Pomiar kata.doc

Politechnika Lubelska

Wydział Podstaw Techniki

Laboratorium Podstaw Metrologii

Przyrządy do pomiaru kątów .W praktyce warsztatowej do mało dokładnych pomiarów kątów jest stosowany uniwersalny kątomierz nastawny (rys. 3.4) . Korpus przyrządu składa się z ramienia stałego 1 , uchwytu 2 i tarczy 3 . Na trzpieniu 4 może się obracać część ruchoma , do której jest umocowana podziałka noniusza 5 oraz uchwyt 6 . W uchwycie 6 - po zwolnieniu zacisku - można przesuwać ramię 7 wzdłuż jego osi głównej i ustawić w dowolnym położeniu. Za pomocą kątomierza uniwersalnego można zmierzyć kąty z dokładnością 5'.

rys. 3.4 Uniwersalny kątomierz nastawny.

Wskazania przyrządu odczytuje się podobnie jak na suwmiarce . Liczbę stopni wskazuje kreska zerowa noniusza , a liczbę minut - jedna z kresek podziałki głównej , pokrywająca się z podziałką noniusza .

W uniwersalnym mechanicznym kątomierzu suwmiarkowym mierzony kąt a odczytuje się za pomocą noniusza kątowego . Podziałka główna znajduje się na tarczy (1) z podziałką (współpracującej z ramieniem ruchomym (4) ), natomiast podziałka noniusza związana jest z ramieniem stały (30 . Długość podziałki noniusza określa wzór :

L = p ( yn -1 ) (aR / 180 )

gdzie :

a - wartość działki elementarnej podziałki kątowej kątomierza w stopniach ,

R - promień łuku koła, na którym to spoczywają wewnętrzne końce kresek podziałki w mm

W kątomierzach tego typu jest zalecany noniusz o module y = 2 i wartości działki elementarnej 5' , w którym 23 działki podziałki kątowej , każda o wartości a = 1 stopień podzielono na 12 działek elementarnych noniusza ( po 12 w lewo i prawo od środkowej kreski noniusza.

rys. 2.4 Noniusz kątowy.

Sposób odczytywania wskazań kątomierza jest identyczny z wcześniej opisanym odczytywaniem wskazań suwmiarki , niedokładność odczytywania wskazań wynosi 5. Odczytywania minut według liczby działek noniusza należy dokonać z tej strony podziałki noniusza , której oznaczenia liczbowe rosną zgodnie ze wzrostem podziałki kątowej na okręgu stałego ramienia kątomierza .

Uniwersalny kątomierz zwany optycznym ma wziernik z noniuszem zerowym ( stosowany również w okularach mikroskopów pomiarowych ). Noniusze zerowe do podziałek kątowych mają zwykle liczbę działek elementarnych n = 6 ( np. uniwersalnego kątomierza optycznego ) , lub n = 60 przy wartości działki elementarnej noniusza odpowiednio 10' lub 1' . Długość noniusza jest równa długości działki elementarnej wzorca .

Inne sposoby pomiaru kąta:

Kątomierze mechaniczne – pomiar kąta odbywa się poprzez dostawienie ruchomego ramienia (liniału) kątomierza do powierzchni ograniczającej kontrolowany kąt ostrza narzędzia, z zachowaniem odpowiedniego układu odniesienia.

Kątomierze optyczno – mechaniczne – w przypadku ograniczonego dostępu do elementów ostrza mierzonego narzędzia, jak np. w mniejszych narzynkach, można posłużyć się kątomierzem z optycznym wzorcem kąta. Kąt natarcia określa się przez naprowadzenie ramienia krzyża kreskowego, wykonanego na obrotowej płytce szklanej do pokrycia z obserwowanym przez lupę zarysem powierzchni natarcia narzynki. Prawidłowy układ odniesienia uzyskuje się pryzmą ustawiającą narzynkę w osi krzyża kreskowego w kierunku wzdłużnym i pozwalającym na prowadzenie wierzchołka mierzonego ostrza na punkt przecięcia ramienia krzyża.

Specjalne kątomierze optyczne – przy kontroli ostrzy przy małych wymiarach, np. we frezach gwintownikach, rozwiertakach itp. O małych średnicach lub przy pojedynczych mało dostępnych ostrzach jak np. w pilnikach, zastosowanie mechanicznych układów pomiaru kąta nie jest możliwe.

Przykłady zastosowań kątomierza uniwersalnego do pomiaru różnych kątów

Literatura:

1.      S. Okoniewski; „Technologia maszyn”; Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1995r.

2.      A. Sadowski, E. Miernik, J. Sobol; „Metrologia długości i kąta”; Wydawnictwo Naukowo-Techniczne; Warszawa 1978.

3.      T. Dobrzański; „Rysunek techniczny maszynowy”; Wydawnictwo Naukowo-Techniczne; Warszawa 2002.

4.      W. Jakubiec, J. Malinowski; „Metrologia wielkość geometrycznych”; Wydawnictwo Naukowo-Techniczne; Warszawa 2004.