Wykład 3 20.10.2009.doc

Wykład 3

LEKI POZAJELITOWE

Infundibilia

Podstawowe różnice pomiędzy roztworami do wstrzyknięć wstrzyknięć roztworami do wlewów

Podział płynów infuzyjnych:

1.       płyny uzupełniające utraconą objętość krwi (krew, płyny krwiozastępcze, preparaty krwiopochodne, płyny przenoszące tlen)

2.       płyny do żywienia pozajelitowego

3.       płyny stosowane w zaburzeniach gospodarki wodno – elektrolitowej

§        płyny nawadniające: elektrolitowe i bezelektrolitowe

§        płyny izotoniczne: izojoniczne i nieizojoniczne

§        płyny zastepcze (uzupełniające straty soku żołądkowego lub jelitowego)

§        płyny odwadniające (osmoterapeutyki)

§        płyny wyrównawcze bilansowe, uzupełniające niedobór niedobór K+, Ca2+, Mg2+

4.       płyny wyrównawcze stosowane w zaburzeniach równowagi kwasowo – zasadowej

5.       płyny do dializy odszewnowej

Płyny stosowane w zaburzeniach gospodarki wodno-elektrolitowej (3)

1. Płyny nawadniające

Stosowane w przypadku odwodnienia spowodowanego zakłóceniem równowagi osmotycznej (zależnej od równowagi elektrolitów).

W odwodnieniach stosowane są

Ø      płyny nawadniające, a także

Ø      płyny izotoniczne i zastępcze

Rodzaje odwodnienia

1.       ODWODNIENIE HIPEROSMOTYCZNE
utrata wody przewyższa utratę elektrolitów (zagęszczenie krwi)
należy podawać wówczas roztwory cukrów (nieelektrolitów) np. 2,5% i 5% roztwory glukozy i sorbitolu
ten rodzaj odwodnienia towarzyszy
- biegunkom u niemowląt
- przegrzaniu
- gorączce
- spadkowi podaży płynów
 

2.       ODWODNIENIE HIPOOSMOTYCZNE
spowodowane głównie niedoberem sodu
stosuje się izotoniczne i izojoniczne roztwory zawierające jony Na+
 

3.       ODWODNIENIE IZOOSMOTYCZNE
utrata równoważnych ilości wody i sodu, co prowadzi do zmniejszenia objętości płynu zewnątrzkomórkowego
podaje się elektrolitowe roztwory nawadniające (np. interwencyjne), które są hipojoniczne, ale izoosmotyczne dzięki dodatkowi glukozy, sorbitolu czy fruktozy.

Podstawowe roztwory nawadniające to hipotoniczne roztwory elektrolitowe np.

a.       0,45% Infuzio Natrii Chloridi (154 mOsm/ l)

b.      Płyn nawadniający interwencyjny – hipotoniczny, wieloelektrolitowy (143 mOsm/l); skład: NaCl, KCl, KH2PO4, CH3COONa*3H20

Nie należy podawać roztworu o ciśnieniu niższym niż połowa ciśnienia fizjologicznego.

Do nawadniania można także posłużyć się roztworami glukozy (Dextrose):

a) izoosmotyczny roztwór glukozy (5% roztwór, 278mOsm/l)
Ciśnienie 300mOsm/l wywiera 5,4% roztwór glukozy

zastosowanie:

§        nawodnienie

§        nośnik substancji leczniczych podawanych we wlewie kroplówkowym

§        rozpuszczalnik substancji leczniczej

b) roztwory do wstrzykiwań z 5% glukozą – rozpuszczalnik dla wielu substancji

Inne wykorzystanie roztworów glukozy:

- w hipoglikemii stosuje się 10 -20% roztwory glukozy

- w zamykaniu (obliteracji) żylaków stosuje się 50 – 60% roztwory glukozy (wykorzystuje się martwicze dział stężonych roztworów  glukozy).

Roztwór glukozy silniej nawadnia niż fizjologiczny NaCl, gdyż woda powstaje dodatkowo podczas metabolizmu glukozy!

Glukoza to prawoskrętna  (+)-D-glukopiranoza. Substancja farmakopealna występuje jako cząsteczka uwodniona i bezwodna (ok. 10% różnicy w masie)
W USA wykorzystywana jest uwodniona glukoza, dlatego ich 5% roztwory mają niższe stężenie (w przeliczeniu na czystą glukozę)

W Polsce używa się bezwodnej glukozy!

Wyjaławianie roztworów  glukozy:

1.       ogrzewanie glukozy w środowisku  alkalicznym powoduje:
epimeryzację roztworu do mannozy i fruktozy (brunatnienie, karmelizacja)

2.       ogrzewanie w środowisku kwaśnym prowadzi do:
powstania licznych produktów rozkładu obniżających pH glukozy do wartości 3,5 – 6,5 (roztwory glukozy nie są izohydryczne)
produkty rozkładu: kwasy cukrowe, kwas mlekowy, 5- HMF (5-hydroksymetylofurfural), które ulegają dalej rozkładowi do kwasu mrówkowego i lewulinowego

Podczas wyjaławiania glukozy ważne jest szkło butelek, do których wlewa się płyn.

Szkło złe gatunkowo może powodować alkaliczny rozkład glukozy, gdyż uwalnia jony Na+ i dlatego roztwory glukozy przed wlaniem do takich butelek powinny być zakwaszane (pH 5-5,5), aby nie dochodziło do karmelizacji (brunatnienia)

brunatnienia butelkach z dobrego szkła zachodzi rozkład w środowisku kwaśnym (pH<6) i powstaje 5-HMF oraz kwas mlekowy, mrówkowy, lewulinowy,

5-HMF powstaje zawsze, a im wyższa temperatura tym jest go więcej (5-HMF ma prawdopodobnie działanie hepatotoksycznie)

Wg FP VI  spadek pH musi zawsze nastąpić w zakresie 3,5 – 6,5. Glukoza o pH 7,4, po wyjaławianiu o nie spełnia norm framakopealnych.

Obecnie roztwory glukozy wyjaławia się w autoklawie przez 15 min w temp. 121˚C stosując lepszej jakości szkło lub przez 30 min w temp 108 – 110˚C w pojemnikach pojemnikach tworzyw sztucznych lub szklanych o wysokiej odporności hydrolitycznej.

Roztwory zawierające jony octanowe należy doprowadzić do pH 5 – 5,5. 

Sączenie jako metoda wyjaławiania płynów infuzyjnych stosowana jest tylko wyjątkowo, w roztworach biotechnologicznych.

Najbardziej skuteczną metodą jest wyjaławianie termiczne.

2. Płyny izotoniczne: izojoniczne i nieizojoniczne

Elektrolitowe płyny izotoniczne tzw. roztwory soli krwi, zawierają w swoim składzie takie elektrolity i w takim stężeniu, aby były one zgodne z ich stężeniem w płynie pozakomórkowym.
Zalecane są

Ø      w żywieniu pozajelitowym,

Ø      zaburzeniach wodno- elektrolitowych (po operacjach), nawet u chorych z zaburzoną funkcją nerek bez powodowania kwasicy

Stosowane są wieloelektrolitowy roztwór fizjologiczny izojoniczny oraz roztwór pediatryczny wyrównawczy.

Płyn wieloelektrolitowy izojoniczny

NaCl, KCl, CaCl2*6H2O,

MgCl2*6H2O, CH3COONa*3H2O,

Na3C6H5O7*2H2O

              Stężenie w mEq/l (mmol/l)

              Na+                            141 mEq/l (141 mmol/l)

              K+                            5 mEq/l (5mmol/l)

              Ca2+                            4 mEq/l (2mmol/l)

              Mg2+              2 mEq/l (1mmol/l)

              Cl-                            109 mEq/l (109 mmol/l)

              HCO3-              43 mEq/l (37 mmol/l)

Łącznie jony wywierają ciśnienie 295 mOsm/l

Stężenie jonów [mmol/l]