Statut zawodowy położnej.pdf

Dorota Karkowska

status zawodowy

położnej zarys problemu

Redakcja: Urszula Kubicka-Kraszyńska, Anna Otffinowska, Aleksandra Siemińska

Korekta: Maria Tomaszewska-Chyczewska

Projekt graficzny i skład: Krzysztof Kubicki

Warszawa 2007

ISBN 978-83-60971-01-7

Fundacja Rodzić po Ludzku

00-150 Warszawa, ul. Nowolipie 13/15

tel. (022) 887 78 76

www.rodzicpoludzku.pl

fundacja@rodzicpoludzku.pl

Publikacja opracowana i opublikowana dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej

(Program Środki Przejściowe 2004 „Zwiększenie świadomości społecznej oraz

wzmocnienie roli organizacji pozarządowych w zakresie rzecznictwa i monitoringu”).

Za treść publikacji odpowiada Fundacja Rodzić po Ludzku, poglądy w niej wyrażone

nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.

Fundacja Rodzić po Ludzku od początku swojej działalności promuje zawód położnej jako

najbardziej odpowiedni do świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej nad kobietą i jej dzieckiem.

Model opieki, w którym położna odpowiada za prowadzenie fizjologicznej ciąży, porodu i połogu,

opiekę nad noworodkiem oraz przygotowanie do porodu i rodzicielstwa, promowany jest przez

Światową Organizację Zdrowia i realizowany w wielu krajach na świecie. Międzynarodowa Federacja

Ginekologów i Położników zwraca uwagę na fakt, że takie miejsce położnych w systemie opieki zapew-

nia kobietom lepszy dostęp do świadczeń medycznych, realizowanych w placówkach o najniższym

poziomie referencyjności, z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa i z efektywnym wykorzystaniem

zasobów finansowych i materialnych.

Historia zawodu położnej w Polsce pokazuje, że ma on długą tradycję samodzielnej pracy położ-

nych w lokalnych społecznościach. Instrukcja Ministra Zdrowia z 1955 r. tak określa uprawnienia położ-

nej gminnej (miejskiej) i izby porodowej: „Do obowiązków położnej należy prowadzenie prawidłowej

ciąży i prawidłowego porodu. W razie wystąpienia w czasie porodu powikłań, położna jest obowiązana

wezwać lekarza bądź przetransportować rodzącą do najbliżej położonego szpitala”. Kompetencje

położnej ulegały stopniowemu ograniczeniu wraz z koncentracją opieki w dużych ośrodkach, w których

nadzór nad pracą położnych sprawował lekarz. Podobny proces miał miejsce w innych krajach Europy,

z wyjątkiem Holandii, w której położne zachowały swój status niezależnego i samodzielnego zawodu.

Od dwóch dziesięcioleci jesteśmy świadkami prób odbudowania pozycji położnej. W wielu krajach

położne współtworzą wraz z lekarzami opiekę nad kobietą, z jasno zakreślonym podziałem kompetencji

i odpowiedzialności.

Uchwalona w 1996 r. ustawa o zawodzie położnej daje mocne podstawy do rozwoju samodzielności

polskich położnych. Jednak na drodze pełnego wykorzystania ich kompetencji stoją dawne przyzwycza-

jenia, a także brak wiedzy (u dużej części położnych) o tym, jakie możliwości stwarzają obowiązujące

przepisy. Dodatkową trudnością jest fakt, że zapisy te nie do końca precyzują pewne sporne kwestie,

np. podział kompetencji między lekarzami a położnymi w szpitalach.

Niniejsza publikacja jest analizą statusu zawodowego położnej w świetle obowiązujących prze-

pisów. Jej zadaniem jest przybliżenie czytelnikowi uwarunkowań prawnych tego zawodu i pokazanie

możliwości, jakimi położne dysponują, chcąc realizować swój zawód i misję. Mamy nadzieję, że pub-

likacja ta przyczyni się do lepszego rozumienia samodzielności zawodowej i pełnego wykorzystania

przez położne ich kompetencji.

Zespół Fundacji Rodzić po Ludzku

I. Wprowadzenie

Status położnej zajmuje kluczową pozycję w polskim systemie opieki zdrowotnej. Z punktu widze-

nia dobrobytu obywatelek-pacjentek, efektywna i szeroko dostępna położnicza opieka zdrowotna jest

jednym z najważniejszych obszarów aktywności władzy publicznej. Państwo winno tak zorganizować

proces udzielania świadczeń zdrowotnych kobiecie ciężarnej, rodzącej i będącej w połogu, aby pacjentka

mogła uzyskać opiekę na odpowiednim poziomie fachowym i w czasie właściwym z punktu widzenia

skuteczności medycznej. Zapis art. 68 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. (dalej:

Konstytucja) 1 obliguje władzę publiczną do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej kobietom cię-

żarnym. W pewnym sensie do zadań związanych z ochroną zdrowia nawiązuje art. 71 ust. 2 Konstytucji,

z którego wynika, że „ Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz

publicznych, której zakres określa ustawa ” 2 .

