W. Reymont CHŁOPI (streszczenie, plan).pdf

Władysław Reymont CHŁOPI - STRESZCZENIE SZCZEGÓŁOWE

TOM 1 - JESIEŃ

Przekonany jest, że jedyne o czym myślą,

to spadek i gospodarstwo.

człowieka, który mimo swojej zawziętości

potrafi być litościwy.

Początkiem powieści Reymonta jest scena

spotkania księdza ze starą Agatą.

Spotkanie jest przypadkowe – podczas

codziennej przechadzki proboszcz mija

Agatę niosącą podróżny tobołek. Kobieta,

zapytana o cel wędrówki, odpowiada, że

wyrusza w świat po prośbie. Decyzję

swoja tłumaczy tym, iż nie przystoi jej

mieszkać u krewniaków także zimą, kiedy

nie ma dla niej żadnej roboty w

gospodarstwie, a pod dach zagarnąć

trzeba także i zwierzynę. Zakłopotany

ksiądz daje jej skromną jałmużnę i idzie

dalej. Obserwuje szare pola, mija różnych

ludzi i z każdym zamienia parę życzliwych

słów na temat pracy, pogody czy

gospodarstwa.

Antek z charakteru i zachowania jest

podobny do swojego ojca, toteż również

przed nim Hanka odczuwa lęk, nie śmie o

nic go prosić.

W sądzie pojawia się też Dominikowa,

matka Jagny. Po rozprawie wracają razem.

Dominikowa podejrzewa kowala, czyli

zięcia Boryny, o winę wobec Jewki i

sprowokowanie jej do próby obarczenia

Boryny. Motywacją kowala jest według

niej czystą złośliwość. Dowiadujemy się, że

Maciej jeszcze gorzej żyje z zięciem niż z

synem. Ostrożnie temat schodzi na Jagnę,

Boryna znów zaczyna myśleć o ożenku.

Do późnego wieczora wszyscy

krzątają się przy gospodarstwie. Nie ma

czasu na lenistwo, ani na odpoczynek, cały

czas w obejściu i w domu czeka na

każdego jakiś obowiązek. Nawet Józka,

która w zasadzie jest jeszcze małą

dziewczynką, nieustannie wykonuje jakąś

domową czynność.

IV.

W niedzielę wszyscy we wsi idą do

kościoła. Msza jest kluczową ceremonią,

bardzo uroczystą i przez wszystkich

mieszkańców poważnie traktowaną.

Ksiądz wzniosłym kazaniem doprowadza

wiernych do łez i wyrzutów sumienia.

Parobek Boryny, Kuba, który od księdza

dostał złotówkę za upolowane ptaszki,

rzuca ją ze wzruszeniem na tacę.

Jeszcze tego wieczoru Boryna jedzie do

wójta. Okazuje się, że gospodarz ma przed

sobą sprawę sądową – oskarżony jest o

ojcostwo dziecka, które urodziła służąca u

niego jakiś czas dziewczyna, Jewka.

Ludzie kopiący kartofle w jednej z

mijanych przez proboszcza grup, chwalą

między sobą księdza. Rozmawiają o starej

Agacie i obgadują Kłębów, czyli jej

krewnych, którzy, jak się okazuje w

przytoczonej rozmowie, wygnali ją na

zimę. W rozmowie poruszony jest także

temat Jagny: kobiety wyśmiewają się z jej

wyniosłości i nieróbstwa. Pada sugestia, że

mąż gospodyni, Hanki, romansuje z Jagną.

Dowiadujemy się również, że teść Hanki,

Maciej Boryna, wciąż nie przepisuje na

syna swojej ziemi. Jest on jednym z

bogatszych gospodarzy w całych Lipcach,

opisany jako jeszcze krzepki, zdolny do

pracy i – na co zwracają uwagę kobiety –

do żeniaczki.

W domu wójta, poza omawianiem

czekającej Borynę rozprawy, namawiają

go także do ożenku. Wśród propozycji

pada imię Jagny. W drodze powrotnej

Boryna idzie koło domu Jagny, zagląda

przez okno i zachwyca się jej urodą.

Widoczna jest tu również pewna

hierarchia – niektórzy mieszkańcy wsi

mają w kościele swoje ławki, innym (na

przykład Kubie) nie wypada nawet

podejść do przodu.

III.

Pobożność chłopów, mimo że widoczna

tylko w niedzielę podczas mszy, jest

jednak nieudawana. Powszechny jest

respekt przed osobą księdza i świętym

miejscem.

Następnego dnia stary, kulawy parobek

Kuba i młody pastuch Witek, robią

porządek w obejściu. Dokładnie opisane

jest przy tym gospodarstwo Boryny. Stary

Kuba, dokładny, pracowity i sumienny,

odnosi się z surową troską i ze

zrozumieniem, w stosunku do młodego

sieroty, jakim jest Witek. Czule przemawia

również do zwierząt, nie tylko karmi je i

poi, ale również czule do nich przemawia,

gładzi. Również jego pomocnik i

podopieczny troszczy się o zmarznięte

wróble, czy o zwierzęta z gospodarstwa.

Na pole przybiega Józka, córka Boryny, z

informacją, że zachorowała jedna z krów.

Kobiety od razu biegną na teren

gospodarstwa. Jednocześnie zachodzi

słońce i wszyscy kończą pracę w polu.

Kiedy po mszy z kościoła wychodzi Jagna,

wszyscy mieszkańcy nie spuszczają z niej

wzroku. Dla mężczyzn zachwycająca jest

jej uroda, kobiety zaś przyglądały się

dziewczynie z zazdrością.

II.

Przy niedzielnym obiedzie Antek znowu

spiera się z Boryną, wypominając mu brak

spadku w postaci zapisanej dla niego

ziemi, a także skąpstwo. Potem

przechadza się z Hanką i z zazdrością

oglądają pole należące wciąż do ojca.

Trudno dogadać im się także między sobą,

i jedno i drugie nosi w sobie poczucie

krzywdy i przekonanie o swojej

samotności.

Mimo interwencji Hanki i innych ludzi

krowa zdycha. Widać, że dla wszystkich

jest to duża strata. Jedynym, choć marnym

pocieszeniem, jest ilość pożywienia, które

jałówka może dostarczyć.

Niespodziewanie Witek dostaje brutalną

karę cielesną od gospodarza za to, że nie

dość dokładnie pilnował krowy – „Boryna

łoił go rzetelnie, wybijał mu na skórze

swoją stratę tak zajadle, że Witek miał już

gębę posiniaczoną, z nosa puściła mu

krew, krzyczał w niebogłosy”.

Pojawia się wracający z miasta gospodarz,

Maciej Boryna. Zgodnie z

przewidywaniami rodziny denerwuje się

na Hankę i na Józkę, obwiniając także je o

śmierć krowy. Przekonany jest bowiem, że

gdyby nie jego nieobecność na

gospodarstwie, nic by się zwierzęciu nie

stało. W sposób widoczny Boryna budzi

respekt wśród domowników, boi się go

synowa, czyli Hanka, młody pastuch

Witek, oraz córka.

Boryna, po wymierzeniu pastuchowi

własnej, domowej sprawiedliwości, jedzie

do sądu, w sprawie Jewki. Miejsce gmachu

sądowego opisane jest dość szczególnie –

„narodu się nawaliło, że ani palca wetknąć,

i parli się coraz krzepciej na kraty, aż

trzeszczały”. Przeprowadzanych jest wiele

spraw jednocześnie. Panuje chaos, ludzie

kłócą się między sobą, obrażają nawzajem,

sądowy woźny zaś nieustannie zmuszony

jest uciszać petentów. Większość pozwów

dotyczy spraw gospodarskich, zabitej

zwierzyny, zagarniętych mórg ziemi itd.

Syn Boryny nie szanuje żony, traktuje ją z

obojętnością i surowością. Ona z kolei

wyraźnie kocha Antka, oczekuje od niego

dobrego słowa, zaś za każdym razem, gdy

słyszy jego docinki i półsłówka, jest jej

przykro. Nie rozumie również Macieja, wie

bowiem, że gdyby zapisał im ziemię, ona

do starości troszczyłaby się o niego i

dogadzała mu.

Z dialogów oraz opisów odczuć

bohaterów, daje się odczytać także niechęć

syna do ojca. Kiedy Boryna śpi,

rozzłoszczony Antek wypowiada pod

nosem słowa: „śpia se kiej dziedzic, a ty

parobku rób”. Niechęć ta jest

odwzajemniona, myśląc o swoich

dzieciach, Boryna mówi do siebie:

„wszystkie to kiej te wilki za owcą”.

W tym czasie wieczorne życie wsi toczy się

w karczmie. Żyd Jankiel próbuje namówić

Kubę, żeby okradał Borynę, obiecuje mu

także alkohol i pieniądze za upolowaną

zwierzynę. Ten jednak jest oburzony i nie

godzi się na okradanie swojego

gospodarza. Właściciel karczmy z kolei

przedstawiony jest jako człowiek chytry:

Sprawa Boryny, który – jak się okazuje –

nie jest winny, nie kończy się wyrokiem.

Historia z poszkodowaną Jewką, którą w

swoim czasie przygarnął, ukazuje go jako

VII.

dolewa parobkowi tak, że w końcu ten

winien jest mu całego rubla.

Maciej nie zapisał również swojej córce,

żonie kowala. W rozmowie tej pierwszy

raz wspomniał także na głos o możliwych

planach ożenku. Mimo pozornej zgody,

która nastąpiła pod koniec, jeden

drugiemu nie uwierzył w dane sobie

nawzajem obietnice: „jeden drugiemu nie

wierzył ani tyla, co za paznokciem – znali

się dobrze, jak te łyse konie i przezierali na

wskroś, kieby przez szyby”

W dniu, w którym miała iść do Borynów

pomagając przy wycinaniu kapusty,

odwiedził Jagnę Mateusz. Był to parobek,

który po półrocznej wędrówce wrócił do

Lipiec. Przed wyruszeniem w świat

romansował z Jagną. W serdecznym

przywitaniu przeszkodziła im

Dominikowa. Wyrzuciła gościa, robiąc

przy tym córce liczne wyrzuty.

Reszta towarzystwa także pije, niektórzy

tańczą, wielu z nich kłóci się i dogryza

sobie nawzajem.

Opisana jest tu „pogłębiająca się” jesień, w

której coraz krótszy dzień „wstawał coraz

leniwiej, stężały od chłodu i cały w

szronach, i w bolesnej cichości ziemi

zamierającej”. Nadeszła pora wiatru, który

„warzył resztki zieleni i rwał ostatnie liście

topolom pochylonym nad drogami, że

spływały cicho niby łzy”.

VI.

Podczas swoich tłumaczeń, Jagna zaczyna

jawić się jako osoba bezwolna, łatwo

ulegająca licznym emocjom, szczególnie

emocjom związanym z mężczyznami:

„zawsze z nią się tak dzieje, że niech kto a

ostro spojrzy na nią (…) to się w niej

wszystko trzęsie, moc ją odchodzi”.

Po jarmarku rozpoczęła się pora

deszczowa, całe Lipce zrobiły się ciemne i

wyciszone. Głównym zajęciem stały się

„kapuśniaki”, czyli wycinanie i zwożenie

kapusty. Mieszkańcy pomagali sobie

nawzajem w robocie, jednego dnia

wycinano warzywo w jednym, drugiego

dnia w drugim gospodarstwie.

We wsi przygotowywano się do jarmarku.

Razem z nim nadchodził czas płacenia

podatków. Ci, których nie stać było na

uiszczenie obowiązkowych opłat,

traktowali jarmark jako okazję do

sprzedania części inwentarza lub innych

dóbr. Jedni chcieli sprzedawać krowy, inni

z kolei młócili zborze lub tuczyli świnie

albo gęsi. Okazuje się, że także podczas

jarmarku najmowano służbę do pracy na

gospodarstwach. Podczas roboty Boryna

rozmawia z Kubą, namawia na pozostanie

na służbie. Kuba stawia pewne warunki,

na które Maciej niechętnie się zgadza.

Poucza Kubę podczas rozmowy, że Jezus

stworzył niektórych na gospodarzy,

innych na parobków. Pada znamienna

kwestia: „Takie już na świecie urządzenie

jest i nie twoja głowa zmieni”.

Podczas wycinania kapusty u Borynów,

zebrała się w ich kuchni spora grupa

kobiet. Pracowały, docinając sobie

nawzajem lub żartując. Rozmowa zeszła

między innymi na starego Rocha,

tajemniczą postać, która co kilka lat

pojawiała się w Lipcach. O człowieku tym

mówiono, że podróżował po całym

świecie, odwiedzając także Ziemię Świętą.

Wielu ludzi żartowało już z planów

zamążpójścia Boryny. Najbardziej docinała

szczególnie złośliwa Jagustynka. Na

sugestię Hanki, że dopiero na wiosnę

Boryna pochował żonę, odpowiada:

„Kużden chłop to jak ten wieprzyk, żeby

nie wiem jak był nachlany, to do nowego

koryta ryj wradzi”.

Rozmowę przerwało wejście Boryny.

Gospodarz skonstatował z radością, że

Jagna ubrana jest w chustkę od niego,

zaraz też zaczął częstować gości wódką i

posiłkami. Pojawił się także tajemniczy

Roch. Ze wszystkich ludzi towarzyszących

Borynom przy pracy, najbardziej

zainteresowana gościem była Jagna.

Zastanawiała się jak to jest podróżować,

jak wygląda nieznany jej świat. Ona jedyna

też wzruszyła się grą skrzypiec, za które

zabrał się jeden z gości Borynów – „zły

same kapały z tej onej tęskliwości dziwnej,

co jej była wstała w sercu nie wiadomo za

czym”.

