1. Co to jest prawo konstytucyjne?
2. Co to jest prawo państwowe?
3. Jaki jest przedmiot prawa konstytucyjnego?
4. Jakie jest miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa?
5. Co to jest konstytucja?
6. Jaka jest geneza spisanej konstytucji?
7. W jaki sposób uchwala się konstytucję?
8. W jaki sposób można zmienić konstytucję?
9. Jaka jest moc prawna przepisów zawartych w konstytucji?
10. Jakie są podobieństwa i różnice między konstytucją a ustawą konstytucyjną?
11. Jaka jest budowa konstytucji?
12. jaka jest treść konstytucji?
13. jak możemy podzielić konstytucję ze względu na treść?
14. Co to są zasady naczelne konstytucji?
15. Jaka jest treść zasady demokratyczne państwa prawnego?
16. Jaka jest treść zasady suwerenności narodu?
17. Jakie są przesłanki ograniczenia zasady suwerenności narodu w warunkach integracji europejskiej?
18. Na czym polega zasada przedstawicielstwa politycznego
19. Jak jest wyrażona zasada trójpodziału władzy w Konstytucji RP?
20. Na czym polega zasada pluralizmu politycznego?
21. Na czym polega system parlamentarno-gabinetowy?
22. Jakie są podstawowe pojęcia i terminy w zakresie praw człowieka?
23. Jak Konstytucja RP ujmuje zasadę wolności człowieka?
24. Jak Konstytucja ujmuje zasadę równości wobec prawa?
25. Kto jest podmiotem wolności i praw?
1.
Prawo konstytucyjne to zespół norm prawnych określających ustrojowe zasady funkcjonowania państwa, treść i sposoby zagwarantowania praw człowieka i obywatela oraz zaspokajania potrzeb społecznych, sposób tworzenia prawa, hierarchię źródeł prawa a także kompetencje i wzajemne relacje pomiędzy organami władzy państwowej.
Prawo konstytucyjne – przedmiotem tego prawa są normy prawne określające zasady ustroju politycznego oraz wynikające z nich instytucje prawne konkretyzujące w szczególności zakres praw wolności i obowiązków obywateli oraz organizację aparatu państwowego.
2.
Prawo państwowe (konstytucyjne) – podstawowym jego źródłem jest ustaw zasadnicza czyli Konstytucja oraz inne akty prawne z nią związane np. ordynacje wyborcze do Sejmu i senatu. Reguluje ono podstawowe instytucje ujęte w Konstytucji oraz podstawowe prawa i obowiązki obywateli.
3.
Przedmiotem prawa konstytucyjnego – materia prawa konstytucyjnego obejmuje te normy prawne, które określają:
- podmiot władzy suwerennej w państwie i sposoby jej sprawowania; prawo konstytucyjne określa do kogo należy najwyższa władza w państwie, czyli władza suwerenna, określa też formę i charakter państwa
- podmioty ustroju gospodarczego państwa, czyli wskazuje formy własności w państwie, mechanizmy jej ochrony i sposób organizacji życia gospodarczego
- system organów państwowych, wskazuje struktury organów państwa, tryb ich funkcjonowania oraz wzajemny ich stosunek
- status obywatela w państwie, a więc prawa i wolności obywatela a także nakładane na niego obowiązki, wolności obywateli
- podstawy systemu wyborczego określające sposób powoływania organów przedstawicielskich
Źródła prawa konstytucyjnego – Pisane (konstytucja + wszystkie akty prawne, które dotyczą aparatu państwowo – ustawodawczego o NIK, o RM, ordynacja wyborcza do Sejmu i Senatu, ordynacji do wyborów samorządowych); Niepisane precedensy (pewne jednorazowe, lecz celowe rozstrzygnięcia wątpliwej kwestii konstytucyjnej np. 10-tki projektów ustaw w parlamencie dyskontynuacja prac parlamentarnych, nie załatwione w tej kadencji nie przechodzą do następnej), konwenanse zwyczajowe konstytucji (jeżeli kilka razy powtarzają się precedensy).
4.
Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa – w klasycznym podziale prawa na publiczne i prywatne prawo konstytucyjne należy do prawa publicznego. Znajduje się tam obok takich gałęzi jak: praw międzynarodowe administracyjne, karne czy cywilne. W podziale prawa na materialne i formalne należy do praw materialnych. Większość spośród norm prawa konstytucyjnego ma charakter materialny, określa uprawnienia i obowiązki podmiotów prawnych oraz ewentualne sankcje za ich przekroczenie. Znaczenie w prawie konstytucyjnym mają jednakże normy formalne, które określają tryb postępowania przed organami państwa, związanymi z dochodzeniem praw i obowiązków określonych w prawie materialnym.
5.
Konstytucja (od łac. constitutio – układ, ustanowienie) to ustawa zasadnicza określająca podstawowe zasady ustroju politycznego i społeczno – gospodarczego państwa oraz strukturę i kompetencje centralnych i lokalnych organów państwa. Ponadto konstytucja określa także zasady stosunków między obywatelem i państwem, normując podstawowe wolności i prawa obywatelskie.
Definicja Konstytucji. KONSTYTUCJA – ustawa zasadnicza regulująca podstawy ustroju państwa i uchwala w szczególnym trybie. Pierwsza konstytucja na świecie to konstytucja amerykańska z 1878r. USTAWA ZASADNICZA: 1. nie może obowiązywać jakikolwiek akt prawny, którego moc byłaby równa lub wyższa od konstytucji., 2. akty niższego rzędu z ustawami na czele powinny konstytucję konkretyzować., 3. konstytucja jest aktem kardynalnym czyli dotyczy najważniejszych spraw. Konstytucja reguluje tylko podstawy ustroju państwa (nie jest regulowany cały ustrój). Jest uchwalana w szczególnym trybie czyli trudniej ja regulować niż np. ustawy, powinna być zmieniana jak najrzadziej.
6.
Geneza konstytucji pisanej:
a) I konstytucją pisaną na świecie była konstytucja Stanów Zjednoczonych (1787r.) poprzedzona byłą tzw. Małymi konstytucjami poszczególnych stanów
b) II na świeci3e a najstarszą w Europie była konstytucja Polska z 3.05.1791r. (ustawa rządowa)
c) III na świecie była konstytucja Francuska z 3.09.1791r.
Geneza konstytucji: Prototyp konstytucji to karty konstytucyjne 13 kolonii brytyjskich, które utworzyły Stany Zjednoczone Ameryki 1607 Wirginia, 1732 Gorgia. Każda z tych kolonii otrzymała od króla kartę konstytucją – prawa i obowiązki mieszkańców, kompetencje lokalnych władz. 1770 uchwalono deklarację niepodległości, 1776 Stany uchwaliły swoją konstytucję, Konstytucja amerykańska z 1787 jest aktualna do dziś z 27 poprawkami. I konstytucja europejska to Konstytucja 3 maja 1791, 1791 konstytucja francuska, 1793 konstytucja jakobińska, konstytucja szwedzka 1809, Norwegii i Państw Niemieckich 1814. Ostatnia konstytucja 1906 Rosja. Czynniki, które wpłynęły na powstanie konstytucji pisanej; 1. poglądy szkoły natury w myśl której władza państwowa winna być ograniczona przez przyrodzone prawa jednostki, 2. koncepcja umowy społecznej jako swoisty kontakt między rządzonymi a rządzącymi, która znalazła wsparcie w rozszerzającym się światopoglądzie nacjonalistycznym (rozum to najważniejsze. Źródło poznania rzeczywistości), 3. teoria podziału władzy w ujęciu monteskiuszowskim, według której wolność jednostki może być zagwarantowana jedynie tam, gdzie władza jest podzielona między różne wzajemnie się hamujące organy, 4. wolność i równość wszystkich obywateli, 5. szkoła pozytywizmu prawnego, której przedstawiciele przywiązywali wagę do prawa pisanego. PRZYCZYNY POWSTANIA KONSTYTUCJI W XVII w. 1. O charakterze ekonomicznym, społecznym, politycznym ( w kapitalizmie produkowano w małych fabrykach w XVIII w. nie było pracowników, chłopi byli przypisani ziemi. W interesie burżuazji było zniesienie poddaństwa, ale chłopi nie mieli praw politycznych. Zaczęto głosić idee równości formalnej wobec prawa. Zapisano tę zasadę w konstytucji. 2. o charakterze ideologicznym; ideologia praw natury (prawa ludzkie mogą być prawami niegodnymi dlatego nad prawem stanowionym jest prawo natury), idea umowy społecznej (państwo powstało w wyniku umowy społecznej między władzą a społeczeństwem), idea podziału władzy, idea pozytywizmu prawniczego (prawo stanowione tylko przez organ państwa).
7.
W państwach demokratycznych, których podmiotem władzy jest naród, prawo uchwalania ustawy zasadniczej jest podstawowym atrybutem jego suwerenności. Może go realizować w różnych formach wyrażając swą wolę w sposób bezpośredni lub pośredni.
Bezpośrednim sposobem wyrażania woli narodu w kwestiach konstytucyjnych jest referendum konstytucyjne, które z reguły ma charakter zatwierdzający (ratyfikujący).
Przy pośrednim wyrażaniu woli przez suwerena w przedmiocie konstytucji, naród powierza jej uchwalenie reprezentantom. Konstytucje takie mogą być uchwalone przez:
- specjalnie wybrany w tym celu organ – zgromadzenie parlamentarne i uchwalenie konstytucji (konstytuanta)
- prawo uchwalenia konstytucji może należeć do parlamentu zwykłego, którego nazwa ani wybór nie są poprzedzone wyraźnym wskazaniem, że będzie to organ powołany do stanowienia ustawy zasadniczej, która nie ma też prawnego obowiązku rozwiązania się po wypełnieniu swojego zadania, czyli uchwaleniu konstytucji
- odmienny tryb uchwalania ustawy zasadniczej przyjęty został w Stanach Zjednoczonych, gdzie konstytucja uchwalona została nie przez parlament lecz przez konwencję constatacyjną, organ wyłoniony wyłącznie do stanowienia w konkretnych sprawach ustrojowych.
*podstawowym sposobem jest uchwalenie przez Parlament i zatwierdzenie przez Naród w referendum konstytucyjnym,
*nadanie (narzucenie) Konstytucji – konstytucja okrojowana nadanie konstytucji lub narzucenie jej przez władzę zwierzchnią (np. króla) z pominięciem procedury przewidzianej dla jej przyjęcia, np.: Karta konstytucyjna z czerwca 1814, zredagowana i nadana przez króla francuskiego Ludwika XVIII, oraz Konstytucja Księstwa Warszawskiego nadana przez Napoleona w Dreźnie w lipcu 1807,
*uchwalenie przez Konwencję konstytucyjną (jest to ciało przedstawicielskie niezależne od parlamentu, wybrane specjalnie dla uchwalenia Konstytucji lub dokonania w niej zasadniczych zmian,
*uchwalenie przez Konstytuantę. Konstytuanta to parlament specjalnie legitymowany do uchwalenia konstytucji,
*uchwalona w wyniku porozumienia monarchy i społeczeństwa (konstytucja pruska)
Sposoby uchwalania konstytucji 1. uchwalenie konstytucji przez parlament – to najczęstszy sposób, 2. uchwalenie konstytucji poprzez specjalny parlament – konstytuanta w Polsce, konstytuanta to sejm ustawodawczy, 3. amerykanie zwołują specjalne ciało parlamentarne, które opracowuje konstytucję, 4. octroger (ustanawiać, nadawać) forma dzisiaj nie spotykana, konstytucję może opracować monarcha. 1992 – parlament uchwalił konstytucję, powołano komisję konstytucyjną, która opracowała projekt konstytucji, oddała ja do zgromadzenia narodowego. Prezydent Kwaśniewski opracował 32 poprawki z czego 30 weszło w życie. Referendum było ostatecznym czynnikiem przyjęcia konstytucji.
8.
Sposoby zmiany konstytucji – konstytucja sztywna i elastyczna. Konstytucja sztywna – nazywamy taką konstytucję, która ma trudny tryb zmiany np. konstytucja USA (2/3 reprezentantów za 2/3 w senacie, ¾ wszystkich kongresów stanowych). Konstytucja elastyczna – łatwy tryb zmiany np. konstytucja PRL.
Tryb zmiany konstytucji:
Konstytucje elastyczne – do zmiany nie są przewidziane szczególne wymogi np.: konstytucja Wielkiej Brytanii.
Konstytucje sztywne – tryb zmiany trudny np. obecna konstytucja RP
Konstytucję można zmieniać częściowo (nowelizacja, rewizja) lub całkowicie (uchwalenie nowej)
Jaki może być tryb zmiany konstytucji?
