skąpiec- test i itp.doc

ŚWIAT MOLIERA

Zalecana korelacja z plastyką i historią

Co to były za czasy, te czasy molierowskie! Napisz przewodnik po klasycystycznym, molierowskim Paryżu. W przygotowaniu projektu pomogą ci następujące publikacje:

·         U źródeł współczesności. Czasy nowożytne, podręcznik do historii dla klasy II gimnazjum, WSiP, Warszawa (zwłaszcza jego druga część -- Wiek rozumu);

·         J. Tomkowski Literatura powszechna, wydawnictwo Prego, Warszawa 1995.

Czas na wykonanie projektu -- 3 tygodnie.

FIRMA PORTRETOWA ZAPRASZA

Zalecana korelacja z plastyką

W XVII wieku namiętnością osób wykształconych było rysowanie portretów. Narysuj lub namaluj portrety Harpagona, Kleanta, Elizy. Każdy z nich powinien zawierać podpis oraz krótki rys charakterologiczny portretowanej postaci. Pamiętaj o zasadzie, która przyświecała całe życie Molierowi:
"Kiedy macie malować ludzi, trzebaż ich brać z natury. Pragniemy bowiem, aby w portretach było podobieństwo, i nic, zaiste, nie zrobiliście, jeśli nikt nie będzie w stanie rozpoznać w nich ludzi waszego wieku". (Molier Krytyka "Szkoły żon")

Czas na wykonanie projektu -- 2 tygodnie.

PLAKAT SZTUKI MOLIERA

Zalecana korelacja z plastyką

9 IX 1668 rok to data wystawienia Skąpca. Przygotuj plakat, który mógł się pojawić wtedy na paryskich ulicach, zapraszając i zachęcając do obejrzenia nowej sztuki słynnego Moliera.

Czas na wykonanie projektu -- 1 tydzień.

DRAMAT RODZINNY

Wprowadzenie

Uczniowie wypisują główne osoby dramatu, określają ich koneksje rodzinne oraz najważniejsze cechy charakteru. Na przykład:

HARPAGON -- ojciec Kleanta i Elizy; lichwiarz i skąpiec,
KLEANT -- syn Harpagona; zapożyczony i zakochany,
ELIZA -- córka Harpagona; nieśmiała,
ANZELM -- ojciec Walerego i Marianny; poważny,
WALERY -- syn Anzelma; sprytny,
MARIANNA -- córka Anzelma; niezdecydowana.

Wprowadzenie pokaże uczniom, że tak naprawdę coś do powiedzenia mają jedynie o Harpagonie. Pozostałe osoby komedii są przedstawione bezbarwnie i trudno je pełniej scharakteryzować.
Kolejne etapy lekcji przedstawią akcję dramatu oraz umowność intrygi i pokażą, że są one podporządkowane prezentacji charakteru głównej postaci.

1. Akcja przebiega według ustalonego schematu. Nauczyciel rysuje schemat, uczniowie, pracując parami, dopisują wydarzenia odpowiadające kolejnym etapom akcji.

2. Uczniowie opowiadają treść sztuki według schematu. Na tablicy zapisują krótko cztery wątki, które tworzą akcję, zazębiają się, ale w sposób raczej wymuszony, aby w zakończeniu dać rozwiązanie sztuczne i formalne.

1. Miłość Walerego i Elizy.
2. Miłość Kleanta i Marianny.
3. Starania Harpagona o Mariannę.
4. Zakopana szkatułka, jej kradzież i odnalezienie.

Rozwiązanie akcji następuje ponad jej zawikłaniami i opiera się na wydarzeniach sięgających kilkunastu lat wstecz.
Podczas porządkowania wydarzeń każdy może zapisać jedno pytanie o rzecz niezrozumiałą w akcji. Na przykład:

·         DLACZEGO WALERY PO PROSTU NIE OŚWIADCZY SIĘ O ELIZĘ?

·         DLACZEGO KLEANT SKRYWA SWOJE UCZUCIA DO MARIANNY?

Nauczyciel segreguje pytania i wybiera te, które dotyczą postępowania młodych: dzieci Harpagona i Walerego.
Wyjaśnieniem jest uległość dzieci wobec ojca wynikająca z sytuacji, w jakiej się znajdują z racji prawa zwyczajowego i zasad obowiązujących w XVII-wiecznej Francji. Nauczyciel w formie wykładu prezentuje owe zasady:

·         SKĄD TAKI DZIWNY POMYSŁ -- PORWANIE PRZEZ PIRATÓW?

Takie i podobne pytania muszą zostać wyjaśnione. Utwór powinien być jasny i do końca zrozumiany przez uczniów, aby omawianie nie napotykało stale na dziwne i niezrozumiałe fakty. Natomiast pytania dotyczące postaci Harpagona na razie pozostają bez odpowiedzi. Nauczyciel zbiera je, ponieważ zostaną wykorzystane na lekcji poświęconej charakterowi głównego bohatera, czyli rzeczy głównej w Skąpcu.

