Norma społeczna - jest to względnie trwały, przyjęty w danej grupie społecznej sposób zachowania jednostki społecznej w danej sytuacji zależny od zajmowanej przez nią pozycji społecznej i odgrywanej przez nią roli społecznej.
• normy formalne - zasady sformułowane w postaci pisanych regulaminów lub przepisów.
• normy nieformalne - nie spisane normy, obowiązujące zwyczajowo w ramach danej grupy lub społeczeństwa.
• normy prawne – zasady zachowania się oparte na przepisach. W przeciwieństwie do innych norm są one ustanowione lub uznane za obowiązujące przez państwo. Ich nieprzestrzeganie jest sankcjonowane przez instytucje państwowe.
• normy religijne – w przeciwieństwie do norm prawnych, obowiązujących wszystkich członków danej zbiorowości, mają one ograniczony zasięg i dotyczą tylko osób danego wyznania. Często normy te, określające stosunki między ludźmi, traktowane są jako normy moralne.
• normy moralne (etyczne) – mają one charakter absolutny, co oznacza bezwzględny nakaz lub zakaz określonego zachowania. Nie dotyczą tylko postępowania jednostki, ale mogą dotyczyć całych grup społecznych.
• normy obyczajowe – nawyki zachowania się, rytuały czy sposoby ubierania się uznane w danej zbiorowości. Normy obyczajowe to reguły postępowania ludzi, które kształtowały się w ich świadomości pod wpływem nawyku, w wyniku wielokrotnego powtarzania w określonych okolicznościach tych samych zachowań (np. całowanie kobiety w rękę). Normy obyczajowe nie oceniają zachowań ani ich nie wartościują. Określają raczej co wypada lub czego nie wypada robić. Obyczaje kształtują się we wszystkich sferach życia. Najczęściej mają zasięg lokalny.
• normy zwyczajowe - nawyki, rodzaje zachowania charakterystyczne albo dla całego społeczeństwa, albo dla jakichś grup społecznych.
•
Zaburzenia psychiczne to utrudnienia funkcjonowania społecznego lub psychicznego jednostki, noszące znamiona cierpienia, zlokalizowane wokół objawu osiowego. Posiadają określone dynamikę, etiologię, patogenezę, symptomatologię.
Pojęcie zaburzenia wiąże się z pojęciem zdrowia psychicznego, normalności zachowania oraz jego patologii. Określenie granic normalności jest często zbędne, a zazwyczaj bardzo trudne. Psychiatria biologiczna wiąże zaburzenia psychiczne z przyczynami neurochemicznymi. Psychologia najczęściej łączy większość zaburzeń z czynnikami intrapsychicznymi, doświadczeniami społecznymi i poziomem nasilenia stresu. Psychologia systemowa dostrzega rolę patologii w relacjach społecznych w etiologii zaburzeń psychicznych.
Klasyfikacja ICD-10 jako zaburzenie psychiczne rozumie:
• Zaburzenia nerwicowe i somatyzacyjne – F40-F49,
• Zaburzenia behawioralne – F50-F59,
• Zaburzenia osobowości – F60-F69,
• Upośledzenia umysłowe – F70-F79,
• Zaburzenia rozwoju psychicznego – F80-F89,
• Zaburzenia zachowania i emocjonalne wieku dziecięcego i młodzieńczego – F90-F99.
Innym pojęciem jest choroba psychiczna. Wg ICD-10: Organiczne zab. psychiczne – F00-F09, Zab. spowodowane używaniem subst. psychoaktywnych – F10-F19, Schizofrenia, zab. schizotypowe i urojeniowe – F20-F29, Zaburzenia nastroju – F30-F39.
Resocjalizacja – proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości, a w węższym rozumieniu w społeczeństwie polegający na tym, iż poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się jej normy społeczne i wartości, których nie miała ona możliwości przyswoić wcześniej w trakcie socjalizacji jednocześnie powodując, iż rezygnuje ona z przyswojonych do tej pory reguł działania będących sprzecznymi z systemem aksjonormatywnym tej zbiorowości/społeczeństwa.
