D. Kubacka-Jasiecka - Funkcjonowanie społeczne osób agresywnych i samoagresywnych.pdf

(62150 KB) Pobierz
POLSKA AKADEMIA NAUK· KOMITET NAUK PSYCHOLOGICZNYCH
POLSKA AKADEI\lIA NAUK· KOMITET NAUK PSYCHOLOGICZNYCn
DOROTA
KUBACKA-]ASIECKA
MONOGRAFIE
PSYCHOLOGICZNE
F'UNKC:JONO\V .ANIE SJJOłJECZNI~
,
OSOB j~GRESY-\Nl~YCI-I
l SAIVIOA"GRESYWr~YCI-I
POD
llEDAKCJl\
TADEUSZA
TOMASZEWSKIEGO
T01\1 XV
STUDIl JMKLINICZNE
WROCI,A W . WAHSZAWA . KRAK6w
. GDAŃSK
ZAKŁAD
NARODOWY
IMIEWA
OSSOLIŃSKICH
WROCŁAW·
WARSZAWA·
KRAK6w
. GDANSK
WYDAWNICTWO
POLSKIEJ
AKADEMII
NAUK
ZAKŁAD
NARODOWY
IMrENIA
OSSOLIŃSKICH
1975
WYDAWNICTWO
POLSKIEJ
AKADEMII
NAUK
782604247.002.png
Okładkę
projektował
"TARE.K
SIGMGND
... główną
sprawą
dla
nich
jest,
jal,
zdobyć
czyjąś
miłość,
co zrobić,
żeby
za tym
wzbudzić
uczucie.
W pogoni
celem próbują
różnych
metod.
E. F'romrn,
O sztuce
'JnUo{j(';.
UvVAGT WSTĘPNE
Moje
zainteresowanie
zagadnieniem
kierunku
reakcji
agresywnv.+.
uwarunkowań
osobowościowych
narodziło
się
z badań
nad
struj;
turą
osobowości
i mechanizmami
zamachów
samobójczych
młodocianych.
Wnioski
z badań
określiły
zamach
samobójczy
jako
ostrą,
impulsywna
reakcje
samoagresji
na
sytuację
stressu,
dynamizowaną
zarówno
emocj.j
h"ku
jak
i gniewu,
zwróconego
zasadniczo
przeciwko
otoczeniu.
Reaktj.:
Lu nacechowana
bv ła
silną
komponenrą
instrumentalną
-
zranieni.:
innych
popi'zez
samoagresjo.
.Iaki e czvrmiki
zadc:c,'{do\,vały
t.ak pośrc-u-
l}
niej
formie
agresji,
wymierzonej
w
rzeczywistości
przeciwko
otoczenic
zamiast
nieskomplikowanego,
bezpośredniego
ataku
skierowanego
n..
osobę
spostrzeganą
jako
źródło
strcssu?
To pytanie
odzwierciedla
ogólni,'
punkt
wyjścia
niniejszej
pracy.
Innymi
słowy
dotyczy
ona
zagadnień
kierunku
agresji,
jego
uwar un ..
kowań
oraz
tzw.
stałości
wzorów
reagowania
agresywnego.
Od
czego
za ..
leży
kierunek
reakcji
agresywnej?
Jakie
czynniki
odgrywają
tu
większ.,
TIeciakiol'
Wvdawnictwa
rolę
-
sytuacyjne
czy
osobowościowe?
Jeżeli
te
ostatnie,
to
czy
istnieją
EDWARD
Hl!TKOWSKJ
ludzie
reagujący
raczej
agresją
skierowaną
"na
zewnątrz",
w przeciwień-
Rodak lor techn icznv
J;\N DJL\.,JCZYK
stwie
do innych
kierujących
agresję
"do
wewnątrz"
-
na
samego
siebie?
Wydaje
się,
że
uzyskanie
odpowiedzi
na
te
pytania
posiada
nie
tylko
mechaniz-
wagę
teoretyczną,
ale
i praktyczną.
Znajomość
rzeczywistych
mów
jest
warunkiem
skutecznej
terapii.
Printed
in
Poland
Poprzedzając
przedstawienie
wyników
badań
własnych
rozważaniami
.irn, Os.soi i n aki oh ._- Wvd avvruc t wc. w roctaw
Za k ł a d
Naroo owy
l!)'i5.
teoretycznymi
z
dziedziny
problematyki
agresji,
nie
miałam
na
celu
Na k ł aci: Hep
egz.
Ob.;t~tof,ć: arlr.
wyd . D,:W,
a rlr , d ruk , ~Jr ark.
1",,-,.1
__
70 -,< 100.
wyczerpującego,
krytycznego
przeglądu
całości
zagadnień
związanych
12.
druk.
Id.
IV.
70
g,
Oddano
do
La
dr u ku
ukończono
27 II 1975.
Podpisano
do
25 VH
H175.
Druk
\v
sierp-
z pojęciem
agresji.
Starałam
się
raczej
wybrać
opierając
się
na
dostęp-
niu
19~{5. '\VrcctClwska Drukarnio
Dziełowa.
tvroctnw,
ul. Otawstec
Ll .
nym
mi piśmiennictwie
te teorie,
koncepcje
czy
rozważania,
które
z racji
Cena
Z<Jm.
1120:A
A-15
z!
28.-
782604247.003.png
6
swego
bliskiego
związku
z tematyką
pracy
wydawały
się
interesujące
CZ. I: AGRESJA
SKIEROWANA
NA OTOCZENIE
i użyteczne
jako
podstawa
ujęcia
i interpretacji
zebranego
przeze
mme
A SAMOAGRESJA
materiału empirycznego.
Rozważania
związane
z problematyką
kierunku
reakcji
agresji
kon-
centrują
się zasadniczo
wokół
zagadnienia
sytuacji
bodźcowej,
jako
zasad-
niczej
determinaty
czy modyfikatora
kierunku
reakcji.
Roli
sytuacji
oraz
Rozdział
I
czynnikom
z nią
związanym
poświęcona
jest
trzecia
część
pracy.
Drugi
problem,
wokół
którego
koncentują
się
wyniki
badań
oraz
rozważania
reagujących
teor~t~czne,
to
sposób
funkcjonowania
badanych
agresją
PRZEDMIOT
REAKCJI
AGRESYWNYCH
zwroconą
przeciwko
otoczeniu
i samoagresją.
Porównaniu
funkcjonowa-
nia
osób
o
różnym
kierunku
reagowania
agresją
poświęcona
została
Reakcja
agresywna
jest
definiowana
jako
zachowanie,
którego
ce-
czwarta
część
pracy,
której
postaram
się
określić
zarówno
wspólne
jako . źród~o ,.frll:~tilcyj!1eLsy-
lem "]estZr'~nienie'
innej
osoby,
traktowanej.
W
jak
i odrębne
cechy
ich funkcjonowania.
tuacji,
w jakiej
znalazła
się jednostka.
Zasadniczo
więc
należy
ocz~ł>:i.\V'ClĆ,
Agresja
-
to środek
walki
lub
obrony,
dlaczego
i o co walczą,
prze-
że zachowanie
agresywne
zostanie
skierowaneIpfzeciwko
()l.iie"ktowi spo-
-v; ten
ciwko
czemu
bronią
się
jedni
i drudzy
i dlaczego
tak
różnego
używają
strzeganemu
jako
Zródlo
frll'stracji,
'-p~z"y czym
agresjCskierów-ai:;;d
oręża ?
Podejmując
sposób
'towarzyszy
najsilniejsze
pobudzenie
(Dollard,
Miller
i in", 1939).
te zagadnienia
jako
przedmiot:
niniejszej
pracy
oczekiwa-
W sytuacji
jednak,
gdy
osoba
spostrzegana
jako
źródło
frustracji
z tych
lam,
że wyniki
moich
badań
nie
tyle
rozstrzygną,
co dostarczą
dodatko-
czy
innych
w,zględów
nic
może
stać
sil; przedmiotem
ataku,
istnieją
na-
wych
danych
i wyjaśnień,
które
być
może
w pewnym
stopniu
przyczy-
stępujące
możliwości:
jednostka
jest
zmuszona
bądż
do
odroczenia
swo-
nią
się
do
ustalenia
ostatecznych
odpowiedzi
'na
postawione
tu
pytania.
ich
reakcji
agresywnych,
a
więc
chwilowej
rezygna<;ji.2.
..ągreąji,
bądż
i całkowitego
powściągnięcra
też
zahamowania
swoich
,impulsów.
Teoretycznie
jednak
Istnieje
również
możliwość
zareagowania
agresyw-
nego
pod
adresem,
obiektów
zastępczych.