3. Intryga w Skąpcu jest prosta i stereotypowa. Aby uczniowie mogli to dostrzec, można opowiedzieć inną sztukę Moliera lub przedstawić schemat kompozycyjny, jaki autor powielał:

Ze strony uczniów lub nauczyciela powinno paść pytanie:

·         SKORO AKCJA KAŻDEJ SZTUKI JEST PODOBNA,PO CO MOLIER TWORZYŁ KOLEJNE?

Odpowiedzi mają doprowadzić do konkluzji: Treść komedii i intryga są ważne u Moliera jako jeden ze sposobów charakterystyki postaci, dlatego są proste i stereotypowe. Molier podporządkowuje sytuację charakterom -- do nich dopisuje wydarzenia, które mogą je podkreślić. Niewiele troszczy się o intrygę, którą uważa za rzecz drugorzędną. Jest to podstawowa cecha komedii charakterów. Taką właśnie komedią jest Skąpiec.

MOLIER MORALIZUJE

Wprowadzenie

Praca z tekstem. Uczniowie w grupach pięcioosobowych przeglądają tekst Skąpca (V aktów) i sporządzają rejestr cech oraz postępków Harpagona. Na przykład:

HARPAGON:
-- jest lichwiarzem -- pożycza na krótki termin i duży procent,
-- skąpi ludziom, sobie, koniom,
-- chce wydać córkę za tego, kto zrzeknie się posagu,
-- kazał wydrukować specjalne kalendarze z podwojonymi dniami postu,
-- pod byle pretekstem gniewa się na służbę, aby jej nic nie dać z okazji Nowego Roku,
-- pozywa do sądu kota sąsiada za zjedzenie resztki pieczeni baraniej.

Są to niemal wszystkie przejawy skąpstwa Harpagona, choć niektóre stoją z sobą w sprzeczności: z jednej strony pieniądze pożycza, a z drugiej cały swój kapitał skrycie przechowuje.

1. Prezentacja zapisków grup -- sporządzenie ogólnego rejestru cech skąpca na tablicy. Nauczyciel zapisuje na tablicy pytania organizujące lekcję:

·         JAK HARPAGON WIDZI SAMEGO SIEBIE?

·         CO NIM POWODUJE?

·         CO JEST DLA NIEGO NAJWAŻNIEJSZE?

Na podstawie pracy w grupach i powyższych pytań uczniowie samodzielnie piszą życiorys Harpagona w 1. osobie.
Na przykład:

Nazywam się HARPAGON, jestem uważany za bogatego człowieka, ale to przesada. Odziedziczyłem wprawdzie nieco po ojcu, żona też mi coś wniosła, ale nie można tego nazwać bogactwem. Mam dwoje dzieci, służbę: kucharza, stangreta, dwóch lokai, konie. Odkąd straciłem żonę, wszystko to jest na mojej głowie. Na wszystko muszę łożyć, a każdy ma wymagania ponad stan. Wydatki rosną, służba mnie okrada, własne dzieci chętnie by mnie oskubały. Postanowiłem ponownie się ożenić z młodą, poważną osobą z sąsiedztwa. Myślę, że będzie dobrą panią domu, no i liczę na jakiś posag.

2. Odczytanie wybranych życiorysów, omówienie postępowania bogatego skąpca, owładniętego namiętnością posiadania. Harpagon ma duży dom, służbę, konie. Nie może z tego zrezygnować, gdyż pewien, przynajmniej pozorny, standard życia narzuca mu sfera, w jakiej się urodził i żyje. Jego mania oszczędzania nie wynika z potrzeby, lecz z lęku o uszczuplenie stanu posiadania. Ukrywa swój majątek, nawet przed własnymi dziećmi, woli uchodzić za takiego, który ma niewiele, z obawy i przed kradzieżą, i przed oczekiwaniami finansowymi domowników. Chce nie tylko zachować to, co ma, ale stara się swój majątek pomnożyć. I nie po to, by z niego korzystać, lecz by po prostu jak najwięcej mieć. Pragnie się ożenić nie z miłości, przecież bez wahania rezygnuje z Marianny dla szkatułki, lecz dlatego, że liczy na posag. Trudni się lichwą, oszukując w dodatku swoich dłużników. Lichwa w ówczesnym ustroju społecznym, opartym nie na pracy, lecz posiadaniu, doprowadziła do ruiny wiele rodzin.

3. Dyskusja ukierunkowana pytaniami:

·         DLACZEGO TYTUŁ SZTUKI NIE BRZMI "HARPAGON"?

·         CZY MOŻNA WYOBRAZIĆ SOBIE TAKIEGO CZŁOWIEKA JAK HARPAGON?

Dyskusja zmierza do ustalenia, że w Skąpcu, tak jak i w innych komediach Moliera, postać główna jest uosobieniem jednej przywary. Postać ta ma własne imię, rodzinę, może być wplątana w intrygę, co w gruncie rzeczy służy tylko za tło, na którym zostaje ukazany jej charakter i główna wada. Tematem omawianej komedii nie są więc losy czy przeżycia pana Harpagona, ale skąpstwo, które pan Harpagon uosabia. W innych komediach -- Świętoszek, Mizantrop, Chory z urojenia, Pocieszne wykwintnisie -- jest podobnie: autor bierze na warsztat pewne cechy: WADY i ŚMIESZNOŚCI, które tkwią w naturze człowieka, są powszechne i ponadczasowe. Wszystko inne, co zależy od miejsca i czasu lub nie pozostaje w bezpośrednim związku z zasadniczą wadą, nie interesuje go. Tworzy czysty typ -- postać o cechach ponadindywidualnych -- skąpca czy obłudnego świętoszka. Postać tę poddaje wszechstronnemu oświetleniu, pokazuje w rozmaitych sytuacjach, bezlitośnie obnaża i wystawia na śmiech.

Z takiego sposobu tworzenia wynika pewna karykaturalność postaci, ale nie o pełny obraz osoby chodzi, lecz o pełnię cech uosobionej przezeń wady. Molier wprowadza dodatkowe postaci nie po to, aby akcja się posuwała naprzód, ale aby w kolejnych obrazach pokazać zakątki duszy i charakter bohatera. W ten sposób stworzył całą galerię ponadczasowych typów ludzkich, a postacie z jego komedii funkcjonują do dziś w kulturze jako synonimy pewnych cech charakteru.

4. Na tym etapie lekcji uczniowie zapisują jej temat: MOLIER MORALIZUJE. Na podstawie dyskusji sporządzają notatkę zatytułowaną jak temat lekcji: Molier moralizuje, czyli w jakim celu napisał Skąpca.
Notatka, stanowiąca podsumowanie lekcji, może być potraktowana jako zadanie domowe.

HARPAGON JAKO UOSOBIENIE LUDZKIEJ POŻĄDLIWŚCI

Wprowadzenie

Uczniowie czytają notatki podsumowujące poprzednią lekcję. Powinien wyłonić się z nich obraz komedii pouczającej. Pokazanie wady uświadamia problem, śmieszna prezentacja pozwala przyjąć płynącą ze sztuki naukę i nie obrażać się na autora.

1. Molier tworzył komedie charakterów, ale doprowadzał prezentowane charaktery do postaci skrajnej, w jakiej w rzeczywistości występują rzadko lub wcale. Stawiał określoną tezę i przeprowadzał jej dowód; gdy trzeba było, naginał fakty, przesadzał, aby swój cel osiągnąć. A zatem:

·         JAKI JEST MOLIEROWSKI SKĄPIEC?

Każdy uczeń otrzymuje dwa paski papieru, na których ma zapisać dwa przymiotniki opisujące Skąpca, przy czym wyrazy skąpiec i sknera nie mogą zostać już użyte. Nauczyciel kładzie na podłodze dwa koła -- jedno ze znakiem +, drugie --. Uczniowie kolejno odczytują zapisane przymiotniki i układają je promieniście wokół danego znaku oceniającego.

Każdy uczeń uzasadnia, dlaczego tak, a nie inaczej odbiera Harpagona. Mile widziane są cytaty.
Powtarzające się przymiotniki zostają wyeliminowane z pól znaczeniowych. Po skończonym omówieniu następuje podsumowanie:

2. W tym momencie został stworzony pełny obraz skąpstwa Harpagona. Czas na zebranie wiadomości. Uczniowie mają napisać przemówienie na jeden z poniższych tematów:

·         SKĄPIEC HARPAGON ZASŁUGUJE NA LITOŚĆ

·         SKĄPSTWO JEST RZECZYWISTYM PROBLEMEM RODZINNYM I SPOŁECZNYM

Zanim uczniowie przystąpią do pisania przemówień, otrzymują od nauczyciela lub sami wypracowują zasady tworzenia dobrego przemówienia:

3.Uczniowie prezentują swoje przemówienia przy mównicy. Audytorium ocenia stopień przygotowania i zapisuje pytania do mówcy na specjalnych kartach.

Karta do wydruku

4. Karty ocen można potraktować jako ewaluację zajęć poświęconych omawianiu komedii Moliera Skąpiec.

ROZPRAWKA NA TEMAT SKĄPCA

Napisz rozprawkę na temat: Skąpiec dla nikogo nie jest dobry, ale największym wrogiem jest samego siebie.

MÓJ MOLIER

"Wszystkie życiorysy Moliera są wysnute ze szczupłej garstki tych samych faktów" -- powiedział Tadeusz Boy-Żeleński. Napisz, jak ty wyobrażasz sobie Moliera. Forma dowolna.

MOLIER I TEATR

Napisz rozprawkę rozwijającą poniższą myśl Tadeusza Boya-Żeleńskiego: "Molier jest -- obok Szekspira -- pisarzem chyba najbardziej teatralnym, jaki istniał. Każde słowo, jakie napisał, rodzi się z teatru i dla teatru. Scena była dlań ukochaniem i celem; nawet nie troszczył się o wydawanie drukiem swych komedii. Na scenie żył, tworzył, na scenie umarł".