ZNACZENIE SKLADNIKOW MINERALNYCH.doc

ZNACZENIE SKŁADNIKÓW MINERALNYCH

DLA ZDROWIA I URODY

W bogatych krajach zachodnich statystyki od dawna wykazują systematyczne pogarszanie się kondycji zdrowotnej mieszkańców i alarmująco zwiększoną zapadalność na choroby cywilizacyjne ( degeneracyjne ). Jest to grupa co najmniej czterdziestu chorób, m in. nowotwory, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca, choroba niedokrwienna serca i inne. Łączy je wszystkie ważny udział w ich patogenezie niewłaściwego sposobu odżywiania, który polega na konsumpcji produktów spożywczych przetworzonych przemysłowo, opartych na technologiach niszczących całkowicie lub częściowo składniki niezbędne dla organizmu człowieka.

     Minerały, bo o nich mowa, to pierwiastki chemiczne, niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania wszystkich organizmów żywych. Wchodzą w skład wielu biologicznie czynnych związków, np. enzymów, aktywatorów enzymatycznych, witamin. Ponadto uczestniczą w procesach przemiany materii, wymiany tlenowej komórek oraz reakcjach pobierania składników odżywczych. Testy kliniczne wykazały, że również skóra absorbuje minerały. Są one magazynowane w odpowiednich tkankach skóry i działają w nich na różne sposoby.

     Liczne czynniki wewnętrzne i zewnętrzne powodują zwiększone zapotrzebowanie organizmu na witaminy, biopierwiastki i minerały. Jeśli niedobór tych składników przedłuża się , następuje naruszenie homeostazy ogólnoustrojowej, z narastającymi, dotkliwymi objawami. Nasza dieta powinna być bogata w składniki mineralne, które stanowią wprawdzie niewielki procent tkanek ustroju człowieka ( około 4% ), ale wchodzą w skład wielu struktur

i biorą udział w licznych procesach metabolicznych.

Możemy podzielić je na trzy grupy:

·         makroelementy – węgiel, wodór, tlen, azot, fosfor, potas, wapń, magnez, siarka, sód, chlor

·         mikroelementy – żelazo, bor, miedź, cynk, mangan, molibden, jod, fluor

·         ultraelementy – rad, srebro, złoto, selen

Składniki mineralne można także pogrupować w zależności od pełnionych funkcji:

·         tworzące struktury ustroju – węgiel, wodór, tlen, azot, wapń, fosfor, siarka

·         biorące udział w zachowaniu równowagi kwasowo – zasadowej i utrzymywaniu potencjału spoczynkowego błon komórkowych – sód, potas, magnez, chlor, fosfor, siarka

·         składniki enzymów, hormonów, białek transportowych – żelazo, miedź, cynk, mangan, molibden, kobalt, jod, nikiel, chrom, selen, cyna, wanad, fluor, krzem, glin, kadm.

Pierwiastki te występują w wielu produktach żywnościowych oraz w wodzie pitnej, jako jony lub związki nieorganiczne. Mogą tworzyć związki organiczne z węglowodanami, białkami

i tłuszczami. Zawartość minerałów w niektórych produktach lub wodzie zależy w dużym stopniu od regionu, z którego pochodzi żywność. Warto pamiętać, że np. cukier, oleje i mąka należą do produktów wysokooczyszczonych i zawierają minimalne ilości składników mineralnych. W skład węglowodanów, białek i tłuszczów wchodzą natomiast, między innymi, węgiel, azot, fosfor, sód – są to pierwiastki, których w naszym pożywieniu wystepuje stosunkowo dużo. Wiele innych pierwiastków powinno być natomiast dostarczanych w urozmaiconej diecie, mała różnorodność w odżywianiu naraża nas bowiem na powstawanie zmian fizjologicznych i zachwianie procesów metabolicznych.

A oto charakterystyka wybranych minerałów dostarczanych organizmowi wraz                              z pożywieniem:

     Fosfor – dobowe zapotrzebowanie dla kobiet i mężczyzn 800 mg, dla kobiet ciężarnych    1300-1400 mg, a dla kobiet karmiących 1500-1600 mg. Pierwiastek ten wchodzi w skład:         

·         kośćca ( 88% ) w procesach mineralizacji

·         związków bogatoenergetycznych, biorących udział w przemianach energetycznych

Fosfor bierze udział w utrzymaniu równowagi kwasowo zasadowej ustroju i w przenoszeniu kwasów tłuszczowych. W płynach ustrojowych tworzy kompleksy z wapniem i magnezem lub wiąże się z białkami. Znajduje się w mleku i jego przetworach, mięsie, żółtkach jaj, zbożach oraz warzywach, Dieta, która pokrywa zapotrzebowanie na białko i wapń, zapewnia również zapotrzebowanie na fosfor. W utrzymaniu jego prawidłowego poziomu bierze udział witamina D oraz hormony: parathormon i kalcytonina.

     Wapń – dobowe zapotrzebowanie dla kobiet i mężczyzn wynosi 0,9 g na dobę, dla kobiet w ciąży 1,5 g na dobę, dla kobiet w czasie laktacji 1,7 g na dobę.

·         Pierwiastek ten wchodzi w skład kośćca ( 99% ) zapewniając jego twardość                              i wytrzymałość mechaniczną.

·         W osoczu krwi występuje w postaci jonowej – przekazuje bodźce humoralne komórkom docelowym, bierze udział w procesach krzepliwości krwi, uczestniczy          w utrzymaniu równowagi kwasowo – zasadowej  oraz w wykorzystaniu żelaza przez ustrój w procesie krwiotwórczym.

·         W płynie pozakomórkowym utrzymuje pobudliwość tkanek, uczestniczy                    w przewodnictwie tkanki nerwowej.

·         Związany z białkami, wchodzi w układy enzymatyczne jako kompleks z cytrynianami, fosforanami i białczanami.

Źródłem jest głównie mleko i jego przetwory, zielone warzywa liściaste, niektóre owoce,       a także, choć w mniejszym zakresie, jaja, marchew, seler, pomarańcze, grejpfruty i figi. Wchłanianie wapnia wspomaga między innymi, witamina D, utrudnia natomiast nadmiar magnezu i potasu.

     Magnez – dobowe zapotrzebowanie dla mężczyzn wynosi 400-440 mg, dla kobiet        350- 380 mg, dla ciężarnych 400-440 mg, a dla kobiet karmiących 450-500 mg. Jest odpowiedzialny za wiele procesów metabolicznych, w tym za aktywację witaminy B1, przez co wpływa bezpośrednio na funkcje układu nerwowego. Gromadzi się w kościach i mięśniach. Jest niezbędny do syntezy hormonów stresowych, noradrenaliny i adrenaliny, pozwalających nam stawiać czoło wyzwaniom i wymaganiom codziennego życia.  Przy odpowiedniej diecie nie obserwuje się jego niedoborów , natomiast spożywanie żywności przetworzonej, tłustej,  dużej ilości herbaty lub kawy przy braku mleka mogą zubażać organizm w magnez. Niski poziom tego pierwiastka objawia się porannym zmęczeniem, pogorszeniem koncentracji, bólami głowy. Odpowiednie ilości magnezu znaleźć można w orzechach, soi, fasoli, groch, grubych kaszach. Przyswajanie magnezu zwiększa laktoza obecna w mleku i jogurtach, natomiast zwiększone spożycie tłuszczów, błonnika pokarmowego, szczawianów i tianin obniża jego wchłanianie. Najwięcej go znajdziemy w ciemnozielonych roślinach: szpinaku, brokułach oraz w nasionach, orzechach, pełnym ziarnie zbóż.

     Sód – przeciętne spożycie dobowe wynosi dla wszystkich 5-15 g. Występuje w ustroju jako składnik płynu pozakomórkowego, bierze udział razem z jonem chlorkowym w regulacji ciśnienia osmotycznego i równowagi kwasowo – zasadowej. Utrzymuje prawidłowy bilans wodny a także jest czynnikiem, od którego zależy prawidłowa pracy mięśni. Duża część tego pierwiastka wydalana jest z potem i moczem, jego zwiększoną utratę mogą zatem spowodować biegunki i torsje. Sód znajduje się we wszystkich produktach pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, np. w mleku i jego przetworach, białku jaja, wodzie mineralnej, warzywach. Dodawany jest także do potraw jako sól kuchenna.

     Potas – dobowe spożycie wynosi dla wszystkich 2,3-3,1 g. Bierze udział w przemianach węglowodanowych oraz energetycznych ustroju, jest niezbędny do utrzymywania prawidłowej kurczliwości mięśni i przewodnictwa nerwowego. Potas utrzymuje potencjał spoczynkowy błon komórkowych. Źródłem jest mięso, podroby, ziarna zbóż oraz warzywa     i owoce.

     Żelazo – w ciągu dnia powinniśmy dostarczać organizmowi 15-18 mg tego pierwiastka. Mężczyźni nie potrzebują go tak wiele, w ich przypadku wystarczy 10 mg. Natomiast kobiety ciężarne potrzebują 22-25 mg, a karmiące 23-26 mg. Żelazo jest składnikiem barwnika krwi – hemoglobiny, a także wielu enzymów biorących udział w procesach utleniania. Jego źródłem jest mięso, ryby, drób, żółtka jaj ( gotowane ), zielone warzywa liściaste, ziemniaki, marchew, kalafior, ziarna zbóż, śliwki, morele, brzoskwinie, maliny         i truskawki. Najsprawniej wchłaniane jest żelazo z produktów mięsnych, szczególnie w obecności witaminy C, słabiej natomiast z warzyw liściastych i ziaren zbóż.

     Cynk -  dzienne zapotrzebowanie dla kobiet i mężczyzn wynosi 15-17 mg, dla kobiet ciężarnych 20-22 mg, dla kobiet karmiących 25-28 mg. Jest to składnik istotny dla funkcjonowania całego organizmu, ponieważ gwarantuje, między innymi, prawidłowe działanie hormonów ( insulina, kortykosterydy, hormony płciowe ). Jest też odpowiedzialny za procesy naprawcze w tkankach po zabiegach operacyjnych, oparzeniach, zranieniach         a także wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Przewlekły stres znacznie zwiększa zapotrzebowanie na ten składnik. Przy niedoborach cynku pojawia się chwiejny nastrój, brak koncentracji, gorsze zapamiętywanie. Do niedoborów tego pierwiastka prowadzą:

·         ograniczenie spożycia mięsa ( diety wegetariańskie ),

·         zbyt restrykcyjne diety odchudzające,

·         częste spożycie produktów wysoko przetworzonych.

Dla zapewnienia organizmowi odpowiedniego poziomu cynku, w diecie nie powinno zabraknąć mięsa, ryb, grochu, fasoli i orzechów.

     Jod -  zapotrzebowanie dla mężczyzn i kobiet wynosi 0,05-0,15 mg, dla kobiet w ciąży 0,18 mg, a dla kobiet karmiących 0,20 mg. Jest składnikiem hormonów tarczycy: trójjodotyroniny i tyroksyny, które regulują tempo przemiany materii. Brak jodu może prowadzić do niedoczynności tarczycy. Głównym jego źródłem są warzywa, rośliny morskie oraz ryby. Jodem wzbogaca się wodę, jest on także dodawana do soli kuchennej.

     Fluor – dzienne zapotrzebowanie dla obu płci wynosi 1,5-4,0 mg. Pierwiastek ten zwiększa twardość tkanki kostnej oraz szkliwa zębów. Podstawowym jego źródłem jest woda pitna. W niewielkich ilościach występuje również w mięsie i rybach.

     Miedź – dobowe zapotrzebowanie dla osób młodych wynosi 1,0-1,5 mg, dla starszych natomiast 2,3-3,0 mg. Bierze udział w metabolizmie tkanki nerwowej, w procesach krwiotwórczych, procesach tworzenia tkanki łącznej i kostnej. Wchodzi w skład wielu enzymów, między innymi uczestniczących w tworzeniu kolagenu, elastyny oraz                     powstawaniu tyrozyny, niezbędnej do produkcji melaniny. Znaczne ilości miedzi znajdują się w: wątrobie, mięsie, orzechach, warzywach zielonych, grubych kaszach, niektórych rybach oraz ostrygach.

     Mangan – zapotrzebowanie dobowe wynosi 2,5-5,0 mg. Mangan wchodzi w skład wielu tkanek, np. mózgu, nerek, trzustki, wątroby. Bierze udział w syntezie białek, kwasów nukleinowych oraz w licznych procesach metabolicznych. Jest elementem enzymów oksydoredukcyjnych. Brak manganu może prowadzić do zahamowania wzrostu                       i niedokrwistości. Jego źródłem są ziarna zbóż, orzechy, warzywa liściaste i herbata, głównie zielona. 

     Kobalt -  wchodzi w skład witaminy B12, wiąże się zatem z jej działaniem. Występuje    w formie nieorganicznej, zwiększając zawartość hemoglobiny w ustroju. 

     Molibden -  dzienne zapotrzebowanie dla dorosłego człowieka wynosi 0,15-0,50 mg. Wchodzi w skład enzymów. Zapobiega próchnicy zębów. Głównym jego źródłem są warzywa.

     Te pierwiastki oraz wiele innych, takich jak, np. chrom, selen, wanad, nikiel, cyna, krzem są niezbędne dla utrzymania zdrowia. Chrom jest np. konieczny dla skutecznego działania insuliny na tkanki docelowe. Selen wchodzi w skład krwinek czerwonych, jest także związany z działaniem witaminy E. Stabilizując błony komórkowe zapobiega stłuszczaniu się wątroby, ma również właściwości przeciwutleniające.

     Minerały są również nieodzowne dla zachowania zdrowego wyglądu skóry. Badania marketingowe dowodzą, że ogromnym zaufaniem obdarzamy przede wszystkim preparaty kosmetyczne bogate w minerały. Rozwój nowoczesnej kosmetologii umożliwił uzupełnianie niedoborów tych składników w skórze poprzez stosowanie odpowiednich preparatów kosmetycznych. Minerały wpływają na wiązanie w skórze wilgoci, otaczają skórę naturalnym płaszczem nawilżającym, przez co jest ona chroniona przed wysuszeniem. Minerały powodują również poprawę ukrwienia skóry, dzięki czemu jej komórki są lepiej zaopatrzone w tlen i składniki odżywcze. Wpływają też na poprawę kondycji włókien elastyny i kolagenu, dzięki czemu skóra wygląda młodziej, bardziej świeżo i jest odpowiednio napięta. Minerały mają duże znaczenie również w pielęgnacji skóry zanieczyszczonej, przetłuszczającej się, łuszczącej albo popękanej. Oto najczęściej spotykane w preparatach kosmetycznych minerały oraz ich właściwości:

·         chlor – wpływa na usuwanie składników przemiany materii oraz ułatwia wchłanianie składników odżywczych do komórki;

·         cynk – przyspiesza procesy regeneracji, wspomaga neutralizację wolnych rodników     i uczestniczy w procesach syntezy i spalania tłuszczów;

·         fosfor – bierze udział w procesach regeneracji i odnowie uszkodzonych tkanek;

·         krzem – stanowi istotny element tkanki łącznej;

·         magnez – ułatwia przyswajanie przez organizm wapnia, witaminy C, sodu, potasu       i fosforu, jest niezbędny w procesie regeneracji skóry;

·         mangan – bierze udział w aktywacji enzymów odpowiedzialnych za prawidłowe przyswajanie biotyny, witaminy B1 i witaminy C;

·         miedź – wpływa na sprężystość i jędrność skóry, odgrywa istotną rolę w procesie neutralizowania wolnych rodników;

·         potas – ułatwia  utrzymanie odpowiedniego nawilżenia skóry;

·         selen – jest silnym przeciwutleniaczem, opóźnia procesy starzenia, pomaga zachować elastyczność skóry;

·         siarka – reguluje procesy natłuszczania skóry, wpływa na sprężystość i gładkość;

·         sód – poprawia ukrwienie skóry i odpowiada za jej odpowiednie nawilżenie;

·         wapń – działa antyalergicznie i kojąco na skórę;

·         żelazo – reguluje wytwarzanie krwinek, odpowiada za koloryt skóry, umożliwia przyswajanie przez organizm witaminy z grupy B.         

     Dużą zawartość minerałów niezbędnych dla urody mają preparaty kosmetyczne, które opierają się na surowcach morskich oraz surowcach naturalnych, wydobytych z głębi ziemi. Do kosmetyków zawierających „substancje piękności” pochodzenia morskiego zalicza się preparaty, które są produkowane na bazie wody morskiej, mułu morskiego, soli morskiej oraz organizmów morskich np. alg.

Produkty pielęgnacyjne z zawartością wody morskiej dostarczają skórze prawie 30 składników mineralnych. Jest ona bogata w sód, wapń, chlor, magnez, żelazo. Dlatego woda morska jest szczególnie dobrze tolerowana przez skórę. Działa intensywnie nawilżająco i wygładzająco. Minerały w niej zawarte powodują poprawę ukrwienia skóry. Poprawiają napięcie, nawilżenie i stymulują jej regenerację.

Bogaty w liczne minerały muł morski zwany „czarnym złotem” to słony szlam, tworzący się w okolicach ujść rzecznych i na brzegach morskich. Znajduje zastosowanie w wielu rodzajach kosmetyków: maseczkach do twarzy i całego ciała, kąpielach, balsamach do ciała oraz preparatach do mycia włosów. Muł morski łagodzi podrażnienia i tworzy na skórze specyficzny płaszcz ochronny, chroniący przed szkodliwym działaniem śro9dowiska. Wchłania nadmiar tłuszczu, nie powodując wysychania skóry.

Znaczne ilości minerałów zawiera również sól morska. Są to głównie chlorki, bromki, siarczany, kwaśne węglany, magnez, sód, potas, wapń i jod. Minerały te aktywizują regenerację komórek, mają właściwości oczyszczające i napinające skórę. Pilingi z dodatkiem soli morskiej usuwają obumarły naskórek, otwierają pory, dzięki czemu skóra lepiej wchłania składniki czynne. Kąpiele z dodatkiem soli morskiej działają odprężająco zarówno na ciał, jak i na psychikę. Mają dobroczynny wpływ w przypadku chorób skóry, np. łuszczycy, ponieważ łagodzą objawy nadmiernego rogowacenia, ponadto działają przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo oraz łagodzą swędzenie. Pomocne są także         w zmniejszeniu objawów celulitu oraz w kuracjach odchudzających.

Zasobne w ważne dla pielęgnacji skóry minerały i witaminy są również algi morskie. Wśród mikroelementów, które zawierają , można wyróżnić: wapń, żelazo, jod, magnez, fosfor, cynk. Pozwalają one zachować skórze witalność i młody wygląd. Preparaty kosmetyczne, które zawierają w swoim składzie algi, pobudzają przemianę materii, działają odchudzająco i nawilżająco. Poza tym łagodzą podrażnienia skóry, odżywiają i stymulują regenerację. 

     Równie ważne dla utrzymania urody są bogactwa pochodzące z wnętrza ziemi. Można do nich zaliczyć preparaty zawierające wodę termalną, torf, borowinę oraz ziemię wulkaniczną. Substancje aktywne z wód termalnych, występujące w produktach kosmetycznych aktywizują enzymy naskórkowe i wzmacniają system obronny skóry. Na przykład wapń stymuluje podział komórek , miedź zapobiega szkodliwemu działaniu wolnych rodników , żelazo ma pozytywny wpływ na system immunologiczny.

     Reasumując, minerały mają ogromne znaczenie dla zdrowia i urody. Dzięki nim możemy przedłużyć młodość czy polepszyć samopoczucie. Stosowanie odpowiedniej diety bogatej     w składniki mineralne  zapobiega zatem różnorodnym zmianom we wszystkich tkankach organizmu. Minerały dostarczane wraz z pokarmem do organizmu człowieka, wpływają        w różnorodny sposób na zachodzące w nim procesy metaboliczne i fizjologiczne. Zapobiegają wielu chorobom oraz dbają o dobrą kondycję naszej skóry.

     Warto jednak pamiętać, że tylko kompleksowe stosowanie opisanych wyżej metod oraz odpowiednia opieka lekarzy i kosmetologów są w stanie przywrócić osobom chorym pełną witalność oraz zdrowie narządów wewnętrznych i skóry.    

Zawartość wybranych składników mineralnych w artykułach spożywczych

( mg na 100g części jadalnych )