Zachowanie
agresywne
wobec
innej
osoby
niż
osoba
będąca
przedmiotem
gniewu
agresora
zostało
naz-
wane
IJrzemieSZC~el"1j~m agresji
(Dollard,
Miller
i in.
1939).
U
podstaw
pojęcia
-pI~źe'~~i-~~zczani~- reakcji,
postulowanego
przez
podejście
psycho-
analityczne,
leżała
zasada
przemieszczenia
energii,
konieczność
rozłado-
wania
i znalezienia
ujścia,
w
wypadku
jej
nadmiernego
spiętrzenia,
w
reakcji
wobec
innego
niż właściwy
obiektu.
W chwili
obecnej
koncepcja
przemieszczenia
agresji
oparta
na
nowych
podstawach
staje
się
użyteczna
do
opisu
niektórych
faktów
obserwo-
wanych
w
badaniach
nad
problernatvk
agresji.
Zdaniem,
Berkowitza
ą
w
(1962)
istniejące
dowody
postaci
wyników
badań
oraz
stwierdzone
fakty
przemawiają
za
rzeczywistym
występowaniem
zjawiska
przemie-
szczenia.
Istotne
jest
jednak
oparcie
koncepcji
tego
zjawiska
na
nauko-
wych
wyjaśnieniach
-
przy
założeniu,
że
jakiś
cel
jest
atakowany
nie
z
powodu
satysfakcji
wypływającej
z
faktu
bycia
agresywnym
wobec:
niego,
lecz
z
powodu
swych
możliwości
wywoływania
agresji
(Berko-
witz, 1964),
Próbę
teoretycznego
wyjaśnienia
zjawiska
przemieszczenia
podjął
Miller
(1962).
Na
podstawie
wyników
badań
empirycznych,
analizy
zja-
zaproponował
wiska
konfliktu
oraz
prawa
uczenia
model
obejmujący
782604247.004.png
8
!J
. zarówno
formę
jak
i cel
przemieszczonej
reakcji.
Zaakceptowanie
tezy,
mogą
być
rozumiane
tylko
w
kategoriach
obniżenia
progu
agresji,
prz\'
że w sytuacji,
w której
bezpośrednia
reakcja
na bodziec
pierwotny
zosta-
czym
mechanizm,
z
jakim
mamy
do
czynienia,
jest
zupełnie.
różny
"d
ła uniemożliwiona
skutkiem
wystąpienia
konfliktu,
pojawia
się tendencja
leżącego
u podstaw
generalizacji
bodźca.
W
sytuacji
takiej
może
równi.':
do przemieszczenia,
wyrnaga
przyjęcia
szeregu
założeń,
opierających
się
dojść
do zmiany
przedmiotu
reakcji
(ale
nie
dlatego,
że jest
on spostrv.:
na
pojęciu
generalizacji
bodźca.
gany
jako
zagrażający
czy
niebezpieczny),
najczęściej
jednak
przerni.:
re-
Najważniejsze
z nich
mówi,
że gdy
niemożliwa
jest
bezpośrednia
szczenie
dokonuje
się
poprzez
zmianę
na
osi
bezpośredniości
ataku.
akcja
na
pierwotny
bodziec.
z powodu
jego
nieobecności,
występują
Jeżeli
celem
ataku
jest
osoba
-
autorytet
-
bezpośrednie
i aktywu,
E'-
1 I
akcje
przemieszczone
nabodżce
podobne,
przy
czym
najsilniejsza
okaże
reakcje
zostają
zastąpione
przez
bardziej
pośrednie
i pasywne.
Pcnad
I()
się
reakcja
przemieszczona
na
bodziec
najbardziej
podobny
do
pier wot-
generalizacja
może
być
stosunkowo
Ulało
związana
z charakterystyka
I
nego. Kiedyjednal~
zostanie
bezpośrednia
reakcja
na
pierwotny
bodziec
sytuacji,
a bardziej
z nawykową
siłą
reakcji
agresywnych
w reper tuar z.:
uniemożliwiona
skutkiem
konfliktu
(wystąpienia
tendencji
sprzecznej,
reakcji
jednostki.
Jeżeli
najsilniejsza
reakcja
w
hierarchii
nie
może
si,:
hamującej
reakcję
bezpośrednią),
najsilniejszą
reakcją
przemieszczoną
pojawić,
to
na
formę
reakcji
zgeneralizowanej
ma
wpływ
przyczyn..
okaże
się reakcja
na
bodźce
średnio
podobne
do bodźca
pierwotnego.
zablokowania reakcji pierwotnej.