Z regulacji prawnych wynika, że profesjonalne świadczenia zdrowotne dla kobiet mogą być samo-

dzielnie wykonywane przez położne, wykonujące zawód w różnych formach organizacyjno-prawnych.

Jednak, aby położne mogły prawidłowo funkcjonować w systemie opieki zdrowotnej, potrzebne są jed-

noznaczne i stabilne unormowania prawne.

W związku z brakiem jednolitego i powszechnie przyjętego rozumienia obowiązujących przepisów,

skutkującym niejednolitym rozumieniem niektórych pojęć i terminów używanych w tych przepisach,

podjęto się wyjaśnienia ich znaczenia w oparciu o wybrane, najistotniejsze zagadnienia.

Zasady wykonywania zawodu położnej uregulowane zostały w przepisach ustawy z dnia 5 lipca 1996

r. o zawodach pielęgniarki i położnej (u.z.p.p.) 3 . Zastąpiła ona rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 16

marca 1928 r. o położnych 4 . Uchwalenie nowych regulacji wynikło z faktu znacznego usamodzielnienia

się zawodu położnej, lepszego wykształcenia jego przedstawicielek oraz systemowych przekształceń

w opiece zdrowotnej, wpływających na formy wykonywania zawodu.

W ujęciu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Międzynarodowej Konfederacji Położnych

(ICM) oraz Międzynarodowej Federacji Położników i Ginekologów (FIGO): „Położna to osoba, która

została zakwalifikowana i pomyślnie ukończyła oficjalne i formalnie uznawane przez państwa, w których

się odbyły, studia położnicze oraz uzyskała kwalifikacje wymagane dla posiadania licencji i/lub rejestracji

praktyki położniczej” 5 . Położna jest więc osobą wykwalifikowaną w położnictwie, przeszkoloną do niesie-

nia pomocy w sytuacji porodu fizjologicznego. Ustalono międzynarodowe standardy wykonywania przez

nią samodzielnego zawodu 6 . Zakres uprawnień położnej został również określony w Dyrektywie EWG

80/155 7 , zastąpionej Dyrektywą Wspólnoty Europejskiej 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifika-

cji zawodowych (dalej: dyrektywa o kwalifikacjach) 8 , która nakłada na państwa członkowskie Wspólnot

Europejskich obowiązek zapewnienia położnym tych uprawnień w odpowiednim akcie prawnym. Ponadto,

warto wskazać na Deklarację Monachijską (pielęgniarki i położne na rzecz zdrowia) 9 z 17 maja 2000 r.,

w której Ministrowie Zdrowia Krajów Członkowskich Regionu Europejskiego WHO zwrócili się do

wszystkich zainteresowanych władz tych krajów, aby przyspieszyć działania w celu wzmocnienia pozy-

cji położnej przez m.in. kształcenie przeddyplomowe i podyplomowe oraz zapewnienie im dostępu do

1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. Nr 78, poz.483, z późn. zm.

2 M. Dercz, Samorząd terytorialny w systemie ochrony zdrowia , Michalineum, Warszawa 2005, s.77.

3 Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, Tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 57, poz. 602.

4 Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 16 marca 1928 r. o położnych Dz.U.RP Nr 34, poz.316; por. S. Poździoch, Prawo zdrowia

publicznego, Zarys problematyki , Kraków 2004

5 Międzynarodowe Stowarzyszenie Położnych – ICM, 1972, zmieniona w 2005, www.internationalmidwives.org/; Międzynarodowa

Federacja Ginekologów i Położników – FIGO, 1973, zmieniona w 1990 i przez WHO, 1991, także WHO 1997, Care in normal

birth, www.who.int

6 Kodeks Postępowania Profesjonalnego

7 Dyrektywa Rady z dnia 21 stycznia 1980 r. dotycząca koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych

odnoszących się do podejmowania i wykonywania działalności przez położne (80/155/EWG) (Dz. U. UE. L Nr 33, str. 8).

8 Dyrektywa 2005/36/we Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych

(Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz.U.UE L z dnia 30 września 2005 r.). Dyrektywa jest efektem prac organów WE

zmierzających do częściowego ujednolicenia, w ramach WE, zasad dotyczących wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych,

do tej pory regulowanych w odrębnych dla poszczególnych zawodów tzw. dyrektywach sektorowych.

9 Munich Declaration: Nurses and midwives: a Force for Health, 2000, www.who.int

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: