WYKŁAD 1, 2, 3: MAGAZYNY OGÓLNE

MAGAZYN –- jednostka funkcjonalno - organizacyjna przeznaczona do magazynowania dóbr materialnych (zapasów magazynowych) w wyodrębnionej przestrzeni budowli magazynowej według ustalonej technologii, wyposażona w odpowiednie urządzenia i środki techniczne do zarządzania i obsługiwana przez zespół ludzi.

MAGAZYNOWANIE – zespół czynności związanych z czasowym przyjmowaniem, składowaniem, kompletowaniem, przemieszczaniem, konserwacją, ewidencjowaniem, kontrolowaniem i wydawaniem dóbr materialnych (zapasów magazynowych).

SKŁADOWANIE – zbór czynności związanych z umieszczeniem (ułożeniem) zapasów w przestrzeni składowej budowli magazynowej (np. w urządzeniach do składowania), w sposób usystematyzowany odpowiednio do właściwości zapasów i istniejących warunków.

Magazynowanie należy rozpatrywać zawsze w ujęciu „dynamicznym”, określając je jako przebywanie dobra materialnego w przestrzeni magazynowej w czasie jego ruchu z szybkością różną od 0 [m/s].

Składowanie natomiast jest to przebywanie dobra materialnego w przestrzeni magazynowej, gdy szybkość jego ruchu wynosi 0 [m/s] nawet w ciągu jednej zmiany roboczej.

Podstawowymi zadaniami magazynów są:

zapewnienie właściwych warunków przechowywania dla utrzymania w dobrym stanie składowanych dóbr materialnych (zapasów);

przygotowywanie zgodnych pod względem ilości, jakości i asortymentu zestawów wyrobów, towarów i materiałów wymaganych przez odbiorców (użytkowników);

wyrównywanie planowych i losowych dysproporcji między potrzebami produkcji i obrotu a zużyciem i konsumpcja;

pobieranie, kompletacja i formowanie jednostek ładunkowych zgodnie z potrzebami odbiorców;

kształtowanie zapasów między innymi przez sygnalizowanie o stanach nadmiernych lub poniżej ustalonego minimum.

Występujące w sferze obrotu towarowego dobra materialne, niezależnie od stopnia przetworzenia, w procesie magazynowania nazywane są zapasami magazynowymi, natomiast w obrocie towarowym, zarówno w sferze magazynowania jak i poza nią, określane są jako wyroby.

W odniesieniu do grupy wyrobów (zapasów),które ze względu na swoją toksyczność oraz właściwości fizyczne i chemiczne stwarzają zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka stosowana jest nazwa „niebezpieczne substancje chemiczne”.

Podstawowy podział magazynów wynikający z przynależności organizacyjnej i spełnianych funkcji:

magazyny przemysłowe (w przedsiębiorstwach produkcyjnych w tym przetwórstwa spożywczego)

surowców i materiałów

wyrobów gotowych

magazyny handlowe (w przedsiębiorstwach handlowych)

magazyny zbytu

magazyny hurtownie

magazyny detaliczne

magazyny usługowe

magazyny depozytowe i konsygnacyjne

magazyny spedycyjne (w przedsiębiorstwach transportowo-spedycyjnych)

Podział magazynów według kryterium branżowego:

magazyny ogólne (jedno i wielobranżowe)

magazyny materiałów budowlanych (w formie surowców półfabrykatów i wyrobów   gotowych)

magazyny rolne

magazyny producenckie

magazyny przemysłowe

magazyny handlowe

magazyny usługowe

leśnictwa

magazyny paliw płynnych

magazyny paliw gazowych

Według kryterium wysokości składowania:

magazyny niskiego składowania,

magazyny średniego składowania,

magazyny wysokiego składowania,

Magazyn niskiego składowania – obiekt w którym zapasy składowane są w regałach, stosach, warstwach lub pryzmach do wysokości 3,5 [m], w pomieszczeniach o wysokości minimalnej 4,5 [m].

W magazynie takim zapasy są przemieszczane i piętrzone ręcznie lub urządzeniami beznapędowymi:

• wózkami paletowymi ręcznymi,

• wózkami jezdniowymi ręcznymi z platformą lub skrzynią ładunkową,

• dźwignikami i wciągarkami ręcznymi.

Magazyn średniego składowania – obiekt w którym zapasy składowane są w regałach, stosach, warstwach lub pryzmach do wysokości 6,5 [m], w pomieszczeniach o wysokości minimalnej 7,5 [m].

W magazynie takim zapasy są przemieszczane i piętrzone

urządzeniami mechanicznymi o napędzie elektrycznym lub spalinowym:

• wózkami podnośnikowymi z osprzętem (najczęściej widłowym),

• wózkami jezdniowymi z napędem i platformą lub skrzynią ładunkową,

• suwnicami, dźwignikami i wciągarkami z napędem, układnicami, wywrotnicami i obrotnicami

Magazyn wysokiego składowania – obiekt w którym zapasy są składowane najczęściej do wysokości 20 [m], w regałach wysokiego składowania.

Regały wysokiego składowania są dostosowane do przechowywania w ich gniazdach ładunków pojemnikowych, paletowych lub pakietowych. Regały ustawiane są w podwójnych rzędach obsługiwanych układnicami regałowymi. Zespół podająco-pobierający układnic regałowych, poruszających się w korytarzach lub przestrzeniach międzyregałowych dociera do każdego gniazda składowania w sąsiadujących z korytarzem regałach.

W magazynach wysokiego składowania możliwe jest zautomatyzowane sterowanie ruchem układnic regałowych.

Technologiczny proces magazynowy jest to zestaw czynności, które są wykonywane w czasie „przepływu” ładunków przez magazyn, począwszy od rozładunku środków transportu zewnętrznego, poprzez przyjęcie, składowanie, kompletowanie do wydania, wydawanie oraz załadunek środków transportu zewnętrznego.

Aby proces magazynowy mógł być realizowany, muszą być zapewnione określone warunki techniczno-organizacyjne:

przestrzeń magazynowa, w której czynności będą wykonywane,

maszyny i urządzenia, do wykonywania owych czynności,

personel wraz z określonymi zadaniami,

system ewidencji stanu i przepływu zapasów przez magazyn.

Czynności magazynowe są wykonywane w wyodrębnionych przestrzeniach magazynowych określanych jako:

strefa przyjęć – dla czynności rozładunku środków transportu zewnętrznego i przyjęcia do magazynu;

strefa składowania – dla czynności składowania;

strefa kompletacji – dla czynności kompletacji wydania;

strefa wydań – dla czynności wydawania oraz załadunku na środki transportu zewnętrznego.

Budowlane obiekty magazynowe są to konstrukcje inżynierskie zaprojektowane i wykonywane w taki sposób aby w maksymalnym stopniu zabezpieczały składowane w nich dobra materialne przed ubytkami ilościowymi i stratami jakościowymi oraz zapewniały właściwe i bezpieczne warunki pracy obsługujących je osób.

Biorąc pod uwagę warunki przechowywania zapasów magazynowych budowlane obiekty magazynowe dzielimy na:

otwarte      – czyli budowle (wg Ustawy Prawo Budowlane)

półotwarte – czyli budowle (wg Ustawy Prawo Budowlane)

zamknięte – czyli budynki  (wg Ustawy Prawo Budowlane)

Budowle magazynowe otwarte to obiekty nieosłonięte przeznaczone do składowania zapasów (głównie surowców, materiałów i półfabrykatów) odpornych na warunki atmosferyczne (działanie promieni słonecznych, opady, skrajne temperatury)

Budowle magazynowe otwarte występują jako:

place składowe – do składowania wyrobów:

sztukowych nie opakowanych (odlewy, wyroby hutnicze wielkogabarytowe);

sztukowych opakowanych;

luzem (piasek, żwir, rudy niektórych metali);

zasieki – do składowania wyrobów sypkich i kawałkowych luzem (niektóre nawozy mineralne, węgiel itp.);

zbiorniki otwarte (betonowe, ziemne) – do składowania produktów płynnych i półpłynnych (wapno lasowane).