Zahamowania. reakcji. agresywnych nastepują zasadnigz.:Q._.W-..,.'}Y~YD:l.LII
~f~~~;;:~t~i~:~~-j~~lll~~~~;~?~~:1c~:~~~.ę!~~~~~I~~~t~{~~;Iiir~~~i~;~j::i~;~~~~r2T;~~~-\11
wiązujących
Przemieszczenie
następuje
dzięki
ostrzejszemu
nachyleniu
gradientu
generalizacji
tendencji
przeciwdziałającej.
Gdy
zahamowanie
jest
na
tyle
silne,
że dwa
gradienty
nie
przecinają
się,
nie
nastąpi
przemieszcze-
nie
reakcji.
Wyprowadzono
dedukcyjnie,
że gradient
generalizacji
reakcji
w
społeczeństwie
dezaprobującym
bezpośrednią
agresjo'
harnującejbędzie
bardziej
stromy
niż
gradient
reakcji
bezpośredniej.
Wówczas
hamowanie
kierowane
jest
poczuciem
winy,
związanym
raczej
wtedy
gdy
a) bezpośrednią
reakcję
spotyka
kara,
a reakcji
przernieszczo-
z pogwnlcerncm
własnych
zasad
i standardów
jednostki
niż
-antycypacjq
nej
nie
spotyka;
b)
popęd
popychający
do reakcji
bezpośredniej
na
bo-
kary
zewnętrznej.
Zablokowanie
dziec
pierwotny
jest
stosunkowo
mniej
zależny
od bodźców
zownętrznvch
z tych czy
two-
reakcji
Clgrcs.ywnych
innych
powodów
niż popęd,
który
popycha
do reakcji
hamującej.
r zv predyspozycje
do dalszvch
aktów
agresji.
Zahamowania
lękowe.
jal:o
Zagadnienie
Lpodobieństwa
bodźców"
należy
rozważać
w
kategoric1ch
niemniej
frustrujące,
prowadzą
do
podwyższenia
pierwotnego
stanu
po-
subiekt
y wnv ch , z
punktu
widzenia
sp()strz(:-'gai~lC'cg().
;' H!::?)
Ber}-;cl\\·jtz
proponuje
tu
termin
.xiystansu
psychologicznego"
pornicdzv
dworna
.~:;d-
predyspozycji
do
agresji
(Dollard,
Miller
i in.,
l !1;~:J). Kiedy
mniej
zaha-
sir:; od
nostkami,
określającego
stopień
spostrzegania
ich
jako
róż
niacych
movv ana
jednostka
kieruje
swą
agresj,:
głównie
przeciwko
osobie,
która
, siebie.
Transfer
może
się
opierać
zarówno
na
podobieństwie
jak
i. zrnir.'n-·
jej zdaniem
sprowokowała
.i;'l do takiej
reakcji,
przejawia
stosunkowo
ma-
nych
czasowych
czy
przestrzennych.
Podstawa
przernieszczcnia
..-
pode-
ło przemieszczonej
wrogości
przeciwko
innym
obiektom.
Natomiast
jed-
bieństwo
bodźców
---
stwarza
duże
trudności,
zwłaszcza
badaniach
w
nostka
o silniejszych
mechanizmach
kontroli
ujawnia
stosunkowo
mało
eksperymentalnych
niełatwo
jest
przewidzieć,
co
stanie
sit':
kryteri
urn
otwartej.
bezpośredniej
agresji
wobec
osoby
frustrującej,
której
nie
mo-
więzi
pomiędzy
dwoma
osobami,
a kiedy
jednostka
potruletuje
dane -' .... _------.-
że zaatakować,
przejawia.
za to relatywnie
silną,
jawną,
bezpośrednią
ag-
bodźce
(osoby)
jako
zupełnie
różne.
rosję
w stosunku
do innych
obiektów
(osób).
Agresja
przeciwko
tym
póź-
Zgodnie
z Bussern
(1961)
opisany
mechanizm
to tylko
jeden.
z dwu
oc!-
niejszym,
zastępczym
celom
podwyższa
się
przez
zagrożenie
bezpośrednie-
rębnych,
składających
się
na
zjawisko
przemieszczenia.
Zmiana
pr zcd-
go ataku
na
spostrzegane
źródło
frustracji
(Berkowitz.
1964).
miotu
agresji
zależy
od
dymensji
podobieństwa
wówczas,
gdv
występu-
jący
gniew
nie
jest
zbyt
silny.
Natomiast
zupełnie
inny
mechanizm
lej:y
u podstaw
znacznie
częściej
zachodzącego
zjawiska,
gdzie
cel i przedmiot
reakcji
pozostają
te same,
natomiast
zmienia
się jej forma.
Przy
pe wnv rn
nasileniu
emocji
gniewu
próg
dla
wszystkich
reakcji
agresywnych
obni-
ża
sil" umożliwiając
tzw.
generalizacje;
reakcji
agresywnej.
Przesuniecie
wówczas
nie
opiera
się
na
podobieństwie
bodźców.
Zdaniem
Bussa
większość,
jeżeli
nie
wszystkie
sytuacje
przemieszczenia
w
życiu
ludzi
782604247.005.png
-...-...--- .....•• -----_._--_. __ ._
-
.
11
strzegC!:~iebie jako źródło zahamowania agresji, albo~eakcję .wtórną -
sal~loagre~}a}esf' efelde'm'p;:zeniesrenia-\'Vr'o~riego'-'stosunk'u: :d.o, otoczenia
żachodzącego
w warunkach
zablokowania
innych
ilibŻliwościWYi-ażenia. -
a gr es ji:;:::...
. _'.,"
-2; takim
ujęciem
'zagadnienia
samoagre~ji
polemizuje
J~e~;Ko\vifz;-;
(1962, 1964, 1965\U~\,aża
on, Że ~hociaż~mpliy~znedo~ody,'()gólnie~od':
"
trzyrnują
wybór
celu agresji
vvterD1in.achgeneralizacji·bodźca,
istnieje
koniecżność
uwzględnienia
także
i .innych. czyntlikó\v,
szczególme
inter-
pretacji
sytuacji
'frustracy jnej.
.ChcącprzeV\'jd~ieć.·kier~ne.k,.
przedmiQt.
Rozdział II
'agresjf]ednostki
musimy
wiedzieć,
kogo 111b' co widzi
ona
jako
p'rzy-'
czynę swojej
frustracji.
Dla Berkowitza
~ablokowanie
innych
dróg wy~-
PROBLEMY SAMOAGRESJI
ładowania
ag~'esji' jest tylko .warunkiem. san~~agresji,.natomiast
aby wy-
stąpiło
konluetne
zachowanie,
konieczne
jest
spostrzeganie
:sa::
isiebie
(
(Jeżeli
przedmiotem
reakcji
agresywnej
jest osoba dokonująca
reakcji,
jako źródła frustracji
v;, sensie poczuwania
się do odpowiedzialności
,,{m6wimy o samoagresji.
'Saina"agresja
w formie
ataku
fizycznego
może
mego
przypisywania
sobie winy
za sprowokowanie
.i wystąpienie
fprzybierac
postaĆ~am~uszkodzenia
czy
samobójstwa,
uznawanego
za
za
sytuację,
frustracji.
Osoby reagujące
\n9j?ardziej<lr~rnatyczną jej formę.
it)ollard,-Ntiil'ei:"i in. (1939) nawiązali. do tez Freuda
to osoby o stosunkowo
.samoagresją
byłyby
z pierwszego
ok-
niskiej
:(~,,,,:,~,,,:
__, _:•... _,.... 0_,"', ",','"
·'.'c',,'·,.,,;, " .•., •.,".~:...
__
.'''-,..•.,_" ..•
samoocenie, poczuciu mniejszej
Wartości r skłonności
do odczuwania
winy.
resu
jego rozważań
nad agr esją
oraz pózl1iejszychjego
kontynuatorów,
Atak na samego siebie w formie werbalnej
lub fizy~żnej' jest zresztą'
zbierających
dowody kliniczne
popierające
tezę,.!ę
san1o.,,:gr?sja!.o.prze-
powszechnie
uważany
za przejaw
samo agresji,
czyli agresji skierowanej
mieszczona
forma
bezpośredniej,zahamow~nejagresji.
Mechanizm
tego
,W-ifa\viskatraktowano
jako kompleksowy,
zawierający
również introjekcję
na
własną
osobę.
Wydaje
się
jednak,
że .samoagresja
w
porównaniu
z agresją
nie stanowi
jej prostego
odwrócenia,
lecz jest
bardziej
skom-
i poczucie winy . .:pla Dollarda i Millera podstawowym
warunkiem
samo-
agresji
jest zablob;~~;~i~\vsz~-śtb~h-
innych
ń-ioźli~ych' ujść dla' agresji
plikowana
w swojej
istocie. Uzupełnienia
Berkowitza,
choć uwzględnia-
skutkiem
kary . Własna osoba -
pozostaje
jące
nieco większą
Iiczbę
Jaktów
i wnoszące
trochę
odmienny
od
kla-
antycypacji
seIf
-
jedvnym
svcznego
punkt
widzenia
na problematykę
samoagresji,
nie wydają
się
"., mozliw ..YJl 1,. b9:~_połę~zr:iie.
akceptowanyrn i dostępnym celem przell~ieszczo-
;··,?~r;gresj~,.:\~ __~ytlląc;j~c.h..t:ychisin'ieją.o_c.zywiśc~e ..r~",ni~żi
wystarczające,
Proponowane
ujęcie,
chociaż podkreśla
dodatkowe
czyn-
inn~ niż
set! potencjalne
celeagresji,
własna osoba Jest Jedynym obiektem
niki. pozostaje nadal uproszczeniem.
Rozpatrując: samoagresje
jednak
na przykładzie
najbardziej
a jed-
··;;gl:e~.irnożJ.iW:n11do zaakceptowania
w danej sytuacji.
krańcowej,
P~ó-:':ważanianad
samoagresją
bywają
zwykle
uzupełniane
ogólriiko-
nocześnie typowej
formy
.-~. zamachu
samobójczego
-
należy
uwzględ-
wvmi
twierdz~niami
o pewnej
ilości bezpośredniej
agresji,
która
jest
nić cały szereg
czynników.
Podstawowe
zmienne
tot:agresja
i poczucie
wrogościJ.Mimo
że ich zasadnicza rola w mechanizmie
zamachu
jest pa-
r6v,.'nocześnie kierowana/przeciwko
samemu sobie (np. Menninger,
1938).
lboiia~2CMii~;j in. (1939) wnioskują,
wszechnie
uznana,
różnie
formułowany
jest
ich
przedmiot.
Zgodnie
że pobudzenie
do samo agresji
po-
--~;i;lnQJiyĆ -~::ęrąty:w.!!_ie
.silniejsze; jeżeli jako źródło' frustracji jest spostrze-
,,:'-"ga[)~s~IJ,niż w sytuaC,iCgdy zażródło Lo jest uważal1:Yobiektze~'nętrz-
.ny. Własne tendencje hamujące agresję powinny wzbudzać większą ag-
. r esję przeciwko sobie, niż wtedy gdy jest ona hamowana przez otoczenie.
.'. Ponieważ jednak każda samoagresja niesie ze sobą pewną sumę kary,
, jest ona (jeżeli nie zaistnieją dodatkowe warunki) raczej niepreferowanym
. tvpem
z twierdzeniami
kontynuatorów
Freuda
i Dollarda-Millera
(Farberow
i Shneidman,
1961) gniew i wrogość kierują
się przeciwko
obiektom
ze-
wnętrznym
w stosunku
do osoby dokonującej
agresji.
Po stronie
prze-
dominują
emocje
złości, chęci zemsty,
zdobycia
poczucia wyż-
zvciowej
szości i dominacji
nad otoczeniem,
z drugiej
strony
niemniej
ważną
ro-
przypisuje
się agresji kierowanej
pod adresem
samego siebie w postaci
ekspresji,
który nie zostanie wybrany,
dopóki inne możliwości re-
poczucia winv"
.akcji nie zostaną silniej zahamowane.
~;Podsumowuj§l~.>dla autorów
,
{POCZUCie~'!.inYl~ako jeden z czynników
leżących
u .podstaw
samoag-
resjiodgrywa
wieloraką
rolę. Z jednej
strony,
jak w koncepcji
Doll arda
hipotezy
frustracja
~
~g!:esja_ s~~?ag-
re~]a~slaiio\vraibo
reakcję
pierwotną
w tym sensie;" że dana osoba silo--
i Millera,
jest ono wynikiem
konfliktu .pomiedzy kierowanym
na otocze-
.~
782604247.001.png
Zgłoś jeśli naruszono regulamin