Amputacje
1. Problemy związane z amputacją zależą w dużej mierze od: wieku jednostki i charakterystycznych dla tego wieku cech fizycznych i psychicznych.
2. Wyróżniamy zasadniczo 3 rodzaje amputacji:
a)Wrodzone – nie wymagające interwencji chirurgicznej
b)Urazowe – po wypadkach
c)Postępowanie w procesie leczenia innych chorób
3.Podział amputacji
Kończyna górna
- częściowa ręki – wyłuszczenie w stawie nadgarstkowym
- poniżej łokci – wyłuszczenie w stawie łokciowym
- powyżej łokcia – wyłuszczenie w stawie ramiennym
-całej kończyny - wraz ze stawem ramiennym
Kończyna dolna:
- częściowa stopy
- w stawie skokowym – SYME
- poniżej kolana – wyłuszczenie w stawie kolanowym
- powyżej kolana – wyłuszczenie w stawie biodrowym
- całej kończyny wraz z połową miednicy
Ponadto mogą być:
-amputacje pojedyncze
-amputacje obustronne (obie kończyny górne lub dolne)
- amputacje podwójne – (1 kończyna górna i 1 dolna)
-amputacje mnogie
Dalsze możliwości sprawnego poruszania się związane są z miejscem gdzie nastąpiła amputacja .
3. Opieka lekarska nad osobami po amputacji:
1) Postępowanie pooperacyjne: leczenie zmierzające do ostatecznego wygojenia rany / przygotowanie kikuta i całego organizmu. Ma to miejsce przed zastosowaniem protezy i trwa 2-3 miesiące.
2) Przygotowanie protezy i nauka posługiwania się nią – 3 miesiące. Gdy nauczy się posługiwać protezą kończy się pierwszy okres rehabilitacji.
4. Zaburzenia stanowiące konsekwencje amputacji i noszenia protez:
- przykurcze mięśni w kikucie- ograniczenie siły i zakresu ruchu – wpływ na poruszanie protezą.
- nerwiaki i zbliznowacenie = długotrwałe bóle.
- nadmierne pocenie się w miejscu umocowania protezy – nieprzewiewność materiału
- podrażnienie skóry – tarcie i ucisk protezy
- niedokrwienie w obrębie kikuta
5. Konsekwencje psychologiczne amputacji – wpływ na zachowanie się jednostki
ü Wydolność fizyczna a ograniczenia funkcjonalne – problemy związane z chęcią podejmowania jakiejś aktywności i ograniczeniami związanymi z tym, że jednostka ma protezę.3 opcje:- unikanie wykonywania zadania
- kompensowanie inwalidztwa przez lepsze wykorzystanie pozostałych kończyn
- wykonywanie czynności przy użyciu protezy
ü Dyspozycje fizyczne a niewydolność czynnościowa – niedoskonałość protezy, lub złe dopasowanie
- możliwość sterowania protezą
- opanowanie koordynacji nerwowo-mięśniowej
Gdy pojawiają się trudności przy wykonywaniu pewnych czynności może pojawić się zakłopotanie, zaniepokojenie.
· Bóle związane z noszeniem protezy – proteza to nie jest część organizmu. Jest niewygodnym urządzeniem i nawet jak jest super wykonana może być niewygodna i powodować ból, podrażnienie skóry.
· Objawy fantomowe – odczuwanie istnienia kończyny, tak jakby nadal była na swoim miejscu; poczucie, że jest nienaturalnie ułożona. Na ogół po jakiś czasie ustają.
· Zmęczenie – chodzenie np. po amputacji powyżej kolana powoduje większe zużycie energii. Człowiek z protezą szybciej się męczy i może to wpływać hamująco na jego aktywność tutaj też występuje większe obciążenie psychiki – konieczność kontrolowania, zwracania uwagi na to, co się robi.
· Wygląd – proteza jest widoczna – to negatywnie wpływa na samopoczucie. Mniejszy problem dla mężczyzn i dzieci, chodzi o sposób ubierania.
Tutaj problem też mogą stanowić pewne efekty akustyczne – zw. z użytkowaniem protezy.
· Czynniki zawodowe i ekonomiczne: dla osób pracujących intelektualnie znalezienie czy utrzymanie pracy stanowi mniejszy problem niż dla osób, które pracowały fizycznie i utraciły kończynę
· Względy społeczne – ważnym warunkiem pogodzenia i życia z protezą jest zaakceptowanie faktu utraty kończyny przez otoczenie społeczne. Ważne jest jaki stosunek do osób niepełnosprawnych miał człowiek przed zaistnieniem niepełnosprawności – wpływa to teraz na jego obraz siebie i to jak jego zdaniem jest odbierany przez społ.
· Bardzo ważna jest percepcja inwalidztwa przez osobę poszkodowaną – ma to czasem większy wpływ na proces rehabilitacji niż samo uszkodzenie fizyczne. Ważny jest obraz siebie, jakim posługuje się osoba. Należy pamiętać o tym, że im bardziej spaczona jest percepcja własnego inwalidztwa, tym większe mogą być problemy psych.
· Zachowanie przy noszeniu protezy: to czy osoba zaakceptuje protezę czy nie wywiera decydujący wpływ na jej późniejsze życie. Badania wykazały, że
osoby, które miały pozytywną postawę wobec protezy wykazywały:
1. mniejszą wrażliwość, frustrację
2. wzrost poczucia wartościowości społ.
3. większe zaufanie do siebie ( Scf ]=b )
4. większe poczucie bezpieczeństwa
5. poczucie większej efektywności
ü Pamiętajmy, że proteza odgrywa główną rolę w osobistej i zawodowej rehabilitacji osoby niepełnosp.
ü Posługiwanie się protezą jest dowodem chęci powrotu do czynnego życia w społ. I jest też wskaźnikiem skuteczności rehabilitacji.
WAŻNE!!! – u osoby, która będzie nosić protezę należy wytworzyć realne nastawienie co do możliwości protezy i funkcjonowania z nią; w ten sposób uniknie się rozczarowań.
Co będzie się składało na rehabilitację w tym psych.?
Ø Pomoc i poradnictwo w sprawach osobistych i zawodowych, pomoc w znalezieniu pracy = częściowe zaspokojenie potrzeb.
Ø Wprowadzenie zastępczych wartości i celów w życiu chorego.
Ø Odwrócenie uwagi od samej straty, koncentrowanie osoby na innych celowych czynnościach np. posługiwania się protezą.
Ø W motywowaniu osoby po amputacji do działania może pomóc też kontaktowanie jej z innymi osobami, które doświadczyły amputacji.
Ø Okazywanie szacunku i zrozumienia.
Ø Nacisk na to, by każdy z problemów osoby był elementem programu postępowania i programu diagnostycznego.
Jednostkowe uwarunkowania skuteczności rehabilitacji
Ø wiek – im młodszy tym chętniej uczestniczy w rehab., skuteczniejsze oddziaływania rehab.
Ø związek małżeński – chętniejsze poddawanie się oddziaływaniom rehab.
Ø ogólny stan zdrowia – jak zły to źle rokuje rehab.
Ø płeć – mężczyźni chętniej poddają się rehab.
REHABILITACJA
1. Kim jest osoba niepełnosprawna ?
Człowiek niepełnosprawny = osoba, której stan zdrowia fizycznego lub psychicznego powoduje trwałe lub długotrwałe utrudnienie, ograniczenie, uniemożliwienie udziału w stosunkach społecznych i wypełnianie ról według określonych kryteriów i przyjętych norm.
Inwalida – osoba trwale poszkodowana na zdrowiu – istnieje u niej naruszenie sprawności i funkcji w stopniu wyraźnie utrudniającym ( w porównaniu z zdrowymi):
- pobieranie nauki w normalnej szkole
- wykonywanie czynności Życia codziennego
- pracę zawodową
- udział w Życiu społecznym
- zajęciach w czasie wolnym
2. Czym jest rehabilitacja?
Rehabilitacja - złożony proces obejmujący działania lecznicze, społeczne, zawodowe, pedagogiczne - zmierzające do przywrócenia sprawności i umożliwienia samodzielnego życia w
społeczeństwie człowiekowi, który nie miał takich możliwości lub je utracił.
3.Niepełnosprawność psychologiczna: utrata częściowej lub pełnej zdolności do podmiotowego organizowania własnego działania = utrudnienie zaspokajania potrzeb i wywiązywania się z narzuconych zadań.
4. Podstawowe założenia rehabilitacji:
1) Rozwój zdolności i sprawności posiadanych przez osobę niepełnosprawną.
2) Realna ocena zdolności i umiejętności = naturalne środowiska np. praca, szkoła
3) Kompleksowe podejście do problemu niepełnosprawnego – wszystkie aspekty
4) Niepełnosprawna jednostka = podmiot działania
5) Przystosowanie do Życia z niepełnosprawnością, przywrócenie równowagi wewnętrznej i relacji z otoczeniem (homeostaza, relacja człowiek – środowisko)
5. Praca z osobami niepełnosprawnymi nigdy nie ma charakteru rutynowego i schematycznego.
Przed podjęciem rehabilitacji należy dokładnie poznać osobę, do której będą kierowane oddziaływania rehabilitacyjne.
Zachowania pomocne powinny być dostosowane do :
1) potrzeb (zwłaszcza nieneurotycznej potrzeby samodzielności)
2) preferować reakcje podtrzymujące i rozumiejące
3) osoba pomagająca powinna odznaczać się wrodzonym poziomem empatii, uwewnętrznioną motywacją do pomagania innym ludziom, grupom społecznym itd.
6. Dobra pomoc psychologiczna charakteryzuje się:
- psycholog postrzegany jako osoba godna zaufania, autentyczna
- psycholog – pozytywny stosunek do osoby, której pomaga, sympatia, troska, zainteresowanie, bezinteresowne działanie na rzecz innych osób.
ALE
- zdolny do zachowania własnej odrębności
- nie poddaje się uczuciom niepokoju
-pozwala na odrębność osoby, której pomaga
- jasno przekazuje informacje za pomocą komunikacji werb. i niewerb.
- plastyczna zamiana zachowania w zależności od potrzeb osoby wspomaganej.
Człowiek – niepełnosprawność – adaptacja
1. Fazy przystosowujące do zaistniałego kalectwa (KERR):
•Szok - to nie ja
- nie zdaje sobie sprawy z własnego położenia
- zabiegi lecznicze traktowane jako zło konieczne – powodują zdenerwowanie
-pacjent- poczucie pełnej sprawności
•Oczekiwanie poprawy – chory ale wyzdrowieję (włącznie z całkowitym wyleczeniem)
- uświadomienie sobie swojego stanu zdrowia
- traktowanie go jako przejściowy i chwilowy
- koncentracja na ciele i wyłapywanie sygnałów świadczących o poprawie
- przekonanie o wyzdrowieniu
- poszukiwanie alternatywnych źródeł pomocy.
•Lament – wszystko stracone
- przypadkowy i gwałtowny charakter (trudna sytuacja, zła informacja )
-depresja, apatyczność, zrezygnowanie, życie traci sens – myśli samobójcze !!
- kalectwo = bariera nie do pokonania
*Obrona A ( zdrowa)- idę do przodu, gotowość do podjęcia działania o istotnej wartości, usprawnienia ciała by osiągnąć to co wartościowe, akceptowanie położenia życiowego
*Obrona B( neurotyczna)- mechanizmy obronne w celu zaprzeczenia skutkom inwalidztwa;
zbyt duże motywowanie = negacja barier związanych z kalectwem, nie wszytko jednak się udaje.
*Przystosowanie- trudne ale nie takie złe= zaprzestanie traktowania kalectwa jako bariery blokującej zapsokajanie własnych potrzeb. Bariera uznana za 1 z charakterystycznych właściwości
INNE KONCEPCJE:
Krueger- koncepcja faz rozwojowych- 3 fazy, TRAUMA PSYCHICZNA.
Dzieciństwo- nabywanie różnych umiejętności, uczenie panowania nad sobą, wyrażania własnych emocji, nabywania kompetencji
Dorosłość- posługiwanie się umiejętnościami nabytymi w dzieciństwie, traktowanie ich jako coś naturalnego.
Starość- stopniowa utrata wraz z wiekiem umiejętności i powolne ogólne pogarszanie się funkcjonowania, nienadążanie za życiem społecznym.
DEFEKT FIZYCZNY- naruszenie przebiegu tych faz.
- Największe przeżycie traumatyczne dla dorosłych.
- Uszkodzenie ciała u dzieci= tworzą swoje JA z tym defektem, potem dowiadują się o nim od społeczeństwa.
- Osoby stare- oswojone, spodziewają się pogorszenia i utraty swoich funkcji i funkcjonowania co nie znaczy jednak, że wszytko przyjmują ze spokojem
WIELKOŚC TRAUMY zależy od:
- wielkości, widoczności i lokalizacji uszkodzenia.
- możliwości restytucji uszkodzenia
- wcześniej doznanych urazów
Proces powtórnej socjalizacji- Cogswell
- Po doznaniu kalectwa człowiek musi odnaleźć swoje nowe miejsce w życiu, w tym życiu i życiu społecznym= musi opanować nowe umiejętności.
- Nabywanie tych umiejętności związane jest z doświadczaniem wielu zdarzeń o zabarwieniu dodatnim i ujemnym, tych drugich jest więcej i człowiek wobec tego doświadcza kryzysów
Cogswell w swoje koncepcji wskazuje na takie 3 główne kryzysy:
- Kryzys przejścia z chorego w niepełnosprawnego
- Kryzys ograniczonej niezależności
- Kryzys pustki społecznej- poczucie niepełnowartościowości i odrzucenia
Ad.1. Szpital= monotonia, ciągłe oczekiwanie na coś, głównie na wyjście do domu. Złość. Lęk, depresja, rezygnacja. Moratorium –potem kryzys przejścia od chorego do niepełnosprawnego.
Ad 2. Rodzina=ograniczona niezależność, uświadomienie sobie jakie ograniczenia jakie ograniczenia wynikają z kalectwa, uczucie bycia ciężarem dla rodziny
Ad.3. Społeczeństwo= pustka społeczna, zerwanie poprzednich kontaktów z dawnymi znajomymi, poszukiwanie nowych kontaktów z ludźmi niepełnosprawnymi.
Wolfensberger dodaje pojęcie kryzysu rzeczywistego
- dotyczącego trudności finansowych, barier architektonicznych,
A. Nigro – kryzys związku z partnerem seksualnym
Pulton wprowadza pojęcie alienacji...
olaholak