Budowle magazynowe półotwarte to budowle częściowo osłonięte, przeznaczone do składowania wyrobów o ograniczonej odporności na warunki atmosferyczne, tzn. wysokich i niskich temperatur, wilgoci oraz zanieczyszczonego powietrza, natomiast nieodpornych na działanie promieniowania słonecznego i opadów.

Budowle magazynowe półotwarte to głównie wiaty magazynowe - do składowania wyrobów opakowanych (np. maszyny i urządzenia, wyroby metalowe) oraz nie opakowanych (np. stolarka budowlana w pakietach, niektóre materiały budowlane czy instalacyjne)

Budowle magazynowe zamknięte to obiekty całkowicie osłonięte za pomocą pełnych przegród budowlanych, przeznaczone do składowania wyrobów nieodpornych na warunki atmosferyczne wymagających odpowiedniej temperatury, wilgotności, czystości powietrza, a także wyrobów wymagających odpowiedniego zabezpieczenia (np. niebezpieczne substancje chemiczne środki ochrony roślin, wyroby wartościowe)

Budowle magazynowe zamknięte występują jako:

• budynki magazynowe – jedno-i wielokondygnacyjne do składowania wyrobów sztukowych nie opakowanych i opakowanych, kawałkowych luzem;

• bunkry i piwnice – do składowania niebezpiecznych substancji chemicznych itp.;

• zbiorniki zamknięte, silosy – do składowania gazów, substancji płynnych i sypkich luzem (nasiona roślin i ziarna zbóż).

Budowle magazynowe otwarte – place składowe

Plac składowy – jest to ogrodzony, odpowiednio zabezpieczony teren o powierzchni przystosowanej do składowania towarów i poruszania się magazynowych środków

transportowych. Plac składowy powinien spełniać określone wymagania funkcjonalno-budowlane dotyczące głównych jego elementów a mianowicie:

nawierzchni,

ogrodzenia,

oświetlenia sztucznego– minimum 120 [lux] na pow.,

instalacji przeciwpożarowych oraz pomocniczego sprzętu p-poż.,

pomieszczenia dla magazyniera i pracowników magazynowych.

Nawierzchnia placu składowego. Rodzaj nawierzchni oraz jej wytrzymałość zależą od cech fizykochemicznych składowanych wyrobów, wywieranych obciążeń, a także

rodzaju zastosowanych środków transportu magazynowego. Szczególnie niszcząco na nawierzchnię składowisk działają siły skupione od punktowych elementów jednostek ładunkowych składowanych wyrobów i kół wózków podnośnikowych.

Wysokim wymogom wynikającym ze zmechanizowanego procesu magazynowego odpowiadają nawierzchnie betonowe monolityczne, betonowe prefabrykowane specjalne oraz asfaltobetonowe.

Ze względu na usytuowanie poziomu nawierzchni placu składowego w stosunku do poziomu terenu rozróżnia się place składowe o poziomie nawierzchni:

na poziomie terenu,

powyżej poziomu terenu (na poziomie rampy).

Usytuowanie poziomu nawierzchni składowiska powyżej otaczającego terenu, a tym samym zrównanie go z poziomem skrzyń ładunkowych transportu zewnętrznego, jest zalecane przy przeładunkach ręcznych. Przy zmechanizowanych przeładunkach charakteryzuje się znacznie większą wydajnością i bezpieczeństwem niż niskie place składowe. Wykonanie składowiska podwyższonego wymaga zbudowania go w formie rampy lub wykonania wykopu, w którym będą usytuowane podjazdy samochodów ciężarowych.

Pomieszczenie magazyniera i pracowników.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, jeżeli czas przebywania pracowników na placu składowym w zmiennych warunkach atmosferycznych w poszczególnych porach roku i w różnych porach roboczych przekracza 4 godz. na zmianę roboczą, a odległość do najbliższego punktu „ogrzewania” jest większa niż 125 [m], to na placu składowym powinno być wybudowane „pomieszczenie do ogrzewania się i przebywania”. Pomieszczenie to o powierzchni nie mniejszej niż 8 [m2] i nie większej niż 40 [m2] w okresie zimowym powinno być ogrzewane do temperatury 16oC i powinno być zlokalizowane przy bramie magazynowej placu składowego.

Budowle magazynowe półotwarte – wiaty magazynowe

Wiaty magazynowe – place składowe osłonięte dachem wspartym na słupach (wiaty nieosłonięte) lub co najmniej z jedną ścianą (wiaty osłonięte). Wiaty magazynowe są budowane w konstrukcjach: stalowej, żelbetowej, drewnianej lub mieszanej. Wysokość słupów podtrzymujących dach wyznacza wysokość użytkową wiaty. Wysokość ta powinna być dostosowana do wysokości piętrzenia jednostek ładunkowych, a także do wysokości podnoszenia urządzeń piętrzących z zachowaniem luzu bezpieczeństwa od 0,4 do 1,0 [m] między najwyższym punktem stosu a najniższym elementem konstrukcji dachu. Elementy konstrukcyjne i budowlane wiaty muszą być wykonane za materiałów zapewniających ich minimalną odporność ogniową warunkującą odpowiednią klasę odporności pożarowej budowli. Klasa odporności pożarowej wiaty wynika z obciążenia ogniowego od składowanych w wiacie towarów. Pozostałe wymagania funkcjonalno-budowlane dotyczące np. nawierzchni, oświetlenia itd. są takie same jak dla placów składowych.

Budowle magazynowe zamknięte – budynki magazynowe

Budynki magazynowe są to zgodnie z Ustawą Prawo Budowlane obiekty budowlane trwale związane z gruntem wydzielone z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiadające fundamenty i dach. Budynki te przeznaczone są do realizacji funkcji magazynowania w zakresie przyjmowania, przechowywania oraz wydawania towarów.

Budynki magazynowe pod względem rozwiązań przestrzennych dzielą się na:

wielokondygnacyjne,

jednokondygnacyjne.

Budynki wielokondygnacyjne stanowią tradycyjny typ budynku magazynowego wykonywanego w przeszłości w konstrukcji murowej, żelbetowej lub mieszanej, z rampami zewnętrznymi samochodowymi i kolejowymi. Osobnym rozwiązaniem przestrzennym są wielokondygnacyjne budynki magazynowe przy nabrzeżach portów morskich i rzecznych.

Budynki takie z racji swych historycznych zaszłości charakteryzują się ponadto:

małymi wysokościami kondygnacji (4 do 6 [m]);

gęstym rozstawem słupów, najczęściej 6,0x6,0 [m] lub 6,0x9,0 [m] oraz rozbudowanymi podciągami;

nośnością stropów w granicach 8 do 16 [kN/ m2];

transportem pionowym w postaci dźwigów towarowych.

Budynki jednokondygnacyjne typu halowego stanowią obecnie najbardziej uniwersalny, powszechnie stosowany typ budynku magazynowego. Budynki jednokondygnacyjne są wykonywane w konstrukcji stalowej, żelbetowej, drewnianej lub mieszanej, z obudową w różnych systemach z materiałów umożliwiających osiągnięcie wymaganej ochrony termicznej, wilgotnościowej oraz przed zanieczyszczonym powietrzem zewnętrznym. Budynki te są wyposażone w zależności od wymagań w następujące instalacje:

instalację oświetleniową i energetyczną;

instalację wodno-kanalizacyjną;

instalację grzewczą

instalację wentylacyjną/klimatyzacyjną umożliwiającą utrzymanie wymaganych parametrów powietrza;

instalację przeciw pożarową i odgromową;

instalację, sprzęt i urządzenia stosowane w sytuacjach awaryjnych w warunkach przechowywania niebezpiecznych substancji chemicznych.

W zależności od rodzaju mechanicznych urządzeń do piętrzenia jednostek ładunkowych magazyny jednokondygnacyjne budowane są obecnie w przedziałach wysokości:

do 7,2 [m] – magazyny uniwersalne obsługiwane wózkami podnośnikowymi widłowymi o wysokości podnoszenia do 6,0 [m];

7,2–12,0 [m] – magazyny uniwersalne obsługiwane wózkami widłowymi wysokiego podnoszenia specjalnymi (z widłami teleskopowymi bocznymi) oraz układnicami regałowymi uniwersalnymi o małej i średniej wysokości układania;

powyżej 12,0 [m] – magazyny specjalne wysokoregałowe zwane także „silosami regałowymi”, obsługiwane układnicami regałowymi o dużej wysokości układania.

Magazyny wysokoregałowe są wykonywane jako budynki magazynowe specjalne, w których słupy pionowe regałów (stalowe lub żelbetowe) stanowią konstrukcję nośną dla konstrukcji dachu, a także elementów obudowy ścian zewnętrznych. Na słupach nośnych regałów są oparte także tory jezdne układnic regałowych do piętrzenia jednostek ładunkowych w gniazdach regałowych. Ze względu na znaczną wysokość strefy składowania owych „silosów regałowych”, strefy przyjęć i wydań w tych budynkach są wykonywane w formie niskiej budynku o wysokości 4,5-6,0 [m]. Oczywiście także pomieszczenia obsługi administracyjnej i pracowników magazynowych są lokowane w części niskiej obiektu.

Magazyny jednokondygnacyjne są budowane obecnie jako bezrampowe, o poziomie podłogi na wysokości podłogi skrzyń ładunkowych środków transportu zewnętrznego.

Rozładunek pojazdów zewnętrznych jest dokonywany w bramach magazynowych o budowie segmentowej zwijanej lub w bramach podnoszonych. Przy bramach magazynowych na zewnętrznych ścianach budynku są instalowane śluzy uszczelniające. Samochód ciężarowy tyłem skrzyni ładunkowej dociska elementy elastyczne śluzy uszczelniającej i zamyka obrys bramy magazynowej. W ten sposób

w czasie przeładunku nie przedostaje się nie kontrolowane powietrze z zewnątrz.

Piwnice i bunkry są to budowle specjalne, przeznaczone do składowania materiałów niebezpiecznych lub wymagających odpowiednio niskiej temperatury i wysokiej wilgotności. Budowane są w dostosowaniu do warunków terenowych i każdorazowo projektowane indywidualnie. Ich wielkość oraz rozmieszczenie zależą od ilości oraz rodzaju składowanych w nich produktów.

Zbiorniki zamknięte są to budowle magazynowe specjalne przeznaczone do składowania gazów, cieczy oraz ciał stałych – od pylistych do kawałkowych (np. silosy zbożowe).

Ze względu na postać składowanych w nich produktów są budowane jako bezciśnieniowe i ciśnieniowe natomiast ze względu na wymagane warunki przechowywania-jako nieogrzewane i ogrzewane.

O warunkach przechowywania wyrobów decydują najważniejsze właściwości fizyczne i chemiczne:

postać fizyczna wyrobu,

odporność na piętrzenie,

wrażliwość na warunki atmosferyczne,

podatność na samoogrzewanie,

higroskopijność,

pyłochłonność,

podatność na korozję,

właściwości ubytkowe,

wymagane warunki konserwacji.

Przez pojęcie postać fizyczna wyrobu należy rozumieć zespół cech charakteryzujących wyrób pod względem:

stanu skupienia;

kształtu, wymiarów i masy;

opakowania.

Kształt wyrobu jest określony przez jego postać lub opakowanie. Dla przechowywania główne znaczenie ma kształt wyrobu (opakowanego lub nie), w jakim występuje on w obrocie towarowym, czyli w jakim zostanie dostarczony do magazynu. Wymiary i masa są to cechy charakteryzujące podatność transportową, przeładunkową oraz składową.

Według wymiarów wyroby dzielimy na:

wyroby o znormalizowanych wymiarach,

wyroby ponadgabarytowe.

...