Kiedy z wycinania kapusty Jagna wracała

do domu, spotkała Antka. Mężczyzna

pomógł jej wyciągnąć wóz z zabłoconej

ziemi, a następnie postanowił ją

odprowadzić. Z ich zachowania oraz z

dialogu między dwojgiem domyśleć się

można, że od dawna trwa miedzy nimi

flirt. Syn Boryny zwierza się, że to dla niej

namówił Kłębów na zorganizowanie

zabawy. Dziewczynie także uczuciowo nie

był obojętny mąż Hanki, bo „tchu złapać

nie mogła, ni przyciszyć serca namiętnie

bijącego”.

Kiedy rozpoczął się jarmark, już o świcie

wyruszali ze wsi dosłownie wszyscy:

gospodarze, parobkowie, kobiety, młode

dziewczyny, biedota itd. – „Kto jeno żył, to

z całej okolicy walił na jarmark”. Na

jarmarku, poza kupnem i sprzedażą

gospodarskich dóbr, odbywało się życie

towarzyskie, dokonywano również zmiany

służby i najmowano najróżniejszą pomoc.

Przy okazji handlowano drobiazgami,

ozdobami, czy odzieżą. Dla każdego

jarmark był wielkim wydarzeniem i

rozrywką naraz, podziwiano kolorowe

towary, a ci, którzy nie mogli sobie na nie

pozwolić cieszyli się już samym

oglądaniem.

Po powrocie do domu Jagna zastała u

siebie Jambrożego. Tym razem kościelny

pojawił się jako swat. Krytykował

młodych, którzy wesela chcą po to, by

tylko balować za pieniądze z posagu żony,

zdradzając po chwili, że przychodzi na

polecenie Boryny. Dominikowa, po

wyrażeniu wielu wątpliwości, wyraziła w

końcu zgodę na zaręczyny, przekonując

sama siebie tym, że córka jej będzie przez

pierwszego gospodarza Lipiec szanowana.

Muzykę zagłuszył skowyt psa – okazało

się, że Łapa, pies Borynów przycięty ma

ogon. Wtedy to, chcąc pouczyć chłopów, że

pies również jest żywym stworzeniem i

cierpi jak człowiek, stary Roch zaczął

opowiadać historię.

Historia była o tym, jak to Pan Jezus „szedł

na odpust”. Opowiadał stary Roch, że

podczas drogi „Zły” – prawdopodobnie

Szatan – chciał zmylić trasę Jezusowi,

posyłając przeciw niemu raz kurzawę, raz

gęsty las, a na końcu dzikie zwierzęta.

Kiedy znakiem krzyża przepędzone

zostały zwierzęta, został tylko pies, jeszcze

nie oswojony przez ludzi. Szczekał na

Jezusa, próbował go ugryźć i nie dał się

odgonić tak długo, aż zarządził Jezus, że

odtąd będzie pies człowiekowi służył i nie

da sobie bez niego rady. Opowieść Rocha

kończy się historią, jak to Jezus obronił psa

na odpuście, kiedy próbowali go zabić inni

ludzie, ten zaś chodził już zawsze za nim,

próbując także odgonić od krzyża Pana

faryzeuszy. To pies również najdłużej

czekał pod krzyżem, aż w końcu,

umierając, powiedział mu Jezus „pójdź,

Burek, ze mną”.

Cały dzień, podczas drogi i na miejscu,

Boryna obserwował uważnie Jagnę. Przy

okazji odwiedził urzędowego pisarza po

to, by złożyć skargę na dwór: chciał

bowiem uzyskać odszkodowanie za to, że

jego krowa zachorowała na skutek

zjedzonej na dworskim polu kończyny.

Postawa Jagny z kolei była dość obojętna

(„mnie ta wszystko jedno, każecie, to

pójdę”). Jedyną wyartykułowaną refleksją

przyszłej narzeczonej było to, że majątki i

ziemia są jej obojętne, oraz że u matki było

jej dobrze z tego powodu, że robiła co

chciała. Borynę lubiła, mając jednak na

uwadze to, że chustkę i wstążkę, którą

kupił jej na jarmarku, dostałaby także i od

innych, gdyby tylko mieli tyle pieniędzy co

gospodarz.

Po wyjściu od pisarza Boryna

spotkał Jagnę. Pożartowali chwilę, po czym

Maciej dał jej w prezencie chustę,

którą kupił przedtem swojej córce, oraz

drogą wstążkę z przykazaniem, aby nie

godziła się zbyt pochopnie na różne

propozycje zamążpójścia. Jagienka

zdziwiona była zachowaniem Boryny,

jednak nie sprawiało jej ono przykrości.

Tymczasem, niezależnie od wizyty

Jambrożego i bez wiedzy o zaręczynach,

do Jagny przyszła Józka prosić ja o pomoc

w wycinaniu kapusty u Borynów.

Jeszcze na jarmarku zdążył Boryna

pokłócić się z kowalem, czyli swoim

zięciem. Konflikt dotyczył ziemi, której

Poza złośliwą Jagustynką wszyscy

potraktowali historię z powagą. Kiedy

rozchodzili się do swoich domów, Jagnę

potajemnie odprowadził Antek.

ma on nikogo, a nawet nie pamięta imion

rodziców.

Następnego dnia kowal przyszedł do

Antka tak, jakby żadna konflikt między

nimi nie zaszedł. Zaczął namawiać Antka,

aby przy świadkach obiecał im Boryna

ziemię, oraz by spłacili Józkę i drugiego

brata, Grzela, który służył w wojsku.

Jednocześnie namawiał go, aby nie

załatwiał interesów kłótnią i aby udawał,

że zadowolony jest z ożenku ojca. Antek

jednak wyrzucił kowala z gospodarstwa

wyzywając go od złodziei. Zorientował się

bowiem, że kowal chce dla siebie także

gruntów po zmarłej matce Antka. Kowal

tymczasem postanowił się dogadać z

Boryną przeciw Antkowi.

VIII.

Kuba zabiera go do kościoła, aby dał na

wypominki za zmarłych. Ze wstydu, że nie

pamięta ani jednego z członków swojej

rodziny, Witek wymienia pierwsze imiona,

jakie przychodzą mu do głowy.

Nazajutrz po wycinaniu kapusty rozeszła

się wiadomość o zaręczynach Boryny z

Jagną. Informacja od razu wzbudziła

zazdrość wśród kobiet. Denerwowały się,

że zarozumiałość Jagny jeszcze się

spotęguje, kiedy stanie się pierwszą

gospodynią w Lipcach. „Jagna! (…) To się

lachała z tym i owym… a teraz gospodynią

pierwszą będzie! Jest to na świecie

sprawiedliwość?”, „Będzie się ona dopiero

nadymała! I tak kiej ten paw chodzi a

głowy zadziera”. Przewidywano też, że

kowal, albo Antek z Hanką nie darują tego

Jagnie, która w sposób naturalny zostanie

ich konkurentką do ziemi. Nowina

nieznana była tylko dzieciom Boryny.

Nadeszły Zaduszki. Wszyscy

odwiedzają groby zmarłych,

słychać szepty modlitw i panuje nastrój

grozy i tajemniczości. „Cicho było, tą

dziwnie posępną cichością Zaduszek;

tłumy szły drogą w surowym milczeniu,

ino tupot nóg się rozlegał głucho, ino te

drzewa przydrożne chwiały się

niespokojnie (…), ino te grania i śpiewy

proszalne dziadów łkały w powietrzu”.

Hankę odwiedził stary Bylica, jej ojciec.

Podczas rozmowy okazało się, że siostra

Hanki źle traktuje ojca, który nie dojada,

nie ma ciepłego miejsca do spania i często

wyganiany jest z domu.

Opisany jest także stara część cmentarza, o

którą nikt z mieszkańców wsi już nie dbał.

Właśnie w starej, zaniedbanej części Kuba

odprawił rytuał Dziadów, rozrzucając

chleb po mogiłach dla pokutujących dusz.

Wypowiadał za każdym razem życzenie o

treści „pożyw się, duszo krześcijańska, co

cię wypominam w wieczornym czasie”.

Przy okazji opowiedział również Witkowi,

jak kiedyś służył we dworze, przy koniach

i na polowaniach, dopóki dworu nie spalili,

razem z służącą w nim matką Kuby.

Tego samego dnia, pod wieczór,

kowalowa, Antek i Hanka spotkali się z

Boryną na gospodarstwie. Wybuchła

między nimi gwałtowna kłótnia o ziemię.

Antek z żoną wypominali, ile pracy

wkładają w gospodarstwo, które nie

należy do nich, Kowalowa zaś prosiła, aby

odpisał Jagnie to, co już jej prawnie

zapisał. Mężczyźni wygrażali sobie,

kobiety płakały.

Jedyną osobą, która uważała, że Maciej

powziął dobre postanowienie co do

przyszłości, była Jagustynka. Okazało się,

że zapisała ona swoim dzieciom całą

ziemię i szybko została z niej wygnana.

