Bruno Schulz
-Schulz urodził się w Drohobyczu, niewielkim miasteczku na zachodniej Ukrainie (w tamtym okresie w granicach Polski), położonym niedaleko Lwowa, 12 lipca 1892 roku w rodzinie zasymilowanych galicyjskich Żydów. Był trzecim, najmłodszym dzieckiem 46-letniego Jakuba Schulza, kupca bławatnego i Henrietty, z domu Kuhmerker, córki zamożnego handlarza drewnem. W rodzinie Schulza nie kultywowano tradycji żydowskich i mówiono tylko po polsku.Wychowywał się w jednopiętrowym domu nr 12 przy Rynku w Drohobyczu: rodzina mieszkała na piętrze, na parterze znajdował się sklep towarów łokciowych. To właśnie ten dom można odnaleźć w cyklu opowiadań Sklepy cynamonowe. W latach 1902-1910 Schulz był uczniem gimnazjum w Drohobyczu; maturę zdał z odznaczeniem. W 1910 roku zaczął studiować architekturę na Politechnice Lwowskiej. W tym samym roku z powodu choroby ojca zlikwidowano sklep, a rodzina Schulzów przeniosła się do domu zamężnej siostry Brunona, Hanny Hoffmanowej na ulicę Bednarską (wtedy Floriańską 10).
-W czerwcu 1911 roku w Drohobyczu miały miejsce wybory, które w historii zapisały się jako „krwawe” (w mieście rozgorzały rozruchy i walki w związku ze sfałszowaniem wyborów). Schulz obserwował wydarzenia z okna swojego domu. Wstrząs, który wtedy przeżył, zbiegł się z decyzją, że będzie pisał.
-Schulz przerwał studia w 1913 z powodu choroby ojca i wrócił do Drohobycza. W latach 1914-15 studiował malarstwo na ASP w Wiedniu. W czerwcu 1915 zmarł ojciec Brunona Schulza.
-W latach 1924-41 Schulz pracował jako nauczyciel rysunków i kierownik wydziału robót ręcznych w państwowym gimnazjum im. króla Władysława Jagiełły. Nie lubił tej pracy i często skarżył się na nią w listach do przyjaciół (a korespondował m.in. z Gombrowiczem i Witkacym).
-W 1931 roku zmarła matka Brunona Schulza, cztery lata później umarł jego starszy brat. Od tego momentu na artystę spada ciężar utrzymania rodziny.
-W 1933 roku Schulz zadebiutował w „Wiadomościach Literackich” opowiadaniem Ptaki. W tym samym roku dzięki pomocy Zofii Nałkowskiej wydał w wydawnictwie „Rój” Sklepy cynamonowe. Pierwszy znany utwór - Noc Listopadowa z 1928 roku - został opublikowany dopiero w 1936 w tomie Sanatorium pod Klepsydrą.
-W 1941-42 Schulz znalazł się w żydowskim getcie w Drohobyczu. Dostał się wtedy „pod opiekę” gestapowca Feliksa Landaua, który wykorzystywał go do wykonywania licznych prac malarskich. Zginął zamordowany na skrzyżowaniu ulic Mickiewicza i Czackiego w czwartek 19 listopada 1942 roku, około południa, w czasie tzw. „dzikiej akcji” gestapo. Zabił go gestapowiec Karl Günther dwoma strzałami w tył głowy w rewanżu za wcześniejsze zastrzelenie przez Landaua jego własnego protegowanego, dentysty Löwa. Prawdopodobnie Schulz szedł właśnie do Judenratu po chleb na drogę - miał najbliższej nocy uciekać z getta do Warszawy. Przypuszczalnie został pochowany we wspólnej mogile, której po wojnie nie udało się odnaleźć.
-Twórczość Schulza - zarówno plastyczna, jak i pisarska - to opowieść o jego własnych słabościach, zawiłościach psychiki, obsesjach, pasjach i kompleksach. Artysta cierpiał na agorafobię, był odludkiem, człowiekiem bardzo małomównym, uchodził za dziwaka. Popadał w stany depresyjne, często chorował. Ucieczką i ocaleniem była dla niego twórczość.
-Schulz właściwie był samoukiem - nie ukończył studiów ani we Lwowie, ani w Wiedniu. Większość jego zachowanych prac pochodzi z lat trzydziestych. Wyjątek stanowią grafiki z cyklu Xięga Bałwochwalcza wykonane rzadko stosowną techniką cliché-verre, które powstały w początkach lat dwudziestych (pracę tę wysoko cenił Stanisław Ignacy Witkiewicz). Pozostałe zachowane dzieła to rysunki piórkiem, ołówkiem lub kredką oraz jeden obraz olejny z 1920 roku Spotkanie. Żydowski młodzieniec i dwie kobiety w zaułku miejskim. Obraz ten po raz pierwszy zaprezentowano 1992 roku w warszawskim Muzeum Literatury na wystawie AD MEMORIAM. BRUNO SCHULZ 1892-1942.
