diskugp 21.10.09.doc

Anna Nowak® 21.10.09

Pod względem wielkości przestrzeń architektoniczna może być:

wielka                                           mała

wysoka                             niska

szeroka                             wąska

głęboka                             płytka

Pod względem skali przestrzeń architektoniczna może być:

monumentalna               kameralna

ludzka                                           nadludzka

Pod względem              spostrzeżeń przestrzeń architektoniczna może być:

jasna                                          ciemna

lśniąca                                          matowe

oświetlone                            nieoświetlona

cicha                                          głośna

ruchliwa                            spokojna

Wartość przestrzeni pod względem kulturowym wg Floriana Znanieckiego

podmioty ludzkie nigdy nie doświadczają jakiejś

·         powszechnej,

·         obiektywnej,

·         bezjakościowej,

·         niezmiennej,

·         nieograniczonej

·         i nieograniczenie podzielnej przestrzeni,

w której istnieją, poruszają się wszelkie przedmioty, a w tym i oni sami.

Dane są im w doświadczeniu niezliczone „przestrzenie" które są:

·         jakościowo różnorodne,

·         ograniczone,

·         niepodzielne zmienne,

które są dodatnio lub ujemnie oceniane. (...)

Można by nawet utworzyć specjalny termin na przykład „wartość przestrzenna".

Takie „przestrzenie" czy „wartości przestrzenne " to

·         miejsca              -zajęte lub puste,

·         wnętrza               -przestronne lub ciasne i w przeciwieństwie do nich,

·         zewnętrza               -siedziby, okolice, ośrodki, granice, tereny wymierzone,

·         przestworza niewymierne,

·         strony (przód. tył. prawa, lewa, góra, dół),

·         strony świata, dalekości, bliskości, perspektywy, drogi, bezdroża etc.

Żadna z tych wartości przestrzennych nie występuje jako odosobniona w doświadczeniu ludzkim w taki sposób, aby możliwe było wydzielenie każdej z nich i skojarzenie z innymi wartościami przestrzennymi w ramach wspólnego układu geometrycznego.

Każda jest składnikiem jakiegoś nieprzestrzennego systemu wartości, w odniesieniu do którego posiada swoistą treść i znaczenie. Może to być system

·         religijny,

·         estetyczny,

·         techniczno-wytwórczy,

·         ekonomiczny,

·         społeczny.

Przez przynależność do nierzestrzennego systemu wartości, konkretne wartości formy przestrzennej mogą być określane jako wartości:

·         formalne,

·         artystyczna,

·         estetyczne,

·         poznawcze,

·         symboliczna,

·         sakralne,

·         ideowe (lokalne i uniwersalne),

·         społeczne i indywidualne,

·         psychologiczne (własność przestrzeni),

·         historyczne,

·         przyrodnicze,

·         zdrowotne,

·         ekonomiczne,

·         techniczne,

·         użytkowe

syntezą wartości danego miejsca jest genius loci.

Przestrzeń architektoniczna to konkretyzacja przestrzeni egzystencjalnej. Jest jej utrwaleniem w formie fizycznej, posiadającej swój wygląd i znaczenia.

Przestrzeń architektoniczna jest tworzona przez jednych ludzi dla drugich, co nie zawsze jest satysfakcjonujące. Aby przestrzeń architektoniczna była zaakceptowana, musi być zrozumiała. Mówi się o języku:

·         architektury

·         form architektonicznych

W dążeniu do nowych rozwiązań dawne formy nieraz staj się niezrozumiale, a nowe nieczytelne. Często jest odwrotnie - to człowiek swą przestrzeń egzystencjalną musi dostosować do danej przestrzeni architektonicznej, próbować ją przekształcać.

Struktura przestrzeni architektonicznej odpowiada strukturze przestrzeni egzystencjalnej.

Składają się na nią: miejsce i węzeł, droga i oś, strefa i dzielnica. Wszystkie te elementy tworzą całość, którą można nazwać polem architektonicznym. W zależności od sposobu rozwiązania to pole ma bardziej lub mniej określony charakter, w którym może przejawiać się genius loci - duch miejsca.

Ład przestrzeni

Jedną z podstawowych wartości przestrzennych jest ład przestrzeni.

Wg Bolesława Szmidta istnieją dwa podstawowe rodzaje ładu przestrzeni:

·         ład naturalny, wtedy gdy człowiek swoimi działaniami wpisuje się w istniejący stan krajobrazu lub gdy nawet w oderwaniu od niego, budując, próbuje naśladować różnorodność, złożoność i nieregularność linii, występujących w przyrodzie,

·         ład geometrii, podporządkowuje sobie otoczenie, narzucając plany oparte na sztywnych siatkach geometrycznych, nie przewidując żadnego odstępstwa.

Najczęściej ład przestrzeni jest kompromisem, dostosowaniem przyjętej siatki geometrycznej do terenu. Nie tylko chodzi o dostosowanie do rzeźby terenu, ale też o uzyskanie odpowiedniego doświetlenia i nasłonecznienia, poszukuje się także odpowiednich widoków.

Ład formy jest wyrazem ładu społecznego i stad w różnych kulturach jest różnie pojmowany. W pokoju panuje ład wówczas, gdy wszystkie znajdujące się w nim przedmioty są celowo dobrane i ustawione według pewnego wzoru:

·         każdy przedmiot ma określone położenie względem innych. (...)

·         wzory ładu poszczególnych rodzajów pomieszczeń są różne w różnych kulturach i zmieniają się w toku dziejów.

Ład kuchni amerykańskiej jest inny niż tradycyjnej kuchni chińskiej; urządzenia nowoczesnego magazynu różnią się od urządzenia średniowiecznego sklepu (Florian Znaniecki).

Ład występujący w przestrzeni jest najczęściej ładem umownym, który wynika z indywidualnych lub społecznych upodobań zapisanych nieraz w odpowiednich przepisach, wynika z przyjętych założeń funkcjonalnych, określonych zasad obyczajowych, z tendencji estetycznych.

Postacią ładu umownego jest porządek, a przykładem są tu antyczne porządki architektoniczne - dorycki, joński, koryncki, kompozytowy. Podlegają ścisłej dyscyplinie formalnej i modularnej, ale same nie tworzą ładu architektonicznego, są jego elementem. Ład architektoniczny jest ładem estetycznym, zespalającym części w całość. W języku polskim pojęcie ładu, przez skojarzenie ze słowem ładny, odnosi się do estetyki i prowadzi do pojęcia piękna. Wieloznaczność piękna sprawia, że podstawowym, minimalnym warunkiem, jaki stawia się formom przestrzeni, jest ład.

Wyróżnia się ponadto pojecie

·         ładu pragmatycznego, który wynika z czynnej postawy artysty wobec życia i to pojmowanego jako "continuum" najgłębszych wartości kulturowych (Szmidt 1981). Przywołuje tu tradycję, wartości narodowe i społeczne,

·         ładu konstrukcyjnego, który jest wyrazem zgodności formy architektonicznej z zasadami sztuki budowlanej. Jest szczególnym przypadkiem ładu pragmatycznego. Ład konstrukcji jest rozumiany jako lad wynikający z praw przyrody.

Odejście od ładu może być wyrazem:

·         zmęczenia, lub (i)

·         braku zrozumienia dla określonych zasad.

Gdy brak jasnego wzoru postępowania, niechęć do ładu prowadzi do nieporządku i bałaganu przestrzennego. Istnieją świadome tendencje do nieładu: istnieje pojęcie ładu bądź bałaganu artystycznego, określającego malowniczość. Paul Claudel pisał, że „porządek jest przyjemnością rozumu, a nieporządek rozkoszą wyobraźni”, a Heraklit twierdził, że „z chaosu bierze się najpiękniejsza harmonia”.

Wg Szmidta B. (1981) istnieje hierarchia rodzajów ładu i tak wyróżnia:

·         poziom zerowy

to dowolne rozproszenie przedmiotów w nieograniczonej przestrzeni. Występuje dowolność i całkowita zmienność ich położenia, uniemożliwiająca uchwycenie jakichkolwiek zależności. Jest to poziom mitologicznego chaosu.

·         poziom drugi

gdy wyłaniają się rozmaite konfiguracje, które można zidentyfikować i rozróżnić. Tworzą się indywidualne lub powtarzające się układy, pozostające w określonych stosunkach geometrycznych i zależnościach wymiarowych. Pojawiają się podobieństwa i kontrasty, zaczątki rytmów.

·         poziom trzeci

gdzie występują konfiguracje, w których występu...