1

B. Jasieński

-          przeciwnik biografistyki w badaniach literackich, wolał tworzyć mit biografii i kontrolować go,

-          syn Jakuba i Marii Zysmanów, ur. 17.07.1901 pod Sandomierzem. Nazwisko zmienione notarialnie,

-          uczył się w Warszawie, tłumaczył bajki Iwana Kryłowa. W l. 1914 – 1918 uczył się w Moskwie,

-          nowoczesna liryka pozarozumowa. Jasieński uczy się od Siewierianina i Wertyńskiego, fascynacja Majakowskim późniejsza,

-          1919 – studiuje na wydziale filozoficznym UJ, zakłada klub futurystów polskich „Katarynka”,

-          7.05.1921 umiera Renia, siostra. Dla niej wiersze Deszcz, Pogrzeb Reni, a jej pamięci poświęcona została Pieśń o głodzie,

-          pierwsze futurystyczne wiersze w Polsce – Jerzy Jurkowski w Tram w poprzek ulicy, ale inicjatorem ruchu futurystycznego był Jasieński,

-          przyjaźń z Młodożeńcem, potem ze starszym Tytusem Czyżewskim,

-          wieczór autorski – Zakopane, sierpień 1921 – kończy się próbą pobicia poety przez widownię,

-          los współczesnego poety jest dla Jasieńskeigo losem Chrystusa, poeta kanonizowany,

-          w Polsce futuryści nie mają zaplecza w teoretyku literatury,

-          parodiują Jasieńskiego Józef Koen, KIG, Tuwim, to nasila się po 1926 roku po Słowie o Jakubie Szeli,

-          ubierał się w pelerynę i monokl,

-          w 1923 Jasieński na lamach „Zwrotnicy” ogłasza, że nie jest już futurystą,

-          1925 – jedzie do Paryża. Ma żonę – Karę. Musi wyjechać ze względu na cenzurę i policję,

-          z Henrykiem Gotlibem zakłada teatr w środowisku polskich emigrantów. Przedstawienia zamieniają się w rewolucyjne wiece,

-          wydaje powieść Palę Paryż w dzienniku „L’Humanite”. Po tym: wysuedlony do Frankfurtu. Jasieński traktowany jako pisarz komunistyczny. 20.05.1929 – jedzie do Moskwy. Tam – redaktor m.in. „Kultury Mas”. Druga żona – Anna Bierzin. Jasieński ceni i broni Majakowskiego. Majakowski 14.04.1930 popełnił samobójstwo,

-          po rosyjsku pisze ramat Bal manekinów, opowiadania i powieść Człowiek zmienia skórę. Jasieński przechodzi na poetykę realizmu socjalistycznego,

-          w 1937 aresztowany, umarł 16.12.1939 pod Władywostokiem,

-          grudzień 1955 – pośmiertna rehabilitacja Jasieńskiego. 1956 – drukowany w całej prasie polskiej,

-          1960 pojawiają się Utwory poetyckie, Nogi Izoldy Morgan i inne utwory (1966),

Ruchy artystyczne po 1918 roku:

-          Poznań – „Zdrój” – ekspresjoniści,

-          Kraków – „Katarynka” – futuryzm, potem „Zwrotnica” – awangarda krakowska,

-          Warszawa – Skamandryci, + Tak, Gga,

-          Lublin – „Reflektor”,

-          Wadowice – grupa Czartak.

Wszyscy uważają, że koniec wojny to początek nowej epoki.

Futuryzm:

-          futuryzm głosi kult przyszłości, brutalną negację przeszłości, antytradycjonalizm skrajny i totalny, Nowa Sztuka ma zaistnieć zamiast dawnej. Rosyjscy futuryści: Dawid Burluk, Aleksander Kruczonych, Włodzimierz Majakowski, Wiktor Chlebnikow. Futuryzm odrzuca wszelką poezję, ideał pisarski to potoczna twórczość językowa, codzienna mowa praktyczna, teksty piśmiennictwa użytkowego (s. XXXVII). 2 fazy w futuryzmie wschodnioeuropejskim -  1) wcześniejsza – cywilizacyjna, tworzywem jest tu język teraźniejszości, z ulicy, urzędu, kawiarni, podróży. Chce ortografii uproszczonej, fonetycznej. Trzeba pisać tak, jak się pisze teksty w praktycznej komunikacji (notatka reporterska, kronika towarzyska, wiadomości). W języku prasy codziennej jest anonimowość wypowiedzi; 2) ludowa – zwrot ku przeszłości, wzorcem staje się folklor. W Polsce – Pastorałki Czyżewskiego, chłopskie wiersze Młodożeńca, Słowo o Jakubie Szeli Jasieńskiego,

-          powinien się futuryzm wyrzekać też własnej przeszłości,

-          w 1921 But w butonierce – debiut książkowy. Potem Jasieński sam to krytykuje,

-          futuryści naśladują systemy wersyfikacyjne – 1) to są próby, trening; 2) jest futuryzacja życia, a nie sztuki słowa. Poezja to tylko narzędzie działania,

-          skandal to jedna z form futuryzacji życia – trzeba zburzyć hierarchię wartości,

-          stosują zamianę ról – przyjmują jakąś postawę. Kiedy ona się przyjmie – rezygnują i szydzą z naśladowców.

Ekspresjonizm:

-          uważa, że duch to pierwotna siła sprawcza świata, wzór osobowy to Don Kichot. Deformacja rzeczywistości przedstawionej – wyraża uległość i kruchość materii,

-          ich degradacja materii odnosi się też do materiałów pracy twórczej,

-          wyklucza dowcip poetycki,

Futuryści:

-          siłą sprawczą świata jest rozwój materii,

-          akt założycielski futuryzmu – autor – Marinetti,

-          człowiek futurystów demonstruje nie duchowe wnętrze, a fizjologię wnętrzności,

-          kult materii czasem przechodzi w kult materiału pracy twórczej, poezja jest materialna, bo słowa zajmują miejsce w przestrzeni,

-          patos -  1) obcy, 2) niszczony,

-          wiersze futurystyczne pisze miasto, rzeczywistość natury i cywilizacji, poeta to reporter, „kontakter”, poeta ma zachować w poezji surowość rzeczy,

-          szukają nowej genologii („poezy”, „futurostychy”, „syntezje”_

Modele genologiczne:

-          zapis – imituje najpopularniejsze formy podawcze mowy praktycznej, stylizacja na migawkę, telegram, policyjny protokół, plotkę,

-          scenopis – odmiana zapisu,

-          manifest – podporządkowany z jednej strony satyrze, z drugiej – odzie. Czarno-biały schemat ocen,

-          ballada o „kontakterze”,

-          polski „zaum” (Na rzece Jasieńskiego),

-          trzy stadia poematu (syntezja – pieśń – słowo) – wielogłosowość

Fazy dwujęzyczności (wszystkie przechodził Jasieński):

-          dwujęzyczność funkcjonalna – są ślady znajomości języka obcego, tłumaczenia lub parafrazy obcojęzycznych tekstów (u Jasieńskiego przekłady Erenburga, Jesienina, Majakowskiego),

-          dwujęzyczność twórcza niepełna – są pojedyncze fragmenty w obcym języku w jakimś tekście,

-          dwujęzyczność twórcza – utwory pisane w obcych językach