sajkolodzi by volo_3d.doc

1.Koncepcje psychologiczne:

·         fizjologiczna – metody opisu zachowań ludzi w biologii (dziedziczność itp.)

·         humanistyczna - odrzuca zewnętrzną sterowność człowieka i zakłada wewnętrzny mechanizm sterowania

·         poznawcza – człowiek to samodzielny podmiot, który w dużej mierze decyduje o własnym losie, który działa świadomie i celowo

·         behawiorystyczna - na człowieka oddziałuje środowisko, jego zachowanie jest przez nie całkowicie kontrolowane i zależne

·         psychoanalityczna – kierunek kierunek forma terapii

2. Nurt poznawczy w psychologii:

a.) Nurt poznawczy wyjaśnia, że funkcjonowanie człowieka wynika z przekonań, które ma o sobie samym i o świecie. Beck, Ellis i inni przedstawiciele twierdzą, iż rzeczywistość sama w sobie jest tak naprawdę neutralna, to człowiek nadaje jej znaczenie - opiniuje, wartościuje. Wpływa to na jego uczucia, emocje i ostatecznie na jego funkcjonowanie. Determinujące znaczenie w zachowaniu człowieka odgrywają konstrukty poznawcze. Polegają one na porządkowaniu rzeczywistości w oparciu o wartościujące klasyfikacje, na przykład: silny - słaby, mądry - głupi. W ten sposób człowiek charakteryzuje przedmiot poznania, konstruuje własne doświadczenie, czyli nadaje mu sens. Poznawcze koncepcje osobowości, w przeciwieństwie do behawioryzmu, koncentrują się nie tylko na nieprzystosowanym zachowaniu, lecz również na wyobrażeniach. W przeciwieństwie do psychoanalizy zajmują się przeżyciami świadomymi. Nie odwołują się do mechanizmów obronnych.

b.)Spostrzeganie społeczne – wiedza o tym, w jaki sposób tworzymy wyobrażenia o innych i formułujemy o nich sądy.

Sądy zależą od:

             - sytuacji,

             - otoczenia,

             - kontekst sytuacyjny emocji

3.Wiedza o świecie społecznym:

              a.) struktury wiedzy:

·         schematy – określają zmienność cech, zachowania człowieka np. inteligencja, uczciwość, wrogość, są podstawą wnioskowania o cechach,

·         skrypty – charakteryzują się czasową organizacją sceny(gotowa struktura poznawcza i wykonawcza), scenariusz, plan gotowy program działania

·         teorie -  dotyczą różnych własności człowieka

              b.)funkcje schematów poznawczych:

- ułatwiają przetwarzanie informacji (pamięć, zdarzenia),

- ukierunkowują naszą uwagę i postrzeganie na egzemplarz schematów,

      - rozumienie zdarzeń i formułowanie sądów; asymilacja – dane podciągnięte pod schemat,

        różna interpretacja w zależności od schematu przetwarzania

      - selektywność pamięci – lepsza pamięć informuje związanych ze schematem

      - posługiwanie się schematami jest niezbędnym warunkiem warunkiem poruszaniu się w

        życiu społecznym

              c.)stereotypy i uprzedzenia

·         stereotyp – jest to struktura poznawcza obejmująca wiedzę, oczekiwania i przekonania obserwatora na temat niektórych grup społecznych (źródłem są doświadczenie, osobiste interakcje wiedza z drugiej ręki i oczekiwania na temat prawdopodobieństwa pewnych wydarzeń)

·         uprzedzenie - rodzaj postawy polegającej na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek.

              d.) teorie powstawania stereotypów

I Znaczenie języka

II Teoria rzeczywistego konfliktu interesów

III Teoria kategoryzacji 

Koncepcja ta sugeruje, że tworzenie się uprzedzeń wobec grup obcych jest efektem procesu

kategoryzacji społecznej. Kategoryzacja ‘my’- ‘oni’ jest funkcjonalna dla jednostki zarówno z

perspektywy poznawczej jak i motywacyjnej.

IV Teoria tożsamości społecznej

Pozwala kształtować i potwierdzać własną samoocenę, poprzez faworyzację grupy własnej. Podział na ‘swoich’ i ‘obcych’ odzwierciedla często realne stratyfikacje społeczne

V Modyfikacja stereotypów

·         model kumulacyjny - zakładający, iż zmiany dokonują się metodą „kropla drąży skałę”, że są jednorazowo niewielkie, natomiast kumulują się w czasie.

·         model zmiany radykalnej - polegający na przekonaniu, iż pod wpływem informacji lub doświadczeń o znacznej rozbieżności z dotychczasowym nastawieniem lub przekonaniem dokonuje się gwałtowna zmiana.

·         model podtypu - zakłada, że sprzeczność napływającej informacji ze stereotypem, czy też doświadczenia wskazujące na różnorodność jednostek w danej kategorii powodują uruchomienie mechanizmu wyodrębniającego w niej podtyp, przy czym sama kategoria pozostaje bez zmian.