-Stale powracające motywy na rysunkach Schulza to: kobieta-idol i bałwochwalcy, sceny sadomasochistyczne, sceny przy stole, sceny na ulicy, dorożki, judaica i akty kobiece. Ponadto zachowały się wykonane przez Schulza portrety i autoportrety, projekty okładek do własnych książek, ilustracje do własnych opowiadań (w szczególności do Księgi, Dodo, Edzia, Emeryta oraz Wiosny - z tym opowiadaniem łączy się wielokrotnie powtarzany motyw dorożki) oraz ilustracje do pierwszego wydania „Ferdydurke” Gombrowicza. Odnaleziona także rysunki, które prawdopodobnie były ilustracjami do zaginionego Mesjasza.
-Na rysunkach Schulza postaci ludzkie - a zwłaszcza męskie - często ulęgają deformacji, stanowią jakby karykaturę samych siebie, skarloną wersję. Tło rysowanych scen stanowi Drohobycz - stale obecny w twórczości Schulza (także w prozie) - wielokrotnie powtarza się wieża drohobyckiego ratusza, kamieniczki przyrynkowe; na rysunkach z cyklu „Uliczne spotkania” i „Spacery” powraca ulica Stryjska (pierwowzór Ulicy Krokodyli). Wśród bohaterów scen przy stole można rozpoznać osoby z najbliższego otoczenia Schulza: rodziny i przyjaciół. Na innych rysunkach powracają charakterystyczne postaci z Drohobycza, np. panna Kuziw, córka ukraińskiego adwokata, osoba o prowokacyjnej urodzie, którą Schulz uczynił bohaterką scen o mocno sadomasochistycznym wydźwięku.
-Największy zbiór prac plastycznych Schulza - ponad trzysta obiektów - posiada Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.
-W lutym 2001 roku w drohobyckim domu odkryto freski, które Schulz wykonał na polecenie Landaua. W maju tego samego roku przedstawiciele izraelskiego Instytutu Pamięci Yad Vashem wycięli ze ściany część fresków i ukradkiem wywieźli je do Jerozolimy. Pozostałe na miejscu szczątki przeniesiono do drohobyckiego muzeum; w Polsce zostały zaprezentowane po raz pierwszy w 2003 roku w Warszawie, Wrocławiu i Gdańsku na wystawie REPUBLIKA MARZEŃ. Te malowidła ścienne ukazują zupełnie nieznane do tej pory motywy w twórczości Schulza - najwyraźniej są ilustracjami do bajek (uczniowie Schulza wspominają, iż często opowiadał im w czasie lekcji wymyślane przez siebie bajki).
-Dorobek pisarski Schulza jest skromny ilościowo - to raptem dwa tomy opowiadań: Sklepy cynamonowe oraz Sanatorium pod Klepsydrą, a także kilka utworów, których pisarz nie włączył do pierwodruków wspomnianych zbiorów. Warto wspomnieć także o zbiorze listów Księdze listów wydanych w 1975 oraz szkicach krytycznych, które Schulz publikował na łamach prasy. Część utworów Schulza zaginęła: opowiadania z początku lat 40-stych wysłane przez pisarza do kilku pism oraz szkice powieści Mesjasz¹.
Cykle opowiadań Sklepy cynamonowe i Sanatorium pod Klepsydrą to swoisty opis życia małomiasteczkowych, polskich Żydów i autobiografia pisarza utrzymana w poetyce snu. Zaciera się tu granica między rzeczywistością a mitem. Autor podróżuje po krainie dzieciństwa, które widzi jako najważniejszy okres w życiu człowieka. Czas wydaje się zataczać koła, powtarzalność pór roku i dnia ma pierwszeństwo przed linearnym następstwem zdarzeń. Głównym bohaterem opowiadań jest Józef, odzwierciedlenie samego autora. Obok niego pojawia się Jakub - ojciec bohatera: bajarz, demiurg, cudotwórca. O ile mężczyzna u Schulza wydaje się być uosobieniem intelektu, o tyle kobiety utożsamiane są z materią, z tym, co praktyczne, a nie poetyckie - co nie umniejsza jednak erotycznej fascynacji nimi, ani siły, z jaką wpływają na bohaterów. Rzeczywistość wokół bohatera wydaje się żyć w pełni niezależnie, ożywa tu niemal każdy przedmiot. Niezwykle charakterystyczny dla Schulza jest język jego prozy: niebywale bogaty, poetycki, pełen archaizmów - jak gdyby Schulz odkrywał na nowo pierwotne znaczenie słów.
-Twórczość Schulza porównuje się do modernistycznego ekspresjonizmu Kafki, łączy się ją także z surrealizmem, kreacjonizmem, psychoanalizą. Sam Schulz cenił sobie twórczość Rilkego, Kafki i Tomasza Manna.
-Schulzowi przypisuje się także przekład „Procesu” Kafki, lecz niektórzy badacze twierdzą, iż przekładu dokonała jego narzeczona Józefina Szelińska (postać znana czytelnikom z dedykacji do Sanatorium pod Klepsydrą), a Schulz jedynie użyczył dziełu swojego nazwiska.
3
chce_sie_wyspac