W każdym społeczeństwie istnieją odpowiednie instytucje, dzięki którym może odbywać się resocjalizacja. Funkcję osób dokonujących resocjalizacji mogą pełnić zarówno szamani, księża, pedagodzy jak i psychologowie w zależności od typu zbiorowości do której należy jednostka. Sama resocjalizacja może odbywać się na terenie więzienia, w zakładach poprawczych czy w kościele, lecz także w szkole, rodzinie czy w zakładzie pracy.
AKULTURACJA-proces wdrażania jednostki do kultury innej niż ta, którą nabył przez wychowanie czy socja-lizację.AMBIWALENCJA NORMY-rozbieżność oczekiwań jakie są dyktowane przez pojedynczą normę.ANTYNOMIA NORMATYWNA-przeciwstawna regulacja tej samej kwestii przez różne systemy i podsyste-my np. moralność, prawo.DYFUZJA KULTURY-przepływ elementów kulturowych przez różne kultury, które są odmienne.DYSONANS KULTUROWY-jest to sprzeczność treści kulturowych, które narzucają jednostce różne kultury do których ona należy.EGO-dostarcza równowagi między superego a id.EKSTERNALIZACJA-etap socjalizacji; przejawianie się ukształtowanych przez daną kulturę postaw w kon-kretnych działaniach; jest behawioralna i warunkowa.ETNOCENTRYZM-przekonania o charakterze sposobu życia własnej społeczności i jej przewagi nad innymi kulturami.ID-genetycznie nabyta, potrzeby, świadomość, popędy.INTERAKCJE-wzajemne wywieranie wpływów na siebie przez jednostkę lub grupy. Wspólne oddziaływanie jednej jednostki na drugą ma prowadzić do zmiany zachowań. Jednostki wywołują sytuacje, które mają sprowo-kować partnera, osobnika do określonego zachowania, oczekiwanego przez drugą osobę. Interakcje są podsta-wowym składnikiem życia społecznego. Mamy z nimi doczynienia codziennie. Interakcje mają na celu wywoła-nie określonych zachowań społecznych. Elementami zachowania są: 1:przedmiot- powoduje interakcje, 2:podmiot- jednostka B, 3:narzędzie- słowa, gesty, mimika, 4:motywy- szantaż, prośba, groźba, 5:wyniki- każda interakcja kończy się jakimś rezultatem albo pozytywnym albo negatywnym. Wg Znanieckiego wyróżniamy: pozytywne (miękkie): nakłanianie, negatywne (twarde): przymus.INTERNALIZACJA-etap socjalizacji, mentalna i warunkuje, czyli przekształcenie wzorów kultury w elementy osobowości np. motywacje.JAŹŃ-umiejętność patrzenia na siebie oczami innych ludzi, zdolność określenia swojego miejsca w roli, jaką się pełni.KOMPLEKS KULTUROWY-powiązany ze sobą zbiór elementów kulturowych o wspólnej treści lub funkcji np. zasady zachowania się są ogólno przyjęte (savoir-vivre).KONFIGURACJA KULTUROWA-zbiór różnych elementów kulturowych skupionych na jednym obiekcie, wartości, np. cywilizacja naukowa. KONFLIKT KULTUROWY-walka, wrogość między kulturami, gdy pokolenie internalizuje nowe wzory kul-turowe odmienne od wzorów pokolenia starszego.KONFLIKT RÓL SPOŁECZNYCH-rozbieżność oczekiwań społecznych związanych z rozmaitymi pozycja-mi społecznymi zajmowanymi równocześnie przez jednostkę; odgrywanie kilku ról.KONFLIKT TOŻSAMOŚCI-rozdarcie osobowościowe wynikające z przynależności do kilku grup, gdy ich wymogi są niezgodne.KONFORMIZM-zmiana zachowania lub opinii jednostki pod wpływem rzeczywistego lub nierealnego nacisku ze strony innej jednostki lub grupy. W zależności od długości trwania i efektywności konformizmu możemy podzielić: a) uleganie-chwilowa zmiana zachowania lub opinii w celu uniknięcia kary lub osiągnięcia nagrody. Trwa dopóki istnieje groźba kary lub możliwość nagrody. Efekty tego konformizmu są najmniej trwałe. Waż-nym elementem jest władza sprawowana przez osobę, która może wyznaczać te kary lub nagrody. b)identyfikacja-zmiana zachowania jednostki spowodowana chęcią bycia w satysfakcjonującej sytuacji wzglę-dem osoby z którą się identyfikuje. Można przyjmować wartości, poglądy danej osoby choć mocno w nie nie-wierzyć. Ważna jest atrakcyjność osoby z którą się identyfikujemy. c)internalizacja- najtrwalszy typ konformi-zmu, który przynosi efekty (patrz wcześniej).KONTRKULTURA-sposób życia, który jest świadomie i celowo przeciwstawiany dominującej w danym spo-łeczeństwie kulturze.KONTROLA SPOŁECZNA-sprowadzenie działań na pożądany trop, aby zachowania biegły w pożądanym kierunku. Kontrola jest konieczna, aby społeczeństwo współżyło zgodnie, w harmonii. Wyznacza zasady, któ-rymi powinni kierować się wszyscy ludzie wchodzący w skład społeczeństwa. Jest to system społecznych sank-cji oraz organizacji, instytucji, które stosuję takie sankcje. Sankcje to: reakcje grupy na zachowanie społecznie ważne. Dzielą się na pozytywne-nagrody i negatywne-kary. Dzielą się na formalne- ograniczone prawem meto-dy i środki ustalone według przepisów prawnych, nieformalne- reakcje opinii publicznej, grupy na czyjeś za-chowanie i na prawa regulujące te zachowania. Pod względem merytorycznym dzielą się na typy: 1 prawne- reakcje ustalone prawnie, 2 etyczne- zbiór zachowań moralnych lub niemoralnych, 3 religijne- system czy jed-nostka wypełnia nakazy, 4 komiczna- powodujące ośmieszenie jednostki, kpina z niej. Sankcje można podzielić na: formalne- pozytywne-publiczna pochwała, odznaczenie, nieformalne- pozytywne-pochwała od grupy, for-malne- negatywne-brak akceptacji społecznej na zachowanie jednostki, areszt, więzienie, nieformalne- negatyw-ne-wyklucza z kręgów towarzyskich. Środki kontroli społecznej: a)zwyczaj: zestaw, zbiór zachowań przeka-zywanych z pokolenia na pokolenie, podtrzymywanie zwyczajów wiąże się z tradycją rodziny, są ludzie, którzy do dziś przestrzegają bardzo starych zwyczajów. Nie przestrzeganie ich nie przynosi żadnych konfliktów, kar, zgorszenia ze strony opinii publicznej. b)obyczaj: zbiór zachowań w określonych sytuacjach, element trwały. Nie przestrzeganie obyczajów danej grupy spotyka się z niechęcią i potępieniem.KONTRSOCJALIZACJA-uczenie się wzorów typowych dla środowisk dewiacyjnych (przestępczych) od-miennych od tych, które uznaje większość społeczeństwa.KULTURA- sposób życia charakterystyczny dla danej zbiorowości na który składa się to, co ludzie myślą, robią jako społeczeństwo.KULTURA IDEALNA-to przekonania, wartości, poglądy, idee, które określają właściwy sposób myślenia np. trzeba wierzyć w naukę, a nie w czary.KULTURA MATERIALNA-przedmioty, urządzenia wymyślone i skonstruowane przez człowieka, zmodyfi-kowane lub przetworzone obiekty przyrodnicze.KULTURA NORMATYWNA-zbiór cech charakterystyczny dla danej społeczności.MARGINES SPOŁECZNEJ TOLERANCJI-„pobłażliwość” w zastosowaniu sankcji, gdy jednostka popełniła czyn zaliczający się do dewiacyjnego, wbrew prawu.NONKONFORMIZM-publiczna demonstracja w proteście przeciwko obowiązującym normom.OSOBOWOŚĆ-zespół stosunkowo stałych cech psychicznych człowieka, dzięki którym przystosowuje się on do warunków życia w społeczeństwie i do otoczenia. Osobowość kształtuje się pod wpływem najbliższego oto-czenia, wychowania i socjalizacji.PLURALIZM KULTUROWY-wielość kultur następujących po sobie lub występujących w tym samym czasie lub prawo różnych społeczeństw do odmiennego sposobu życia, tolerancja czynna.POLITYCZNA POPRAWNOŚĆ-zwolennicy uznający wartości innych kultur.POWSZECHNIKI KULTUROWE-coś, co występuje zawsze i wszędzie, sposób życia właściwy danej zbio-rowości np. zakaz kazirodztwa.PRZYMUS-uprawnienie do wyegzekwowania swoich decyzji, poleceń związanych z pozycją w społeczeństwie, wymierzenie sankcji za niepodporządkowanie się władczym decyzjom, co ma skłonić do podporządkowania się.RELATYWIZM KULTUROWY-świadomość różnorodności kultur i ich odrębności.RESOCJALIZACJA-eliminacja zinternalizowanych wzorów kulturowych i wpojenie wzorów przeciwnych.ROLA SPOŁECZNA.-zbiór praw i obowiązków które wiążą wszystkich, którzy zajmują daną pozycję spo-łeczną, bez względu na cechy i osobowość jednostki.RYTUAŁY PRZEJŚCIA-ceremonie sakralne symbolizujące koniec jednej fazy życia i początek drugiej.SAMOŚWIADOMOŚĆ KULTUROWA- oddzielenie reguł kulturowych od codziennych praktyk, obowiąz-ków, które pozwala traktować swój sposób życia jako jeden z możliwych.SOCJALIZACJA-proces wdrażania przez jednostkę sposobu życia swojej grupy przez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze. Wyróżniamy socjalizację: a)antycypującą- internalizowanie wzorów grupy do której się nie należy, a jedynie pragnie należeć czyli pozytywnej grupy odniesienia. b)odwrotna- szybka zmiana kulturo-wa, kiedy młode pokolenie stara się nauczyć tradycjonalnie nastawione pokolenie starsze nowych wzorów kultu-rowych. c)permanentna- proces internalizowania nowych wzorów kulturowych z którymi jednostka styka się nieustannie w życiu. d)początkowa- dokonuje się w dzieciństwie, w rodzinie, jest intensywną socjalizacją, e)rytuał przejścia, f) kontrsocjalizacja, g)resocjalizacja, h) akulturacja.SOCJOLOGIA-nauka o zbiorowościach, o społeczeństwie, zajmuje się prawidłami powstawania zbiorowości, wszelkiego typu zachowaniami społeczeństwa, relacjami między nimi.SPOŁECZEŃSTWO-zbiorowość, relacje między osobnikami, stosunki społeczne (interakcje), liczba i rodzaj stosunków łączących ze sobą osobników na podstawie których wyróżniamy grupę na obszarze jednego terenu.STEREOTYP-socjologia to prawo pozwalające sterować dowolnie ludźmi i społeczeństwem, uproszczony, jednostronny obraz pewnej zbiorowości, traktujący wszystkich jej członków jednakowo.STOSUNEK SPOŁECZNY-schemat oczekiwanych interakcji między partnerami zajmującymi pewne pozycje społeczne i pełniącymi określone role.SUBKULTURA-odrębny sposób bycia i życia mniejszych zbiorowości czy kultur, które są w obrębie uznanej przez ich członków kultury szerszej, nadrzędnej.SUPEREGO-nacisk kultury na osobowość jednostki np. obyczaje, moralność, nakazy i zakazy kultury powodu-jące dyskomfort psychiczny.TOLERANCJA-akceptacja odmienności kulturowej i traktowania takiej kultury jako wartość, która wzbogaca życie i jego repertuar, jest to stosunek bierny.TOŻSAMOŚĆ KULTUROWA-unikalny dla człowieka zestaw treści kulturowych, z którymi się identyfikuje i realizuje.TRADYCJA KULTUROWA-odziedziczony historycznie dorobek kultury danej zbiorowości.WIĘŹ SPOŁECZNA-a)obiektywna- poczucie wspólnoty wynikające z podobieństwa sytuacji życiowej, miej-sca, zawodu, wieku, b)subiektywna-poczucie wspólnoty z członkami grupy do której należymy.
NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE I JEGO ŹRÓDŁA
Niedostosowanie społeczne to bardzo złożone pojęcie, na które składa się wiele kryteriów. Jednostka niedostosowana przez całe swoje życie uczestniczy w sytuacjach, które mają późniejszy wpływ na jej zachowania. Zjawisko zaburzeń w zachowaniu i patologii uwarunkowane jest różnorodnymi czynnikami.
Proces społecznego nieprzystosowania może wykształcić się w trojaki sposób. Pierwszy z nich powstaje na zasadzie utrwalonych reakcji na sytuacje stresowe. Pewne zachowania zmierzają do zmniejszenia frustracji poprzez rozładowanie wewnętrznych napięć; mogą one być wyrazem dążenia do kompensacji niepowodzeń życiowych bądź też mogą stanowić wyraz rezygnacji z wysiłków i działań, które kończyły się w przeszłości niepowodzeniami, mogą być formą ucieczki itp.
Drugi typ nieprzystosowania społecznego występuje wówczas, gdy dziecko uczy się w najbliższym środowisku norm i zachowań niezgodnych z podstawowymi zasadami współżycia społecznego. Proces uczenia odbywa się poprzez mechanizm identyfikacji, czyli upodobniania się do osób bliskich i ważniejszych oraz poprzez internalizację, czyli „uzewnętrznienie”, przyjęcia za swoje wymagań i potrzeb otoczenia. Wielokrotnie powtarzane zewnętrzne nakazy i polecenia rodziców czy opiekunów utrwalają się i stają się własnymi potrzebami jednostki, w istotny sposób regulując jej postępowanie.
Przejawy niedostosowania społecznego mogą być także wynikiem nawykowych niewłaściwych reakcji przez „uczenie” zachowań niezgodnych z normami współżycia społecznego czy prawami.
O tym, czy pojedyncze symptomy zachowań niezgodnych z normami współżycia społecznego i normami prawnymi przekształcają się w zespoły tych objawów, prowadząc w konsekwencji do niedostosowania społecznego, decyduje wiele czynników o podłożu nie tylko psychologicznym, ale także biologicznym i społecznym. Rozważania to odnoszą się również do grupy czynników biopsychicznych. Rozgraniczenie wpływów genetycznych i konstytucjonalnych od wpływów środowiska wychowawczego na proces niedostosowania jest często niemożliwe. Pogląd na wpływ czynników biologicznych na niedostosowanie społeczne zmienia się wraz z ogromnym postępem wiedzy o mechanizmach biologicznych warunkujących występowanie i przebieg zjawisk psychicznych. Obecnie mówi się o tym, że czynniki biologiczne tworzą tzw. Układ podatności na określony typ zaburzeń. O tym, czy owo zaburzenie wystąpi, w jakim czasie i z jaką siłą, decyduje rodzaj doświadczeń jednostki, jakie nabywa ona w różnorodnych interakcjach społecznych.
1.1 ŚRODOWISKOWE DETERMINANTY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO
1.1.1 RODZINA
Rodzina jest niezwykle istotnym środowiskiem życia. Współkształtuje ona los człowieka, wywiera najgłębszy i najtrwalszy wpływ na osobowość i zachowanie, co wynika z faktu, że jest oparta na więzach krwi. Pierwotnie formuje osobowość i kształtuje charakter, zaspokaja wszystkie potrzeby, oddziałuje na człowieka samym swoim istnieniem, wpływami zamierzonymi i niezamierzonymi. Modeluje człowieka od momentu narodzin aż po starość, tworzy podstawy rozwoju zadatków wrodzonych, poznawania i rozumienia otoczenia i orientacji w świecie. Dlatego szczególnie ważne miejsce w rozważaniach nad zjawiskiem niedostosowania społecznego zajmuje środowisko rodzinne. Jest rzeczą oczywistą, że tylko zdrowa, spójna rodzina jako najwcześniejsza w życiu jednostki instytucja wychowawcza, zaspokajająca w sposób prawidłowy wszystkie jej najistotniejsze potrzeby i przeciwdziałająca w porę wszelkim odchyleniom od przyjętych norm, jest w stanie dać społeczeństwu zdrowe, młode pokolenie. Wszelkie natomiast przejawy dezorganizacji życia rodzinnego takie jak: rozluźnienie się więzi między jej członkami, zła atmosfera, niewłaściwe metody wychowawcze, kłótnie i zdrady małżeńskie, choroba, śmierć lub rozwód rodziców, alkoholizm, przestępczość i prostytucja powodują, że równowaga psychiczna dzieci zostaje zachwiana, pojawiają się trudności wychowawcze, które często początkują proces wykolejenia się nieletnich.
Proces tworzenia więzi uczuciowych związany jest z zaspokajaniem potrzeb przede wszystkim psychicznych: pewności i bezpieczeństwa, solidarności i łączności z bliskimi osobami, miłości, potrzeby akceptacji i uznania. Niezaspokojenie którejś z wymienionych potrzeb wywołuje poczucie zagrożenia, lęk, niepewność.
Zaburzona struktura rodziny w wyniku rozwodu, śmierci czy separacji może, ale nie musi, doprowadzić do zaburzeń procesu uspołecznienia dziecka, bowiem osoba pozostająca z dzieckiem może stwarzać warunki wychowawcze kompensujące brak ojca lub matki. Najgorsza wychowawczo sytuacja występuje w tych rodzinach, w których rozbicie rodziny poprzedzane jest konfliktami na podłożu głębokich antagonizmów między rodzicami. Atmosfera wychowawcza w takiej rodzinie wpływa niekorzystnie na psychikę dziecka, może być przyczyną zaburzeń w zachowaniu (agresji, wagarów, ucieczek z domu itp.).
Inną przyczyną zaburzającą socjalizacje dziecka może być stosowanie niewłaściwych metod wychowawczych, do których zalicza się metody autokratyczne, liberalne bądź niekonsekwentne.
Autokratyzm rodziców, oparty na zakazach, nakazach, karach cielesnych, rodzi pozorną uległość i kłamstwo, w rzeczywistości zaś niechęć do rodziców. U dziecka, od którego żąda się bezkrytycznego, bezwzględnego posłuchu, nie uznając z jego strony sprzeciwu, może wystąpić zahamowanie rozwoju psychicznego. Jeśli przez dłuższy okres dziecko stale musi rezygnować ze swoich dążeń, a podporządkowywać się woli dorosłych, reaguje bojaźliwie i bez oporu. Jednak nie zawsze dziecko reaguje potulnym podporządkowaniem się. Niekiedy budzą się świadome lub nieświadome reakcje sprzeciwu, protestu manifestujące się w różny sposób. Często pozornie podporządkowując się woli dorosłych, dziecko przyjmuje maskę, jest dwulicowe, kłamliwe i nieszczere. Dzieci wychowane za pomocą kar cielesnych budzą lęk, często bunt, rodzą kłamstwo, stają się nieufne, przestraszone odrzucone. Pod wpływem surowego oddziaływania wychowawczego rodziców, najczęściej przenoszą się poza teren domu, do szkoły i tam dezorganizują życie szkolne, zwłaszcza w zakresie współżycia społecznego.
Styl liberalny, polegający na zezwalaniu dziecku na robienie wszystkiego, co chce, powoduje wymykanie się dziecka spod kontroli rodziców. Nadmierne uleganie życzeniom dziecka, spełnianie wszystkich jego zachcianek, traktowanie go jako centralnej i najważniejszej osoby w domu jest bardzo szkodliwą postawą rodziców. W takiej atmosferze wyrasta egocentryk, egoista, ze spojrzeniem na własny interes, bez zrozumienia potrzeb innych ludzi, w tym również własnych rodziców.
Równie nie korzystnym stylem wychowawczym jest przewaga metod niekonsekwentnych (na przemian liberalnych bądź autokratycznych). Powodują one niestałość uczuciową i dezorientację dziecka, co do wymagań wychowawczych. Brak konsekwencji, niestałość, zmienność w postawie, w wymaganiach, w wyrażanych uczuciach wpływają niekorzystnie na rozwój psychiczny dziecka. Poznając słabość rodziców, staje się ono bezwiednie dwulicowe. Usiłuje przez kłamstwo, udaną pokorę, pozorną uległość unikać przykrości ze strony gniewnych rodziców, a chłodnym i aroganckim zachowaniem uchyla się od scen czułych. Postawa taka utrwalając Si, może w późniejszym życiu wyrazić się w nie uznawaniu autorytetów, w cynizmie w stosunkach społecznych.
Rodzice młodocianych przestępców najczęściej stosowali metody autokratyczne oparte na karach fizycznych, które w połączeniu z równoczesnym brakiem opieki i kontroli wywołują najgorsze skutki wychowawcze.
W większości przypadków proces wykolejenia nieletnich ma swoje źródło w braku właściwej kontroli ich trybu życia. Rodzice, bowiem nie zawsze wiedzą, co robią i gdzie przebywają ich dzieci, w czyim towarzystwie, czy uczęszczają systematycznie do szkoły i jakie osiągają wyniki. Niewiedza ta może być spowodowana przez różne czynniki: pracę zawodową, chorobę, wypadki losowe, a także beztroskę, wygodnictwo, obojętność lub niezrozumienie obowiązków rodziców, którzy ograniczają się często tylko do zaspakajania potrzeb materialnych dzieci.
Szczególną rolę w patologizacji dzieci i młodzieży odgrywają rodziny, które dostarczają im wzorców społecznie negatywnych. Dotyczy to rodzin, w których występują takie zjawiska, jak alkoholizm, przestępczość prostytucja, zachowania agresywne.
Rodziny tzw. „przestępcze”, w których występuje karalność rodziców, opiekunów lub rodzeństwa, dostarczają negatywnych czynników środowiska rodzinnego. Stwierdza się, że ok. 45% nieletnich przestępców pochodzi z rodzin, w których występuje alkoholizm, przestępczość przynajmniej jednego z rodziców, złe ich pożycie itp.
Nie każde dziecko wychowujące się w rodzinie nałogowych alkoholików, przestępców czy w rodzinie, w której panuje niewłaściwa atmosfera wychowawcza, staje się dzieckiem niedostosowanym społecznie, można natomiast powiedzieć, że taka rodzina stwarza większe zagrożenia dla jego prawidłowego rozwoju psychicznego i społecznego.
Dzieci z grupy wysokiego ryzyka wywodzą się z rodzin, w których:
a) występują różnego rodzaju patologie społeczne (alkoholizm, przestępczość, prostytucja, negatywny stosunek do pracy, itd.);
b) struktura została zaburzona z powodu rozpadu małżeństwa bądź istnienia nieprawidłowych wzorców rodziny;
c) zaznacza się prymitywizm, znajduje on odzwierciedlenie nie tylko w poziomie wykształcenia rodziców (opiekunów), ale również w:
- przyjmowanych przez nich postaw wychowawczych,
- braku podstawowej wiedzy dotyczącej wychowania i potrzeb dziecka,
- sposobie spędzania czasu wolnego,
- sposobach rozwiązywania konfliktów oraz
- preferowanych wartościach (tolerowaniu i akceptowaniu zachowań dewiacyjnych);
d) istnieją g...
agniesia14