Do Dominikowej na swaty Boryna

wysłał Jambrożego i wójta. Opisana jest

scena, w której targują się oni o przyszłą

pannę młodą. Wszystko odbywa się jak w

przedstawieniu: matka Jagny udaje, że nie

wie o co i o kogo chodzi, obiecywana jest

ziemia, inwentarz itd. Wedle powziętego

wcześniej planu oficjalne zaręczyny

zostały przyjęte i wszyscy poszli do

karczmy, gdzie czekał Boryna.

Boryna starał się początkowo nie

dopuścić do bójki. Apogeum kłótni

nastąpiło wtedy, gdy Hanka zaczęła

obrażać Jagnę. Boryna chciał uderzyć

synową, jednak osłonił ją Antek

dorzucając swoje trzy grosze do wyzwisk

kierowanych w stronę Jagny. Wtedy to

mężczyźni zaczęli się bić.

Reszta ludzi, szczególnie kobiet,

odprawiała rytuał Dziadów potajemnie,

także rzucając resztki zadusznej wieczerzy

na nagrobki.

Jagna przyjmowała radość narzeczonego

spokojnie, a nawet z obojętnością. Ten z

kolei był dla niej wylewny, obiecywał jej

spokój, wygodę i dostatek. Inaczej

rozmawiała z Boryną Dominikowa,

wykorzystując nastrój przyszłego zięcia i

twardo targując się z nim o najlepszą

ziemię. Uzyskała tym samym korzystną

obietnicę zapisu.

Antek wybrał się do księdza po poradę, w

związku z planowanym ożenkiem Macieja.

Pierwszą reakcją proboszcza był gniew:

przypominał Antkowi, że Boryna jest jego

ojcem i należy mu się szacunek, a ponadto

inni ludzie mają o wiele gorzej i grzechem

jest narzekanie na niesprawiedliwy los.

Syn gospodarza odpowiada, że „juści, ino

tej pokorności mam już po grdykę, że

więcej nie ścierpię! Choćby i zbój, choćby i

ukrzywdziciel, ale że ojciec rodzony, to już

wolno wszystko, a dzieciom nie wolno

dochodzić swojej krzywdy!”

Boryna ucierpiał mniej niż Antek, jednak

spokoju nie dawała mu opinia, którą

właśnie zasłyszał o przyszłej żonie. Z żalu

nakazał synowi, aby opuścił jego dom.

Hanka i Antek wyprowadzili się po cichu,

bez kłótni i protestów. Razem z nimi

poszedł pies Łapa. Od decyzji Boryny

nikomu z domowników nie ulżyło.

W karczmie poruszano także temat

sprzedaży chłopskiego lasu przez

dziedziców mieszkających we dworze.

XI.

IX.

Przy okazji dowiedział się także ksiądz, że

wszyscy we wsi chcą walczyć z dworem o

sprzedany las.

Niedługo po kłótni Antka z Boryną

nadszedł dzień wesela. Dominikowa od

rana pouczała córkę jak obchodzić się z

przyszłym mężem tak, aby uzyskać coś dla

siebie i nie doznać krzywdy.

Jesień tymczasem chyliła się ku końcowi i

powoli nadchodziły mrozy. Wieś obległa

informacja, że dwór sprzedał jednak las na

wyrąb i wszystkich ogarnął markotny,

zimowy nastrój. Niewesoło było także u

Borynów, gdzie dzieci Macieja wiedziały

już o jego zaręczynach z Jagną. Wiedziano

również o zapisanych jej sześciu morgach

najlepszej ziemi. Józka i Hanka

popłakiwały, Antek zaś „ani jadł, ni spał,

nie mógł się zająć czymkolwiek, był

ogłuszony jeszcze nieprzytomny zgoła i

nie wiedzący, co się z nim dzieje”.

Gorzki humor Antka spowodowany był nie

tylko ziemią, którą odpisał Boryna Jagnie,

ale również zazdrością i słabością, jaką do

Jagny, czyli do przyszłej macochy,

odczuwał. Chcąc pobyć między ludźmi, aby

poprawić choć trochę nastrój, Antek udał

się do szwagra, kowala. Tam jednak

spotkały go drobne złośliwości i docinki

na temat Jagny. Pokłócił się także ze

szwagrem (o majątek Boryny), oraz z

goszczącym u niego wójtem. Wójta

oskarżał o to, że jest przez Borynę

przekupiony, oraz że dostał

wynagrodzenie od dworu za to, by

trzymać stronę dziedzica w sprawie

sprzedaży lasu. W złości, pokłócony i ze

szwagrem i z wójtem wrócił do domu.

Przygotowania do zabawy trwały od rana.

Dziewczyny przyozdabiały

wieś wstążkami i stroikami, a dom panny

młodej jedliną i świerkiem. Z wnętrza

domu wyniesiono sprzęty, a pokoje

ozdobiła Jagna kolorowymi wycinkami.

Panna młoda nie odczuwała jednak

radości z powodu ślubu. Odczuwała

tęsknotę za czymś, czego nie umiała

nazwać („kolebałam się w niej dusza jak

woda i raz wraz biła, jakby o kamień jaki”).

Dodatkowo nastrój jej psuła myśl o Antku.

Kiedy bowiem matka z rana pouczała ją na

temat małżeństwa, powiedziała także, jak

Kuba tymczasem dostał strzelbę od

Jankiela, aby polować dla niego na

zwierzynę. Obiecał także Witkowi, że

następnym razem ten pójdzie z nim do

boru postrzelać. Przy okazji dowiaduje się

czytelnik o samotności Witka, o tym, że nie

to Antek obrażał Jagnę podczas kłótni z

Boryną.

Dopiero późnym rankiem Jagustynka

zajrzała do Kuby, orientując się szybko,

że parobek umiera. Chciała posłać po

księdza, jednak Kuba nie zgadzał się, aby

proboszcz, którego podziwiał z

nabożeństwem, przychodził do niego do

obory. Został więc sam, z psem Łapą i

końmi. Głaskał podchodzące do niego

zwierzęta, nie mogąc się ruszać. Z daleko

dochodziły go głosy weselników, które

rozpoznawał. W malignie zastanawiać się

zaczynał nad codziennymi kłopotami wsi i

jej mieszkańców.

Księga kończy się opisem, jak to ulatuje do

nieba dusza Kuby, a w tle słychać wesołą

zabawę weselników.

Cały dzień do domu przychodzili na

moment różni goście, niosąc w podarunku

chleb, mięso, kury lub pieniądze. Szybko

jednak wracali do siebie i dopiero pod

wieczór, kiedy na drogę wyszła orkiestra,

powychodzili z domów i przyłączali się do

grających. Orkiestra doprowadziła gości

do domu Dominikowej i zawróciła do pana

młodego. Wójt i Szymon, jeden z braci

Jagny, zgodnie z tradycją wyciągnęli

Borynę z domu i powiedli do przyszłej

małżonki.

1.Jesienne roboty na polu.

2.Zdechła krowa – gniew Boryny z powodu

strat oraz myśl o ponownym ożenku.

3.Boryna w sądzie – wygrana sprawa z

Jewką.

4.Radości i troski parobka Kuby.

5.Konflikt Antka z ojcem o przepisanie

gruntu (awantura przy obiedzie) – tajemny

romans syna Boryny z Jagną

6.Jarmark – prezent dla Jagny od Boryny.

7.Krojenie kapusty w Borynowej chałupie –

historia o Pana Jezusowym psie

opowiedziana przez Rocha.

8.Wiadomość o zrękowinach Boryny i Jagny

– radość narzeczonego i rozgoryczenie jego

dzieci.

9.Zaduszki – wspomnienia Kuby.

10.Nieudany plan kowala, zakończony

wypędzeniem Antków z Borynowej chałupy.

11.Wesele Jagny i Macieja.

12.Dramatyczna śmierć Kuby.

Powieść Chłopi składa się z czterech części,

odpowiadającym czterem porom roku.

Jesień napisana została w latach 1901-02,

wydrukowana zaś w Tygodniku

Ilustrowanym w 1902 roku. Zima, powstała

w roku 1902, ukazała się tamże rok później.

Nad Wiosną pisarz pracował w latach 1903-

05, opublikował ją zaś w 1905 roku, wreszcie

Lato ukazało się w 1908 roku. Przytoczenie

tych dat uzmysławia czytelnikowi, jak wielki

trud włożył autor w dzieło. Praca ta

zaowocowała później prestiżową nagrodą

literacką - w 1924 roku Reymont otrzymał

Nagrodę Nobla.

Kiedy pod wieczór przyszedł do Kuby

Jambroży okazało się, że parobek ma

postrzeloną łydkę, o której nikomu nie

powiedział. Sprawcą rany

okazał się borowy, który przyłapał go na

polowaniu na zające. Na uratowanie nogi

było już za późno. Jambroży zasugerował

obcięcie nogi w szpitalu, zakładając

parobkowi tymczasowy opatrunek.

U Dominikowej odbyło

się błogosławieństwo i po nim dopiero

para młoda w asyście gości, orkiestry i

drużbów udała się do kościoła. Po szybkim

ślubie wrócili do domu pannny młodej,

gdzie przywitała ich znowu Dominikowa

chlebem i solą.

Kuba, gdy został sam, zaczął rozpaczać. Z

słów Jamborżego wywnioskował, że

ucięcie nogi uratowałoby mu życie, jednak

bał się, że jako bezużyteczny kaleka

zostanie przez Borynę wygnany. „Juści,

parobek bez kulasa… ni do pługa, ni do

żadnej roboty. Cóż ja bym począł? Bydło

mi ino pasać albo na żebry iść… we świat,

pod kościół, gdzie… abo jak ten stary trep

na śmiecie…”.

Pierwszy taniec był zgodnie ze zwyczajem

tańcem dla młodej – Jagna bawiła się

wtedy z każdym z weselników, a na sam

koniec z młodym. Boryna opisany jest jako

wyśmienity tancerz – „a okręcał w miejscu,

a zawracał, a hołubce bił, aż wióry leciały z

podłogi”. Po tańcu rozpoczął się posiłek, a

wraz z nim picie, rozmowy, żarty.

Poruszano gorące tematy, takie jak

sprzedaż lasu lub nakaz wybudowania

nowej szkoły, którą sfinansować miała

wieś, i na którą nikt poza wójtem nie

chciał się zgodzić.

W tym samym czasie Jagna uroczyście

przeprowadzała się do męża. Muzyka

wciąż grała, Boryna szykował

poczęstunek. Dominikowa namawiała

Jagnę, by odpoczywała i korzystała z

wesela zamiast podejmować od razu gości.

Reszta panien, razem ze swoimi matkami,

zazdrościła Jagience nowego domu, przy

okazji złośliwie obgadując ja i przesadnie

troskliwą Dominikową.

Żartowano także z Jagny i Boryny. Po cichu

szeptano o krzywdzie Antka i Hanki, o

braku radości na twarzy Jagny, a wreszcie

o romansach panny młodej z Mateuszem

czy Antkiem i o braciach Jagny, Szymonie i

Jędrzeju, którym od lat matka nie pozwala

się żenić, i którzy zawsze wykonywali

wszystkie czynności domowe tak, by

siostra ich robiła w domu jak najmniej.

Chłopi należą do najbardziej znanych w

świecie dzieł literatury polskiej. Powieść ta

to nie tylko najważniejsze dzieło Reymonta,

ale również dokument epoki. Autor nazwał

dzieło „powieścią współczesną”,

współczesność Chłopów jest jednak już

historią. Opisany w utworze świat odszedł w

przeszłość jak mickiewiczowskie Soplicowo

Pojawił się też Jankiel, którego niektórzy,

jako Żyda, nie chcieli przyjąć. Boryna

jednak wyniósł mu wódkę.

Po posiłku rozpoczęły się zabawy, a potem

oczepiny. Polegały one na udawanej

wojnie między panienkami, które broniły

Jagny przed starszymi. Kiedy obrona nie

udała się, z upozorowanym smutkiem

założono Jagnie czepek na znak, że od tej

chwili ma obowiązki żony. Na zmianę

goście bawili się lub odprawiali weselne

obrzędy. Trwało to do świtu, aż większość

weselników posnęła od alkoholu i tańców.

Zabawa rozgorzała na nowo, tym razem

jednak Jagna zachowywała się jak

gospodyni. Jednocześnie poczuła się

radośnie i swobodnie w nowym domu.

Roch zawołał Jambrożego do Kuby. Ten

nie był zachwycony, że przerywają mu

posiłek – zawołał: „niech zdycha, a nie

przeszkadza ludziom jeść”. Poszedł jednak

za Rochem do stajni, gdzie okazało się, że

parobek uciął sobie nogę siekierą nad

kolanem. Myślał bowiem, że w ten sposób

wyzdrowieje, unikając jednocześnie

szpitala.

XIII

Witek wrócił do domu z wesela o świecie i

od razu zasnął. Dlatego też nie słyszał

nawoływań Kuby, który od kilku dni z

niewiadomych przyczyn był chory.

Dopiero zbudzony przez psa zaniósł mu

wodę i opowiedział trochę o weselu. Kuba

jednak czuł się już bardzo źle, wszystko

bolało go i gorączkował. Cierpiał i wołał o

pomoc. Witek pobiegł więc po pomoc na

wesele, gdzie jednak większość była już

pijana lub spała. Nikt za bardzo nie chciał

go słuchać, a Jagustynka wyrzuciła go

nawet z domu Dominikowej.

Roch troskliwie opatrywał Kubę i

modlił się. Pojechał tez po księdza

przykazując, aby nie zostawiano parobka

samego. Jambroży jednak wrócił do domu

Boryny napić się wódki. Do Kuby przyszła

Józka, przyniosła mu trochę weselnego

jedzenia, opowiadała mu o zabawie, o tym

jak matka Jagny odgania syna od

dziewczyny. Parobek jednak niewiele już

rozumiał ze słów dziewczyny.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: