Witerska K, Dydaktyka twórczości.pdf

Wstęp do kursu

Tytuł niniejszego kursu — Dydaktyka twórczości — wskazuje na to, że twórczości można nauczać, a także moż-

na się jej uczyć. Czy wobec tego każdy z nas może być twórczy? Czy pojęcie twórca nie jest zarezerwowane dla

Boga i ewentualnie kilku wybitnych artystów?

Być może „zwykły” człowiek nie może być twórczy, a raczej kreatywny? A może kreatywne są tylko pewne zja-

wiska i przedmioty, jak np. kreatywna sprzedaż czy księgowość? Wreszcie — co to są innowacje i jaki jest ich

związek z kreatywnością i twórczością?

Dydaktyka twórczości to dziedzina, u podstaw której leży optymistyczna wizja człowieka zdolnego do tworze-

nia. Zakłada ona, że każdy może być twórczy, jeżeli jego dyspozycje będą odpowiednio rozwĳane. Skupia się

ona na nauczaniu i uczeniu się twórczości, a więc sposobach rozwĳaniazdolnościmyśleniatwórczegoiumie-

jętności twórczego działania.

Twórczość — zagadnienia teoretyczne

1. Podstawowe pojęcia

1.1. Kreatywność

1.2. Innowacyjność

1.3. Twórczość

2. Dwa bieguny twórczości — czy każdy może być twórczy?

2.1. Podejście elitarne i egalitarne

2.2. Poziomy twórczości

3. Wybrane teorie twórczości — koncepcje klasyczne i poznawcze

3.1. Teorie klasyczne

3.2. Teorie poznawcze

4. Wybrane teorie twórczości — koncepcje systemowe i humanistyczne

4.1. Teorie systemowe

4.2. Teorie humanistyczne

5. Postawa twórcza i twórczość codzienna

5.1. Postawa twórcza

5.2. Teorie twórczości codziennej

Słownik

Bibliograﬁa

1. Podstawowe pojęcia

Z pojęciem twórczości bardzo blisko związane są pojęcia kreatywności i innowa-

cyjności, od których zaczniemy rozwikłania deﬁnicyjne.

1.1. Kreatywność

Termin kreatywność przeniknął do języka polskiego z języka angielskiego i próbuje

zastąpić pojęcie twórczości. W ogłoszeniach ﬁrmposzukujących pracowników kre-

atywność jest jedną z najbardziej poszukiwanych cech na niemal każdym stanowi-

sku, kreatywną nazywana jest księgowość, telewizja emituje program edukacyjny

„Dolina Kreatywna”, a gwiazdy popkultury świadomie kreują siebie między inny-

mi właśnie za pośrednictwem mediów.

Jak widać pojęcie kreatywności używane jest powszechnie jako cecha osoby, ale

również jako pewna właściwość wytworu. Jednak zarówno Edward Nęcka (2001),

jak i Krzysztof Szmidt (2007) podkreślają, że termin ten jest stosowany dla określe-

nia twórczości jako cechy osoby w odróżnieniu od znaczenia twórczości jako cech

wytworu i całości dorobku twórcy.

Według Nęcki (2001) kreatywność jest zdolnością do produkowania nowych i warto-

ściowych wytworów, na którą składają się procesy poznawcze i cechy indywidualne

danej osoby, przejawiająca się w jakiejś formie obserwowalnego zachowania, po-

legającego na wytwarzaniu nowych i wartościowych wytworów, przy czym takim

wytworem może być samo zachowanie.

Z kolei Szmidt deﬁniujekreatywność jako „ zdolność człowieka do w miarę częstego

generowania nowych i wartościowych wytworów (rzeczy, idei, metod działania itd.)”

(Szmidt, 2007: 53).

Kreatywność jest więc zdolnością człowieka, stąd terminu tego można używać

wyłącznie mówiąc o ludziach tworzących nie okazjonalnie, ale dość często nowe

i wartościowe wytwory. Kreatywny może być zatem pracownik, uczeń, muzyk, ku-

charz, a także ich zachowanie. Niewłaściwe zaś będzie mówienie o kreatywnym

rysunku, muzyce czy indyku ze śliwką.

1.2. Innowacyjność

Kolejnym pojęciem robiącym karierę w różnych sferach działań człowieka jest in-

nowacja rozpatrywana zarówno jako proces tworzenia i zastosowania nowości

(czynnościowe rozumienie innowacji), jak i wytwór aktywności twórczej (rzeczo-

we rozumienie innowacji) (Schulz, 1994; za: Szmidt, 2007).

Różnice między innowacyjnością a kreatywnością przedstawia Krzysztof Szmidt

(2007), powołując się na prace Michaela A. Westa (2000). West wyraźnie oddziela

kreatywność od innowacji. Kreatywność to według niego rozwój nowych idei, zaś

innowacja polega na świadomym wprowadzaniu i zastosowaniu nowych pomysłów

w praktyce. Podobnie określa innowacje Zbigniew Pietrasiński, zdaniem którego

innowacje to zmiany celowo wprowadzane przez człowieka, polegające na zastę-

powaniu dotychczasowych stanów rzeczy innymi, ocenianymi dodatnio w świetle

określonych kryteriów i składających się na postęp (Pietrasiński, 1970).

Szmidt proponuje, aby przyjąć rozumienie kreatywności jako zdolności człowieka

do tworzenia nowych i wartościowych wytworów (pomysłów), zaś innowacyjności

jako zdolności do wprowadzania tych pomysłów w życie.

Relacje między omawianymi pojęciami Szmidt przedstawia za pomocą rysunku

(rys. 1).

kreatywność

tworzenie nowych rozwiązań w procesie nauki

i pracy — stała tendencja do generowania

wartościowej nowości

ludzie kreatywni generują pomysły

innowacyjność

innowatorzy wprowadzają je do praktyki

wprowadzenie tych rozwiązań do praktyki

człowiek o rozwiniętej postawie twórczej

generuje pomysły i stosuje je w praktyce

Rysunek 1

Kreatywność i innowacyjność zintegrowane zostają w postawie twórczej, która łą-

czy zdolność do tworzenia rozwiązań ze zdolnością do ich zastosowania w prakty-

ce (Szmidt, 2007).

Kreatywność a innowacyjność

Źródło: Szmidt, 2007: 56

1.3. Twórczość

Twórczość — podobnie jak kreatywność i innowacyjność — związana jest z nowo-

ścią i wartością, stąd deﬁniowanajestjako:

— „działalność przynosząca wytwory (dzieła sztuki, wynalazki, sposoby postrze-

gania świata, metody działania itd.), cechujące się nowością i posiadające pewną

wartość (estetyczną, użytkową, etyczną, poznawczą bądź inną), przynajmniej

dla samego podmiotu tworzącego” (Szmidt, 2007: 67).

— „aktywność przynosząca wytwory dotąd nieznane, a zarazem społecznie warto-

ściowe” (Pietrasiński, 1969: 10),

— „produkowanie nowości” (Cropley, 2001: 2),

— „nowe i cenne — oto prosta i dobra odpowiedź” (Góralski, 1990: 5).

Jest jednak pojęciem o zakresie szerszym niż kreatywność i innowacyjność, doty-

czy bowiem zarówno zdolności do generowania pomysłów, jak i wprowadzania ich

w życie. Ponadto jest pojęciem wieloaspektowym , stąd może dotyczyć:

1) wytworu (aspekt atrybutywny),

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: