Samobojstwa_dzieci.pdf

Kursa Kalina

Jaśkowiak Agnieszka

Pedagogika/Pomoc Społeczna

Grupa A

Samobójstwa wśród dzieci i młodzieŜy oraz ich profilaktyka.

Problem samobójstw wśród dzieci i młodzieŜy osiąga coraz większą skalę.

Co skłoniło młodego człowieka do podjęcia tak tragicznego kroku? Na to pytanie nie

znajdziemy odpowiedzi w statystykach policyjnych.

Zadaniem osób z najbliŜszego otoczenia jest odpowiedzieć na to pytanie, odpowiednio

wcześnie i umiejętnie zareagować na sygnały świadczące o sytuacji kryzysowej groŜącej

samobójstwem. Brak radości Ŝycia prowadzić moŜe do obniŜenia lub całkowitej utraty

poczucia jego sensu i w efekcie do niejednokrotnie skutecznej autoagresji wśród dzieci i

młodzieŜy. Młody człowiek w okresie dorastania przeŜywa trudne chwile wynikające ze

specyfiki okresu, w którym się znajduje.

Stoją przed nim waŜne zadania czyli np. zakończenie procesu separacji od rodziny, określenie

własnej, szeroko pojmowanej toŜsamości (psychologicznej, psychoseksualnej, interakcyjnej,

społecznej), ustalenie własnego systemu wartości i określenie własnych celów Ŝyciowych.

Młody człowiek ocenia w tym czasie wszystko bardzo surowo. Nie stosuje w stosunku do

ludzi taryfy ulgowej, a wartości traktuje w sposób bezwzględny. Doznaje skutkiem tego

głębokiego rozczarowania, moŜe się zdarzyć, Ŝe wokół siebie nie widzi nic i nikogo

wartościowego. Widzi tylko zjawiska negatywne, ocenia świat jako mało wartościowy,

niegodny Ŝadnych starań. Wybiera w związku z tym postawę wycofania, dystansu i Ŝyje w

poczuciu głębokiego osamotnienia. To subiektywne poczucie bywa niekiedy bardzo silne,

dominujące i utrudniające nastolatkowi Ŝycie do tego stopnia, Ŝe urasta w skrajnych

przypadkach do roli głównego Ŝyciowego problemu mogącego skłonić go do najgorszego,

czyli samobójstwa.

Prawdopodobieństwo podjęcia tego kroku zwiększa się w związku z tym, Ŝe osobowość

nastolatka jest bardzo chwiejna i wraŜliwa. Często pojawia się zmienność nastrojów,

chwiejność w stosunkach międzyludzkich i stany depresji.

Przed nastolatkiem stoi wiele konfliktów, które musi przezwycięŜyć np.:

konflikt między potrzebą samodzielności (pobudzoną osiąganiem dojrzałości płciowej

i duŜym wzrostem moŜliwości intelektualnych), a ograniczeniami narzucanymi przez

rodziców i przedłuŜającą się zaleŜnością materialną;

konflikt między potrzebą samodzielności, a lękiem przed odpowiedzialnością;

konflikt między dąŜeniem do niezaleŜności, a potrzebą oparcia (silną jeszcze z uwagi

na brak wielu kompetencji i doświadczeń);

konflikt między przywiązaniem do rodziców, a rozbudzonym krytycyzmem w

myśleniu;

konflikt miedzy wizjami idealnymi, a realnym obrazem świata, ludzi i siebie samego;

konflikt między poziomem rozwoju w róŜnych sferach funkcjonowania („dorosłości”

w jednej dziedzinie np. intelektualnej czy fizycznej, towarzyszy „brak dorosłości” w

innych dziedzinach np. społecznej czy emocjonalnej).

Wszystko to sprawia, Ŝe młodego człowieka cechuje w tym wieku rozchwianie i brak

pewności siebie. Potrzebuje oparcia, kogoś, kto da mu siłę przezwycięŜyć wszystkie konflikty

i problemy. Wsparcie takie znajduje w grupie rówieśniczej, gdzie uzyskuje poczucie

pewności i bezpieczeństwa. Niebezpieczeństwo podjęcia próby samobójczej wzrasta, gdy

takiego oparcia nie znajduje. Pomimo, Ŝe dorastający odrzuca autorytet dorosłych, krytykuje

ich i ostentacyjnie się im sprzeciwia, potrzebuje ich pomocy, aby pomyślnie przejść ten

burzliwy czas dorastania i stać się w pełni ukształtowanym, dorosłym człowiekiem. To na

dorosłych spoczywa odpowiedzialność za to, czy proces ten zakończy się sukcesem, czy

niepowodzeniem, czego tragicznym skutkiem moŜe być odebranie sobie Ŝycia.

Jak młody człowiek poradzi sobie w tym trudnym okresie zaleŜy od wielu czynników:

sytuacji rodzinnej, szkolnej, relacji z rówieśnikami, z płcią przeciwną, z nauczycielami, które

nierzadko są źródłem frustracji i rozczarowań.

Samobójstwo oznacza odebranie sobie Ŝycia, czyli takie działania, które doprowadzają do

zgonu tego, kto je podejmuje.

Prof. Zenomena PłuŜek umieszcza samobójstwo w kontekście tzw. zachowań

autodestrukcyjnych, czyli takich, które zmierzają do destrukcji zdrowia lub Ŝycia.

Według niej zachowania prowadzące do śmierci stanowią kontinuum rozwijającej się akcji.

Jej początkiem jest sytuacja kryzysowa, która moŜe nieść ze sobą myśli samobójcze.

Następnym etapem planuje się sposób odebrania Ŝycia, następnie przygotowuje się środki

potrzebne do tego, pisze się listy poŜegnalne, wykańcza ostatnie prace, rozdaje ulubione

przedmioty itp. Brakuje tylko ostatniej decyzji do podjęcia akcji. Gdy decyzja taka

zapadnie, następuje akt samobójczy. Zamierzony, jako zadanie sobie śmierci, jednak nie

zawsze się tak kończy.

Mamy, więc do czynienia albo z samobójstwem dokonanym, zakończonym śmiercią albo

samobójstwem, usiłowanym, które moŜemy rozumieć na dwa sposoby czyli :

Samobójstwo zamierzone, jako dokonane, ale samobójca zostaje uratowany

Zachowanie tylko dopuszczające śmierć, ale ona jest tu celem (są to zamachy

instrumentalne bądź forma protestu albo wyraz bezradności bezsilności)

Samobójstwa dzieci i młodzieŜy są problemem narastającym, z roku na rok.

Problem ten nie schodzi z łamów prasy światowej, audycji radiowych i telewizyjnych.

Jednym z ewenementów prasy, radia i telewizji w kwietniu 1997 r. była samobójcza śmierć

kilkunastoletniego ucznia zawiniona podobno przez jego nauczyciela.

W roku 1996 opinią publiczną wstrząsnął opis samobójstwa kilkorga dzieci, które po śmierci

matki postanowiły w ten sposób materialnie ulŜyć bezrobotnemu ojcu nie radzącemu sobie z

bieda i obowiązkami rodzicielskimi.

Przypadek samobójczej śmierci piętnastoletniej dziewczynki, która wyraźnie przerosły

narzucone na nią obowiązki. Jej szkolna wychowawczyni powiedziała ze młoda

samobójczyni była praktycznie jedyna opiekunka (ojciec w więzieniu, matka alkoholiczka i

prostytutka) dwojga młodszego rodzeństwa.. Było to zdaniem nauczycieli dziecko,, [...] O

niezwykłych wprost zaletach charakteru, aŜ dziw brał, Ŝe kwiat tak piękny wyrósł na

bagnie[...] Miała tyle cierpliwości [...] widać jednak za mało, Ŝeby przeŜyć cale Ŝycie”.

Trzeba, chociaŜ zrobić coś,, [...] aby uratować inne dzieci, zdjąć z nich zbyt cięŜkie brzemię

odpowiedzialności [...] za trudne na ich wiek zadania”.

PRÓBY SAMOBÓJCZE DZIECI I MLODZIEZY

Działania autodestrukcyjne wśród dzieci i młodzieŜy podejmowane są z reguły, jako przejaw

wyobcowania ze środowiska rodzinnego, zawodowego, społecznego, w sytuacjach blokady

dąŜeń do pełnienia określonych ról społecznych.

Zachwianie więzi społecznych i emocjonalnych stanowi zagroŜenie dla rozwoju osobowości

człowieka, a w krańcowych przypadkach utrudnia lub wręcz uniemoŜliwia jego dalsza

biologiczna egzystencje.

Jak wykazują badania, samobójcy odznaczają się wyjątkowo niska zdolnością współdziałania,

nawiązywania kontaktów, zyskania pomocy, Ŝyczliwości, przyjaźni.

Zarówno w Polsce jak i większości krajach świata rośnie trend zachowań autodestrukcyjnych,

który pociąga za sobą coraz młodsze roczniki. Jest to ponadto ta grupa samobójców, w której

nieudane próby samobójcze wynikają w większej mierze niŜ u osób dojrzalszych

z nieznajomości środków pozbawienia się Ŝycia niŜ z instrumentalnego charakteru

autoagresji. W wypadku samobójstwa rzeczywistego działanie samobójcze zgodne jest z

doświadczeniem i wiedza człowieka: ma ono doprowadzić do zgonu. Efekt jednak moŜe być

róŜny, zwłaszcza, gdy się stosuje środki farmakologiczne. Zbyt mała dawka lub niewłaściwy

dobór leku doprowadza jedynie do zatrucia, sytuacji nieoczekiwanej i niezgodnej z intencja

samobójców. Z wiekiem, w miarę utraty nadziei na poprawę warunków „ ludzkiego,

akceptowanego” Ŝycia wybiera się, co raz częściej maksymalnie pewne sposoby śmierci.

Podstawa analizy zamachów samobójczych dzieci i młodzieŜy są (pochodzące z lat

siedemdziesiątych) informacje z badań empirycznych obejmujące kilkutysięczne populacje

chłopców i dziewcząt. Dane zebrano za pomocą kompleksowego, wieloźródłowego zespołu

wskaźników o dzieciach z rodzin dysfunkcyjnych oraz na podstawie wylosowanej badawczej

reprezentatywnej dla wszystkich uczniów. Są to badania dla zbiorowości dwóch roŜnych

zbiorowości czyli:

normalnej młodzieŜy szkolnej

młodzieŜ szkolna z rodzin dysfunkcjonalnych.

METODYKI BADANIA I CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁU

ANALITYCZNEGO

Analiza samobójstw dzieci i młodzieŜy przeprowadzana została na podstawie informacji

zebranych w dwóch ogólnopolskich i reprezentacyjnych badaniach prób samozniszczenia

podejmowanych w najmłodszych grupach wieku.

Pierwsze z badań przeprowadzone w latach 1970-1972 przez Marka Zurna objęło populację

młodzieŜy szkolnej 48 powiatów i 4 dzielnic miast wydzielonych.

(stanowiących próbę 10,9% powierzchni kraju i 10,6% ogółu ludności)

Badanie przeprowadzone przez ankieterów, według jednolitego kwestionariusza wywiadu,

skłaniało się z pytań rejestrujących obiektywne fakty (cechy demograficzno-społeczne ucznia,

charakterystyka zamachu samobójczego) oraz zestawu poglądów i opinii środowiskowych

dotyczących okoliczności targnięcia się na Ŝycie. Badanie wykazało, Ŝe w badanej populacji

uczniów i uczennic 52 szkół 341 osób próbowało popełnić samobójstwo, z czego w 12,3

przypadków próba ta zakończyła się śmiercią.

Drugie z badań przeprowadzone zostało przez Marię Jarosz w roku 1975 na populacji dzieci i

młodzieŜy z rodzin zdezintegrowanych. Materiał informacyjny dotyczy ponad półtora

tysięcznej populacji chłopców i dziewcząt w wieku 8-18 lat uczęszczających w większości do

roŜnego typu szkół. Punktem wyjścia była nie zbiorowość uczniów uczennic, nie szkoła, ale

dom rodzinny- ściśle dysfunkcjonalne środowisko rodzinne.

Pierwsze badanie Marka Zurna objęto całą populacje młodzieŜy. O kilka lat późniejsze

badania Marii Jarosz skoncentrowane były na zbiorowości dzieci i młodzieŜy szczególnie

naraŜonych na procesy społecznego nieprzystosowania i manifestację zachowań

autodestrukcyjnych.

Pochodzenie społeczne młodych samobójców

Jednym z istotniejszych pól analizy jest pochodzenie społeczne młodych samobójców.

Dzieci i młodzieŜ nie pełną jeszcze ról zawodowych, zatem ich miejsce w strukturze

społecznej wyznacza pozycja społeczna i zawodowa rodziców.

NajwyŜsze wskaźniki prób samobójczych przejawiają dzieci ze środowisk robotniczych,

zwłaszcza dzieci robotników niewykwalifikowanych, najniŜsze wśród dzieci rolników.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: