konstytucyjne.doc

Wykład I

Źródła prawa konstytucyjnego. Pojęcie i przedmiot.

1)              Dwa możliwe sposoby pojmowania prawa konstytucyjnego:

-          pewien specyficzny zespół norm prawnych wyodrębnionych spośród gałęzi prawa -normy w państwie dotyczące ustroju państwowego (gosp. i społ.)

-          termin umożliwiający wyszczególnienie dyscypliny nauk prawnych

2)              gałęzie prawa - normy prawne dotyczące sfery ustroju państwa o zróżnicowanej mocy
prawnej (różne akty prawne, ale zawsze muszą się odnosić do ustroju)

-normy konstytucyjne = sensu large = w szerokim tego słowa znaczeniu -ustawa zasadnicza = sensu stricte = w wąskim tego słowa znaczeniu

3)  Wspólnym mianownikiem musi być wspólny przedmiot regulacji - są nim INSTYTUCJE i ZASADY USTROJU PAŃSTWOWEGO (rozumianego jak najszerzej, czyli nie tylko politycznie)             

4)  Normy prawne konstytucji w znaczeniu średnim będą te normy, które za przedmiot swego uregulowania przyjmują 5 zagadnień:              >

-          Normy określające podmiot władzy zwierzchniej - suwerena W jaki sposób ów suweren sprawuje swoją władzę w państwie

-          Zasady organizacji i punk. Organów państwowych i relacje między nimi - mechanizm sprawowania władzy

-          Status jednostki w państwie - prawa i obowiązki

-          Pozycja państwa w stosunkach zew. I wen.

Te 5 zagadnień składa się na pojęcie PRZEDMIOTU PRAWA KONSTYTUCYJNEGO.

5)              drugie znaczenie - prawo konstytucyjne jest to termin, który umożliwia wyodrębnienie
pewnej dyscypliny nauk prawnych. Jest to tworzący pewien system zespół poglądów na temat
dyscypliny prawa, którą nazywamy prawem konstytucyjnym. Mówimy o nauce prawa
konstytucyjnego.

6) Zadaniem nauki jest:             

Badanie źródeł prawnych - egzegeza - wyjaśnianie terminów, klasyfikowanie norm prawnych w odpowiednie instytucje

3

-        

Badanie związków pomiędzy normą prawną a rzeczywistością społ. - polit. (Jaką rolę w życiu odgrywają instytucje?)

-         badanie komparatystyczne - o porównawczym charakterze (w różnych państwach, okresach)

•         prekursorem był Solon (jego reformy to efekt podróży i poznania różnych systemów politycznych i instytucji)

•         nowoczesna komparatystyka prawnicza - pionierem jest Monteskiusz:

1869 r. - Francja - Towarzystwo Ustawa Prawa Porównawczego 1900 r. - Paryż -I Kongres Prawa Porównawczego

7)              Inne nazwy prawa konstytucyjnego:

-         lata 50-te / 70-te - Polska - prawo państwowe (występuje w Niemczech i Austrii). Przedmiotem zainteresowania jest państwo i jego instytucje. Każda norma prawna pochodząca od państwa, także kodeks np. karny.

-         W okresie II RP, także w Niemczech, a przede wszystkim we Francji - prawo polityczne. Nazwa nawiązująca do XIX w. i autora J.J.Rousseau „Umowa społeczna. Zasady prawa politycznego'''')

8)              Jakie miejsce w systemie prawnym zajmuje prawo konstytucyjne?

System prawny - ogół norm prawnych ustanowionych przez państwo, zapewniające ich

realizowanie. Musi być zwarty, wewnętrznie jednolity, uporządkowany, niesprzeczny. Musi tworzyć logiczny układ.

Częścią składową systemu prawa są normy prawne, które mogą być klasyfikowane wg różnych kryteriów. Najczęściej dzieli się na prawo publiczne i prawo prywatne (rzymskie), w XIX w. podział ten stracił nieco na ostrości, nie ma jednak nowego, bardziej aktualnego podziału.

9)              Podział systemu prawnego:             

a)              prawo publiczne - normy, które dotyczą stosunków prawnych zachodzących pomiędzy
jednostką a państwem i różnymi podmiotami reprezentującymi państwo:

prawo międzynarodowe - stosunki pomiędzy państwami

-              prawo wewnętrzne - stosunki wewnętrzne:             

•         prawo konstytucyjne (jest prawem wewnętrznym publicznym)

•         prawo administracyjne

•         prawo karne

b)              prawo prywatne - normy, które regulują stosunki prawne pomiędzy osobami fizycznymi i

prywatnymi. Ma charakter prawa wewnętrznego: prawo cywilne

10)              Klasyfikacja norm prawnych:

a)      prawo materialne (normy prawne, które regulują stosunki prawne i porządkują cały system prawa)

b)     prawo formalne - proceduralne - procesowe (normy prawne, które służą stosowaniu norm prawa materialnego)

11)              Prawo konstytucyjne jest jedyną gałęzią prawną określającą normy całego porządku prawnego w danym państwie. Tylko tu pojawia się zjawisko bezpośredniego styku z innymi gałęziami prawa. Nie występuje w żadnej innej dziedzinie prawa - daje soki żywotne innym gałęziom prawa i je utrzymuje.              Art.21 -prawo konstytucyjne + prawo cywilne = prawo własności Art.22 - prawo konstytucyjne + prawo cywilne = prawo handlowe Art.23 - prawo rolne Art.41 - prawo konstytucyjne + prawo karne

12)              Źródło prawa konstytucyjnego:

-              źródło prawa:

•           znaczenie materialne (socjologiczne) - czynniki tworzące prawo, kształtujące się jako zjawisko społeczne; to obiektywne czynniki prawa społecznego wyrażające wolę suwerena w obowiązującej normie prawnej

•           znaczenie formalne (prawne) - mówimy o formach egzekwowania prawa; to akty normatywne pochodzące od powołanych do ich istnienia organów państwowych

13)              Co jest zasadniczym czynnikiem tworzącym prawo?

Jest to wola suwerena (podmiot władzy zwierzchniej) wyrażona:

-              bezpośrednio (referendum rozstrzygające / referendum abrogacyjne - uchylające, nie
ma w Polsce, m.in. we Włoszech)

pośrednio (referendum opiniodawcze / mandat przedstawicielski)

Aby wola suwerena była wolą państwową musi być przeobleczona w odpowiednim trybie przez odpowiedni organ państwa, przez odpowiedni, właściwy akt prawny (nie dowolny; odpowiedni oznacza stosowny do treści i rangi suwerena).

14)

Źródłami prawa w ogóle są te akty prawne, które zawierają co najmniej jedną

obowiązującą normę prawną.

Źródłami prawa konstytucyjnego są te i tylko te akty prawne. które zawierają co

najmniej jedną obowiązującą normę, którą można zaliczyć do przedmiotu prawa

konstytucyjnego.

s

15) Czego nie zaliczymy do źródeł prawa konstytucyjnego?

-           wszystko co nie jest aktem normatywnym np. orzecznictwo sądowe ani orzecznictwo trybunałowe

-           opinie formułowane w doktrynie prawa konstytucyjnego

-           opinie o czysto politycznym charakterze

-           reguły religijne, opinie hierarchii duchownych

16) Klasyfikacja źródeł prawa konstytucyjnego:

Rozmaitość źródeł prawa konstytucyjnego powoduje, że musimy dokonać pewnej ich systematyzacji, aby ustalić ich hierarchię, która zapewni jedność i spójność systemu państwa.

              Konstytucja (łac. - constituere) - porządkowanie, urządzanie      

k

i

-              konstytucja państwa-urządzanie państwa w oparciu o ten akt

              -              konstytucja - szczególny sposób zorganizowania życia społecznego i politycznego, a

              także gospodarczego; termin jest równoważny pojęciu formy państwa i systemu
rządów

a)              pojęcie materialne - obejmuje wszelkie normy pisane i niepisane, pod warunkiem, że

odnoszą się one do tego, co nazywamy przedmiotem prawa konstytucyjnego. Np.

konstytucja Wielkiej Brytanii (nie tylko ustawy z różnych epok, ale także zwyczajowe

prawo konstytucyjne, różne konwenanse konstytucyjne)

b)              pojęcie formalne - normy prawne, przyjęte w drodze szczególnego postępowania i

zawarcia w akcie, praw o szczególnej nazwie np. Izrael (na jego konstytucję składa się

11 ustaw zasadniczych)

i

Konstytucja niepisana= materialna (w państwie króluje kilka aktów, które regulują ustrój tego państwa)

Konstytucja pisana = formalna (obejmuje jeden akt prawny zwany konstytucją, ale może obejmować także kilka bądź kilkanaście aktów prawnych, które mają taką samą moc prawną.

              Wykład II

              Konstytucja pisana i niepisana.

              .     .             

Konstytucja rzeczywista - niemiecki socjaldemokrata Lassalle - pojawiło się w trakcie
              konfliktu konstytucyjnego pruskiego 1861-63, 1862 Lassalle wygłosił 2 słynne odczyty:

„O istocie konstytucji"

              „Co teraz?"

Jako pierwszy sformułował socjologiczno - polityczną definicję konstytucji: Jest to faktyczny, rzeczywisty układ sił społeczno-politycznych w państwie.

                            •

Nie były to konstytucje w dzisiejszym słowa znaczeniu. Takimi konstytucjami były             

dopiero Konstytucja USA z 1737(weszła wżycie w 1789), potem Konstytucja 3 V             

1791, a także konstytucja francuska z 1791 i konstytucja jakobińska z 1793r.

Idea konstytucji pisanej-istotne czynniki, które bezpośrednio przyczyniły się do             

narodzin idei konstytucji pisanej:

1.                        Poglądy szkoły natury- naturalne prawa jednostki ograniczają władzę, naruszenie              władzy przez jej piastunów, pozwala na nieposłuszeństwo, warto, więc żeby              naturalne prawa jednostki były gdzieś spisane, aby władza je respektowała je

2.                        Teoria umowy społecznej(J. J. Rousseau)-umowa pomiędzy i panującym;              konstytucja staje się zmaterializowaniem umowy społecznej, umowa będzie              określała uprawnienia władzy i ludu

3.                        Teoria podziału władzy (Monteskiusz)- postulat rozdzielenia władzy skupiającej              się w ręku władcy w celu zapewnienia ochrony praw jednostki. Trzy władze mają się równoważyć. Podział ten ma ograniczyć możliwość supremacji jednej z nich. Trójpodział staje się podstawowym kanonem nowoczesnego konstytucjonalizmu

4.                        Przełom światopoglądowy dokonujący się w XVIII i pojawienie się prądu myślowego zwanego racjonalizmem- wypiera światopogląd teologiczny. Rozum, czyli ratio i doświadczenie są podstawą poznawania rzeczywistości. Nowe instytucie ustrojowe powinny być budowane według kryterium racjonalności, jako

              ...