psychologicznej tak daleko, jak dotąd żaden z nich. Pedagogowie i psychologowie dziecięcy podzielają pogląd, że doprowadził on do nowego, ważnego sposobu rozumienia rozwoju dzieci.

Jako nauczyciel w szkole podstawowej miałem początkowo wątpliwości co do niektórych praktyk wychowawczych tam stosowanych. Moje intuicje często wskazywały mi kierunek, który odbiegał od tradycji i w którym moi koledzy nauczyciele nie chcieli podążać. Dzięki odkryciu prac Piageta rozwinąłem w znacznym stopniu swoją zdolność rozumienia dzieci i procesu kształcenia;

lepiej też zrozumiałem, czego w istocie dotyczyły moje intuicje.

Idee Piageta zacząłem popularyzować w 1969 roku jako nauczyciel akademi­cki. Gdy pracowałem nad pierwszym wydaniem mojej książki, nazwisko tego uczonego akurat zaczynało być głośne w amerykańskiej pedagogice i psycho­logii. Po upływie 25 lat teoria Piageta nie jest już tak popularna, jak niegdyś, wydaje się mniej nowatorska, a nawet przez wielu jest odrzucana jako przestarzała. Ja jednak, i nie tylko ja, jestem mocno przeświadczony, że teoria Piageta ma dziś nie mniej do zaoferowania psychologii i pedagogice niż przed laty. Jest ona dla mnie tak samo fascynująca, jak w latach 60., i wciąż stanowi mój najbardziej użyteczny - choć nie jedyny - przewodnik w rozważaniach nad kształceniem.

8 Przedmowa

W ciągu ostatnich 25 lat teoria Piageta uległa zmianom, tak jak zmieniają się i muszą się zmieniać wszystkie teorie. Jako jej popularyzator czuję się nawet nieco zakłopotany niektórymi interpretacjami, które opublikowałem w latach 70., lecz podnosi mnie na duchu świadomość, że wówczas całkiem sensownie oddawały one moje rozumienie tej teorii. Jeśli jakościowo udos­konaliłem ujecie teorii Piageta, to aktualne interpretacje powinny być bardziej uzasadnione. Na tym właśnie, jak chciał nas przekonać Piaget, polega budo­wanie wiedzy.

W latach 60. i 70. większość uczniów Piageta koncentrowała się na rozwoju poznawczym, zrównując go z rozwojem intelektualnym. Nie było to słuszne. Piaget powiedział nam, że rozwój intelektualny to coś więcej niż poznanie, tęcz my nie sfucda/isnry gff. On zaffss? ź^w/er^Ą '^ cfsv^ ^lainwiflatii* poznawczego rozwój ma także składnik afektywny, społeczny oraz etyczny, moralny.

Chciałbym podziękować następującym osobom, które przeczytały ma­nuskrypt piątego wydania mojej książki i dostarczyły wielu pomocnych mi uwag:

Kay Alderman, University of Akron , Helmutowi W. Bartel, Tempie University

Jamesowi A. DeRuiter, University of Northen Colorado

Yoko Ishigaki Karjala, San Jose State University

Janice Patillo, Stephen F. Austin State University

Charlesowi Tempie, Hobart&William Smith Colleges

Układ treści

Wprowadzenie zawiera krótki rys historyczny, obejmujący biografię Pia­geta oraz dyskusję nad jego podejściem do badań. W rozdziale l. opisuję cztery centralne pojęcia wszystkich prac Piageta: schematu, asymilacji, akomo-dacji i równoważenia. Rozdział 2. traktuje o składnikach inteligencji i czyn­nikach wpływających na Jej rozwój, o trzech typach wiedzy, o wyróżnianycn przez Piageta poziomach rozwoju oraz o rozwoju afektywnym.

Każdy z rozdziałów od 3. do 6. poświęcony jest jednemu z czterech pozio­mów rozwoju poznawczego i afektywnego. W rozdziale 7. dyskutowany jest problem związku między rozwojem poznawczym i afektywnym a zachowaniem młodzieży. Rozdział 8. zawiera podsumowanie poprzednich rozdziałów oraz dyskusję dotyczącą kilku bardziej ogólnych implikacji prac Piageta dla kształ­cenia i wychowywania dzieci.

W rozdziale 9. omawiam dyskusję nad Piagetowskimi pojęciami konstruk-tywistycznymi w odniesieniu do nauczania matematyki, czytania i pisania oraz do problemów trudności w nauce.

Układ treści  9

Poprzednie wydania tej książki byty krytykowane za to, że nie włączyłem do nich w szerszym zakresie relaq'i z badań oraz przeglądów prac teore­tycznych, które przypuszczalnie wykraczają poza teorię Piageta (mieszczą się w nurcie neopiagetowskim). Decydując o tym, co włączyć do tego wydania, postanowiłem nie zajmować się wszystkim, tak jak to często starają się czy­nić autorzy podręczników, lecz skupić się na teorii Jeana Piageta, która prze­szła pomyślnie test czasu jako solidna i użyteczna koncepcja rozwoju intelek­tualnego. Ponadto starałem się zwrócić uwagę na to, co uważam za zwykłe niedociągnięcia w rozumieniu tej teorii, i uczynić to możliwie jasno i zwięźle.

Zajmując się praktyką edukacyjną i zdając sobie sprawę z tego, że reguły ...