- konstytucja elastyczna i sztywna
- może być ona zmieniana w tym samym trybie postępowania co ustawy zwykłe. W konsekwencji każda ustawa dotyczą materii konstytucyjnej zmienia ustawę zasadniczą (Wielka Brytania)
- to taki tryb zmiany, który jest trudniejszy od trybu uchwalenia ustawy zasadniczej
Pojęcie zmiany konstytucji nie jest jednoznaczne. Może odnosić się do:
- uchwalenia nowej konstytucji
- rewizji (zmiany zasad obowiązującej konstytucji)
- nowelizacji (zmiany niektórych postanowień konstytucji bez naruszania istoty ustroju)
Tryb zmiany konstytucji RP – 1. Projekt ustawy o zmianie konstytucji może przedłożyć min. 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent RP 2. następuje w drodze ustawy uchwalonej przez Sejm i następnie ( w terminie nie dłuższym niż 60 dni) prze Senat 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż 30 dni od dnia przedłożenia sejmowi 4. ustawę te uchwala sejm większością min. 2/3 głosów w obecności minimum połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględna większością głosów w obecności minimum połowy ustawowej liczby senatorów 5. po zakończeniu tego postępowania Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent RP podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w DzU RP.
9.
Ustawa zasadnicza stoi na czele systemu hierarchicznego źródeł prawa. Dla wszystkich podmiotów prawodawczych ustawa ta jest wzorem do tworzenia innych norm. Obowiązuje zasada bezpośredniości stosowania. Nadrzędność konstytucji ma swoje uzasadnienie:
- materialne – konstytucja normuje podstawowe zasady ustroju i porządku prawnego państwa
- formalne – jej normy nie mogą być zmieniane przez inne akty prawne.
Organy tworzące prawo nie mogą ustanowić norm sprzecznych z regulacją konstytucyjną (negatywny aspekt nadrzędności) oraz powinny w swej działalności prawotwórczej konkretyzować i rozwijać postanowienia konstytucji (nadrzędność pozytywna).
Najwyższa moc prawna Konstytucji polega na przyznaniu jej najwyższego miejsca w systemie prawa stanowionego. System ten jest zbudowany na zasadzie hierarchiczności poszczególnych typów aktów normatywnych. Ma to doniosłe skutki dla realizacji między Konstytucją a pozostałymi typami aktów normatywnych. Skoro Konstytucja jest aktem najwyższym, to przedmiot jej normowania ma charakter pierwotny i nieograniczony, natomiast Konstytucja wyznacza nie tylko rodzaje innych aktów normatywnych )źródeł prawa), ale też ich zakres przedmiotowy oraz samoistny bądź wykonawczy charakter. Po drugie najwyższa moc prawna Konstytucji oznacza, że wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią zgodne, a więc nie mogą pozostawać z nią w sprzeczności. Po trzecie najwyższa moc prawna Konstytucji oznacza, że wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią spójne. Powyższa charakterystyka szczególnej mocy prawnej konstytucji odnosi się do wszystkich Konstytucji sztywnych, niezależnie od sposobu sformułowania jej w swych postanowieniach. Należy ona do istoty współczesnej Konstytucji, tak jak ukształtowała się w demokratycznym państwie prawnym.
10.
Ustawy konstytucyjne (są równe konstytucji) mogą one ingerować w treść konstytucji, zmieniać ją, uzupełniać, bądź zawieszać niektóre jej postanowienia. W związku z tym muszą być uchwalane w takim samym trybie jaki jest przewidziany dla zmian w konstytucji. Pod względem zakresu przedmiotowego ustawy konstytucyjne regulują tylko pewne wąsko ujęte dziedziny prawa konstytucyjnego i tym przede wszystkim różnią się od konstytucji. Zmiany w konstytucji poprzez ustawy konstytucyjne mogą być wprowadzane poprzez dodawanie kolejnych poprawek jak w konstytucji amerykańskiej bądź też poprzez tzw. inkorporację, czyli zamiast dodawania zmian do tekstu konstytucji czyni się je integralną częścią konstytucji zastępując sformułowania „dokonując zmian”. Ustawy konstytucyjne mogą też istnieć obok konstytucji uzupełniając ją i regulując kwestie, których nie ujmuje konstytucja. Mogą też wreszcie zastępować konstytucję w sytuacji, gdy jeszcze jej nie uchwalono lub jednorazowo zawieszać postanowienia obowiązującej konstytucji.
11.
Obecnie obowiązująca Konstytucja składa się z preambuły (uroczystego wstępu), oraz 13 rozdziałów. Preambuła – wstęp zawiera odwołanie do tradycji historycznych I i II Rzeczypospolitej, wartości (prawdy, sprawiedliwości, piękna, dobra), oraz Invocatio Dei, czyli Odwołanie do Boga.
12. 13.
Podział konstytucji na pełne i niepełne (tzw. Mała Konstytucja). Określenia „Mała Konstytucja” przyjęło się używać dla aktu o randze konstytucji, który „reguluje na czas przejściowy podstawowe zasady i instytucje ustroju politycznego, w tym przede wszystkim wykonywanie władzy państwowej, ale nie obejmuje wszystkich spraw jakie zwyczajowo i doktrynalnie uznawane są za materię konstytucyjną.”
Minimum konstytucji:
- organizacja i zasady funkcjonowania aparatu państwowego
- wolności, prawa i obowiązki obywatelskie
Konstytucja pełna:
- stany nadzwyczajne
- tryb zmiany konstytucji
- skonstytucjonalizowane zasady ustroju państwa
- podstawy ustroju społeczno-ekonomicznego
- zasady prawa wyborczego
- społeczny podmiot władz
- zagadnienia wewnątrz państwowe
Treść konstytucji (materia konstytucji)
a) zawiera charakterystykę danej państwowości
b) wskazuje na podmiot władzy
c) odwołuje się do zasady suwerenności narodu oraz jego struktury społecznej i politycznej
d) regulacje dotyczące praw obywatelskich
e) zasady organizacji i kompetencji władz państwowych
f) określa stosunek między państwem a organizacjami międzynarodowymi.
Pod względem treści:
- pełne (3-go maja, marcowa, kwietniowa, socjalistyczna, konstytucja z 1997r.)
- niepełne (małe konstytucje – 1919r., 1947r., 1992r.)
14.
Przez zasady naczelne konstytucji rozumiemy normy prawne zawarte w konstytucji, których szczególna doniosłość wyraża się w tym, że:
- z norm tych wynikają inne normy konstytucyjne
- określają one cechy danej instytucji
- wyrażają podstawowe wartości konstytucyjne
- są uznawane w orzecznictwie i doktrynie
Zasady naczelne zawarte w konstytucji:
- suwerenność narodu
- zasada demokratycznego państwa prawnego
- republikańska forma państwa
- zasada trójpodziału władzy
- system parlamentarno-gabinetowy rządu
- rozdzielenie kościoła od państwa
- poszanowanie wszelkich form własności
- zasada wolności rynkowej
- zasada szerokiego katalogu praw i wolności człowieka i obywatela
- zasada szerokiego samorządu
15.
Zasada demokratycznego państwa prawnego – jej ujęcie gwarancyjne.
Warunki praworządnego państwa prawnego w aspekcie formalnym:
- jeżeli granice i zakres władzy państwowej są określone przez prawo (ustawy)
- prawo jest przestrzegane przez organy państwowe
- muszą być gwarancje praworządności (formalne – działanie Parlamentu. NIK, Trybunał Konstytucyjny, materialne - stosunki własnościowe, system partyjny)
- aspekt materialny (prawo musi spełniać pewne wymogi etyczne).
Scharakteryzuj zasadę demokratycznego państwa prawa:
Art. 2 Konstytucji brzmi: „RP jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”
Zasadnicze elementy rozumienia demokratycznego państwa prawa:
1. gwarantowanie przez państwo praw i wolności obywatelskich
2. prymat prawa stanowionego nad innymi porządkami normatywnymi – wyraża całkowitą autonomiczność systemu prawnego jako niezależność od innych systemów normatywnych nie będącym prawem stanowionym przez państwo
3. prymat konstytucji i ustaw w systemie źródeł prawa – najważniejsze materie objęte regulacją prawną państwa prawnego, rozstrzygane są przez przedstawicieli narodu
4. instytucjonalne i proceduralne gwarancje praw podmiotowych obywateli – posta...
chomiczek2109