Wykład 1 - Podstawy organizacji, kierowanie i zarządzanie.doc

ORGANIZACJE NIE ISTNIEJĄ SAME DLA SIEBIE, LECZ SĄ ŚRODKAMI, OR­GANAMI SPOŁECZEŃSTWA, SŁUŻĄCYMI DO REALIZACJI OKREŚLONYCH CELÓW DZIAŁALNOŚCI LUDZKIEJ

wyróżnia się następujące typy organizacji (układ funkcjonalny):

·         administracyjne (militarne, policyjne, lokalne, ogólnopaństwowe, global­ne, np. ONZ);

·         gospodarcze (działające w oparciu o zaspokajanie potrzeb materialnych);

·         społeczne (stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe);

·         religijne (związki wyznaniowe);

·         typu „non-profit" (służące zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa, np. szkoły, szpitale, organizacje komunalne itd.).

typologia organizacji według podziału tradycyjnego (D. Katz i R.L. Kahn)

·         produkcyjne (dostarczają dóbr i usług społeczeństwu);

·         polityczne (spełniają w społeczeństwie rolę podobną do kierowników w przedsiębiorstwie);

·         adaptacyjne (placówki badawcze, kulturalne itd., zapewniające rozwój społeczeństwa poprzez edukację, kulturę itd.).

A. Etzioni – podział organizacji z uwagi na typ relacji między ludźmi a organiza­cjami w procesie pracy:

·         przymusowe (władza oparta na przymusie, niekiedy nawet fizycznym, a uczestnicy nie utożsamiają się z organizacją, np. obóz pracy, więzienie);

·         utylitarne (władza pochodzi z prawa dysponowania środkami motywowania (płace, premie) a relacja podporządkowania ma charakter kalkulacji, np. co mam z tego, że pracuję dłużej np. 10 lub 12 godzin zamiast 8 godzin;

·         normatywne (władza opiera się na przekonaniach ludzi (moralność), np. kościoły, partie polityczne itd.

WARUNKI NIEZBĘDNE DLA ISTNIE­NIA „CECH ORGANIZACYJNOŚCI"

a)      cel,

b)     łączność pomiędzy poszczególnymi podmiotami działania,

c)      współdziałanie poszczególnych części (członków organizacji) do po­wodzenia całości zorganizowanej,

d)     granice wyodrębniania organizacji od innych w otoczeniu,

e)      powtarzalność działań służących realizacji celów.

ORGANIZACJA jest racjonalnym współdziałaniem pewnej liczby OSÓB, z myślą o uzyskaniu jasno określonego, wspólnego CELU, dzięki SPECJALIZACJI wykonywanych FUNKCJI oraz ustaleniu HIE­RARCHII znaczenia i odpowiedzialności.

·         Organizacja jest racjonalnym współdziałaniem pewnej liczby osób, z myślą o uzyskaniu jasno określonego, wspólnego celu, dzięki specjalizacji wykonywanych funkcji oraz ustalenie hie­rarchii znaczenia i odpowiedzialności

·         Organizacja to „całość, której składniki współprzyczyniają się do powodzenia całości". Powodzenie – realizacja misji, jaką organizacja ma do spełnienia w otoczeniu, albo — innymi słowy — tego, co ma mu do zaoferowania

·         Organizacja musi charakteryzować się pewnym poziomem spójności i wzajemnego do­stosowania części. Innymi słowy organizacja jest systemem. Każde działanie jed­nego z elementów systemu wywołuje reakcje pozostałych. Społeczeństwo jako całość tworzy system kompleksowy, zaś przedsiębiorstwo można uważać za pod­system większej całości, który ma swoją dynamikę, zarówno wewnętrzną jak i zewnętrzną w odpowiedzi na zmiany relacji z otoczeniem.

·         Organizacja jest ustrukturalizowanym, czyli uporządkowanym w pewien sposób, systemem spoleczno-technicznym. Oznacza to, że składa się z powiązanych ze sobą elementów technicznych i społecznych. Elementy techniczne to technologia, wyposażenie, maszyny, urządzenia i budynki. Do elementów społecznych należą zaś ludzie i relacje między nimi oraz ich symboliczne wytwory, takie jak cele, wartości, formalne reguły i struktury.

·         Systemowy charakter organizacji, czyli pewien poziom wewnętrznej spój­ności i wzajemnego dostosowania części oznacza, że zmiana w jednym z podsystemów powinna wywołać zmiany dostosowawcze w pozostałych.

·         Organizacja pojmowana jako system społeczno-techniczny jest systemem otwartym, to znaczy takim, który prowadzi wymianę energii (zasileń materialnych) i informacji z otoczeniem.

·         W wymianie pomiędzy organizacją a jej otoczeniem obowiązuje zasada równowagi, czyli ekwiwalentność tej wymiany: organizacja musi zaspokajać potrzeby otoczenia, a otoczenie potrzeby organizacji. W myśl tej zasady organizacja, która nie zaspokaja potrzeb otoczenia lub też zaspokaja je zbyt drogo, powinna przestać istnieć. Zasada ta implikuje elastyczność i zmienność systemów organizacyjnych, które muszą się dostosowywać do zmiennych potrzeb i wymagań otoczenia oraz warunków działania, jakie ono stwarza.

Przebieg procesu zmiany równowagi ukształtowanej pomiędzy organizacją a jej otoczeniem

—          określony kształt organizacji (czyli realizowane przez nią cele, struktury, technologia, ludzie i sposób zarządzania) może być uznany za zadowalający, jeżeli pozwala na ekwiwalentną wymianę z otoczeniem (umożliwiającą od­twarzanie potencjału z okresu na okres i rozwój);

—          w miarę upływu czasu i pod wpływem zmian zachodzących w otoczeniu i w samej organizacji punkt równowagi przesuwa się; utrzymanie zasilenia na tym samym poziomie wymaga wytwarzania innych lub przynajmniej ulepszonych produktów i (lub) obniżenia finansowych kosztów działania organizacji;

—          organizacja musi się więc przekształcić, czyli — innymi słowy — zmienić cele działania, struktury, technologię, ludzi oraz sposób zarządzania. Jeżeli tego nie uczyni dostatecznie szybko, wymiana z otoczeniem będzie dla organizacji coraz  mniej  korzystna,  aż  w  pewnym momencie  materialne  podstawy jej istnienia zostaną zburzone.

Organizacje rozumiane być mogą jako:

·         Konkretne — (lub przestrzenne), jeśli uwzględniamy jakie one są, jakie mają cechy i jakie stosunki zachodzą miedzy nimi oraz co się z nimi dzieje —jakie procesy w nich zachodzą, jakie spotykają je zdarzenia.

·         Statyczne — chcąc zatrzymać uwagę na szczegółach struktur rzeczy i roz­patrywać stan struktury w danej chwili, odrywamy je chwilowo od pro­cesów jakie w niej zachodzą. Stan ten obejmuje np. pionowe i poziome rozczłonkowanie organizacji, zakres uprawnień, obowiązków i odpowie­dzialności, powiązania hierarchiczne i funkcjonalne.

Znaczenia pojęcia organizacja

·         atrybutowe ujęcie terminu organizacja - jedno ze znaczeń to „cecha" rzeczy zorganizowanych, np. stwierdzając: „organizacja przedsiębiorstwa wymaga usprawnień, bo jest zła", mówimy o atrybucie organizacji (określona cecha organizacji). Organizacja jest cechą przedmiotów złożonych, nazywaną zorganizowaniem.

·         ujęcie rzeczowe – „sama rzecz", którą uważamy za zorganizowaną, np.  stw­ierdzając: „UMK jest organizacją Uniwersytecką", mówimy właśnie o ujęciu rzeczowym or­ganizacji. Organizacja to pewien obiekt, który można odróżnić od innych ze względu na jego cechy charakterystyczne.

·         znaczenie czynnościowe - gdy stwier­dzamy: „kierownik powinien zorganizować odśnieżanie ulicy przed bankiem" – mamy na myśli ujęcie czynnościowe organizacji. Organizacja to tyle, co tworzenie organizacji, zwane inaczej organizowaniem.

Podstawowe podsystemy organizacji

·         podsystem celów i wartości określający misję, jaką organizacja spełnia „na zewnątrz", czyli w otoczeniu, w którym działa i „do wewnątrz", czyli wobec swych uczestników, uzasadnienie tej misji oraz strategię;

·         podsystem psychospołeczny,  który  zawiera  uczestników organizacji, ich motywacje, postawy, wartości, kulturę oraz więzi społeczne występujące pomiędzy nimi;

·         podsystem struktury, który obejmuje formalne zasady podziału zadań, uprawnień, informacji oraz władzy i odpowiedzialności w organizacji;

·         podsystem techniczny, w skład którego wchodzą stosowane w organizacji technologie, umiejętności techniczne (know-how), maszyny, urządzenia, budynki i ich wyposażenie;

·         podsystem zarządzania, który obejmuje mechanizmy koordynacji i uzgod­nienia pozostałych podsystemów w procesach podejmowania decyzji.

Otoczenie organizacji

Otoczenie organizacji to to, co znajduje się na zewnątrz niej, poza jej granicami i oddziałuje na nią. Dla osób zarządzających organizacjami otoczenie jest źródłem niepewności, ponieważ mają ograniczone możliwości oddziaływania na nie.

Najpowszechniej akceptowana typologia otoczenia organizacji obejmuje:

·         sieć współpracujących ze sobą organizacji,

·         otoczenie ogólne,

·         otoczenie między­narodowe i globalne.

Każda współczesna organizacja jest elementem wielu sieci powiązanych ze sobą, współpracujących i konkurujących organizacji.

Sieci organizacji

1)         agencje rządowe, które nadzorują działalność organizacji;

2)        klienci;

3)        partnerzy, czyli organizacje, z którymi realizuje się różnego rodzaju wspólne przedsięwzięcia;

4)        konkurenci, czyli organizacje oferujące te same produkty na tych samych rynkach, niekiedy będący zarazem partnerami

5)        grupy nacisku to typowe dla społeczeństwa obywatelskiego zorganizowa­ne grupy, które dążą do przeforsowania ważnych dla siebie rozwiązań w sferze legislacji lub funkcjonowania jakiś organizacji;

6)        dostawcy to organizacje,  które  sprzedają organizacji dobra i usługi potrzebne dla jej dalszego funkcjonowania i rozwoju;

7)        związki zawodowe i  profesjonalne  grupujące  pracowników  i  często wymagające  od  swoich  członków  przestrzegania  norm profesjonalnego  za­chowania, przestrzegania „reguł sztuki", „etyki zawodowej" itp.

Otoczenie ogólne (sektory)

określa ogólne warunki funkcjonowania organizacji stwarzając jej bariery, zagrożenia i szanse

1)      sektor prawny, z którego pochodzą normy prawne regulujące funkcjono­wanie organizacji;

2)     sektor środowiska fizycznego, obejmujący zarówno środowisko naturalne w którym organizacja działa, jak i urbanistykę, architekturę, system transportowy;

3)     sektor środowiska  ekonomicznego  to  rynki,   w  których  organizacja uczestniczy: wytwarzanych i nabywanych dóbr i usług, pracy i kapitału;

4)     sektor środowiska technologicznego, z którego pochodzą wiedza i in­formacja na temat technologii stosowanej w wytwarzaniu produktu oferowane­go przez organizację;

5)      sektor środowiska społecznego obejmuje strukturę społeczną (zawodową, wiekową, dochodową, przestrzenną itp.) oraz jej zmiany;

6)     sektor środowiska politycznego jest źródłem zmian legislacyjnych i zmian polityki rządu istotnych z punku widzenia funkcjonowania i rozwoju organizacji;

8)        sektor środowiska kulturowego, w którym „zanurzona" jest organizacja, jest źródłem obowiązujących w niej norm (w tym etycznych) i wartości oraz rytuałów i symboli.

Otoczenie międzynarodowe i globalne

obejmuje te elementy środowiska organizacji, które występują w skali międzynarodowej i globalnej

1.       Globalna infrastruktura informacyjna, komunikacyjna i finansowa, która umożliwia swobodny ruch dóbr, usług, wartości, informacji, wiedzy, ludzi i kapitału, a tym samym przenosi konkurencję na płaszczyznę międzynarodową i globalną.

2.      Unifikacja (w skali międzynarodowej i globalnej) gustów, upodobań i potrzeb z jednej strony, jak i produktów i technologii z drugiej.

3.      Międzynarodowe porozumienia i sojusze. Mogą być one zawierane zarówno między państwami, jak i między przedsiębior­stwami. W pierwszym przypadku chodzi o obszary wolnego handlu i wspólnej polityki gospodarczej, takie jak Unia Europejska, oraz o porozumienia dotyczące reguł wymiany międzynarodowej, takie jak na przykład Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organizatioń). W drugim przypadku międzynarodowe związki przedsiębiorstw tworzą nowy typ zarówno dostawców, jak i odbiorców produktów wytwarzanych przez organizację.

CYKL ŻYCIA ORGANIZACJI

·         faza przedsiębiorczości, gdy podstawowym celem jest przekroczenie progu przetrwania poprzez szybki wzrost i pozyskiwanie nowych zasobów; organizacja w fazie przedsiębiorczości zorientowana jest na zewnątrz, na rynek, na klientów, na występujące w otoczeniu wolne zasoby, które można pozyskać; cechuje ją elastyczność działania, innowacyjność i kreatywność uczestników;

·         faza zespołowości, gdy następuje stopniowa reorientacja organizacji do wewnątrz, a podstawowym celem jest doskonalenie umiejętności pracy w zespole i współdziałania uczestników; w tej fazie organizacja charakteryzuje się wysokim morale uczestników, którzy silnie utożsamiają się z nią i wspólnie realizują misję i cele strategiczne;

·         faza formalizacji,   gdy   zaczyna   dominować   orientacja   wewnętrzna i podstawowymi celami stają się stabilność i przewidywalność oraz sterowność i   wydajność;   pojawiają   się   wyspecjalizowane   i   sformalizowane   struktury realizujące precyzyjnie określone zadania;

·         faza odnowy, gdy organizacja przełamuje inercję i rutynę nabytą w fazie formalizacji i ponownie otwiera się na zewnątrz; podstawowym celem staje się przyspieszenie rozwoju poprzez zwiększenie zakresu ekspansji i dywersyfikację działalności; następuje decentralizacja oraz rozluźnienie i spłaszczenie struktur organizacyjnych.

Kierowanie a zarządzanie

(kierowanie - podstawowe pojęcia oraz definicje)

I. J. Zieleniewski – definiowanie procesu kierowania w szerszym oraz węższy...