·         model rozcieńczenia - to szczególna wersja  modelu kumulacyjnego. Zakłada on, że wprowadzanie informacji nieoceniających, neutralnych i peryferyjnych czyni nastawienie bardziej podatnym na zmiany

4. Afektywne i deskryptywne mechanizmy spostrzegania innych ludzi

·         afektywne (emocjonalne, ewaluatywne) – informacje o wartości. Skąd pochodzi?

      1 żródło – pochodna przyjemnych/przykrych zdarzeń z obiektem

2 żródło – wynik porównania cech deskryptywnych obiektu z definicyjnymi cechami akceptowanymi przez podmiot standardu stanu idealnego dla tego obiektu (bliższa ideałowi)

·         deskryptywne (opisowe) – niezależne od stosowanych emocji np. właściwość fizyczna, dane, przynależność do grup

a.) cechy centralne i peryferyczne

·         cechy centralne- nadają ogólne wrażenie i kierunek oceny kogoś

·         cechy peryferyczne - działają poprzez wskaźniki pozamerytoryczne (np. długość przekazu, wiarygodność źródła, atrakcyjność źródła)

wnioskowanie interwencyjne – tendencja do kojarzenia cech fizycznych z cechami psychicznymi (np. ubiór i wartość człowieka); wnioski takie wyprowadzane są z wcześniejszych doświadczeń o „podobnej” osobie czy też rzeczy.

b.) Mechanizm (maksymalnej) zgodności deskryptywnej

Przygotowanie człowieka do działalności przyszłych, aby wiedzieć więcej, trafniej. Zgodność deskryptywna niewykluczająca – nie ma niezgodności dotyczących cech obiektu.

c.) Mechanizm (maksymalnej) zgodności ewaluatywnej

Gdy opisują dwie wartości cechy różne, o odmiennych znakach, organizacja ewaluatywna powoduje polaryzację (sądy są bardzo skrajne). Kierowanie się regułą afektywną jest zależne od emocji. W człowieku istnieje tendencja do podtrzymywania przyjemnych, pozytywnych rzeczy, sytuacji czy emocji. Często negatywne informacje, które nie pasują do pozytywnych, są ignorowane lub minimalizowane. Im ważniejszy obiekt tym tolerancja jest mniejsza na niezgodność informacji. Im jednostka jest bardziej emocjonalna tym polaryzacja jest wyższa.

Niedojrzałość emocjonalna – osoby takie wypowiadają bardzo skrajne poglądy, częściej oceniają innych ludzi. Gdy człowiek jest w realizacji konkretnych działań wówczas kategoryzacja jest większa (np. ktoś pracuje, a ktoś przeszkadza); obiekt zaangażowany emocjonalnie wyznacza większą zgodność ewaluatywną (np. miłość jest ślepa)

5. Ukryte Teorie Osobowości

Ukryta Teoria Osobowości -  zespół reguł poznawczych pozwala na lokowanie człowieka w

              określonym miejscu pewnego wymiaru ze względu na jego występowanie w innym wymiarze

a.)    Efekt hallo – tendencja do przypisywania pozytywnych/negatywnych cech ponieważ jakaś jedna cecha została oceniona pozytywnie(ef.aureoli)/negatywnie(ef.diabelski);

potrzeba zgodności i równości poznawczej

b.) Efekt Polyanny – przypisywanie cech pozytywnych dla osób, które znamy (jednoznacznie pozytywny obraz); człowiek dąży do postrzegania pozytywnych cech u innych

c.)    Wnioskowanie o cechach sprawnościowych i moralnych innego człowieka

Asymetria wnioskowania o cechach moralnych i sprawnościowych.

Przy przypisywaniu tych cech kierujemy się innymi regułami wnioskowania, np. obserwując inteligentne zachowanie łatwo wnioskujemy, że to inteligentna osoba, ale przez głupie zachowanie nie dostrzegamy tak szybko i nie oceniamy tak skrajnie.

W moralności jesteśmy „bardzo wymagający” – zachowanie niemoralne = potępienie

I Wnioskowanie o cechach sprawnościowych

·         Reguła zdolności –               taki poziom przedstawia prezentując górny pułap swoich zdolności, np. na podstawie głupiego zachowania trudno wnioskować, ponieważ głupio zachowuje się każdy, a bardzo inteligentnie tylko naprawdę inteligentny

II Wnioskowanie o cechach moralnościowych

·         Reguła aprobaty społecznej – założenie, że jednym z ważniejszych motywów zachowań ludzi jest chęć uzyskania aprobaty społecznej, uznania innych; często robimy to czego od nas oczekują inni; takich zachowań jest więcej niż wskazują na nie cechy osobowości

Obie te reguły zbudowane są na zasadzie asymetrii

I łatwo wnioskujemy o cechach pozytywnych, negatywne mniej dostrzegamy

II łatwo wnioskujemy o cechach negatywnych(niemoralnych), pozytywne mniej dostrzegamy

Postrzeganie informacji o drugiej osobie jest uwarunkowane różnymi czynnikami:

·         konteksty sytuacyjne,

·         obiekt percepcji,

·         podmiot sytuacji (strach, zmęczenie, doświadczenie, zadania)

·         relacje obiekt-obserwator

6. Teoria atrybucji

              Teoria atrybucji dotyczy tego w jaki sposób człowiek stara się doszukiwać związków przyczynowo-skutkowych związanych ze swoim zachowaniem lub zachowaniem innych osób.

Istnieją dwie drogi poszukiwania przyczyn.

·         atrybucja wewnętrzna (dyspozycyjna) -  polega na szybkim i nierzadko błędnym wyciąganiu wniosków o osobie i przypisywaniu jej odpowiednich cech charakteru. Zbyt pochopna ocena wynikająca tylko z atrybucji wewnętrznej jest nazywana "podstawowym błędem atrybucji".

·         atrybucja zewnętrzna (sytuacyjna) -  związana jest z wydarzeniami, które mogły mieć wpływ na działalność jednostki. Często używamy tutaj pytań: w jaki sposób..., dlaczego, co się stało, że... . Atrybucja zewnętrzna jest przejawem pewnego rodzaju wytrwałości w doszukiwaniu się przyczyn, wewnętrzna ogranicza się niekiedy tylko do nadania etykiety osobie np. leniwy, głupi, agresywny itp.

7. Postawy i teorie zmian postaw

Postawa - stała skłonność do pozytywnego lub negatywnego ustosunkowania się człowieka do tego obiektu uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne; postawa jest rezultatem zachowań ma charakter poznawczy

Rodzaje postaw:

·         akceptacji – ustosunkowanie skrajne pozytywne

·         odrzucenia - specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie; ustosunkowanie skrajnie negatywne

Elementy postawy to:
 

·         zachowanie – tendencja do zachowania

·         uczucia, emocje

·         procesy poznawcze

Struktura postaw

Trzy składniki postawy (model ABC: Affective, Behavioral, Cognitive):

·         emocjonalny - ustosunkowanie emocjonalne do przedmiotu postawy

·         poznawczy - wiedza o przedmiocie postawy

·         behawioralny - zachowanie wobec przedmiotu postawy 

Teorie zmian postaw:

Teoria (Ajzena i Fishbeina) działań przemyślanych – model postawy doskonale racjonalnej; przekonanie, przypisywanie obiektowi jakiejś właściwości, może być przypisywana z różna siłą; każde przekonanie figuruje określoną cząstką w zależności od cechy, o którą chodzi (np. stosunek do studiów), postawa może być wynikiem pewnych przekonań, nabiera to określonego znaczenia emocjonalnego.

Źródła postaw

I – wiedza o czymś

II – warunkowanie klasyczne (emocje) – podstawowy mechanizm pojawienia się obiektu prowadzi do pozytywnego stosunku do tego obiektu (pies Pawłowa – ślinienie się wywołane dźwiękiem dzwonka) przeniesienie ustosunkowania z bodźca (w odróżnieniu od postrzegania klasycznego) nie wymaga wielokrotnego współwystępowania z bodźcem

III – warunkowanie instrumentalne

Zachowanie à skutek pozytywny (nagroda) àdalsze takie zachowanie

Zachowanie à skutek negatywny (kara) à unikanie tego zachowania

Zjawisko samej ekspozycji – im częściej eksponowany jest obiekt, zachowanie itp. tym jest bardziej lubiany

4 warunki do zaistnienia zjawiska samej ekspozycji :

·         neutralność

·         nie może być eksponowane bez przerwy

·         obiekty złożone, bardziej niż proste zyskują

·         efekt samej ekspozycji dotyczących obiektów dla nas ważnychszybciej na nas wpływa

 

8.Przetwarzania informacji społecznych

Heurystyki – zbyt dużo informacji, uproszczone reguły myślenia pozwalające na formowaniu sądów bez większości informacji, na których dany sąd powinien się opierać

a.)    heurystyka dostępczości – ocena częstości lub prawdopodobieństwa zdarzeń w oparciu o łatwość z jaką na myśl przychodzą nam przykłady; czasami zawodna prowadzi do wzrostu wpływu na nasze sądy, które są łatwo przypominane

b.)   heurystyka zakotwiczenia (dostosowania) – polega na tym, że oceniamy wartośc liczbową, bierzemy pod uwagę łatwo dostępna liczbę (podaną przez innych), a następnie modyfikujemy ją stosownie do wiedzy i kontekstu; nasz sąd jest przesunięty w kierunku pierwszej liczby (sprzedanie samochodu, domu).Teoria podejmowania decyzji – Kahneman Litwerski

c.)    heurystyka symulacji – wydanie sądu w oparciu o sym...