Logika - nauka poprawnego wyrażania myśli. Logika uczy odpowiedzialności za to, co się mówi. Podział:
1. Semiotyka - ogólna nauka o znakach (szczególnie znakach słownych): semantyka (zajmuje się stosunkami
zachodzącymi między znakami językowymi a tym, do czego znaki te się odnoszą, np. dom), syntaktyka
(zajmuje się rodzajami znaków językowych i regułami poprawnego wiązania w wyrażenia bardziej złożone,
np. „tam stoi dom”) i pragmatyka (relacje między znakami językowymi a twórcą bądź odbiorcą wypowiedzi).
2. Logika formalna - nauka o związkach pomiędzy wartością logiczną zdań z punktu widzenia ich struktury
(związki zachodzące między prawdziwością bądź fałszywością branych pod uwagę zdań).
3. Ogólna metodologia nauk - zajmuje się metodami postępowania przy badaniu rzeczywistości (przede
wszystkim sposobami uzasadniania, wnioskowania, dowodzenia, sprawdzania, stawiania hipotez).
Słowne sformułowanie myśli. Ogólne wiadomości o języku jako systemie znaków
Pojęcie znaku (cz. I, rozdz. 1, § 1, str. 13-15)
1. Układ rzeczy czy zjawisko, z którym na gruncie określonych reguł należy wiązać myśl o określonej treści, to
substrat materialny znaku, który należy ujmować jak najszerzej, tzn. z uwzględnieniem kontekstu.
2. Dostrzegalny. Nie musi być dostrzeżony, ale musi być dostrzegalny.
3. Spowodowany przez człowieka - odbiorcą jest człowiek. Jeśli siły przyrody same coś spowodują to nie jest to
znak. Twórca i odbiorca znaku mogą być tą samą osobą.
4. Istnieją reguły nakazujące wiązać z dostrzeżeniem tego układu rzeczy czy zjawiska myśli o określonej
treści, nazywane regułami interpretacji kulturowej (mogą one być zwyczajowe albo wyraźnie ustanowione).
Dla rozstrzygnięcia czy dany układ rzeczy czy zjawisko jest znakiem nie jest istotne czy jego twórca miał intencje wywołania u odbiorcy myśli o określonej treści. Dostrzegalny i spowodowany przez człowieka układ rzeczy pozostaje znakiem nawet wówczas, gdy twórca działał bez takiej intencji, jeżeli tylko w kulturze istnieją reguły nakazujące wiązać z owym układem rzeczy lub zjawiskiem określoną myśl. Oznaka (objaw, symptom) nie musi (ale może) być spowodowana przez człowieka (może być spowodowana przez siły przyrody). Oznaką nazywamy wszystko to, co współwystępując z owym stanem rzeczy czy zdarzeniem, powoduje skierowanie nań czyjejś myśli, choć nie istnieją reguły znaczeniowe, które by takie skierowanie myśli nakazywały. Przy oznace nie ma reguł kulturowych, które nakazują wiązać z oznaką myśli o oznaczanym stanie rzeczy. Myśli takie można jednak z nią wiązać - wysoka temperatura jest oznaką choroby. Związki pomiędzy oznaką a oznaczanym stanem rzeczy mogą być jednoznaczne, konieczne (dym - oznaka ognia) albo tylko prawdopodobnościowe (szkło na ulicy - oznaka wypadku). Związek pomiędzy oznaką a oznaczanym stanem rzeczy ma charakter przyrodniczy (naturalny), niezależny od ludzkich konwencji, a człowiek jedynie wykorzystuje wiedzę o tym związku.
Znaki słowne. Język (cz. I, rozdz. 1, § 2, str. 15-19)
Język to system obejmujący wyznaczony przez pewne reguły zbiór znaków słownych, z którymi odpowiednie reguły nakazują wiązać myśli określonego typu, a inne reguły określają dopuszczalny sposób wiązania tych znaków w wyrażenia złożone. Język określany jest przez trzy grupy reguł: reguły wyznaczające zasób słów danego języka, reguły znaczeniowe (elementy sytuacji, w której dana wypowiedź została sformułowana, kontekst innych wypowiedzi, formy gramatyczne użytych słów, itd.) oraz reguły składniowe (syntaktyczne). Języki mogą być: naturalne (reguły ukształtowały się zwyczajowo, w sposób spontaniczny), albo sztuczne (skonstruowane dla jakichś celów, reguły zostały zaprojektowane z góry). Wyrażenie to stosunek pomiędzy znakiem słownym
a myślą jego twórcy. Odnoszenie się to relacja pomiędzy znakiem słownym a tym, czego znak słowny dotyczy (tym aspektem rzeczywistości). W przypadku nazw odnoszenie nazywane jest oznaczaniem (nazwa oznacza to, do czego się odnosi). W przypadku zdań odnoszenie nazywane jest opisywaniem (zdanie opisuje ten aspekt rzeczywistości, do której się odnosi: prawdziwie lub fałszywie). Słownictwo to zasób słów mających w danym języku ustalone znaczenie. Słownik czynny - zasób słów, którymi dana osoba posługuje się umiejętnie w danym języku. Słownik bierny - zasób słów, które dana osoba w danym języku rozumie, ale ich nie używa. Synonimy
- wyrazy o tym samym znaczeniu. Homonimy - jedno słowo ma kilka znaczeń. Idiom to wyrażenie złożone, które ma tę własność, że jego znaczenie jest swoiste - odmienne od znaczenia, które należałoby przypisać temu wyrażeniu biorąc pod uwagę znaczenie wyrażeń składowych oraz reguły składni. Idiomy niewłaściwe - obok znaczenia idiomatycznego mają znaczenie dosłowne, tzn. rozumiane dosłownie są składne i znaczące (sensowne). Idiomy właściwe - posiadają tylko znaczenie idiomatyczne a rozumiane dosłownie są nieskładne (bezsensowne, np. pal go sześć). Język, w którym mówimy o rzeczywistości to język przedmiotowy - pierwszego stopnia. Język, w którym mówimy o czyichś wypowiedziach nazywamy metajęzykiem - językiem drugiego stopnia. Składnią jakiegoś języka są ustalone w nim reguły dotyczące sposobu wiązania wyrazów w wyrażenia złożone.
Kategorie syntaktyczne (cz. I, rozdz. 1, § 3, str. 19-21)
Kategorie syntaktyczne to klasa wszystkich tych wyrażeń, które w dowolnym poprawnie zbudowanym wyrażeniu
składowym złożonym dadzą się wzajemnie zastępować bez zmiany składności tego. Kategoria syntaktyczna, to
kategoria wyrażeń wyróżnionych ze względu na ich rolę w budowaniu wyrażeń złożonych. Wyróżniamy trzy podstawowe kategorie syntaktyczne: nazwy, zdania, funktory (wyrazy/wyrażenia, które nie są nazwą i zdaniem, lecz służą do budowania wyrażeń bardziej złożonych). Wyraz albo wyrażenie, który jest przez jakiś funktor wiązany w złożoną całość nazywamy argumentami tego funktora. Z punktu widzenia tego, co jest argumentem funktora wyróżniamy funktory od argumentów zdaniowych, nazwowych, funktorowych. Z punktu widzenia tego, co powstaje po uzupełnieniu danym argumentem wyróżniamy funktory zdaniotwórcze, nazwotwórcze
i funktorotwórcze. Z punktu widzenia ilości argumentów wyróżniamy funktory od 1,2,3... argumentów.
Role semiotyczne wypowiedzi (cz. I, rozdz. 1, § 4, str. 22-24)
a) opisowa - wypowiedź ma pewien kształt, jako środek opisu (że tak a tak jest, albo tak a tak nie jest).
b) ekspresywna - polega na wyrażaniu aprobaty lub dezaprobaty, tj. przeżyć o charakterze emocjonalnym
(uczucia, pragnienia). Wyraża również przeżycia o charakterze intelektualnym (przekonania, przeświadczenia).
c) sugestywna - nakłania kogoś do określonego zachowania (jest bodźcem, np. norma postępowania).
d) performatywna - poprzez wygłoszenie (napisanie) wypowiedzi w określonym układzie życia społecznego
dokonuje się aktów o charakterze umownym (poinformowania, wezwania, zobowiązania, przyrzeczenia),
konwencjonalnym (licytacja w brydżu, „sorry” jako przeprosiny). Wypowiedź pełni funkcję performatywną,
jeżeli w danej kulturze funkcjonują reguły, które wskazują, iż sformułowanie pewnej wypowiedzi należy
traktować jako dokonanie czynności konwencjonalnej - reguły sensu czynności konwencjonalnej.
Relacje między twórcą a odbiorcą znaku: porozumienie (twórca zna reguły i używa słów o odpowiednim znaczeniu, a odbiorca, również znający reguły, należycie dosłyszał czy dostrzegł te słowa i przyporządkował im myśl, jaką zamierzał wywołać twórca), nieporozumienie (słowa wywołują myśl innego rodzaju niż ta, którą zamierzał wywołać twórca) i niezrozumienie (słowa nie wywołały u odbiorcy myśli o określonej treści).
Nazwy. Pojęcie nazwy (cz. I, rozdz. 2, § 1, str. 26)
Nazwa jest to wyraz albo wyrażenie rozumiane jednoznacznie nadające się na podmiot albo orzecznik orzeczenia imiennego. W przypadku wyrażeń, które w gramatyce traktowane są jako nazwy wieloznaczne z punktu widzenia definicji nazwy przyjętej w logice mamy wówczas do czynienia z wieloma nazwami, tyle tylko, że o tym samym substracie materialnym (ale o innym znaczeniu). Nazwa to nie to samo co rzeczownik. Istnieją nazwy proste
- składające się tylko z jednego wyrazu, oraz nazwy złożone - składające się z więcej niż jednego wyrazu.
Nazwy konkretne a nazwy abstrakcyjne (cz. I, rozdz. 2, § 2, str. 26-27)
Nazwa konkretna - desygnatem jest osoba, rzecz lub coś, co sobie wyobrażamy jako rzecz albo osobę (UFO). Nazwa abstrakcyjna - to nazwa dla zdarzenia albo stanu rzeczy (wypadek, cisza), cechy (szarość), albo stosunku (braterstwo). Zagadnienie kategorii ontologicznych dotyczy najogólniejszych typów bytów wyróżnionych ze względu na sposób ich istnienia, i tradycyjnie w filozofii wyróżnia cztery kategorie ontologiczne: rzeczy i osoby, cechy, zdarzenia i stany rzeczy, stosunki (relacje). Błąd hipostazowania - dopatrywanie się jakiegoś fizykalnego (zajmującego w jakimś czasie, jakąś przestrzeń) przedmiotu, który odpowiadałby nazwie abstrakcyjnej.
Desygnat nazwy (cz. I, rozdz. 2, § 3, str. 27-28)
Desygnatem nazwy jest przedmiot, którego dana nazwa jest znakiem. Desygnatem nazwy jest każdy przedmiot, o którym trafie orzec można daną nazwę. Nazwa oznacza swe desygnaty.
Nazwy indywidualne a nazwy generalne (cz. I, rozdz. 2, § 4, str. 28-29)
Nazwy indywidualne - to nazwy, które służą do oznaczania poszczególnych, tych a nie innych przedmiotów, nie przypisując przez to danemu przedmiotowi takich czy innych właściwości wyróżniających go. Nazwy generalne - to nazwy, które przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisujemy. Posługując się nazwą generalną (najsłynniejsze z pierników miasto w Polsce) myślimy o jej desygnacie przez pryzmat określonych cech (tzn. jako o kimś/o czymś, co posiada te cechy). Posługując się nazwą indywidualną (Toruń) myślimy o desygnacie z pominięciem cech...
tekno-inez